Tessera caerulea — commentariolum. Tessera rubicunda — nota textualis. Tessera viridis—translatio.

ACTUS II, SCENA i

Crispus morae impatiens venatorum segnitiem increpat. Marcellus s. Albanum benigne excipit. Ferarum exuvias, venatione peracta, Dianae vovet. Inter venandum s. Albanus Sylvani statuam deturbat. Pauperum inopiam prolixe sublevit.

CRISPUS, MARCELLUS. S. ALBANUS, PROTEUS, QUATUOR VENATORES, TRES MENDICI

CRISP. Arundo quando nostra ramosi bibet
Cervi cruorem? Spumei quando suis
Opima referam spolia Meleager novus?
Nimium moramur.
MARC. Crispe! Non vires adhuc
Corroborasti, ludus hic fortes petit. 125
CRISP. Non mihi labascent poplites, sonipes metu
Hoc te levabit.
MARC. Cominus saltem cave,
Aprum lacessus dente lunato meus
Ne cadat Adonis.
CRISP.   Eminus feriam, pater.
Sub patris umbra tectus horrificos procul 130
Iaculabor apros

Intrat Agatho et insusurrat in aurem Marcelli.

MARC. Venit Albanus? Bene est.
Ducatur intro. (Exit Agatho.) Candidos Titan equos
Hodiernus axi iungat. (Intrat Albanus.) Albanum decus
Cerno Britannum? Totus in gremium rue.
Conserito pectus pectori, manibus manus, 135
Mentemque menti. Deliae sordet nemus
Sine te.
ALB. Libenter dulce Marcelli latus
Hodie vel ipso lateris obiectu tegam,
Crispique vitam morte mercabor mea.
CRISP. Modo tibi longos fata tibi dent soles, mori 140
Bis ego libenter patiar. Age, sylvae vocant.
Dudum excitasse decuit e lustris feras.
Simulacra quoniam Martis in ludo micant.
MARC. Nemorosus iste lusus arrident magis
Simulacra quoniam Martis in ludo micant. 145
Tractamus arma cominus quando prope
Arborea cervus cornua armenti caput
Attolit. Iterum terga si mandat fugae
Procul fugacem sternimus. Signant dolos
Maculae plagaeque, tela virtutem. Gelu 150
Quinetiam acuto terra nunc canens, siti
Arente nunc exusta, Mavortis graves
Iuvenem ad labores acuit.

Inflatur cornu, intrant venatores.

CRISP. O divum melos!
En ut Melampus aure surrecta micat!
MARC. Eamus. Hodie casta si Phoebi soror 155
Adsis, ferarum consecro exuvias tibi.
Iam nunc sacrato spolia pendebunt tholo.
Cornu recurvo personent sylvae, sonum
Canora duplicent saxa.

Inflatur cornu, ingreditur venator cum canibus

Pugnanti, puer,
Adime Melampo lora, praeeuntem cito 160
Sequere Lycisca.
CRISP. Tigris, a Tigris pede
Utrumque vincit.
PROTEUS Praeterit cunctos mea
Aello, Aello.
VENATOR 1usLustra depresso, Lacon,
Scutare rostro.
VEN. 2^usSpissa dumorum subi,
Laelaps.
VEN. 3^us Hylactor, saxa latratu quate. 165
VEN. 4^uss En praeda, praeda, praeda!
VEN. 1^usQuid praedae?
VEN. 4^us Ruit
De monte cervus.
VEN. 1^usOnager est, ha, ha!
VEN. 4^us Video duplex
In fronte germen.
VEN. 1^us Duplicem auriculam vides
Ingentis asini!
MARC. Dama per rupes volat.
Pamphage, fugacem prende.
A LBANUS (Prodit in scenam) Venatus mihi 170
Arridet alius. (Ostendit Sylvanum.) Ecce quam pulchrum colunt
Numen BritannI! Nemoris hic custos. Sedet
O quanta nivea fronte maiestas! Color
Antiquitatem redolet. Irato ferit
Cornu, cavete. Trunce! Phlegetontis foco 175
Devote! Flammas auge Avernales. (Deturbat.) Rue,
Bicorne monstrum, cornibus fractis, tuam
Luge ruinam.

Clauduntur siparia, intrant mendici.

GURGES Quisquis es, capitis nives
Tenebrasque frontis fronte siderea, precor,
Respice.
ARTOTROGUS Benigne brachio trunco tua 180
Succurre dextra.
OFFA Militis claudi, polo
Dilecte iuvenis, crura te moveant, trucis
Quae Martis ira perculit.
ALB. Egenos amo
Quia Christus olim praetulit caelo casam
Aulaeque stabulum. (Dat singulis nummos.)
GURG. Candidi tibi meent 185
Sine nube soles.
ART. Balsamo sudent viae
Quocumque tendis.
OFFA Dona centuplici polus
Faenore rependat. (Exit Albanus. Exeunt mendici.)

ACTUS II, SCENA ij.

Dum Marcellus votum Dianae persolvit s. Albani absentia eum non mediocriter angit. Capnodes Christianum esse suspicatur, inventaque Sylvani statua male mulctata magis in sententia confirmatur. Marcellus Capnodem et Proteum rem totam sagacius odorari iubet.

MARCELLUS, CAPNODES, PROTEUS , CRISPUS

MARCELLUS Proximum divis caput,
Praeses sacrorum debitos nemorum deae
Persolve honores, dona testentur meam 190
Votiva mentem. (Flectunt coram altare Dianae.)
CAPNODESCasta Thymbraei soror
Pharetrata virgo, montium custos, cui
Revincta Gyaro debet Ortygia minas
Quod temnat Austri, laeta quam Cynthi iuga
Prono salutant vertice, Eurotas cui 195
Famulante pascit laureum rivo nemus,
Tibi servit uni frondeo quicquid sinu
Sylvae coercent,. Meta tu nostri, dea,
Ludi et laboris esto. Quas humilis tuis
Advolvo pedibus nebrides, vultu precor, 200
Accipe benigno. Tela sic certo tibi
Librentur ictu, sicque maculoso tegant
Humeros amictu lyncis exuviae.

Suspendit ferarum exuvias iuxta aram.

. Bene est,
Soluta divae vota. Sed numerum tamen
Iustum requiro. Quo tulit praeceps gradum 205
Albanus?
PROTEUS Antra forte Spartanis adhuc
Catulis fatigat.
MARC. Ite, perplexae vias
Relegite sylvae, creditum donec sibi
Nemora remittant hospitem.

Exit Proteus cum Agatho et militibus.

Audaci suis
Fortasse dente fossus Albanus iacet. 210
CAP. Hanc mitte curam. Suspicor —
MARC. Quidnam?
CAP. — sacra
Liquisse nostra transfugam.
MARC. Tantum mali
Parce ominari.
CAP. Vanus o utinam forem
Augur! Dianae sacra contemnit ducem
Quicumque Christum sequitur.
CRISP. E sylva nequit 215
Sese expedire. (Intrat Proteus.)
PROT. Membra glaciali rigent
Compede revincta.
MARC. Cecidit Albanus?
PROT. Gravi
Persona lapsu grandior cecidit.
MARC. Quid est?
PROT. Sylvanus umbrae praeses antiquae iacet
Foedatus ora, cornibus viduus, manus 220
Bracchiaque truncus.
CAP. Nonne veraci modo
Oracla fudi tripode? Quid sentis? Deum
Contemptor est Albanus. Albanus trucis
Est architectus sceleris. Haec aequis potes
Oculis tueri?
MARC. Miles, afflicti iuvat 225
Faciem videre numinis.

Exeunt Proteus et Agatho cum militibus.

Tantum nefas
Albanus audet? Sicne malesano meos
Furore amores pensat?
CRISP. Aquilonis deum
Fortassis ira stravit.
CAP. Annosus stetit
Sylvanus hodie quernea tectus coma.
Adhuc staret manibus Albani nisi 230
Terram ruina plangeret.

Intrant cum idolo.

MARC. Quis te furor,
Sylvane, laesit? Truncus es totus. Vide
Piceus per artus sudor iratos meat.
Removete tragici specimen ingenii. (Exportant.) Tibi,
Venerande Triviae antistes, incumbit deo 235
Reddere beatas oris antiqui notas.
Iniurioso quisquis obtrivit pede
Fatale signum, dulce Palladium, suo
Scelus expiabit sanguine. Albanus licet
Fuerit, lacerti fulmen Albanus mei 240
Faxo tremendum sentiat. Cardo rei
Tantus gemellum poscit ingenium, duos
Haec causa fratres postulat. Caute tamen
Vobis agendum est innocens tantae reus
Ne fraudis arguatur. Hic vester labor. 245
CAP. Sagace Hebraeam nare venabor feram.

Exeunt praetor, Capnodes et Proteus.

ACTUS II, SCENA iij.

Proteus s. Albanum de industia per sylvas errantem ne impiis intersit sacris animo simulato aggreditur. Fingit dona Dianae oblata sibi magnopere displicere, Christum diis inanibus anteponit. S. Albanus se quoque Christianum fatetur.

CAPNODES, PROTEUS, ALBANUS

CAP. Nunc versipellis Protei partes age.
Simulare poteris?
PROT. Protei nomen mihi
Inane non est nomen. Ingenium bene
Cadit in dolosum. Visne virtutis notas 250
In fronte pictas, corde cum duplicis latent
UIyssis artes? Ecce.

Fingit vultum ad pietatem.

Frons, ocuili, genae
Et ipsa menti barba pietatem sonat.
CAP. Est larva virtus optima. Hac tectus subi
Penitus repostos iuvenis incauti sinus. 255
Venerem, Dianam, Cynthium, Bacchus, Iovem,
Reliquumque divum examen Eumenidum voca
Erebique pestes. Unicus placeat tibi
Christus. Sit ille conditor mundi, auream
Accendat ille lampadem Phoebi, super 260
Aquilonis alas ambulet celsus, tribus
Libretque digitis pensilem terrae globum.
PROT. Teneo.
CAP. Ferenti carbasa tumescant Noto.
PROT. Res agitur ingens, calide si rem geras.
Tuum est beato quicquid Albani domus 265
Gremio coercet. Adde praeterea soli
Uber fidelis. Arva rubicunda nitent
Amicta partim Cerere, pecorosis tument
Superba partim collibus. Tondent greges,
Ubi non aratris utiles glebae. Novum 270
Opima dominum terra cognoscet brevi.
Sed quo areducto subtrahit sesae specu
Albanus?
ALB. (In sylva.) Imae voce qua pulsae sonant
Valles?
PROT. Remugit sylva.
ALB. Quod murmur?
PROT. Plagis
Bene collocatis induet sese fera.
Albane.
ALB. (Prodit e sylva.) Quisnam nomen Albani vocat? 275
PROT. Per tetrica dumis tesqua, per rapidas vado
Torrente lymphas, perque inaccessos fere
Scopulos vagantem solus Albanum sequor.
ALB. Hinulus sagitto ocyor et austris fugae
Fidens volentes traxit Albani pedes, 280
Transmittit aequor. Molle vix laedit tamen
Herbas cacumen, moxque fallacis subit
Sylvae latebras. Igneis plantis sequor
Donec sequenti spissa querceti coma
Praecludat aditum. Rapitur ex oculis, canes 285
Necquicquam hiantes hinulus eludit. Vias
Dum scrutor amens invias error magis
Magisque gressus implic

at. Sed qua latent
Socii sub umbra?
PROT. Nemora Marcellus recens
Victor reliquit, atque modo capti tholo 290
Fixit Dianae tergora hinculei.
ALB. Dea
Respexit aequis dona luminibus?
PROT. Dea
An sit videndum est. Ligneae numen deae
Fabri dolatum dextera haudquaquam placet.
Nec tanta divum turba mihi ridet. Madent 295
Quicumque Baccho. Bacchico ostendunt suum
Furore crimen. Cantharos quatiunt, quia
Bacchus culullos siccat. Incesto vacat
Quicumque amori, Veneris exemplum sibi
Proponit. Umbra sicque divorum tegit 300
Quodcumque facinui. Casta Christiadum Deo
Doctrina ridet.
ALB. Sicne Laernaeum vomis
Labes venenum? Bella num divis moves
Praesente me et vidente?
PROT. Vindictam cupis?
Nudum patescit pectus. Age, capulo tenus 305
Demerge gladium. Cedere pro Christo magis
Est gloriosum quam vehi domiti super
Orbis ruinas atque Tarpeio Iovi
Opima ferre spolia.
ALB. Complexum cape
Vel invidendum Theseo et Thesei quoque 310
Comiti. Metallum flamma Pactoli probat,
Rebusque dubiis cernitur amici fides.
Intrepida ridet indoles. Non te quatit
Albanus etiam fulminans. Eadem sequor
Ego castra tecum.
PROT. Liceat, ah liceat sacris 315
Libare manibus osculum! Christus tibi
Illuxit etiam. Surge, meliori caput
Redimitus auro, Phoebe, gratentur novo
Sydera Britannum phosphoro. Sylvae quoque
Vecors propinquas praeses Albani pium 320
Fortasse fulmen sensit?
ALB. Ad terram ruit
Me fulminante stipes.
PROT. O factum bere!
Utinam deorum quicquid haec faelix tenet
Insula Britanni flueret oceano. Mea
Cumulare vellem gaudia. Annosae rea 325
Est labis anima. Fonte quis sacro dabit
Ponam senectam, latice ceu vivo suam
Aquila iuventam renovat? Aetneo sinus b Pondere fatiscit. Si sacerdotem polus
Mihi destinaret, onere Atlaeo mihi 330
Pectus levaret.
ALB. Sanctus antistes domi est,
Immane pondus rore qui laticis levi
Removere novit.
PROT. De salutiferi precor
Fontis liquores, sitio.
ALB. Doctrinae prius
Elementa nostrae disce. (Ostendit libellum.) Sub parvo latet 335
Olympus ipse codice. Hunc vitae ducem,
Morum magistrum sequere.
PROT. Monumentum tui
Veneror amoris. (Osculatur.) Aure sitiente bibam
Quaecumque loquetur, nunc triumphali domum
Repeto quadriga. Credidi memet tibi, 340
Albane, tacitam tu mihi praesta fidem.
ALB. Quodcumque tutis auribus mandas, tuo
Gremio recondis.

ACTUS II, SCENAi iiij.

Proteus larvam exuit, Marcello rem prodit, qui Albanum accersit continuo. Crispus s. Albanum studet liberare.

PROTEUS, MARCELLUS, CRISPUS, FAUSTULUS

PROT. Proteo fidis, puer?
Quicumque nobis fidit infidae potest
Fidere Carybdi. Proteus non sum nisi 345
In mille facies lubricus migrem, nisi
Artes Sinonis mille formoso tegam
Virtutis ore. Quisquis nequit
Velare fuco cordis arcanum nequit
Honoris apicem scandere. Libellum quoque 350
Monumentum amoris liquit, in sinu geram.
Sunt haec Sibyllae folia, nam dicent tuum,
Albane, fatum. Tecta Marcelli pede
Nunc repeto volucri.
MARCELLUS (In sylva.) Quando remeabit?
PROT. Nemus
Querula remugit voce Marcelli, suum 355
Per opaca sylvae quaerit Albanum. Gemit!
Lacrymae sequentur. Venio, luctificos fero
Gressus. Dolores ecce cum Crispo suos
Partitur.

Intrat Marcellus cum Crispo.

MARC. Aures Proteus quando meas
Celeri beabit nuncio?
PROT. Nescit gradum 360
Prope glomerare Proteum. (Ostandit se.) Celeres fero,
Non expetitos nuncios fero tamen.
MARC. Transfugane nostros liquit Albanus deos?
PROT. Liquit, deumque stipiti affixum colit.
MARC. Sylvae vetustum proruit etiam pede 365
Procace numen?
PROT. Proruit. Testem cupis?
Albanus ipse damnat Albanum, reum
Semet fatetur.
MARC. Arte qua tectus sinus
Adyta subisti?
PROT. Vitreus est totus, vitro
Lucidior ipso. Nam simul Christo poli 370
Terraeque sceptrum detuli, nequiit puer
Sibi temperare. Pandit arcanos statim
Cordis recessus prodige nimium.
MARC. Deos
Quicumque prodit, non sacramentum dici
Fidele praestat Caesari.
CRISP. Iuvenum, pater, 375
Est mollis animus cereus flecti.
MARC. Tace,
Garrule.
CRISP. Procaci fraena si linguae dedi,
Compesce linguam.
MARC. Vade. Non puero vacat
Certare verbis.
CRISP. Vado. (Seorsum.) Sed patulis bibam
Quaecumque dices auribus. (Exit.)
MARC. Nostram cape, 380
Proteu, cohortem. Miles Albani lares
UJndique coronet, arma ne vulgus levi
Mobilius unda rapiat. Expectat meum
Sontem tribunal.
PROT. Est sacrificulus quoque
Circaea iuveni pocula ministrans.
MARC. Simul 385
Rapiantur ambo.
PROT. Capita submergant licet
Ulterius Erebo protraham. (Exit.)
MARC. Quisnam deus
Aut quis cometes potius exitio, nece,
Bustisque gravidus, crine sanguineo tuos,
Britanna tellus, percussit turres? Lupos 390
Ecquis Lycaon rursus invexit, semel
Bene segregatos? Quis Cytaeinis potens
Herbis amicum latrere divulsit meo?
Res dura! Noster gladius Albani nisi
Rubeat cruore, Caesaris mucro meo 395
Sanguine rubebit. Ulcus est, quicquid tuus
Tetigerit unguis. Charus Albanus, salus
Sed nostra potior.

Exit Marcellus, intrat Crispus.

CRISP. Texe periuros tuo
Laqueos animo, chartula exigua dolos
Iterum retexit.

Pulsat terram pede.

Faustule! Albani domum 400
Nosti?
FAUSTULUS Necesse est nosse divinos lares
Patulos egenis semper.
CRISP.Has dicto ocyus
Defer tabellas. (Dat literas.) Demet hoc aurum tuis
Fortasse plumbum pedibus.
FAUST. Atlantis nepos
Non me volando vincet. In memori manus 405
Condetur ista pectore. (Exit.)
CRISP. Minetur tibi,
Albane, genitor. Intonet, frendat, furat,
Crispus fidelem spondet et servat sinum. (Exit.)

Perge ad actum tertium