Tessera caerulea — commentariolum. Tessera rubicunda — nota textualis. Tessera viridis — translatio.
ELIZABETHEIS
SIVE
DE PACATISSIMO ET FLORENTISSIMO
ANGLIAE STATU SUB FAELICISSIMO
AUGUSTISSIMAE REGINAE ELIZ-
ABETHAE IMPERIOLIBER SECUNDUS
In quo, praeter caetera, Hispanae classis profligatio,
Papisticarumque molitionum et consiliorum
hostilium mira subversio bona fide
explicanturChristophero Oclando authore
Prov. 21:30
Non est concilium adversus dominum
AMPLISSIMIS, ILLUSTRISSIMIS, OMNIUMQUE VIRTUTUM
GENERE PRAESTANTISSIMIS DYNASTIS, INCLYSTISSIMIS
REGNI ANGLICANI SYNDICIS, & SERENISSIMAE PRIN-
CIPIS ELIZABETHAE A SANCTIORIBUS CONSILIIS,
DOMINIS SUIS SUMMA OBSERVANTIA COLENDIS,
ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΝSalvete, heroes cana gravitate verendi,
In queis verus honos, gloria vera nitet.
Est regina, velut domus inclyta, et Anglia tota,
Fulcrorum decus est auro domus alta micanti
Augustae cecini pacem almam principis olim,
Pacis amans, solioque sedens quae foemina gessit,
Totius annales oculis percurite mundi,
Commissa est vobis nostra tutela Thaliae,
THOMAS NEWTONUS, CESTRESHYRIUS
Fulmine Salmoneus, clava Tyrinthius, armis
Hippomenes cursu, gladio Veianus, herbis
Ismenias fidibus, pictura Zeuxis, Opheltes
Sculptura Phidieas, statua Polycletus, Arachne
Venatu Hippolytus, lituo Misenus, Ilerdes
Non tantum praestant quantum tu carmine, per quod
Auspiciis laetis iniisti, perge, poeta,
Dignus es aeternum solus canere Elisabetam,
THO. NEWTON
1589
SECUNDA PARS ELIZABETHAE REGINAE ANGLIAE
Invidet hanc faustam pacem Papa impius Anglis,
Invidet, Elizabetha, tibi diademate cinctum
Sacratum caput, et vestrum regalia iura
In populum, vitae tibi (proh scelus) invidet usum,
O princeps, gentemque tuam trux devovet Orco.
Nemo adeo ex cunctis mortalibus undique felix
Traducens fragilem solis sub lampade vitam,
Quin morbum patitur, tristesque aliquando dolores,
Aut mentem sentit variis affectibus aegram.
Nil horum ut fuerit, radios virtutis iniquis
Fert oculis faustas res aspiciendo gemiscens
Invidus, Alectus frater vel Erynnidos atrae.
Invidiae dominus vibrantia spicula Christus
Non evitavit, terris dum vixit in istis.
Quo magis excelsus, quo quis praeclarior, aut quo
Virtuti accedens propius pietatis amicus,
Hoc magis invidiae mordaci obnoxius ori est,
Mortales morsu quae dilacerare rapaci
Assolet innocuos, sua sanguinolenta propinans
Viscera, ni bonus huic dentes confringat Iova.
2. Reg. 16
Semeis hunc regem potuit proscindere multis
Opprobris: audivit enim scelerosus, adulter,
Atque homicida malus. Quid non his durius ille
Audiit invitus rex, cuius semine Christum
Tempore praefixo decreverat esse creandum,
Et quem ter magnum sibi charum numen habebat?
Filius huic regnum Davidi pessima proles
Praerepturus erat, sacro vitamque parenti
Perfidus, ingratus, per fraudem auferre paratus.
Sed Deus hostilis conaminis obstitit auso,
Cum sociis paenas dedit et scelerata propago.
(Ut par principibus) secure transigis annos.
Proditor hinc saevus vestrum caput impetit, astu
Te vel ut incautam glomeratis opprimat ense
Agminibus sociis, sed talis vipera civis
Commeruit dici, qualis Parus ille scelestus
Furfure Romano nutritus, lacte venenum
Immistum prudens impuris faucibus hausit.
Externis hic dum degit peregrinus in oris
Et videt effrontem peccata remittere Papam,
Credens esse Deum, vel quod divina potestas,
Numen et esset ei (tanta ignorantia veri est)
Reges ut cupiant ultro parere iubenti,
Reginam nostram haereticam appellarier audit,
Romani Albionem maledicto praesulis esse
Subiectam, a Papa domino Britannica regna
Donari ut praedam primo rapientibus ipsam.
Concipit horrendum sacras cum staret ad aras
Mente nephas, ut sit violenti funeris author,
Elizabetha, tui, caput in discrimina trudens
Et regni corpus simili peritura ruina.
Hoc vult, hac de caede nova sibi somnia fingit,
Seque putat vivum scansurum caelica regna.
Presbitero recitat transactae crimina vitae,
Auscultat missas ergo sumitque synaxim,
Se mundum immundus totus putat, omnia versans.
Dum patriae rediens tutissima littora calcat.
Ingreditur primo novus hospes principis aulam,
Cui toga demissa ad talos, cui byssina vestis
Tota fuit, magno fulgebant cetera fastu,
Grandia multa loquens de regibus atque tetrarchis.
Ultro se socium satrapis ingessit, et arte
Hac tandem coram praeclara principe doctor
Sistitur iste Parus, qui blande plurima fando,
Quae Romae longe hinc Papae in ditione geruntur,
Qui mores hominum, vel quae regionibus urbes
Diversis pulchrae, florent quibus arcibus Alpes
Aereae, qua stat regione salubrior aura,
Gratiam init non vulgarem. Hinc fiducia crevit
Patrandi sceleris, tumido quod corde fovebat.
Principis incessum sequitur modo plus satis audax,
Instigante malum ad facinus cacodaemone diro.
Ambabus manibus, modo corde animoque tremiscit,
Ceu Deus ante oculos, paenarum exactor et eius
Angelus, omnigenum scelerum vindictaque tristis,
Cum subito coram regina procidit amens
Et pavitans loquitur. “Veniam da (quaeso) petenti
O precor, ignoscas precor, o nitissima princeps.”
Pone metum, mihi mox edissere vera roganti.”
Tunc tandem ficto tremebundus pectore fatur.
“Cogit amor patriae, virtus, reverentia vestri,
O regina potens, me invitum vera fateri.
Papa caput vestrum, decus ingens nominis odit,
Odit et Angligenas qui relligionis amantes
Labe repurgatae saluberrima dogmata Christi
Sunt hodie amplexi. Vos omnes lumine cassos
Expetit, atque omnes crudeli morte peremptos.
De grege Christicolum vero nec iudicat esse.
Ergo te praeses Romanus destinat arae,
Proposita mercede praeampli ponderis auri.
Ut sit praeterea ob caedem magno auctus honore
Qui tibi mortiferum, princeps, inflixerit ictum,
Liber et a spurca peccati labe recedat.
Me voluitque tui praelargos sanguinis haustus
Sumere, sic fore me magnum famaeque perennis
Pollicitus, super haec Romanus episcopus inter
Caelestes divos sessurum sede suprema.
Ante miser totus tenebrosa in Tartara mittar
Et mihi spiranti tellus prius ima dehiscat,
Mollis flaventem capitis quam vulsero crinem.
Nam tua maiestas, vultus, et amabilis oris
Regalisque decor saevos inhibere leones
Aut ursos poterit, ne sacros corporis artus
Attingant, vestemve velint violare sacratam.
Quod scio sum fassus. Princeps, ignosce verenda.”
Ingenium laudat regina fidemque probabat
(Heu non est ulli nebuloni fidere tutum),
Supplicis ingenui fassi quod corde lateret
Ut de fraude videt nil suspicionis habentem
Proditor iste audax. Adiuncto forte Nevillo
Quodam, in consilium reginae in caede patranda
Perstat, et hortatus docet inde viamque modumque,
Tempora, quo pacto telis icta occidat, apta.
Quamquam animum dictis firmat, tamen occupat horror
Tantorum scelerum perculsum pectus ad omnem
Militis accincti caedem, cupidique cruoris
Fundendi, qui mos in bellis multus in usu est.
Sed qui promittebat opem auxiliumque scelesto
Ista nulla quies altus somnusve Nevillo,
Posthabitis cunctis properans commissa recludit
Consilia, ad sacrum mox defert verba senatum,
Protestando Pari quae sit sententia menti.
Tunc Londinensi captus concluditur arce
Proditor, ingratum civem et qui luce fruatur
Se indignum clamans. Vincitur lege iubente,
Ne tam pestiferos homines alat Anglica tellus
Supplicium et merita damnatus morte pependit.
Admiranda Dei sit sola potentia summi,
Elizabetha, tuum quod sic evaseris hostem.
Anglia ter faelix vultu laetare sereno,
Te salvam omnipotens contuso reddidit hoste.
Clara solet fieri facies persepe sereni
Caeli, ac auricomos radios emittere Phaebus.
Non ita Brutigenum terris fit. Dum perit unus
Furcifur ex merito, denos consurgere vidit
Anglia laetifero maceratos corda veneno.
Fama refert prisci Laerneam temporis hydram
Decusso Herculeis capite uno viribus, illud
Crescere per damnum, geminasque resumere vires.
Impie cum primis quid, Babingtone, volebas
Crudelesque tui sibi quid voluere sodales?
Venerat in mentes cur detraxisse coronam
Haeredi regni haud dubiae? Cur perdere gentem
Anglorum, natale solum, patriamque laresque?
O fera monstra hominum silices in corde gerentum,
Aeternum infames, maledictae et ubique cohortes!
O patricidarum fex, tristis Erynnis ab ore
Impuro proles, densis cooperta tenebris
Proditio noctis gremio, quae caeca latebas,
E barathro donec curvatis eruit hamis!
Nobilis Hattonus, multa virtute politus,
Explorando malum contectum nocte profunda,
Aeternum decus aeternumque meretur honorem,
Utque foro statua Hattono ponatur aperto.
Ausi estis domino dilectam tangere ferro
Impuri, et sacrum caput almae principis ense?
Cur tales terrae non absorbentur hiatu?
Cur his sol lucem, tellusve cibaria donat?
Cum sociis omnes tradantur faucibus Orci,
Nulla satis poterit gravis istos plectere paena.
Hoc Deus effecit, mala coniuratio claram
In lucem subito erumpens ut nota pateret,
Ut daret et paenas, extinctaque flamma nephandae
Caedis crudeli reginam liberet hoste.
Hoc Deus effecit, non ulla humana potestas
Aut vis ingenii, non fortia principis arma.
Anglia, tu resipsce gemens maturius oro.
Plena fide nam vita placet quae moribus ornat
Christicolas Christo dignis pietate refulgens.
Tardius infligens paenas graviore flagello
Percutiet populum, si accensa est numinis ira.
Anglia, tu resipisce gemens maturius oro,
Sacra Dei magni te et semper proteget ala.
Crux, acrisque nimis, graviorque molestia menti
Regali insidias mortis molirier Anglos.
Turba fuit tressis populi sex, turba malignans
Ad scelus hoc diri Papae instigata furore.
Virgo chara Deo, heus animum demittere noli,
In melius finita probantur amantibus ipsum
Omnia, clementer quem et amat, castigat Iova
Ut monitus discat sese emendare, diurna
Illi monstrante viam, Cum venerit atra
Nox, tum nemo potest operari, sero paratur
Tunc medicina, suae cum praeterit hora salutis.
Dat novisse Deum, recte coluisse tonantem,
Dat timuisse Deum nostris afflictio crebra
Haerens corporibus. Cum mentem deprimit angor
Sollicitus, vel cum cruciatus corporis aegri
Sic pungit, plenusque hamis sic saevit acutis
Somnus ut excussus, tenerae ut carnisque voluptas
Pulsa, sinat nullam requiem. Tunc confugit ultro
Maestus homo auxilium quaerens ad numinis aras,
“Cur me conturbas, anima o mea tristior?” inquit,
“Cur luctu, cura, lachrimis exulceror?” Audit.
“Fixa Deo in summo sit spes tibi: laudibus effer
Imperio coelos, terras, pelagusque prementem.”
Elisabetha, Dei donum est, atque eius amoris
Erga te certi signum. Confiditio, princeps,
Pectore firmato quia te servabit Iova
Ut prius, immunem et damno super astra locabit.
Tu modo Christicolas veros defendere perge,
Quasque diu caeco Christi adversarius orbi
Invexit tenebras (facis hoc studiosa) fugare.
Pergito divini rectum introducere cultum
Numinis, ut quae sit longis erroribus acta,
Dertorto navis Papae ex moderamine clavo,
Antiquum abrasa florens ecclesia labe
Spendorem obtineat, pulsis et ubique tenebris
Lux evangelii spargat se latus alma
Per totam Europam, cunctis ubi laetifer ignis
Per Papam immissus vicis et flamma rogalis
Obstruxit Christi voces resonantibus ora.
Emicat hinc celebris tua gloria, virgo Anglica, terris
Longe semotis, tua gloria spargitur ultra
Gangem ac Aethiopes solummodo dentibus albos.
Turca tuos libros regalia munera missos
Maximus accepit rex regum fronte serena.
Illorum erueret sensus, inscriptaque verba
Papa intelligeret, semel insanire cerebro
Desineret sano, fieri sociusque ministris
Aequalis reliquis gauderet in ordine sacro!
Heu, heu, mactat oves, teneros interficit agnos
Romanus Caiphas. Siquis reprehendere fastum
Audeat, aut doceat quo pacto erraverit effrons,
Seducens populum viridisnte a tramite recti,
Ignibus infestis tenues absumit in auras
Corpora Papa, cremans teneris cum carnibus ossa.
Insuper imperium in reges exercet ubique
Gentium, et hoc fieri tumido iubet ore superbus,
Illud non fieri, vetitas ex lege per artes,
Per vim, per fraudem cathedrae papalis adeptus
Sedem. Vult etiam terris deus alter haberi,
Crimina condonans (nummum mercede recepta)
His licet impuris, quos non metanaea remordet.
Quod pulchre instructus foecunda vulpis in arte
Efficere haud potuit, nimirum ut principe regni
Ense per insidias mactata ab atrocibus Anglis,
Ipse queat procul hinc Romae absens sanctus haberi,
Nullius sceleris tanquam sibi conscius esset,
Viribus id summis manifesto adnixus agebat.
Arma palam sumit, sociosque in faedera iungens
Hispanumque, Italumque, et quos Florentia pulchra
Dives opum mittit, telis armavit in Anglam.
Faederis et sancti praetexit nomine culpam.
Haec metamorphosis nova, sanctus ut impius, et sit
Impius ut sanctus, converso nomine, dictus.
Faederis an sancti vult coniurato dici
Corrupti formam vultus assumere falso
Ad profundendum vesano Marte cruorem
Christicolum, ad stupra et caedes, incendia, praedas,
Per vim abducendas pecorum, vastandaque cuncta,
Quae fert bellorum sub iniqua sorte voluntas?
Hiccine servorum servus? Sub numine magno
Bella dei in servos non talia flagra merentes
Suspiciens, terras et coelum territat armis.
Peraeteritos multos bellator ubique per annos,
Crudeli huic bello (fama est) non gloria finem
Impositura suum est, superato aut hoste trophaeum.
Extirpanda suo solio radicitus Angla,
Cum claris satrapis populus, cum matribus infans,
Extincti ut pereant ictu mucronis ad unum.
Haec placet, Hispanum placet haec sententia menti,
Anglica terra novos ut post haec bella colonos
Accipiat, solus dominator regnet Iberus,
Qua se sol oriens radois extendit ad Indos
Aethiopumve suo mutans ardore colorem
Ornatam nullis herbis exurit arenam,
Occiduum vel qua praedives America Phaebum
Oceani occultat gremio sub noctis opacae
Tempora, longinquos donec currendo revisat
Aurorae roseae fines, quibus utraque tellus
Auri ac argenti iactat se opulenta metallis.
Imperio subiecta suo, rex occidit urbe
Magnanimis celebri regum fortissimus unus
Primaevo ex vita hac aetatis flore recedens.
Nec quae Marte domans superabat sanguine multo,
Sceptra suo haeredi moriens de iure reliquit.
Illius imperium distractum cessit in usum
Multorum, regnum hoc dux hic ditione premebat,
Illud at incepti fautoribus occupat alter
Militibus. Satrapas pernicibus involat alis
Tertius in praedam, quia sit regnare voluptas
Summa, bonum summum, terrestris gloria summa.
Sic quae regna suis sub duris unus habebat
Flexa iugis nutu diversis singula cedunt
Regibus egregio Grecorum stemmate natis.
Parta novem totis annis Mavorte feroce
Temporis exigui momentum dissipat hora.
Discite, vos reges terrarum, gloria mundi
Quam properante fugax pede praeterit ut levis umbra.
Non haec Hispanum, non plura exempla coercent,
Vindictae quem caecus amor, stimulansque libido
Egit in adversum. Cunctanti saevior addit
Papa animos, testans quod sic servire tonanti.
Sit pietatis opus, si quisquam sumpserit arma,
Si stricto invisos ense interfecerit Anglos:
Dissentire sacris, matrem haud agnosceee Romam
Brutigenas, ergo haereticis nulla esset acerba
Paena satis, gravius sumendum a gente nephanda
Supplicium, extincti per terras nominis omnes.
Ecce per Europam spaciosam turba perita
Quaeritur artificum fabricandis navibus arte
Egregia: fulvi merces non defuit auri
Argentive illis, praestanti dummodo forma
Navigia aedificent, ingenti mole carinas
Montibus aequatas, caelum pertingere malo
Quae poterunt altas aequare et puppibus ornos.
Centum et terdenas naves Hispanica classis
Exhibet, armatas omnes, pars altera quorum
Maior onusta queat comprendere dolia mille.
Quin gentorum onus et plaustrorum vente cavato
Altera pars, istis leni libramine paucae.
Militibus, ducibus, questoribus atque tribunis
Nautis, et clavos torquentibus integer hosti
Dat numerus saevo viginti millia et octo.
Singulae habent naves bombardas fusilis aeris,
Quinquaginta quas canones vox barbara signat.
Quae vis praeterea est de nitro nomen habentis
Pulveris, et vivo contuso sulphure misti,
Exceditque fidem multum et, mirabile dictu,
Non audita prius pugnarum machina talis,
Qualem cum sociis nostro Papa instruit orbe.
Horroris trepidi inflatis plena omnia buccis,
Navali ratium genus insuperabile bello,
Faeta armis, ducibus claris, Hispanica classis
Nautis, instructo perpulchre milite faeta.
Maioris formae et moduli munitur ahenis
Tormentis latere ex omni pulcherrima visu
Turba liburnarum, magnis terroribus hosti
Ut procul in medio Neptunum gurgite sulcans
Esse queat, vectis sint nulla timenda pericla.
Quippe malos abigens genios cacodaemona tristem,
Concinnata ratis cum primo tingitur undis,
Consecrat orando patrio de more carinas
Mysta, frequens populus missas in navibus audit.
Thesauri primus vim magnam Papa movendum
Ad bellum tribuit, metuens ne assueta tyrannis
Illius ex technis extincta iaceret apertis.
Filiolosque suos Romana ecclesia sanctos
Nominat, allectos promissis insuper, hamo
Piscis ut attrahitur, donat tot, munere caeli
Sedis et aethereae, quot vitam fundere bello
Contigerit, causamque eius pugnando tueri.
Principibus belli regnum divaeque coronam
Angligenae magnis irritamenta trophaeis
Dat dono, tanquam rex regum maximus esset,
Romana dominans Christi adversarius arce.
Quos etiam segnes capitis discrimen adire
Non invitarent nolentes praemia tanta?
Heu, heu, heu nescit regnandi iura libido,
Et ratio acris abest, ubi mentibus imperat ira.
Anglorum in patria replet rumoribus aures
Cunctorum, Hispanos omnes accingier armis
Conscensis ratibus ventum expectare secundum,
Et sociam turbam, quae se his adiunxerit ultro
Non parvam, quod multa Anglis minitentur amara.
Externis, audax dum spes Hispanus opimas
Devorat Hesperio lucrandi ditia regna
Oceano, cunctis ad bella futura paratis,
Undivomum in pelagus deducitur Anglica classis,
Nymbiferi medium Capricorni sole secante.
Non etenim frigus, nec hyems, non territat auster
Horrisonus, natos durum perferre laborem
Brutigenas, non nix tellurem albedine stringens.
Egregia, fabrica toto sit qualis in orbe
Non melior, nec vi laterum praestantior ulla.
Ante alias omnes compagibus altior altis
Nauarchis medio velis turgentibus ibat
Gurgite, bombardas gestans ex ordine curva
A prora, magnas bis centum fusilis aeris
Ad puppim, speciosa ratis rutilantibus armis.
Et quoties vivo plena omnia sulphure massas
Tormenta aeratas alvo evomuere cavata,
Aura repercussa est et in horruit unda fragore.
Alta inter dumos qualis supra eminet ornus,
Invictus cui animus, mens arboris aemula palmae
Hac summus pelagi prefectus principe classis
Totius puppe invehitur, vir stemmate claro,
Antiquaque ducum magnorum stirpe creatus.
Maximus Anglorum Richardi aetate secundi
Nobilitat nomen, generi decus addere pergit
Eximium Thomas dux (o Norpholcia) vester,
Iste patri frater, tibi patruus extitit heros,
Cuius virtutem, cor magnum et fortia facta
Rege sub Henrico Octavo terraque marique
Postera suspiciens multum mirabitur aetas,
Si velit annales nostri pervolvere mundi.
Quo pacto clarus crebro certamine victor
Ut leo saevus oves, pugnando contudit hostes.
His pater accedit quem consuluisse duabus
Reginis, summaque fide gens Anglica vidit
Inservisse suae patriae. En a corpore custos,
Elisabetha, tibi fuit hic praenobilis heros.
Hoc memini et vidi, comitatus quattuor atque
Viginti laterum modulo pollente carinis
Glandibus emissis paucis ex aere rotundo
Deiicere in forulos bis centum carbasa naves
Externis valde metuentibus arma coegit
Nobilis Houardus Maria moderante Britannos.
Carolus his Anglum claris maioribus ortus
Ducta uxore prius regali semine creta
Principis in sacrum ascriptus longe ante senatum,
Assignabatur reginae corporis acer
Custos, luce, suam aut carpentis nocte quietem,
Officium magni sub quovis rege dynastae.
Brumam ver, veri donec successerat aestas.
Sex totos menses angustum navigat aequor,
Quod nostras aestu et Gallorum interluit oras,
Expectans pugnae sibi dum datur aequa potestas.
Quas primo ingrediens classem dux indole leges
Praeclara sanxit, noli, mea Musa, silere.
Vesperi itemque omni statuebat mane precando
Numen adorandum, dominantem ut protegat Anglam,
Ut populi toto testantis corde dolorem
Transactae vitae peccata remittere clemens
Cuncta velit, testisque hinc emendatio morum
Plena fide emergat, pia gratia pneumatis adsit.
Ipse etiam supplex inflexo poplite ductor
Ore suas fudit preculas ex pectore toto
Illustrat quoties oriens sol lumine terras,
Sub noctem rursus meditans pius invocat almi
Numinis auxilium, tutelae seque suosque
Commendans sacrae, caecis quin noctibus hymnos
Concinere assueti vigiles per transta sedebant.
Prospectant nautae nullis lucentibus astris,
Nox aeque atque dies hortatur ab hoste cavere.
Ne iurare Dei sanctum quis numen inultus
Ausit, paena gravis sontem vel mulcta coercet.
Ne rixas inter socios queat alea tetras
Iacta movere, iubet lusum procul esse nocivum.
Tempora longa teri vult Biblia sacra legendo,
Praescripto dantur quando ocia tuta labori.
Nec venti sufflando negotia magna facessunt.
Aut transversa ferunt pluviales carbasa nymbi,
Mulcebatque animos vectorum concio sacra
Promta e thesauro domini sermonis Iesu.
Thomas Houardus, Sheyffildus et ipse dynasta,
Officium dominae reginae ut praestet uterque.
Haec alacres ambo navalia bella sequuntur.
Nulla voluptatum, quas vita quieta ministrat,
Syren pulchra domi potuit retinere toparchas.
Sheyffildum cum fratre suo pugnae ardor habebat,
Illustres quorum proavos Lincolnia magnum
Urbs antiqua decus multo celebravit honore.
Censet avum tristi pugna pro rege cadentem
Noruici, celebri cum primis nomine dignum
Anglia, vivit enim celebris post funera virtus.
Orbe perrato ternis, pelagoque remenso
Nave domum rediens salva, qua vectus ad Indos,
Nobilis aeternae semper per secula famae.
Dignus et ex meritis quem commendaverit ordo
Militis aurati, gradus et maioris honoris.
Vir pietate nitens, morum candore probatus,
Relligionis amans, nullo deterritus hoste.
Nocte dieque Deum summum reverentior orans
Cum sociis, ut ei atque suis clementior adsit,
Audax atque animo praesenti instante periclo.
Ingenio pollens notat et vigilantior astra
Dux fortunantus, fausto sub sydere natus
Iure apud hoc nostrum seclum queat ille vocari.
Adfuit Houardo, quo gratior haud erat alter
Navali in toto comitatu. Hunc nautica gnarum
Ars facit, ut melior quae sit sententia rebus
In dubiis possit cum summa dicere laude,
Citra doctus iter qua torrida dissecat orbem
Zona suis ratibus nec non discurrerat ultra.
Exierant, a quo Britannica classis in altum
Descendit pelagus, ned adhuc apparet Iberus.
Interea divisia duas est Anglia classis
In partes. Seymere, tibi minor altera cessit,
Quae Gessoriacum, qua sese extendit ad Eurum,
Observet littus, vestros et, Cantia, fines,
Si quid forte mali quisquam conabitur hostis.
Sommersettensis ducis ex uxore secundus
Filius Henricus praegrandem temperat Irin
Imperio, dans instructis ad bella carinis
Iura quater denis, quibus undique per mare salsum,
Flandria, vestrates cursu praeterlegit oras,
Anglia vel littus splendescens rupibus albis
Sole micante tuum. Capitur quicunque sit hostis.
Cornubiae avehitur, vasto quae proxima pars est
Oceano, pugnaque accinctus provocat ultro
Hispanum, prope eo progressus ut Anglica classis
Stantibus in terra spectari possat Ibera.
Nunciat hostiles ter vasta mole carinas
Cursor turrigeras ad vincula stare rudentum.
Inque mora esse virum lymphato corde peritum
Fatidicae sortis, qui vates principis Anglae
Praedixit mortem, multa et miranda, priusquam
Prima dies Iuni, rapido quae proxima cursu est,
Deberet terris solem spectare cadentem.
Haec mora prima fuit. Vates in honore dolosus
Et precio est habitus summo, sua somnia narrans.
Rex igitur sine vi, sine pugna et fortibus armis
Sponte sibi regnum cessuros esse Britannos
Cum sociis sperat praefixo tempore mensis.
Ingrediente caput Cancri iam sole, dieque
Praeterita qua tu, princeps, moritura fuisses,
Optatae dulcis quando expectatio praedae
Spe frustrata perit, volucrem et delusit hiantem.
Falsidicus vates linguis proscissus amaris
Compede ferrata vincitur carcere clausus.
Quid? Saganam maesto Saul pectore consulit aeger
Qua usurus bello dux esset sorte futuro,
Nocte suam praeeunte necem, qui Marte fugatus
Postridie facinus sensit se triste patrasse.
Elisabetha, tegit, pia nam precatio multum
Importuna valet, si prodit pectore puro,
Communita fide. Numen caeleste fideles
Unquam deseruisse suos non viderit ullus,
Humani intentat quoties mala nominis hostis.
“Lauda anima ergo Deum semper mea,” clamitat Angla,
“Qui me a praestigiis ita tutam praestitit, et qui|
Faucibus eripuit, barathroque voraginis. Ipsi
Soli detur honos, ipsi sit gloria soli.”
Fatidici linguam mendacia plura vomentem.
Veri vatis inops mens, instigata furore,
Assiduo culpans segnes sermone profatur
Hispanam classem bis aequora salsa secare
Tentaturam, atque id primo conamine frustra
Facturam, medio ponti nam gurgite, fluctu
Quassatam, dum tendit iter Britannica versus
Regna, repente minax consurgens turbo repellet
Ad Compostellae tranquillo littora portu.
Ast iterum vectos Hispanos per mare, fausto
Flamine ventorum victoria laeta sequetur,
Anglorum partim submersis navibus ictu
Bombardae hostilis, se subducendoque partem
Turpiter elapsis Britannum ad dedecus ingens.
Est ingressus iter tridui, super aequora vectus
Hispanus, vento fausto impellente carinas,
Cum subito totum fusca nigredine caelum
Obduci caepit, Boreas sufflare fragore
Grandisono, magnosque ad sydera tollere fluctus.
Caeperunt nautae, vi tempestatis adacti.
Laudibus extollunt plebes Hispanica vatem,
Divino pectusque illius numine plenum
Asservere duces, cui mens praesaga futuri,
Sacra Dei quae sit, queat enarrare, voluntas.
Mens ignara hominum densis immersa tenebris,
Auguribus promptas praebet mendacibus aures,
Credens quae Phaebi fallax cortina recludit
Exitiumque suum dubiarum interprete vocum
Expositum sero nimium gens credula discit.
Cursor turrtigeras ventum expectare secundum.
Consilio ante habito cunctis ductoribus unum
Hoc melius visum angusto terram inter utramque
Gurgite Neptuni (fines ubi naufraga Scylla
Gallorum hac, illac Anglorum terminat oras
A Michaele trahens nomen mons ultima regni
Littora) cunctari, donec venisset Iberus.
Mox insessurus tergo illius, igneus ardor
Fecerat aestatis gravidas flavescere spicas,
Et maturo suo turgescere tempore poma,
Hispani regis classis cum puppibus aere
Fulgenti nitidis late sua carbasa pandens
Terribili aspectu specula Michaelis ab alta
Conspicitur. Celeri cursor volat impiger ala
Per vicos omnes, turrita per oppida regni
Albionis vastis infestos navibus hostes
Advectos, mortem, gladios, ignesque minari.
Omnes armati peditesque equitesque gregatim
Et pueri imberbes, tardo et pede turba senilis
Pro aris proque focis, pro principe tela ferentes
Sponta sua, et quacunque cibaria postulat usus,
Confluxere maris certatim ad littora salsi,
Cornubiae aereis a montibus ordine longo
Usque tuas albas ad rupes, Cantia, cretae
Praereputas, ubi fit spectabilis utraque tellus
Magno aestu medii pelagii verrente profundum.
Millia multa hominum, stant aerataeque phalanges,
Quaeque suos habuere duces, habuere tribunos
Militiae expertos, et nobilitate potentes,
Devotos morti, nisi sint certamine primi.
Quae suos vexilliferos habuere catervae,
Byssina picta ducum clarorum signa levantes.
Quin et faeminei sexus saevi hostis amaro
Convenere greges odio, laribusque relictis
Comportant animis in castra volentibus ultro
Omne penu, forsanque maritis mitibus iras
Exacuunt, spectante viro ne praeda sit uxor,
Hostis in amplexus cedens, vim passa, morive
Cogatur laqueo, nebulonum aut filia virgo
Stupra pati, turpemque notam candentis inustam
Ore gerat ferri. Procul hoc sit dedecus Anglis,
Ne parvis pueris, quorum est innoxia vita,
Infami tenerae signantur stygmate frontes!
Venisse Hispanos. Deus o bone, quanta repente
Laetitia exorta est! Crebris clamoribus aether,
Quos sonitus tonitru similes dedit, ut solet ictus
Reddere congeminos sylva resonabilis Echo.
Nauclerus fortes resonante celeumate nautas
Excitat, evigilans ad opus. Tela ocyus omnes
Expediunt studio indefesso, ac iussa facessunt.
Illustres ratium ductores pectore forti.
Quos in nauarchin pulchram de more vocatos
De recta instantis pugnae ratione docebat
Pauca prius pelagi praefectus. Deinde profatur
Talia: “Vos clara prognati stirpe parentum
O socii, siqua est res ardua plena laboris
Non sine praesenti capitis vitaeque periclo
Conficitur. Facinus sequitur memorabile semper
Gloria. Post mortem virtus aeterna virescit.
Res agitur nostri regni, nunc vita salusque,
Nunc et honos agitur ter magnae principis Anglae.
Nunc decus Houardi et vestrum. Succurrat habere
Nos agros fundosque domi, vivaria, gazas,
Nomen honorificum, acceptas a patribus arces,
Et cum coniugibus thalami pia pignora sacri —
Omnia sunt nostris haec defendenda lacertis.
An subterfugiam duros perferre labores?
Anne meis venis calidi vel sanguinis una
Gutta relinquetur, potius quam mollior unguis,
Elisabetha, tibi doleat, clarissima princeps?
Ante (opto) emoriar. Tethys atque mihi ima dehiscat,
Fluctibus in mediis vivum absorbere parata,
Quam patriam, natale solum, regnique magistram
Damna pati videam, connexas iure iugali
Aut castas dominas me vivo atrocis in hostis
Devenisse manus. Proh dedecus et dolor ingens!
Aut hodie fiam aequoreis ego piscibus esca,
Aut referam clarum contuso ab hoste trophaeum.
Captivo pretium pro Houardi corpore nemo
Persolvet, ductorque ferar victrice carina,
Aut hanc conspicient fundo considere ponti
Cum vectis, caeli nec luce frui amplius huius.
Vah, socii, invictos animos assumite, ferro,
Aeratis globulis, telis hastilibus, igne,
Late recudenda est nobis via. Caepta secundans
Est Deus, inque animis Deus est (confidite) nostris.
Omnes qui verae sunt relligionis amantes
Nunquam destuit firmo solamine Christus.
Papa minax domini Christi adversarius hostem
Infert se nobis, pro nobis pugnat Iesus.
Nostri idola colunt inimici argentea, signa
Ex auro, lapide exciso, fabricataque ligno.
Angla Deum verum, et nos veneramur eundem.
At si glande cadam percussus (quod Deus omen
Avertat), nolite animos demittere vestros.
Sors belli mihi communis cum milite navis.
Collapsum taciti mihi vos seponite corpus.
Draecus et Haukinus vice nostra cuncta gubernent,
Urgetote meae patriae tanto acrius hostes.”
Praesentemque optant omnes certaminis horam.
Quisque suam promittit opem, versatur imago
Ob cuiusque oculos dominam pietatis in Anglam,
In patriam, charos in amicos, inque parentes.
Et quamvis centum et triginta classis Ibera
Exuperet numerum, minor Anglica dimidioque
Esset inaequalis, tamen en statione relicta
Ocyus Angligenae, remis velisque feruntur
E portu in pelagus, praemissis ad freta paucis
Salsa catascopiis. Tumidis Hispanus in undis
Classe sua vehitur, populo iniiciente timorem
Qui non vidisset turritis puppibus altas
Praegrandesque rates Daciae, Venetumque carinas.
Nocturnisque alto supplex de corde recondens
Se interiore domo, sub mentis acumine fixo
Incipit: “O miserere mei, miserere meorum,
Et quae magna scatens tua sit miseratio fonte
Multiplici, noxas spero delebis iniquas,
Britigenumque, measque, Deus, per nomen Iesu,
Alme parens, roburque meum te semper amabo.
Es caeli dominus, mea magna potentia, rupes
Inconcussa, meum me servans praesidiumque,
Es Deus aeternus, turris fortisque columna,
Tutela et vitae protectio certa piorum.
O mea (quaeso) tuas in laudes labra resolvas,
Laude etenim, domine, est solus dignissimus omni.
Tam in re difficili sed quid mea lingua valebit?
Oceanum, terras, replet tua gloria caelos.
Mortiferis caeca quoties circundata fraudis
Cassibus effugi, caelestis tegmine scuti
Protecta, infidi telum lethale Sinonis?
O quoties salvam me instanti a morte reduxti?
Mi Deus, externis nunc impetor undique telis.
Ereptura mihi vitam, ereptura coronam
Regni quam dederas, nostrates venit ad oras
Valde inimica cohors, ad cives ense necandos.
Pacis amans, pacem colui, pacique studebam.
Nulla mea ob merita infesto conturbor ab hoste.
Bella sequi cogor nolens, armare phalanges
Instructas, invita etiam propellere vim vi.
Cur es sollicito, mens anxia, pectore nostro?
Spes affixa Deo mea sit, positoque timore
Dedo Deo totam me, (spero) tuebitur ille.
Curribus hi certant, et equis bellantibus illi,
Voce mea dominum supplexque humilisque vocabo,
Fortia de summis ut det mihi brachia caelis.
Sic ego devictis inimicis tuta manebo,
Sic laudes sine fine tuas ego, Christe, sonabo.”
Crimina cum lachrymis, vitae pertaesa prioris.
Ante alia precibus iungit ieiunia crebris
Urbs Londinensis. Populi sacra templa frequentes
Aurora ingressi perstant psallendo, precando,
Magna Dei veteris secli miracula in aures
Demittendo suas, donec nox atra tenebras
Inducit terris, somnos et sydera suadent.
Iam inter Brutigenum naves et gentis Iberae
Tantum intervalli cursu super aequora classem
Distabat quantum tenso ter missa sagitta
Ire potest arcu, valido eiaculata lacerto.
Extemplo magnus vacuum ferit aethera clamor,
Insonuit penitus fundo Neptunus ab imo,
Ingeminant plausus nautae, certaminis ardor
Cunctorum inflammat mentes, vindictaque tristis.
Haukini mittit pristis Victoria laeta,
Quippe rates passis velis praeverterat omnes.
Praefectus maris Houardus mandaverat ante
Ut pulchre instructo pugnarent ordine naves,
Post alias aliae, ut certaminis exigit usus,
Iusta inter sese serie, crescentibus horti
Arboribus sicut collucet gratior maior,
Plus fructus et inest illis, vel sicut olores
Directo nivei nant sparsim tramite tristi
Quaerentes escam studio fluvialibus undis,
Strymoniasve grues ut signat nota volantes
Littera Pythagorae, capitum discrimine secta.
Nantis ut in pelago classis condensior ordo
Sit reliquis intus ceu murus aheneus extra.
Hinc Hispana cohors gladiis minitatur acutis,
Grandisonae inde tubae prorisque et puppibus altis
Malorum et galeis Martem cecinere cruentum.
Quin etiam sonitus anapesti, ex pelle cavatae
Compactae tabulae affixa, quae incluserat auras,
Pulsata lignis (vox ut ductura choraeas)
Terribiles ictu tremulo emisere boatus.
Fistula militibus resonando dulce et acutum
Incendit magnos animos. Iam mortis imago
Plurima luctificae molles versatur utrinque
Ob cunctorum oculos. Anglis aut vincere certum est
Aut pugnando mori, aut cassos vita aequore mergi.
Gens audax, saevis infracto pectore bellis,
Ad quaevis vitae subeunda pericula prompti,
Impavidi populi, maesto vacuique timore.
Plumbea glans, globuli ferrati, pulvere et igne
Nitrato impulsi, flammaeque facesque volebant.
Navibus impendens pugnantibus ingruit aether
Spissior, inductis solet ut sub nubibis aether,
Grandinis hibernae quae casu tecta domorum
Percellit crepitans et cum pastoribus antra
Quaerere cogit iners pecus, Eurus sibilat acer
Atque Aquilo terras furibundo turbine perflat.
Haud aliter crebris contorquent ignibus orbes
Ex solido superas ferro incendentibus auras
Pulvere sulphureo impulsos. Hinc classis Ibera,
Anglorum hinc pulchrae naves, caelum omne remugit
Horrisono strepitu, picea caligine nubes
Volvitur ex fumo per aquas puppesque coacta,
Ne queat infenso crudelior hostis ab hoste
Spectari, ceu cum toto sol deficit orbe,
Aut cum iudicium rebus nox sustulit atra,
Aspectus hebetans hominum, aut sine lumine caelum.
Strenuus at miles longoque peritior usu
Emittit raro glandes, globulosque sclopista
Incassum. Non tot congestas meta sagittas
Infixas celebri certamine fronte recepit.
Confestim duro ratium compagine ferro
Disrupta laterum, tanquam patuere fenestrae
Ingentes. Hac atque illac per utrumque foramen,
Interiora carinarum praebebat hiatus
Perspicienda oculis hominum, nec glande vehentes
Sola occiduntur. Ligni fragmenta trucidant.
Glans tabulis ratium forti dum perforat ictu
Comminuens volucri quaecunque obstacula cursu,
Brachia nunc miseris a toto corpore nautis
Militibusque volans armatis crura revellit.
Nunc caput integrum vi flatilis impetus aufert,
Nunc e tormentis oneratis pulvere nitri
Contriti, admoto glans stridens igne carinae
Praegrandes malos (velut esset acuta securis)
Dissecat, abrumpens, quibus est conscensus in altum
Ad galeas, funes, sine queis mutilata carina est.
Infremit, hostiles infestans turbine classes
Ante alias omnes (cuius pulcherrima navis,
Faeta armis et faeta viris tractantibus arma,.
Archa ea Regalis dicta est) ignita boatu
Horrisono atque sonis hominum obtundentibus aures
Egerit eructans, duris quae maenia saxis
Diruere, atque aequare solo magis alta valebant
Praeduro ex ferro massas globulosque rotundos,
Ponderis ut vix tres onus inseruisse cavato
Ori bombardae multo molimine possent.
Qui Petrum illustrem praeclaro nomine Valden,
Et socios cum nave capit. Se hic dedidit ultro,
Causatus fractum ob malum, comitesque carinas,
A quibus hic desertus erat solusque relictus,
Armis et pugna se non potuisse tueri.
Undecies quinos canones cum nave recepit
Ingenti victor meliore ex aere refusos,
Et vim nitrati non parvam pulveris, arma
Qualia concuperes, saevum si tendis in hostem.
Praeda secunda ratis, quae deflagravit ab igne
Altilibus multis, magnis onerata boardis,
Auspiciis dominum melioribus accipit Anglum,
Incaepti faustum primi certaminis omen.
Diceris, ignivomo dum tu veherere Triumpho,
Hostilem audacter (via qua densissima) classem
Perrumpens mediam, nonnullis morte peremptis
Hostibus, immunis sine damno navis ad agmen
Brutigenum socium magno auctus honore redibas.
(Quamvis vestra gravis tardabat membra senectus)
Irruis, Hispanis infligens vulnera mente
Atque animo forti, nec telo laederis ullo.
Aurati hinc hostes feriunt tormenta Leonis
Terribilis curvis hinc impetit unguibus Ursus.
Nobilis Houardus, Sheyffildus nobilis, ambo
Cum sociis ad opus multo sudore fluebant.
Franguntur tabulae ratium, conspergitur aer
Corporis humani fragmentis, plena cruore
Omnia, nec quisquam demisso pectore pugnat.
Ira pudorque animum victis viresque ministrat.
Grandior et belli longe instructissima telis,
Ictibus Anglorum, crebroque foramine tunsa,
Haurit aquas, et in auxilium, est ubi proxima terra,
Confugiens navis, mediis submergitur undis.
Utque canis reliquos pingues venaticus ante-
Vertit in aprico circundans gramine, cursu
Tardantes, fessi hi pedibus gradiuntur anheli,
Sic omni ex ora coelorum ubi flamina ventus
Expulit, hic vento propior natat Anglica classis,
Spissior ut fumus tormenti involveret hostes,
Ac metam ut melius sub luce sclopista videret
Brutigenis torquenda ubi sit fera machina pugnae.
Pugna ferox, cuiquam neque mentis languit ardor.
Neutri (ea vis animi cunctis) vult cedere neuter.
Huc cum classe sua dux est provectis uterque,
Clara ubi conspicitur vestrum, Dorobornia castrum
(Has de consulto vitant vigilantius oras
Hispani) iacet ac extructum maenibus altis
Caletum, vigili pharus et gratissima nautae,
Cum noctu nullis collucent ignibus astra.
Anchora iacta maris fundo, gravibusque rudentum
Vinclis divisa stabant statione ligatae.
Gens inimica vadis a caecis corde timebat
Sollicito (quoniam tanti graviora pericla
Surgere, navigium findit quanto altius undas,
Naucleri affirmant), gravior quod puppis, arenae
Si semel illidat, de vita et mercibus actum est,
Et concussa vadis primo diffinditur ictu.
A duce Mediensi ad Parmae nomen habentem
Principis (egregii fortis bellator honoris
Claruit, imperitans Belgis sub rege Philippo)
Hac in re vigilum fuit ingens cura Britannum,
Neve diu capta pelagi statione morari
Hispani possent (mora namque pericla trahebat).
Consilio ergo sua ductorum e classe vocato
De rerum summa statuit sua pandere vela
Nobilis Houardus, gelida formidine pulsa,
Eventum Deo soli permittere pugnae,
Postridie mandans ad bellum mane parari
Cuncta. Inimicorum sed de statione movenda
Hoc opus, hic labor est. Onerari pulvere nitri
Et pice repletis vasis et fomite flammae
Incendendae apto circeros imperat heros
Carolus illustris. Robusto corpore nautas
Singulae habent naves, in se bis quinque vehendos,
Quaeque suas traxit cymbas a puppe carina,
Praelongo remis iniectis fune ligatis.
His in procinctu aptatis, post noctis opacae
Exortas tenebras, circeri carbasa pandunt,
Et recto cursu huc torquente feruntur Iberam
In classem clavo. Miscent sese ignibus Angli,
Fraus sed ficta latet quasi casu, fortuitoque
Fune vagarentur rupto, vinclisque solutis.
Cum subito audaces commiscent ignibus Angli
Seque suasque rates, toto micat aethere fulgor,
Non secus ac se nox aequaret luce diei.
Non Siculis quondam flammis ita canduit Aetna,
Eructans vastis ardentia tela caminis,
Ut totum rapidis flammis eluxerat aequor.
Ingens per totam classem formido repente
Exoritur, mens ut sibi suggerit, inscia rerum,
Absque mora ratium fixarum vincula solvunt,
Lumine quaerentes ignis fugiendo salutem.
Concussae tremuere rates, tremuere profunda
Aequora, terra, fretum flammis fulsere coruscis.
Ferro vidisses alios incidere funes
Viribus enitique alios, ut curva levetur
Anchora, laxatis permittere vela carinis.
Ast alii malos caeperunt scandere, mentis
Consiliique inopes, quo se convertere possent
Incerti. Hinc ubi Belga habitat furit aestus arenis,
Et vada devitare monebat naufraga puppis.
Hispanos, trux hinc telis atque ense minatur.
Portuum et infensi Batavi obstruxere meatus.
Quo fugiant? Rapido gliscit discrimen ab igne,
Nec noctis tenebrae sua tendere vela sinebant.
Attonitis similes stant ignarique locorum:
Ardua cum subito fit res, hebetatur acumen
Ingenii, prudens raro videt optima factu.
Extemplo nautae redeunt, cymbisque vehentes
Illaesi, quo res versatur cardine narrant.
Re gesta exposita, quantum vaga flamma timorem
Intulit Hispanis, et quam damnosa carinis
Extiterit, largo laudatos munere donat
Inclytus Houardus, dictis et pectora mulcet.
Hispanum sua vela dabunt, quas compulit auster
Carbasa in adversum leni spiramine tendens.
Hispanum insequitur cursu velociter Anglus,
Aucto etiam ratium numero, exuperante carinas
Hostiles. Clamorque virum clangorque tubarum
Ambobus populis auget pugnantibus iras,
Expediunt ensesque scloposque et missile ferrum.
Hi defendendo sese, oppugnando fatigat
Altera pars, pugnae studio fallente laborem.
Glande boardarum multa fit saucia classis.
Coram Caleto ratis impugnata dynastae
Moncadae iuvenis (quo non animosior alter)
Praeduris illisa vadis, spoliata peribat.
Ipse ratis princeps confossus vulnere vitam
Aegre cedentem tenues effudit in auras.
Audax Gerardus, cordati et pectoris Harvus,
Et pauci nautae strictis sunt ensibus ausi
E lembo hanc valde celsam conscendere puppim,
Diripere, et per vim raptas abducere praedas.
Et qui praeficitur Niveo vir nobilis Urso
Et Dracus faelix ductor terraque marique,
Qui regit imperio Ionae navemque dicatam,
Et qui mandatis praestantem temperat Irin,
Sanguineasque armis pugnas victricibus aedunt.
Praesidii clarus dux Anterioris ab annis
Olim praeteritis externo cognitus hosti
Winterus, cuius corpus non una cicatrix,
Sed multae decorant per sanguinolenta receptae
Praeliae, militiae specimen praestantius aedit.
Imperat ut taciti pugnent, tacitique laborent,
Quisque suam ut (si quid fieri vult) praebeat aurem
In pugna hac. Flexis genibus sed mane precatur
Ore Deus, charo mox figens grata nepoti blue
Oscula. Reginae, iubet is, deinde illius omnes
Res peragant alacres socii. Verba insuper addidit,
“Hoc mihi prosterni (charissima pectora) bello
Certum hodie est, hostes nisi Marte fugave domentur.
Aut nunc vincendum est, aut pulchra morte cadendum.
Pulchra petunt fortes pulchram per vulnera mortem.”
Excipit hic patruum dicentem talia fidus
Verba nepos, fortis curvato poplite miles.
“Pro me, pro sociis, pro nautis spondeo cunctis,
Virtutis nostri ducis inter praelia nusquam
Nos fore dissimiles. Pulchra vel morte cademus,
Vel nostros hodie vi profligabimus hostes.”
Ut sic currentes levius per transtra laborent.
Quingentos et ter denos ratis illa duosque
Eiaculata globos ferri est bis quattuor horis.
Et quamvis minor est fabrica eius, classis Ibera
Mole molossaea, tamen haud conscendere quisquam
Anglorum naves Hispanus strenuus ausit.
Antividens, puppis Bakeri turgida, flammis
Egerit hinc atque hinc contortsa igne catenas.
Bakerus socios verbis urgentibus hortans
Praesentem ad pugnam vindictae incendit amorem.
Raymundusque ferox agit hoc, loca proxima quaerens
Hostibus, ut certam possit contingere metam.
Fortior hinc Fenerus, pugnax hinc praelia Fenton
Conserit, hinc alii ductores ordine pugnant.
Hinc mercatorum naves Mavorte fatigant
Hispanos, illinc tuae (Nova Troia) carinae.
Ex pice malleolos, necis instrumenta cruentae.
Brutigenae contra iactant ardentia tela,
Pyrobolos vivo mittentes sulphure adactos.
Fracta quibus tabulata ruunt, convulsaque rimas
Diffissas ducunt ratium compagine rupta.
Mars furit indomitus, bombardica fulmina naves
Percutiunt, volitat ferrum, proiectilis ignis,
Sulphureaeque pilae. Nunc undique fumeus aestus
Undabat, tenues atrae et caliginis umbrae.
Noxia discurrunt vibratae spicula flammae,
Mortiferaeque crepant magnum per inane sagittae.
Ad nullam Anglorum iacturam (mira videtur,
Vera tamen res est) diri eiaculantur Iberi,
Nec capiunt pugnando ullam lintremve ratemve.
Damna illata ferunt, incisis funibus illi,
Confractis malis, diffindi vela videntes,
Rupturis multis nusquam cohibentia ventum
Diffigiunt. Quid mentis inops discrimine tanto
Consilii caperet? Fuga tuta videtur inermi
Attonitoque viro, lux postera faustior in spe.
Bis senae naves mersae periere sub undis,
Contusae ferro, globulis, victricibus armis.
Nox interveniens classem disiungit utramque,
Haec fugit, insequitur festinans altera cursum.
Phosphorus exoritur, non Hispanos videt Anglus,
Prospiciens summis e malis undique in altum,
Nec naves ullas hostiles cernere posset.
Tres tamen insequitur totas noctesque diesque,
Usque sub aethereo, dum se polus arcticus axe
Tollit hyperboreae frigescens ad caput ursae.
Tilberiae, princeps si Parmae, Essexia dives,
<Te> oppugnare velit, vestras vel, Cantia, terras.
Est armata phalanx lectis conscripta tribunis.
Arte nova fiunt supra vaga flumina pontes,
Alteri ut adiuncto populo robustior alter
Ad propulsandum fieret lethale periclum.
Castra petens, variis animos hortatibus addit
Militibus, nullo faciem signante timore,
Diva potens, tam re quam verbis altera Pallas,
Aegide concussa armatis metuenda virago.
O quibus haec verbis aciem solatur ovantem,
Se fore praesentem promittens, si ferat usus!
O tibi quae, princeps, inter Mavortia pila
Castris exhibita est genibus reverentia flexis!
Quae totis et erant corda exultantia castris,
Laetitiae verae quaeve acclamatio testis,
Quae fidei sacram in reginam signa dabantur!
“Elisabetha, diu vivas celebrata per orbem,
Victrix in bello meritis potiare triumphis,”
Armatae claamant resonanti voce phalanges.
Illa orat tacite sancti pia verba prophetae,
“Aspicite me, Deus, o hominum rerumque creator,
Quam premit hostilis meritam nil ira, periclis
Exagitans multis, mortemque minatur amaram.
At non sollicitis animum terroribus anget
Spes mea. Tu solus rebus solamen in arctis,
Tu mea sola salus, vitae mea sola columna.
Pollicitis innixa tuis, te freta bacillo,
Quid mihi sit facturus homo, aut inimicus iniquus,
In summo confisa Deo nunquam ipsa timebo.”
Loricis, nitido galeisque micantibus aere
Londinensis alit, conscriptaque millia centum
Ultra hos haec una urbs, si saevus venerit hostis.
Armis turma equitum solido fulgentibus auro
Ad Londinensem, non parcens sumptibus, urbem.
Stat sonipes viridi campo spumantia mandens
Fraena ferus. Quos audito clangore tubarum
Hinnitus aedens vacuas pede verberat auras!
Anglorum satrapae, iam confluxere dynastae,
Omnibus una fuit mens, pugnae grandis et ardor
Pro patria laribusque suis, pro principe regni.
Nemo inimicorum Britannica littora plantis
Audebat calcare suis, hic praelia nemo
Conserere, in bibulam ratibus nemo exit arenam.
Finibus in Scotiae saxis horrentibus errans,
Desertis Boreaeque locis Hispanica classis
Implorabat opem frustra, Negat auxiliari,
Ferre aut suppetias afflictus candidus hospes
Rex, idem externo longe humanissimus omni.
Haereseos sed et hunc trux insimulaverat ante
Hispanus mordace aliquis mendacior ore.
Classe redit salva Britannae ad principis aulam,
Omnibus ante alios reginae gratior hospes.
Carolus ergo redux Hispanis salvus abactis
Ad Scotiae duris horrentia littora saxis,
Sistitur ante suae conspectum principis heros,
Nobilium caetu satraparum astante corona.
Ad quem cunctanter roseo sic ore locuta est,
Cum fierent totis circum alta silentia tectis.
Invictosque tuos animos, comitumque tuorum.
Nostris in rebus fuerit tibi quanta marinis
Sedulitas, vis quanta animi, vel quanta gerendi
Rem bene cura tibi, sunt alte mente resposta haec.
Quod loquor, ex animo loquor. O attendite quaeso,
Non vis ulla hominum, non tu, praeclare dynasta,
Non comites sociique tui, non Anglica classis.
Est Deus aeternus, Deus est qui solus et unus
Efficit hoc, victrix ut decantata per orbem
Ore ferar populi, domi et ut secura quiescam.
Illi tota rei bene gestae gloria detur.
Totus honos illi, sit ei sua gloria soli.”
Dux Medinensis, cum sic evasit ab Anglis.
Illius comites securi nocte quiescunt.
O vere nostri rerum miracula mundi!
O Deus, in tota quanta est tua gloria terra!
Effugisse tuas nemo iactaverit unquam
Posse manus. Frustra sine te conabitur ullus
Inflato regni splendorum quaerere fastu.
Dum caeli ventos expectavere secundos,
Dumque parant reditum patriae ad sua littora charae
Hispani, nymbis et tempestatibus acti
Littore arenoso pereunt, Hibernia, vestro
Ter quinas naves pelago absorbente duasque.
Christicolis cunctis deflendos, pectus amicum,
Mentem in captivos et vera principe dignam
Exhibet, hos mandans tractari mollius omnes,
Qui duras ferri factis meruere catenas.
Quam fuerit princeps facilis testentur Iberi
Captivi, cum forte domum dent visere fata.
Quanta fuit rebus clementia numinis in se
Afflictis patriamque suam, delubra frequentans
Nobilibus regni satrapis comitata precatur.
“Qui premis, omnipotens, revocasque a pulvere mortis,
Laus, honor, imperium tibi. Tu bellare docebas,
Sternis humi solus tu me quicunque lacessit.
Tu mihi das robur populos fraenare superbos,
Perfidiam ulcisci, ut turbatis hostibus instem.
Unanimes mihi das cives parere iubenti,
Securamque facis nullos trepidare tumultus
Bellorum, retrahisque propinqua e margine laeti.
Ergo feram late totum tua facta per orbem
Finitimosque mhi populos. Per secula pangam
Nomen honorificum domini. Mea lingua, manusque,
Corque sonate Dei fidibus super omnia laudes.
Qui cumulas opibus servam, plenoque favore
Tu, Deus alme, meo semper celebrabere cantu.”Finis
