@@@@@Tessera caerulea — commentariolum. Tessera rubicunda — nota textualis. Tessera viridis—translatio.

ACTUS II, SCENA i
ECCLESIA ANGLICANA, PATIENTIA, CONSTANTIA

ECCL. Quo maesta vultus? Foeda quo turpes sinus?
Quo lachrymarum flumina aet semper novos
Vertam dolores? Cuius implorem manum?
Rex instat atrox, me mei attoniti metu 355
Patres relinquunt. Nostra libertas perit,
Ecclesiaeque iura concultat ferox
Quicunque nobis invidet. Caeli tonans,
Cuius tremendum suspicit numen polus,
Cuius veretur fulminis tellus globos, 360
Patieris et me semper et semper novas
Aget in ruinas cladibus fatum suis?
Quocunque venio sacra caelorum ferens,
Seu qua rigente mundus horrescit nive,
Seu qua calores fervidis Phoebus rotis 365
Inducit orbi, quaque restaurat diem
Coma repexus, quaque deponit diem
Velatus umbra, semper amplexu obvio
Et semper in me libero affectu ruit
Gens omnis. Ast, heu, gaudii sors est brevis, 370
Vesanus in mm protinus surgit furor
Orci impotentis. Pelllor, excrutior, premor,
Istumque foedat sanguis exundans sinum.
Quam grata nuper Angliae? Nunc sum gravis,
Nostroque colo regis aptatur iugum. 375
Incumbit aula vertici. Quid nunc tamen?
Semper labores?
PAT. Crescere hic semper soles,
Ubi mors timetur. Nam labor, planctus, dolor
Tibi robur addunt et decus clades ferunt.
Quicunque membris effluit sanguis tuis, 580
Sacrum ruborem pingit. Attolis caput
Multo decorum pulvere et, quanquam graves,
Decorant ruinae.
ECCL. Saepe sed nostros pavor
Vincit ministros et meum per eos petunt
Latus dolosi.
PAT. Vincere hos aut hos queunt, 385
Vus nulla cunctos, pulchra mors multis facit
Animum ad dolores.
ECCL. Dura mors multis rapit
Animum in dolore.
PAT. Nasceris quando peris,
E clade surgunt qui tuum attolunt decus.
ECCL. Vis magna regum est. Saepe prosternit viros 390
Vultus tyranni, nec satis constans sibi est
Amare quicuam qui potest. Terrent minae,
Amor bonorum retrahit et mortis pavor
Invertit animum.
CONST.  Robur e caelo venit.
Hominis timere est, sed favet quando tonans 395
Exutus isto fata contemnit metu
Qui mox timebat. Ferre qui mortem potest
E morte surgit pulchrior. Non est mori
E morte nasci. Sceptra diffundant necem,
Foecunda fies.
ECCL. Faxit aeternus tonans 400
Unum virile regias pectus minas
Superare possit.
CONST. Praesulum Thomas decus
Superabit omnes. Ecce praesagit malum,
Animoque maior despicit forti malum.
Deiecta quanquam, mens sibi sese parat, 405
Constans renitet, et tuum fato cupit
Decus tueri.
ECCL. Gestio et metuo simul.

ACTUS II, SCENA ij
THOMAS CANTUARIENSIS, ECCLESIA ANGLICANA

THOM. Henrice, non sic regium ornabis thronum.
Ecclesiarum iura qui insultans premit
Deo fit hostis et sui oblitus perit. 410
Henrice, tantum si furens audes nefas,
Iam concitabis in tuum caelos caput.
Henrice, non sic ordo succumbit sacer,
Etiam sub isto pectore inclusus latet
Tibi qui resistat animus. Hic, hic est calor 415
Vitae fugacis prodigus. Si instas ferox,
Latet sub istis fervidus membris cruor,
Dabimus. Et unquam ecclesiae tolles tuae
Amens honorem? Sacra libertas tibi
Peribit? Aut hoc victa per latus cadet, 420
Aut non peribit.
ECCL. Hic meos luctus habes,
Sacrate praesul, defleo quod iam times.
Ergone restat regis ut portem iugum?
THOM. Sic instat ille pectus inflammat furor
Inusitatus, quique defensor fuit 425
Iam factus hostis legibus saevit novis.
ECCL. Et forte vincet.
THOM. Vincere hic nunquam potest.
ECCL. Coget, coacti praesules cedent mei.
THOM. Vis nulla tanta est, pectus hoc cogi nequit.
ECCL. Quid si minetur?
THOM.    Regis temno minas. 430
ECCL. Si morte cogat?
THOM. Gloria est pro te mori.
ECCL. Si blandus instet?
THOM. Fallere haud blandus potest.
ECCL. Vis magna regum est.
THOM. Maior et pro te calor.
ECCL. Si dignitatis auferat fasces tuae?
THOM. Fasces resigno si velit, nihil hic moror. 435
ECCL. Si te exulare cogat?
THOM.  Exilium feram.
Ubique caelum est, undique impendet polus.
ECCL. An in tuorum saeviet forsan gregem?
THOM, Qui Chrstianus uspiam est, hic est meus.
ECCL. Movere sanguis ferreum pectus potest. 440
THOM. Etiam meorum sanguinem pro te abnuam.
ECCL. Exterminabit rex tuos.
THOM. Quotquot volet,
Non hanc revellet pectori mentem meo.
ECCL. Cognata fletu pectora evincunt suo.
THOM. Fletu moveri non potest cui mors metum 445
Violenta non fert. Pellat, excludat, premat,
Moriendo constans iura defendam tuam.
ECCL. Spes nostra per te est.
THOM. Sit licet, vel te et tua
Retinebo iura, morte vel dura cadam. 450
Adibo regem, flectere hunc forsant licet.

ACTUS II, SCENA iij
HENRICUS REX, THOMAS CANT., RICHARDUS

HEN. Consilia rerum lenta felici solent
Carere fine, quicquid eventu bonum est
Nequit esse tardum. Iam moras, odi moras,
Adsit senatus, rursus in leges meas 455
Iurare debent praesules.
RICH.Aderunt modo.
En Cantuariensis.
THOM. En adsum tibi,
Rex magne. Paucis, si vacat, iam te volo.
HEN. Agedum, quod optas eloquere, praesul, vacat .
THOM. Regum potestas arma dum vibrant manu,
Et dum severo commovent nutu solum, 460
Mortisque fata lege dispensant sua,
Magna est, suprema est. Arbiter coeli tamen,
Qui fulminanti concutit mundum globo,
Vitae necisque dominus, et tempus sua
Sub legte ducens, iustus imperium tenet 465
Reges in opsos. Vindicat regum scelus,
Et insolentem saepe fortunam obruit.
Illum tonantis astra formidant poli,
Tremiscit aequor. Ditis inferni pavet
Immane numen iusta divinum rapit 470
Cum pectus ira, fulminis nullus faces
Evadit unquam. Regibus certa hinc sua
Sunt regna cunctis. Angliam tu, rex, tenes,
Alius remotas Africae fraenat plagas,
Asiam gubernat alius. Ast regum arbiter 475
Qua terra campos lata diffundit suos,
Qua cingit aequor insulas, et qua tumet
Cuncta aeviterno solus imperio regit.
Habet hic mninistros filio in terris suo
Authore sacros, et suam gentem sibi 480
Elegit illos. Tangere hos grande est nefas,
Violare verbis est scelus. Noli, obsecro
Quod ille suoperum rector indulsit suis,
Auferre. Namque iura convellis poli
Cum nostra tollis.
HEN. Nempe sic regum tibi 485
Iustitia suadet? Ordinis iam tot tui
Ubique scelera, nunquid ut regnent cupis?
Ut nulla noxas poena confundat petis?
THOM. Punire nostrum est.
HEN.   Iustitia regum manus
Gladiosque poscit.
. Scilicet quando reus 490
Persona non est sacra.
HEN. Discrimen ei
Hic pone nujum, regibus cunctos decet
Parere magnis.
THOM. Non decet reges tamen
Punire cunctos. Nos tuum cuncti thronum
Sceptrumque colimus. Vindicem nemo manum 495
Agnoscit in nos.
HEN. Hoc dabo, noscas licet,
Lex una regni est regis arbitrium sequi.
THOM. Lex certa caeli est colere sacratos viros.
HEN. Ego rex scelestos puniam, bonos colam.
THOM. Puni rogatus.
HEN. Non tuas moror hic preces. 500
Iam lata lex est quod volo, legem probat.
Eccum senatus, praesules adsunt quo1ue.
THOM. Utinam vereri, magne rex, coelum queas!

ACTUS II, SCENA iiij
HENRICUS REX, SENATORES, THOMAS CANT., EPISCOPI

HEN. Sollicita rursum cura me, patres, trahit
Animumque pulsat. Nulla regnanti est quies 505
Nisi certa patriae sit salus. Hanc dum volo,
Et subditorum consulo tantum bonis,
Lex lata regni est. Vos, patres, rursus meam
Recitate legem, praesules legem probent.
SEN. 1 Lex ista regni est: rex iubet, regnum probat. 510
Exire regno vir sacer nullus queat
Aut rex iubeto. Provocare sit nefas
Primae ad tribunal sedis. In regis domum
Nullum cuiquam praesuli ius sit sacro.
Quicunque fidei forsan est laesae reus 515
Regis tribunal subeat. Hoc subeat quoque
Sacer ordo totus, regis arbitrium omnibus
Suprema lex sit seu profanis seu sacris.
HEN. Tu, prime praesul, quod iubent leges proba.
THOM. Utinam probare fas sit, at talem est nefas 520
Probare legem. Patere, rex, paucis agam.
Exire regno vir sacer nemo queat
Aut rex iubeto. Pontifex quid si vocet?
Quid se senatus ordinis sacri vocet?
Parere certum est, lege seu iubeas tua 525
Seu lege nolis. Provocare sit nefas
Primae ad tribunal sedis. Hoc ut sit nefas?
Ergone regi pontifex cedet tibi?
Iniqua lex est, lege nam tali suum
Romae tribunal tollis et mundi caput 530
Vis esse regem. Pergis In regis domum
Nullum cuiquam praesuli ius sit sacro.
Sic ipsa Christi iura convellis Dei.
Data est potestas ista, cur tollis? Datum est
Ius tale nobis, praesules noxas ligant, 535
Sacrumque vibrant fulmen. Hoc caelum iubet
Et tu recusas? Una mater omnium est,
Ecclesia est. Hanc si suam matrem tui
Etiam fatentur, stringere hos poena potest.
Quicunque fidei forsan est laesae reus 540
Regis tribunal subeat, hoc subeat quoque
Sacer ordo totus. Nempe dic, iam sum tonans,
Delicta nosco, coelitum invadam domum.
Mea sceptra adoret quisquis hic Christum colit.
Iniqua lex est. Ordinis nullus sacri 545
Caput est monarcha. Mane rex, ne te tuus
Abripiat errror. Iudicem non te tonans
Statuit suorum. Regis arbitrium omnibus
Suprema lex sit, seu profanis seu sacris.
Hoc est superbae legis imperium tuae. 550
Unde haec potestas? Anglicanaae ecclesiae
Tu nempe rex et pontifex et es caput?
Censere sacros ordines tu, rex, nequis,
Alia est potestas, subdere huic debes caput,
Non iudicare praesules.
HEN. Non tu meam 555
Legem probabis?
THOM. Non probo, coelum vetat.
SEN. 1 Sacrate praesul, mente commota tuus
Abripitur animus. Patriae pacem petit
Hac lege princeps, ordinem sacrum colit,
Statuere noxis rex modum tantum cupit. 560
SEN. 2 Iudicia regni,iura non tollunt tua.
Sis praesul et sint praesules quotquot volunt,
Legem monarcha subditis ponit suis.
Haec est potestas regis.
THOM. At ponat suis,
Dare iura sacris non potest princeps viris 565
Nec iudicare.
SEN. 3 Quisquis imperium tenet
Tenet et tribunal, iudicem et regem simul
Eadem potestas fecit. Hoc, praesul, proba,
Nec temne legem.
THOM. Ordine hoc salvo probo.
Iudex suorum rex sit et praesul quoque 570
Iudex suorum.
SEN. 4 Nempe sic legem improbas,
Quid verba nectis?
THOM. Ordine hoc salvo probo.
SEN. 4 Quid istud urges? Tollere ambages licet.
Sit salvus ordo, regis at legem proba.
Vos hanc probate, praesules.
HEN.   Eadem mihi est 575
Et certa mens est. Ordine hoc salvo, probo.
Sit testis aether, cura sacrorum alteri
Commissa non est. regere rex animas nequit
Nec iudicare.
LUCAS Conscium pectus gero,
Et hos recessus inspicit cordis tonans 580
(Sit ipse testis). Ordine hoc salvo, probo.
Rex esse iudex ordinis nostri nequit.
SEN. 1 Quicunque rex est omnium, rex vester est.
Plebs una regni est, sit caput regni unicum.
Removete dubios consciae mentis dolos, 585
Rex unus esto.
CONR. Sit licet regni caput
Rex unus, isto iure conservet suos
Et iura dictet. Ordine hoc salvo, probo
Quod imperavit.
HEN. Semper in curas meas
Et semper in me vester ardescit calor. 590
Mens obstinata consulit nunquam bene.
Nunc dum probatis quam tuli legem, simul
Firmate signis.
SEN. 1 Ecce lex, signa addite.
Constare vestris debet haec signis fides.
Tu, prime praesul, adde.
THOM. Quid? Signum hic meum? 595
Revocare dictum fas sit, haud dictum volo.
Ne posce signum.
SEN. 1 Semper in regem tuus
Assurgit ardor. Si probas, signo proba.
THOM. Non sic probo, sed ordine hoc salvo probo.
LUCAS Tu tolle quicquid ordini nostro nocet. 600
Curanda pax est. Quod probo, signo hoc probo.
Sit aequitatis rex tamen semper memor,
Nostrique semper ordinis servet decus.
ALARD. Nec hoc recuso quod petis. Signum cape.
Hac mente signo qua probo.
CONR. Paci dabo 605
Quod iam requiris , mente non alia tamen.
Cape ergo signum.
SEN. 2 Sic decet cunctos suo
Parere regi. Praesulum sis, rex, memor
Semper tuorum, patriae pacem volunt.
SEN. 3 Haec certa pax est quando rex una regit 610
Sub lege cunctos.
THOM. Ista pernities nova est.
Ecclesiae lex una pervertit fidem
Et Christianum tollit e regno decus.
SEN. 4 Mentem excitatam, pectus incensum preme.
Non ista nostro tollit e regno fidem 615
Quae lata lex est, pacis est lex publicae
Et norma vitae, vindicabit rex scelus
Quodcunque surget.
THOM. Opprimet sed rex fidem,
Sacros profanis lege confundet viros.
Accerset iram numinis. Non hoc decet, 620
Nunquam probabo.
HEN. Sic tum regem colis?
Etiam probabis. Pectus hoc turbas meum
Quandoque cernes quicquid hic animus fovet.

ACTUS II, SCENA v
THOMAS CANT., EPISCOPI ALII

THOM. Non hoc decebat, praesules. Vestros timor
Mutavit animos. Ordinis nostri decus 625
Iamiam peribit, forsan e caelo tonans
Poenas reposcet.
ALARD.  Quicquid est, paci est datum,
Potens voluntas regis est qui tempori
QUondoque cedi tpublicum melius bonum
Is saepe curat.
THOM. Tempori haud unquam decet 630
Aptare sese, quando constantem salus
Publica requirit.
LUC.Ira regnantum nocet,
Semper cavenda est. Turbidis cedunt Notis
Quandoque nautae, legere nam littus bonum est
Fluctus procells quando turbatos agit. 635
THOM. At tunc virili pectore obstandum est mari.
Iniqua reges cum volunt praestat mori
Haec quam probare. Ira perdidimus sacra,
Istud tribunal ordini exitium sacro
Certum parabit.
CONR. Melius at forsan licet 640
Sperare nobis quod cupit non rex aget.
Mutare mentem saepe regnantes solent.
THOM. Quae iura reges obtinent semper tenent.
Hic hic decebat pectore indomito necem,
Et quicquid istud regium pectus vomit, 645
Et quicquid audet ira regalis metu
Incensa sparso temnere. O animi leves!
Infida Christo pectora! An nondum tonans
Nymbo coactos fundis in terram polos?
Nondum dehiscens, terra, Tartareos specus 650
Ultro recludis? Christe, da robur mihi.
Parere regni non volo, mentem iuva.
Mors nulla nostram, si iuves, mentem opprimet.

CHORUS
ECCLESIA, VIRGINES ANGLICAE

EC. Nempe hoc verebar quod gemo,
Tot inter unus praesules 655
Mea iura praesul sustinet.
Vox una regum plus potest
Quam certa sacrorum fides.
VIRG. Nunc ergo luctus sunt novi,
Novas paremus lacrhymas. 660
Haec fata semper virginum,
Novis vacere planctibus.
EC. Virile pectus, heu, cadit
Cum rex minatur aut premit.
Cum blanda mulcent munera, 665
Tunc robur omne concidit.
VIRG. Sperare quid tandem licet?
Nunc Angliae decus perit
Et nulla libertas manet.
O nympha, quo te virgines 670
Ergo sequemur? Exules
Sors una cunctas nos manet.
EC. Praesaga mens si quid videt,
Attonita mens si quid timet,
Non unus omnium exitus 675
At unus exitu omnia
Praesul sacrabit optimus.
VIRG. O sancte praesul, o Thoma!
In te Angliea spes est rata, 680
Tu patriae certa anchor es,
Tu nostra semper gloria.
EC. Tantum unus praesul potest
Cum mente robur induit.
Nihil timet qui sanctus est, 685
Et firmat audacem fides.
Non aestimat vita prius
Ecclesiae dum vult decus.
Seu tam mori seu vivere
Semper perinde est pro fide. 690
VIRG At quantus est nobis timor!
Pervertet illum forte rex,
At tunc fides et tunc pudor
Nostram relinquent Angliam.
EC. Servate mentem, virgines, 695
Nam cum Thoma spes semper est.

Perge ad tertium actum