Tessera caerulea — commentariolum. Numeri cum lineis subscriptis — notae textuales in quinque fabulae lineas. Tessera viridis — translatio.
RICHARDUS REX
O saeva fata semper, o sortem asperam,
Cum saevit et cum parcit ex aequo malam.
Fortuna fallax rebus humanis nimis
Insultat, agili cuncta pervertens rota.
Quos modo locavit parte suprema, modo
Ad ima eosdem trudit et calcat pede.
Subito labantis ecce fortunae impetu
Quis non potentem cernit eversam domum? 3585
Heu natus heu primo unicus periit meus
(O dura fata et lugubrem sortem nimis)
Qui clara patris regna speret mortui,
Ut ille magni parvus armenti comes
Primisque vixdum cornibus frontem tegens, 3590
Cervice subito celsus et capite arduus
Gregem paternum ducit, et pecori imperat.
O suave pignus, o decus magnum domus
Regalis, o Britanniae funus tuae,
O patri heu spes vana, cui demens ego 3595
Laudes Achillis bellicas et Nestoris
Annos precabar, luce privavit Deus.
Nunquam potenti sceptra gestabis manu
Foelix, Britanno iura nec populo dabis
Victasque gentes sub tuum mittes iugum. 3600
Non Franca subiges terga, non Scotos trahes
In tua rebelles imperia. Sine gloria
Iacebis alto clausus in tumulo miser.
Dirum parat bellum comes Richmondius
Viresque cogit, sceptra rapturus mea. 3605
Domi cruorem populus en nostrum petit.
Porro exsul haerens finibus Britanniae
Incendit animos pertinax nimium. Furor
Sceleris ministros armat in nostram necem.
Quidam minantem viribus Richmondium 3610
Iuvare, quidam firma praesidia arcibus
Locare, quidam clanculum armatos domi
Servare, quidam subditos fidem ut suam
Fallant rogare precibus infensi student.
Nescire volui, cuncta dissimulans lubens
Dum caeca potui coepta, consilia, dolos
Sentire militumque vires iungere.
Huius furoris Buckinghamium cum ducem
Caput esse scirem, et totius fontem mali,
Vel Marte aperto trahere vel precibus pie
Allicere coepi, ne fidem mutet suam.
Addi benignas ad ducem itidem literas:
Foelix ad aulam convolet celeri gradu.
Sentit dolos dux, texuit causas morae
Stomachique se dolore fingit comprimi. 3625
Omnem statim moram iubebam rumpere.
Venturum ad hostem patriae sese negat
Et milites cogens suos dux pessimus
In me nefanda bella demens commovet.
Quid facio? Amicus qui mihi summus fuit 3630
Auferre regna quaerit. Odit maxime
Qui maxime colebat. Ah, scelus impium
Et dux profundo devovende Tartaro.
At plebs velut procella ventis turbida
Agmine scelesto principem neci petit.
Solus Richardus causa cantatur mali.
Quid nunc agendum restat, aut quem consulam?
Infecta facta reddere haud quivis potest.
Si populus odit, pereo. Sed populi favor
Servetur. Isto macula tolletur modo, 3640
Qua nomen indui scelestus heu meum,
Ut in Britannos si quid erumpat malum
Damnent nihil. Iam mitis, humanus, pius
Et liberalis civibus meis ero,
Et scelere vindicabo nomen impio. 3645
Centum sacrificiis alta surgent moenia,
Curis soluti ut precibus incumbant piis.
Legesque patriae utiles feram meae.
Fortasse nostras populus in partes ruet,
Pietate falsa ductus. Auri montibus
Blandisque verbis ducitur vulgus leve.
NUNCIUS Adfero ducem fugisse Buckinghamium
Eiusque magnae dissipantur copiae.
RICH. Quae causa subito terga vertendi fuit?
NUNC. Ubi Wallacorum numerat ingentem manum
Qua silva sese porrigit Danica viam
Pandit superbus, et Sabrinam nobile
Superare flumen properat, agmini suo
Ut Courtneorum iungat agmen. At minas
Dum spirat horrida impio dux agmine
(Annon genus mortale curant numina?)
Dum milites vicina spectant flumina
Altasque ripas non datur adhuc tangere,
Gravis terram ruina caeli verberat
Divesque pluviis laxat imbres humidus 3665
Auster, et agros altum tegit frequens aqua.
En piscis ignotas in auras tollitur.
Lectis iacentes arboribus haerent, agris
Atque mediis. Mirantur undis undique
Eversa tecta. Vagit in cunis puer 3670
Passim per agros. Montibus natant ferae.
Terram diebus obruunt aquae decem.
Stupet miles cum Courtneorum copiis
Iungere perfusus agmen haud fluctus sinet.
At Wallicorum turba nullo praemio 3675
Invita serviens duci, carens simul
Misera cibariis statim illum deserunt.
Nullis minis gens Cambria adduci potest
Aut precibus, ut maneat simul belli comes
Ut pergat ultra. Praeda nudus hostibus 3680
Suis relictus coepit infoelix fugam.
RICH. Foelix ad aures nuncius nostras venit.
Prius labantem fausta tollunt numina.
Portus at omnes miles undique saepiat
Dux exteras ne erumpat ad gentes. Comes 3685
Richmondius quidnam parat quaerat, simul
Num coepta linquat an minetur amplius.
Princeps honorem testor, illum qui mihi
Captum reducet, praemium dignum feret.
Si servus ille fuerit, emittam manu;
Sin liber, illum mille ditabo libris.
Classis Britannum armata sulcabit mare
Ne perfugus premat Angliam Richmondius.
Aude scelus, ne crescat <in peius> malum.
Exprimere ius est ense, quod nequeunt preces. 3695
Quicunque sceleris socius in nostras manus
Veniat, piabit sanguine inceptum nefas.
NUNCIUS Captus tenetur vinclis Buckinghamius.
RICH. Sacris colamus prosperum votis diem.
O mihi propitios, sed tamen lentos deos. 3700
Hostis quibus captus dolis sit, explica.
NUNC. Ubi Cambrio dux milite orbatum vidit
Obstupuit illico, atque sorte tam gravi
Perculsus animum paene despondit suum,
Consilii egenus, sed sibi fidit tamen. 3705
Banisteri tremens ad aedes clam fugit
Cui dux amore fovebat eximio prius
Et semper auxit dignitate plurimum.
Huius latere clam studebat aedibus
Donec cohortem repararet et belli minas 3710
Nudusve mare fugeret secans Britannicum
Comitique sese iungeret Richmondio.
At male deorum si quis invisus duci
Fuerit, paratum non potest fugere malum.
Servus Banister, seu timens vitae suae 3715
Tuisve ductus praemiis, Solopiae
Proconsuli tum Mittono prodit ducem.
Is militum stipante pergit agmine.
Servi prehendit ab aedibus sui haud procul
Dum fata silvis dira solus cogitat 3720
Tibique vinctum fidus adducit virum.
RICH. Si non fides me sacra regno continet
Tentabo mea stabilire sceptra sanguine
Et regna duro saevus imperio regam.
Nunc ergo dux poenas gravissimas luat. 3725
Obrumpat ensis noxium tristis caput
Nullamque poenae carnifex reddat moram.
Regnare nescit odia qui timet nimis.
Non tua mihi fides dubia, Stanlei, fuit.
Comes sitit Richmondius honores meos. 3730
Gener tuus sibi sceptra despondit mea.
Uxor suo comitissa quaerit filio
Victrice dextra rapta sceptra tradere.
Rapidis volabis gressibus Lancastriam.
Illam intimis reclude mox penetralibus 3735
Pateat nec ullum foeminae servorum iter.
Ad filium nullas mater det literas
Ne patriae demens luem tristem paret
Et sceptra mihi mulier rebellis auferat.
At Strangeum praestantem honore filium
Fidei tuae mecum relinques obsidem.
Testabitur puer patris constantiam.
Natura mentem foeminae pronam dolo
Dedit, dolisque pectus instruxit. Negat
Vires, malum ut tantum queat vinci tamen.
ACTUS III, SCENA ii
DUX BUCKINGHAMIAEO blandientis lubricum sortis decus,
O tristis horrendi nimis belli casus!
Heu heu, fatis mortale luditur genus.
Quisquamne sibi spondere tam firmum potest
Quod non statim metuenda convellat dies?
Cuius refulsit nomen Anglis inclytum
Modo, pallidos nunc ad lacus trudor miser.
Quid heu iuvat iactare magnos spiritus
Fallacis aulae fulgor heu quos perdidit?
Heu blanda nimium dona fortunae. Mare
Non sic aquae refluentibus turget, vadis
Turbatus ab imis pontus Euxinus tumet,
Ut casus heu fortuna magnatum rotat.
Funestus heu dirusque Richardi favor.
Quid illa deplorem miser tempora quibus 3760
Fretus meo consilio aper frendens sibi
Regnum cruento dente raptum comparat?
En huius ictu nunc atroci corruo.
Natale solum, illustre decus, o Angliae,
Horrenda quae te fata nunc manent ferox 3765
Postquam iugo tyrannus oppressum tenet?
Heu heu, miser Stygias ad undas deprimor,
Crudelis et collo securis imminet.
Perge ad Quartum Actum Actionis Tertiae