PYRAMIS QUINTO NOVEMBRO 1605 SACRA
AD SERENISSIMUM PRINCIPEM IACOBUM MAGNAE BRITANNIAE REGEM
GUILIELMUS GAGERUS POSUIT 1608 
Si mea cum multis quicquam sententia posset,
Nostra supervacuo parsisset cura labori,
Quippe columna tibi quam staret, quinte Novembris,
Aerea Londini, perque oppida maxima saltem
Saxea, sublimis, signataque carmine tali:5
ANGLIA ME POSUIT QUINTO SERVATA NOVEMBRIS,
Sculptaque summa foret meriti narratio tanti,
Quale dies ullo non extulit altera seclo.
Consulto iussit, populos quoque sciscit, et optat
Aeternum. Sed enim multas incuria leges,
Aut desuetudo, tanquam vagina, recondit.
Utque repentinae feriae sunt, sicque repente
Excedunt animis, neque enim admiratio luces
Nostras novem superat, tanta est oblivio cordi
Insita mortali. Quid quod (ne singula secter)
Segnius illa solent animum sensuque movere,
Quae libris sita, vix semel usurpantur in anno,
Quam quae fixa palam prostant, oculisque petuntur
Perpetuis, omnique patescunt tempore nobis,
Quaeque characterum maioribus edita formis,
Non per transennam, sed caelo teste leguntur
A currente oculo, quae denique magna senatus
Decreto accedunt, et duratura sigilla?
Nunquam etenim possunt nimis illa diuve palamve
Spectari, qua visa satis memorataque nobis
Nunquam dicantur. Nunquam discedat ocellis
Assiduis, quod nunquam animis excedere debet.
Insanos regum luxus, vastosque superbae
Fortunae ludos, ostentaque verius ipsa
Quam studii monumenta pii, nos parcimus aeri
Exiguo, in re tam merita, tam luce beata?
Saltem nos adeon’ saxis et calce caremus?
Nil extare, nihil tanto superesse diei
Nobile, mansurum, toto aspectabile regno?
Non ita, nec par est. Ut enim tota Anglia cesset,
Ut taceant omnes, ut nobis omnia desint,
Pyramis ista tamen, quinto sacrata Novembris,
(Saltem animo defixa meo) chartacea stabit,
Atque sub hoc titulo, tibi (rex) patriaeque, Deoque.
Quae, si fata sinant, si tu, Deus optime, vitam
Ac genium dederis, <tum> in secula postera duret
Aere (licet solido) saxoque perennior omni.
Tu segnem stimulis animam mentemque fatiga,
Algentemque nimis sancto succende calore.
Nulla meo sine te succrescat linea scripto:
A te principium, tibi currant, tibi totum
Desinat. Hic nec Musae adsint, nec Apollo vocetur.
Fabula nulla subest filo texenda profano.
Argumentum agitur verum, sanctumque poema
Cogito. Tu festum hic aut dicta aut suggere carmen.
Salve, fausa dies semper dicenda, nec unquam
Dicta satis. Multum salve mihi, quinta Novembris.
Tune illa es, tres ante annos quae nuntia nobis
Tantae affulsisti, tam matutina, salutis?
Iamne ad nos iterum vertente reverteris anno?
Quae nobis, quae te talem tam laeta tulerunt
Sidera? Tu niveo non es modo digna lapillo,
Sed lapidum cumulo ingenti, totaque fodina.
Illuxit, nec qua natalis gratior hora est.
Non etenim minus illa solet iucunda videri
Illustrisque dies, qua conservamur et Orci
Faucibus eripimur, quam qua pronascimur almam
In lucem. Quod laetitia est iam certa salutis,
Conditio incerta est nascendi, et quod sine sensu
Nascimur infantes. Servati, pectore toto
Gaudia sentimus. Nisi tu tam bella fuisses,
Actum de nobis conclamatumque fuisset.
Quumque esset dubium, creta an carbona notandus
Prodires, aterne dies an candida ires,
Candidus existi nobis, criticusque fuisti
In melius, certaeque index omenque salutis.
Tu nisi venisses nobis tam clara nitensque,
Nobis summa dies et ineluctabilis hora,
Iudicii adeo venisset dura supremi
Atraque tempestas. Neque enim puto lux alia ulla
Tam bona, tam constans, tamque opportuna fuisset.
Fulmineosque cados, et signa, et saxa struentes,
Et clandestino toties se more gerentes,
Sed tacuere omnes. Cur omnes subticuistis?
Obiurgandae omnes hoc estis nomine nobis.
Nullane tum nostri tenuit vos cura pericli?
Nunquam etenim potuit tot vestros, tamque patentes,
Tam vigiles oculos molitio tanta latere,
Quot qualesque Argo non annumerantur ocelli.
De tercentum sexaginta et quatuor, unam
Non verbum mutisse unum, signumve dedisse,
Ne minimo rem significasse susurro?
Nulla dies anni tam debuit esse supina.
An laudem hanc soli quinto servare Novembris
Collibuit, totamque unti deferre coronam?
Non etenim celare scelus voluistis, opinor,
Et vos tum memini pluvia lachrymosius isse.
Quicquid erat, palma haec danda est tibi, quinta Novembris.
Non potuisti unam facinus celare vel horam.
Quod de te tantum meriti sumus, aut mereamur
Ut nos tam laeta aspiceres, tam fronte benigna?
Nae tu grata Deo sis et perchara necesse est,
A quo tanti index nobis es facta furoris.
Tu mihi es illa dies vere dicenda fuissePsal. 118.24
Quam fecit Deus ipse, animis linguisque colendam,
Illiusque opus esse, oculis mirabile nostris,
Ut meritas etiam dederint hoc nomine paenas,
Qui te polluere ac scelere infamare volebant.
Speluncaque sua, manibus pedibusque revinctum,
Cacum exturbasti. Expleri tum corda nequibant
Sulphureos spectando cados, pestem cavernis
Pulveream, ferrique strues, et grandia saxis
Saxa cadis aggesta super, ferro insuper ipsum
Duratum saxoque virum, iam dira minantem,
Et vel adhuc spirantem oculis ac faucibus ignes.
Fatalem quae vidit equum, nec prodidit, intus
Qui latuere, dolos. Multoque benignior in nos,
Persimiles Danaum fraudes, ipsumque Sinonem
Detexisti, uterumque horrendo pulvere faetum,
Et latebras scelerum plenas, penitusque cavernas
Abstrusas, clausumque nefas murisque receptum
Traxisti in medium. Te sunt monstrante retecti
Catsbeius, Perceiusque, et Digbeius, et ambo
Winteri, Wrightique, duo patria improba fratrum,
Et Rocuodus, et ipse doli fabricator acerbi
Faucsius, infamesque alii, quos dicere taedet.
Ausi omnes immane nefas, ausoque potit,
Immiso nisi tu repulisses lumine pestem.
Acceptamque refert protestaturque salutem
Indicio (lux alma) tuo, clademque repulsam.
Horret enim reputare animus quam pene secundo
Tantas urbis opes et tam laetabile regnum
Eruerant Danai, tantamque evertere gentem
Institerant, iterumque aliud pene arserat ingens
Ilium, et omnis humo fumaverat altera Troia.
Bartholomaee, fuit, sceleris prope conscia tanti.
Tantae quae visa est caedi opportuna patrandae,
Et spectatricis partes, non indicis, egit.
Verbum eructasti verum laetumque sequenti.
Et ni effudisses, credo dirupta fuisses.
Tanta adeo incubuit nostrae tibi cura salutis.
Tu venisti evangelium (lux optima) nobis,
Cui deberi evangelia exquisita fatemur.
Vincamus, quasi sic lucis splendore tenebras
Vincere se velle innuerunt. Nos vicimus isto
Mane exclamemus, mortisque effugibus umbram.
Omnia? Tu nobis instantem vespere cladem
Mane avertisti, maturatamque ruinam
Caelo ostendisti. Quaerat mihi nemo doceri
Quam cladem, vel quae fuerat furtuna ruinae.
Quis stragem regis diram, funestaque bella,
Bella per Anglorum medios ardentia campos,
Congestumque uno patriae sub cespite funus
Fando commemoret, digno quis carmine narret?
Fingeret, et saxo vocem ferroque rigentem,
Infandi sceleris percurrere singula possim.
Argumentum ingens, et res vulgata per orbem,
Et mihi non indicata prius, cum prima calebat.
Ausaque sunt ipsum mea te, rex optime regum,
Carmina compellare, tuo tum nixa favore,
Nixa argumento (iamque innituntur utroque)
Et tum lecta tibi, et non displicuisse feruntur,
Nec campum huc sulcare placet bove rursus eodem.
Pyramis haec soli stabit tibi, quinte Novembris.
Copia quae fandi, quae vis, quae gratia par sit?
Sis felix, nostroque habeare salutifex orbi,
Nec similem poshac lux afferat ulla salutem.
Sed nec tu referas, neque enim discrimine tali
Nos conflictare iuvant revellique secundum.
Optima res lux est, et rerum prima creata,
Tuque creaturae pars sis primaria primae.
Fortunata dehinc natalibus esto, diesque
Felix connubiis, magnisque accommodata rebus,
Usque secunda, tamen nulla virtute secunda.
Sidera sis anno, decus et regina dierum,
Exceptis quos esse sacros Ecclesia iussit.
Nulla dies optifex, sed nec feriata repente
Par tibi, ne Augusti iamdudum quinta, putetur,
Quamvis clara tuo, praeclare Iacobe, periclo
Usque ad prodigium, mundoque stupente, fugato,
Vitataque tua per tot miracula caede.
Septima nec decima aeternum memoranda Novembris,
In nos qua primum caelo data, reddita caelo
Elisabetha die caepit (quae maxima semper
Dicetur nobis, et erit quae maxima semper)
Regnare, Octobris sed nec vigesima quinta,
Qua Gallum Henricus praestanti pectore Quintus
In campis faecunda duis, Picardia, vicit.
Festi omnes, sed queis tantum mihi, quinte Novembris,
Praecellis, quantum superat viburna cupressus,
Iam novitate rei, ipsa quam ratione salutis
Tantae, tam longe affusae, lateque patentis.
Te grato pius ore colam, te semper amaenum,
Semper honoratum, dum vita manebit, habebo.
Candidiorque dies veniat. Sis usque serenus.
Nulla tuos unquam maculet nubecula vultus,
Nec pluvia, nec sis vento, nec turbine faedus,
Nec nive, nec putri nebula, nec grandine. Quumque
Sit quandoque dies pater, quandoque noverca,
Sit quandoque salutaris, quandoque maligna,
Tu sis usque parens, non dura putere noverca,
Tu bona sis semper faciendae apta medelae,
Opportuna piis, rebusque secundis gerendis.
Mentio nulla tui sine multo fiat honore.
Importunae in te voces hominumque canumque
Iurgiaque et rixae, litesque iraeque quiescant.
In te nemo reus, ne maiestatis, agatur,
Omnia iudicii capitalia fulmina cessent.
Det nemo poenas, atratusve exeat. In te
Nil oculis triste occurat, nil auribus atrox.
Nemo in te quicquam, praeter sua crimina, ploret.
In te nemo Deum frustra regemve precetur.
In te cantillet coram latrone viator
Aere licet gravidus. Te nec dehonestet adulter,
Nec fur, nec periurus, nec qui sanguine, sed nec
Faenore qui laetatur, uterque homicida, nec hausto
Qui gaudet cyatho, idoli nec cultor, avarus,
Sacrilegusve Simoniacus, damnosior illis.
Nemo te laceretve nepos, perdatve supinus.
Denique nec culpae nec paenae infamia soles
Inquinat ulla tuos, aut candida polluat ora.
Officii studiique pii plenissima nostri.
Te redeunte, boum cessant hominumque labores,
Et laeto populus vultu festaque nitescit
Veste. Manum lanis apponere nulla relictis
Faemina, sed nec acum digitis attingere doctis
Audet. Sepositis operis clausisque tabernis
Omnia sunt operata Deo quintoque Novembris.
Ipse ego ne quisquam hic ausit te spernere faxo
(quin luat, et culpam paena fateatur aperta)
Vel sartor, sutorve aliquis, vel caupo profanus,
Vel qui venaleis satagit proponere merces,
Vel tonsor, molitorve, vel auriga, insuper omnes
Qui servili opera ferias et Sabbata faedant,
Quorum nemo reus tibi non punitus abibit.
Aedem quisque suam tibi presbyter ipse capessit,
Ipse ministerio incumbens sua pulpita scandit,
Ardentesque Deo gratesque precesque refundit,
Responsante ita sit populo, iunctisque tonante
Vocibus. Excipiunt capanae, et strata viarum
Undeque flammescunt, mensisque epulisque iocosis
Vina coronantur, communique omnia plausu
Laetitiaque strepunt (utcunque remordeat illos,
Quos tamtam nobis iuvant invidisse salutem
Immortali in nos odio). tibi denique templa,
Tectaque pene suis assurgere sedibus ipsis,
Et quasi gestire et nutu inclinare videtur,
Et studii haec sunt vera pii, non gaudia iussa.
Extremis agerem, si carcere conditus alto
Compedibusque procul patria tullure tenerer,
Si remo miser Hispano nudusque lacertos
Aequora pulsarem, quinto redeunte Novembris,
Gestirem ad durae sonitum tractumque catenae,
Aequalem remi canerem modulantis ad ictum,
Exultarem amens, et patria gaudia toto
Pectore testarer, nec talia verba tenerem:
Haec est illa dies, quam rex et regia coniux,
Regia quam soboles, procerumque patrumque senatus,
Et populi Angligenum melior pars, totaque demum
Anglia faelicem multo venerantur honore,
Cuius et indicio se defugisse ruinam
Ingentem, regnumque adeo debere fatentur.
Nunc terram pede pulsandum, nunc esse bibendum
Censerem. Venitque dies quo dulce putarem
Desipere, et capiti sinerem colloque corollas
Innecti, patererque vel inconsultus haberi,
Si tamen ferret laetandi nostra vel aetas
Vel ratio morem, si non et talibus uti
Testibus ipse dies aversaretur, et ultro
Respueret, nec se cultum sic esse putaret.
Laetitiam res haec aliam luxque alma requirunt.
Immoderata bonos corrrumpunt gaudia mores,
Quamque augere nimis satagunt, plerumque minorem
Laetitiam faciunt. Moderata modestaque vera est.
Quaque salutarem hunc (quem famae tradere conor)
Perpetuet, memorique hominum sub pectore figat,
Aeternetque diem, meritumque instauret honorem.
Digna etenim res est quae commemoretur, et ore
Anglorum semper grato linguisque teratur.
Aureolis signanda notis in marmore duro,
Aulaeis texenda altis, pingenda tabellis,
In digitis caelanda auro, sculpendaque gemmis,
Fingenda armillis, gestanda monilibus ipsis,
Postibus et muris, vitreisque legenda fenestris,
Figenda in triviis passim, templisque locanda.
Quam locus omnia, et omnis res et recula narret.
Quam quae post fuerit (nedum quae iam sumus aetas)
Nulli unquam taceat, quam denique nulla vetustas,
Non anni innumeri, non secula postera tollant,
Nos nisi pyramidem studio conamur inani.
Altius. Optarim mihi sponte oriantur acervi
Verborum ingentes, aequataque machina caelo.
Nam mea, quae fuit in promptu, iam copia caepit
Deficere, omnisque absumpta est ea parva fodina.
Nunc restat lapidum gravior vectura petenti
Ex intervallo, maior quoque cura vehenti
Altius, in partemque venit mihi nemo laboris.
Baiulus ipse, faberque, et arena tempero calcem,
Ne sine calce opus hoc quisquam susurret arenam.
Instandum est suscepto operi. Iuvat, atque necesse est,
Quod nusquam est, reperire tamen. Pia carmina quid non
Inveniet? Nec enim est abeundum longius. Ecce,
Publica tot lapides praebet mihi sponte fodina,
Finitimo nostram quae tangit limite venam,
Ut iam delectu sit opus, non copia desit.
Hinc fodere incipiam. Quid enim? Quae publica stet res,
Communem quin sumat opem? Sed et hinc ea tantum
Saxa legam quae vel facili splendescere sperem
Posse manu, vel quae nostris sint proxima. Ne plus
Vel poliendo operae, vel comparando, laboris,
Plus urtinque morae quam commoditatis haberem.
A solo ad ipsum apicem (quem caelo educere summo
Vellem equidem audaci studio, nec viribus istis
Aequando, sed non etiam pietatis egeno
In patriam) lapide eximio, penitusque dolato
Tota, expers ruderis tibi nostra haec (quinta Novembris)
Pyramis exoptarim intusque struatur et extra,
Non tam duro, quam duraturo edita saxo.
Iamque ad opus pensumque nimis redeamus omissum.
Post tercentum annos, seu vi, seu fraude, receptum,
Consilium quoties summis de rebus inibant,
Unus e numero clara sic voce moneret,
Cives, amissi memores estote Caleti.
Prudenter miroque soli natalis amore
Sancitum, nec eis id frustra credo fuisse.
In patriae maiore bono, decernere par est,
Conventu in regni posthac ut semper habendo,
Ex commisso aliquis sibi munere sibi saepe referret,
O cives, quinti memores estote Novembris.
Nam quid ab hac primum vel gente vel orbe Britanno
Fundato, tanta venit memorabile cura?
Praesertim quos secta tulit Iesuitica nobis.
Spicula decreto praeacuta latere sub isto,
Seque peti figique vident. Quintumque Novembris
Propterea extinctum cupiunt, alboque dierum
Expungi funestum ipsis, penitusque nefastum.
Remque aboleri omnem, nomenque diemque perire,
Sublatum animis, oculisque, atque auribus optant.
Hanc quoque pyramidem nolint hoc nomine poni,
Evertique velint, forsan vastare laborent.
Inprimis partem hanc, quam molior, arcis ad instar
Oppositae, multo satagant prosternere nisu.
Quos non suscepti, sed deprensi pudet ausi
(Si vel deprensi pudeat tamen atque retecti).
Non voluisse nefas, sed non potuisse potiri,
Hoc dolet, hoc urit. Pietatem saepe fuisse
Infelicem aiunt, nec respondisse bonorum
Fortunam caeptis. Careat successibus optant,
Si quis ab eventu facinus putet esse notandum
Egregium, spectandum oculis prudenter acutis,
Relligio cui forma fuit, mensura, finis,
De genere illorum, quae non nisi facta, probantur.
Et cineres vexare piget famamque malorum.
Deprecor invidiam decendi in luce peremptos,
Supplicioque suo manes ac funere functos,
Queis coniuncta tamen sic est defensio nostra,
Ut nisi re leviter perstricta, tota vacillet.
Respondere mihi, non est maledicere, cordi.
Percius expeteret, quod caetera denique turba
Tam valde vellent, supra Paulumque Petrumque
Discipulosque omnes, supra Christumque magistrum
Audaci pietate sua capita alta gerentes.
Eximium quiddam sanctumque fuisse necesse est,
Quod tales voluere animae, molimine tanto:
Prae quibus antiqui patres tepuisse ferantur,
Nos nimium frigere putes, penitusque gelari.
Imperii cameram, miseranda strage iacere
Regem cum thalami socia natisque duobus,
Deleri proceres, ruere alto a culmine regnum,
Urbeis militibus compleri, sanguine campos
Sudare, everti patriam, pessum omnia ferri,
Denique misceri caelum terraeque marique,
Ipsis pro nihilo penitus fuit, ut sua rite
Sacra Deo sanctisque queis reddantur honores.
Tanta fames zelusque domus exederat illos
Quippe tuae, Deus, ut vellent haec cuncta vorasse.
Catsbius ut tanto meriti caelestis amore
Simplice flagraret, taedaque arderet eadem
Percius? Unde illis tam sancta cupido veniret?
Unde duo stent Sauli interque superque prophetas?
Tantane eos tenuit patriae caelestis imago
Terrestrem ut gemino submotam cardine vellent?
Exarsisse illos quisquam pietatis ab aestu
Dixerit? An potius tabularum speque novarum,
Praesentisque status odio, studioque novandi
Omnia, regnandique libidine prorsus ab ipsa,
Romano tinctos fuco, larvaque latentes
Relligiosa, habitusque pios atque ora ferentes?
Larvati sed enim latrones, an sine larva
Grassantur, iuxta est. Homines iugulantur utrinque.
Saevius ii multo, quo tectius improbiusque.
Quo re callidius gesta, quasi iure necantur.
Relligio Romana, quibus te postulo facti.
Non etenim res gesta tuo est sine numine, non est.
Auspiciis ductuque tuo, te authore, tuisque est
Commendata aris, praeconsulto Balaamo.
Consiliis res illa tuis stetit, actaque tota est.
Hoc fundamento subnixa est machina solo.
An gnaro fuerit Calchante, probante, tacente?
Nem scelus rescisse negat (nec enim tacuisse)
Garnetum, quod nec Garnetus et ipse negare
Sustinuit. Sed qui rem sanctis tollere verbis
Aut mollire volunt respondent (id quod et ipse
In caussa capitis respondit) non licuisse,
Quod sacramenti sub relligione retectum est,
Effari. Primum, luce istuc clarius ipsa est
(Quippe situm in facto, et tam multis testibus actum)
Illi rem totam secus innotuisse, sacrosque
Auricularum extra fines, legesque fatendi.
Tum vero, qo verbi usu cogente ligatur
Relligione sacramenti confessio in aurem?
Scripturae quo dicta loco? Quo picta colore?
Qua testis subnixa fide? Qua voce diserta?
Postremo, leges ipsas, in crimine magno
Et commitendo, nulli hoc aperire sigillum
Omnino prohibere nego. Nam quo secus ore
Praeciperent? Quid enim? Confessio qualis habenda est,
Quae non ex animo facta est? Contritio cordis
Oris praecedat vocem. Cui non dolet, illum
Quomodo paeniteat? Quem vero haud paenitet, illi
Nec speranda nec indulgenda remissio culpae.
Non, nisi correcto, venia est facienda fatenti.
At cui vel doleat, quem paeniteatve, fatentem
Quod iam mox facturus erat? Confessio talis
Vana tibi (Garnete) fuit, seu nulla putanda,
Non celanda ergo. Hic crimen tacuisse fatentis
Commississe fuit. Qui non peccata repellit
Quum queat, impellit. Semper sit Gallia salva.
Gallorum vox est sapiens: populique parentis
Et populi suprema salus, lex esto suprema.
Naturae vox est. Nam quae praepostera mens est
Celandi paucos ut multos perdere possis!
Adversa est pietas, nec vero denique verum.
Saepe gradu, nunquam specie distinxeris ipsa.
Virtus, et pietas, et verum, sunt ita semper,
Naturamque suam semper, sua nomina servant.
Exitium patriae pietas efferre paratum
Exigit, et semper, nec caussa desinit ulla
Esse pium facinus. Contra, haec confessio cladem
Occultare iubet, quod nullo non scelus esse
Fine potest sancto, nulla non lege nefandum.
Impia dici ergo haec confessio, non pia debet.
Ut, quam proferri, penitus ruere omnia praestet?
Namque ut non homini confessio vestra, sed ipsi
Facta Deo fuerit, nolit Deus omnia verti,
Ne tacitum non sit scelus, atque impune scelestis.
Nolit servari sontes, Christosque perire.
Ille decem ob iustos Sodomam servasse volebat,
Haec patriae ob multo plures iustoque, suosque,
Parcere nolebat pietas. Tollantur amici,
Dum perieant inimici atrox truculentaque vox est.
Denique, nominibus tacitis, salvoque sigillo,
Salva re tota, salvo simul indice, res haec
Significare aliqua potuit ratione sagaci.
Hic ergo nulla licuit pietate tacere.
Quam sanctum (Garnete) virum civemque decebat,
Principis in minima vel suspicione necandi,
Nedum flagranti, sceleris iam pene sub ictu,
Nedum evertendi claro in molimine regni.
Ah nati nolite mei, mitissima quondam
Vox Eli, damnata Deo punitaque mox est,
Egregiique senis fracta cervice piata.
Dissuassise satis tibi non fuit. Usque fuisse
Pergendum, instandum precibus, lachrymisque, minisque,
Prensandumque manu nunc hunc, nunc blandius illum,
Daemoniique istuc tibi ieiunando fugandum,
Illis ad genua atque pedes tibi procubendum,
Ominibus ingenii nervis, tum quo valuisti
Muneris eximii titulo, constanter agendum,
Nec nisi deposito cessandum denique caepto.
Non etenim res illa levis, potuitve videri
Ludicra, sed regis de vita ac sanguine gesta,
De procerum populique ipsa patriaeque ruina.
Hic potuisti animo placidaque quiescere mente?
Hic vultum potuisti adeo vocemque tenere?
Commotum, noctesque insomnem egisse sequentes
A tibi re primum comperta. Utrumne dolentis
Anne timentis erat, ne forte impingere posset,
Neve secus caderet quam spe fortasse petebas?
Quid tibi post animi, re succedente, fuisset?
Mirarque equidem, si tanto vulnere mentis
Accepto, teloque intus sub pectore fixo,
Perpetuoque animum morsu laniante, trahente,
Perdius et pernox quum te male terror haberet,
Spemque metumque, oculosque tot acres inter et aures,
Ne rima qua forte nefas exiret aperta,
Declinare levi possent tua lumina somno.
Ridiculum quiddam est (Garnete) quod et penes ipsum
Te fuit, et solo potuisti avertere verbo.
Nemo Deum, quod sponte sua gerat ipse, rogavit,
Qua spe, quave fide numen caeleste fatigem
In re tam certa? Sunt spesque fidesque futuri
Absentisque boni, quod adest, sibi nemo precatur.
Nemo Deum, quod habet, rogat. Hic Deus est sibi quisque,
Permisitque suas Deus hic partesque vicesque.
Ipse potes, quod poscis, habes prensasque quod oras,
Ipse tibi Deus es. Nil hic nisi tu tibi desis,
Utere Marte tuo. Quod votis aut prece perstas?
Ipse velis, satis est. An nolis quod tamen oras?
Nolis mente tua quod aperta voce precaris?
Splendida quis tulerit facientem vota Cethegum,
Ne Catilina faces flammasque immitteret urbi,
Indicio quas ipse suo nutuque repellat?
Debuit, aversumque ferat tibi grata periclum,
Qui, quod tu poteras depellere, debuerasque,
Malebas orare Deum, contingere nobis
Ne sineret, quod tu (quibus, et qua mente?) sinebas
Interea, quasi susque tibi rem deque ferendam.
Successum opperiens dubium, eventumque precando
Flectere sperabas? An tu miracula solus
Caelo expectabas? Nihil hic solusne timebas
Securus voti? Nostra fidentior in re,
Quam tu (credo) tua multo leviore fuisses.
Non etenim, quum te ficta sub veste latentem
Investigari scisses, et iam timuisses
Deprendi, sed qua fugeres tutove lateres
Videres, orare Deum (puto) tum voluisses
Ne caperere, abitusve tuos latebrasve precando
Tardasses, votis et missa fretus et ara,
Teque viatori, certa iam morte, stitisses.
Sed pedibus, quantum posses, te proripuisses
Ilicet et ventus et fulminis ocior ictu,
Et nisi depulso, trepidasses usque, periclo.
Metiri nos ergo tuo (Garnete) timore
Par fuit, eque tua nostram pensare salutem,
Tanto maiorem, quanto te maior et est rex
Et patria, et quanto privatae publica praestat.
Nempe Deum orabas, ne res bene verteret illis,
Ni caussae apprime conduceret. Atque ea vestrae
Valde profuerat. Nam quidni talia talem
Promoveant? Ergo aut successum orasse necesse est
(Plus autem multo est, quam consentire, precari.
Sperat enim, creditque orans, remque acrior urget)
Et plane orabas ut res bene verteret illis.
Aut exorandi quae spes orando, quod ipse
Orandumne foret, dubitabas? Anne pudebat
Id voce effari, tacita quod mente petebas?
Nam qua fronte Deum poteras (Garnete) precari,
Quod tu nullo hominem potuisse ore rogare?
Votis infandis divina humanaque iura,
Relligio et ratio, Deus et natura repugnant.
Suscepta est Romana tibi doctrina pudendis.
Non est. Nec grate faciunt, qui crimine sic te
Purgatam misere cupiunt, nec sunt ita de te
Illi promeriti, impenso qui sanguine dulces
Effudere animas, et si quid dulcius illis.
Quicquid sint aliis, tibi certe martyres essent,
Donandi meritis, et concinnante, coronis,
Plorandi semper tibi, perpetuoque gemendi.
Spesve absumpta fuit, tyronibus, aut temulentis,
Ignavisve, imive viris, sed sanguine cretis
Illustri, et validis, et siccis, et veteranis,
Fortuna florente usus, nimiumque beata
(Cui nihil excepto moderamine defuiit eis),
Ingentique animorum vi, et denique plenis.
Ulli cessisset? Gentili laude calentis
Calcaris excellens, claroque insignis ocelli
Nomine transfixi, vultum vertisset ab hoste
Percius armato? Tonitrus duo fulmina tanti.
Quam fortes, quam prudentes, quam morte sub ipsa
Constantes, taciti, quam non rationis egentes!
Quam non immemores, etiam moriendo, decori!
Optarim a nobis tanta virtute stetissent,
Si virtus haec digna bonis ac vera fuisset,
Non animi feritas, et deperatio summa.
Pectora, commemoret? Discrimine fida supremo
Pectora. Fida tibi nimium, patrone furoris,
Quisquis eras, et eras aliquis. Nec enim duce certo
Nec tum fine suo molimina tanta carebant,
Nec merces illis fuerat tranquilla movere
Gratuito scelere. Autori capitique studebant,
Qui, quod adhuc vivit (nam vivere adhuc reor illum)
Amborum fidei caput et sua viscera debet.
Num reliquos mala praecipites penuria agebat?
Effraenisve aetas, aut imprudentia rerum?
Consilio res gesta alio, mireque profundo,
Cuius adhuc paucis fas est contigere fundum,
Nec quod contingunt fas est fortasse referri.
Sobria res fuit haec, nummata, ferensque laborum,
Cocta diu, fabricata domi, tua denique proles.
Quam, nisi relligio Iesuitica, nulla tulisset,
Et quam parturiat talis doctrina necesse est,
Et qualem pariat, nisi prospicientia prudens
At manus asperior faetu praevertat abacto,
Immanemque ipso serpentem elidat in ovo.
Quicquid erat, tribuit non nemo. Quippe protervae,
Perfidiaque laborantis, solitoque novarum
Infamis studio rerum, semperque rebellis.
Caussae coniuncta est, tuque, Elisabetha, beata
Ante omnes. Quam ne post fata quiescere livor
Immodicus sinit, in cineres famamque malignus.
Tu post funera, tu facta es sine sanguine martyr
Veri odio, caeloque auges patiendo coronam
In terris, nondum defuncta superstite fama,
Invidia nondum, at fato defuncta supremo.
Caelum anima, terram fama colis usque recenti.
Hac parte immerito pateris, martyrque voceris,
Probroso, non corporeo perfusa cruore.
Nec sic passa minus, neque enim afflictatio maior
Corporis ac vitae quam famae ac nominis ulla est.
Tu secura Deo frueris tamen, et mala spernis
Verba, tui nobis memori durante dolore,
Et fama egregia, desiderioque perenni.
Et peiora etiam, paucorum crimine, possint?
Quae non plena aetas fuit et faecunda malorum?
Audiat et toto iam proditor Anglus in orbe,
Et merito, sed qua vester, quaque Anglia vestra
Extitit, et postquam est Italo medicato veneno.
Annorum spatio iam quinquaginta supremo
In patriam quicquid gestum est, patriaeve parentem,
Partibus a vestris, vestros prope substitit intra
Omne nefas. Quae vero isthaec iniuria, genti
Id toti vitio dare, quod pars pessima gentis,
Et vestra, admisit! Quicquid sumus, optima vobis
Gens hac parte sumus, nimiumque meremur haberi.
Si qua ea laus genti foret ac non unica nostrae
Summaque sit labes, qua nulla fidelior ante
Extitit in reges, quam vestro est illita fuco.
Non idem ferme vester, se crimine tanto
Polluerit, patriamque dolis turbarit et armis,
Quod nemo iam civis eadem labe laboret,
Non idem vester totus? Stanleius, Ouenus,
Grenuellus, Balduinusque, et Parsonius omnes
Ante alios, odii fax, et tuba maxima litis,
Iam vetus, et patriae nunquam placabilis hostis,
Atque hoc non tyro Tyronius improbus arte,
Testentur, pluresque alii, totidem mihi Sebae
Dicendi merito, quos nobis, credo, voluntas
Vexandi divina tulit. Nullosque farinae
Non eiusdem alios memorem, quibus omnibus ad vos
Perfugium tamen est, tutumque aperitur asylum.
Noctes atque dies patet illis ianua Romae.
Non aliam ob caussam quam relligionis, et illi
Transfugisse volunt ad vos, et vos simul illos
Hospitio vultis merito accepisse videri.
(Immani super omne nefas ab origine mundi,
Cui vox apta deest et dignum crimine nomen)
Mortis in articulo tamen ii, cultroque sub ipso
Carnificis, solo se relligionis amore
Suscepisse nefas clara sint voce loquuti,
Testatique ultro? Quibus ista professio sola
Ad veniam spes una fuit, rebusque levamen
Extremis, haec sola illis stetit ancora, summum hoc
Solamen. Nonnulli etiam ne morte sub ipsa
Sunt veniam sceleris regemve Deumve precati.
Tanta illos tenuit, sive haec fiducia facti,
Seu fera durities, fueritve insania mentis.
Fons his sola mali fuit, et letalis origo,
Non gentis natura aut consuetudo rebellis.
Doctrinae, non haec naturae crimina dicas,
Dogmatis externi, portenta exotica, nobis
Apportata aliunde, solo non edita nostro.
Advena, non haec indigena est vecordia nostris,
Hospes non civis, peregre non hinc oriunda,
Non olim populo, sed paucis insita nuper,
Morbi, non morum, sectae non denique gentis.
Ut, qui rem satagunt sic emollire, putentur
Crimen flagitio magnum maiore tueri,
Incensamque urbem restinguere velle ruina.
Pene gemella soror, soboles, Arri, tua quondam,
Sedibus infernis altisque emersa tenebris,
Reddita nunc luci, librisque scholisque recepta,
Ingenuis fugienda viris, sanctisque pudenda.
Quippe malum, quo non aliud versutius ullum,
Fraude doloque vigat, spargitque latendo venena.
Primo parva metu, mox sese effundit in urbes,
Inque domos moresque hominum, librasque bilances,
Pectoribusque luem mortalibus affricat atram,
Contractusque omnes, peior serpentibus, afflat.
E lino lanaque illi texta est toga, tota
Versicolor, tenui ac subtili stamine, quali
Non telam ipsa suam pertexit aranea, non sic
Aut iris varia est, aut collum laeve columbi.
Non sua sic unquam Proteus mutaverit ora,
Nullo illam teneas astrictam compete, lingua
Promptum aliud, clausumque aliud sub corde gerentem.
Iuridicas primum sellas evertit et odit,
Tum solium tentat, summumque tribuna, et ipsa
Rerum humanarum mox fundamenta revellit.
Monstrum informe, bicepsque, bifronsque, bicorne, bilingue,
Ore etiam duplici, duplici super omnia corde.
Speluncam in bivio tenet insidiosa, viisque
Ingreditur bifidis, totidem egrediturque latebris
Effugii quot habet vulpecula vafra cavernas.
Ludere par impar assueta, duasque sub uno
Occultare simul facies educta cucullo.
Utque bifore ipsa est animal, penitusque bicorpor,
Sic dicto ancipiti verboque binomine gaudet,
Et voces amat ambiguas, sensusque bifurcus.
Quis talem poterit terris avertere pestem?
In reges nuper nata est, hac edita matre,
Nedum nutrita est, qualem non Africa prolem,
Africa monstrorum faecunda puerpera quondam,
Extulit informem visu, dictuque nefandum.
Nam quo me vertam? Quae primum exordia sumam?
Regem pontificis Romani, externi inimici,
Arbitrio regni capere et deponere fasces?
Regem pontifici fas sit deponere iusque?
Fas sacramento cives absolvere? Ad arma
Hortari? Regno interdicere? Denique morti
Obiicere in caussa demum quacunque? Quid hoc est?
Unde haec scribendi tam larga licentia venit?
Ne, dum plus aequo vult affectare, quod aequum est
Amittat, careatque suis aliena petendo,
Ne, dum pontifici in reges ius esse supremum
Contendit, iussuque suo detrudere regnis,
Pontificem contra satagant deponere reges,
Et numero plures, animisque opibusque priores,
Ne, si terrarum domini populique coirent
Italiae, et primae rationem dotis inirent,
Remque adeo ad recti vellent revocare stateram,
Et tot maiorum excuterent pia dona suorum
Non olim collata istos absumptave in usus.
Denique si plumas repetitum forte veniret
Grex aliquando avium, moveat cornicula risum
Immodicus exuta coloribus, et male partis?
Tam nil instabile est, quam magna potentia fama
Non vi nixa sua, qualis mihi visa potestas
Sedis Romanae semper fuit. Utpote reges
Cui tantum tribuunt, quantum deferre mariti
Coniugibus (quanquam rixosis, atque molestis
Interdum), cedendo locum dextraque locando,
Sponte solent, pro more magis quam iure coacti,
Forsan blanditiis etiam precibusque modestis,
Artibus, illecebris, lacrymisque aliquando subacti.
Vi forsan, quandoque minis, casuve redacti
In brevia, at culpa semper regisque virique.
Postremo nulla obsequii ratione iubente,
Nec tam primatus, quam nomine principis urbis,
Virginis eximilae quondam, pulchrae atque pudicae,
Nunc meretricis anus, sed munctae pixide tota,
Ut pauci vetulam iuvene hanc dignoscere possint,
Multi etiam vetulae primo teneantur amore,
Assuetique fidem solito testentur honore,
Gratuito tamen, et nullo agente benigni.
Quam nobis in pontificem decernere fas est
Romanum? Cur hic statuat de rege Britanno,
Non statuat rex de Romano antistite contra?
It quicunque voles (seu nomine principis ad te
Pontificisve utar), vecordia sola potentes
In reges, penitusque insania tanta facessat.
Non de te quicquid scriptis mandare tuorum
Ulli collibuit, nobis, sic esse necesse est
Credere propterea, sed nec tibi credere par est.
Non quicquid chartis illeverit iste, vel alter
Nescio quis, tanti debet referre videri.
Scribant. Non transcribit inanis opinio regna,
Sed Deus, et natura, et mos, et robora legum.
Fortia sunt regum, non sunt chartacea sceptra.
Non haec largitio est alieni sane tuorum.
Nemo ita dat, qui se vere donasse putavit.
Quae solum verbis facta est donatio, friget.
Conveniat prolixa, tuis acerrima lis est,
Nec sese satis expediunt, sed untrinque laborant
Quum ventum ad verum est, et de non ente laborant,
Remque argumentis (quibus hinc certatur et illinc)
Iisdem ipsis totam, per mutua vulnera, tollunt
Cadmaei fratres, et adhuc victoria nutat.
Interea nos hoc certamen utrinque colamus,
Et pugnae eventum cupide expectemus oportet.
Quod schola de lite hac Romana aut senserit, aut quid
Scripserit imprimis. Cur autem? Cur magis, inquam,
Quam, quae sit contra Oxoniae sententia lata
Aut Cantabrigiae vestra referre putetur?
Sit satis ambitio, cesset blasphemia dictis.
Christum tu Domini sacrumque, Deoque secundum
In terris caput, et nomen numenque supremum,
Tot natum officiis, tot honorum insignibus auctum,
Tot clarum titulis (ipso tribuente deorum
Principe) tu Stygio talem damnaveris Orci?
Tantane maiestas soli tibi vilis habetur,
Tam sacrosancta, inviolabilis, optima rerum,
Luminis immensi radius, scintilla, iubarque,
Numinis aeterni simulacrum, forma, character,
Ipsius Dei quaedam mortalis imago,
Quantum ferre valent oculi, naturaque nostra?
Quam sine flagitio nec clam nec mente vel ipsa
Imminuam, nedum verbo factove lacessam,
Quam qui laeserunt, vix unquam impune tulerunt.
Marmoreae inscribi, qua nemo ibi sanguine cretus
Regali effuso capitis det sanguine paenas,
Regius iis sanguis tanto asservatur honore.
Nos etiam pueros discentes caedere regum
Pene nefas, plagasve pati servile putamus.
Quanto lex ipso nobis in rege tenenda
Haec magis est! Quem nulla manus violentior ausit
Tangere, mortali cogendum a iudice nullo
In gyrum, soloque Deo censore movendum.
Quanquam sponte sua vix est rex non bonus ut sit,
Sic natus, sic imbutus, nullius egenus,
Excelsam praeter famam nullius avarus.
Clara deum soboles, tot avorum posthuma regum
Gloria, tot virtutum exemplorumque tot haeres,
Vel bonus est, vel erit. Saltem, ut sit, ita esse feratur.
Qui regi affingit virtutem qua caret, ille
Laudando monet, ut re sit qui fingitur esse,
Exitmulatque pudore intus, quasi calcare, magnam,
Excelsam, generosam alto sub pectore mentem.
Delicias, regnique decus, columenque suorum,
Sublimem patriaeque animam gentisque Britannae,
Splendorem populi, genus alto a sanguine divum,
Fortunae specimen summae, virtutis, honoris.
In quantum extollat nisu res nostra supremo,
Ceu numen terrestre suis cultum atque colendum,
Quem ferme supra mortalem credimus esse,
Certe immortali sua proxima sceptra gerentem,
Proxime et in terris vicino vertice stantem,
Divinamque illi vim quandam remur inesse.
Sed ne vox hominem nobis est visa sonare,
Et vera est pietas, non assentatio ficta,
Obsequium, simplexque fides, non serva voluntas.
Lydia, non populi sic observare solebant
Parthorum. Rege incolumi, stant omnia nobis;
Amisso fluitant. Illum admiramur, et omnes
Circumstare alacres iuvat, et stipare frequentes,
Aspicimusque avidis oculis, et saepe videndi
Insaturabilibus, nec denique finis in illis.
Usque videre iuvat, lacrymisque videndo subortis
Mirifico afficimur studio, vivatque Iacobus,
Vivat rex laeto clamore precamur, et altis
Prosequimur votis, nimium quandoque molesti,
Officioque grave. Illius corpora iussu
Obiicimus bello, morimurque libenter in armis.
Omnem illi vigiles operam disponimus. Illi
Mellificamus apes. Illi per rura, per urbes
Nidificamus aves. Ille pinguissima fortes
Vertimus arva boves. Illi mollissima mites
Vellera oves ferimus. Freta denique scandimus illi.
Quicquid aramus, inaedificamus, velificamus,
Omnia regnante parent, rerumque potenti.
Hoc nos in regem sine depereamus amore.
Molior, ad Cantabrigiae pomaeria doctae,
Maiore susceptam animo quam viribus, et re
Pro tenui magis hac nostra quam principe dignam,
Nec curae fortasse meae, nisi maior abesset.
Tanta etenim nostris est facta vacatio rebus,
Qua prohibente via, qua vique inhibente superna
Quidlibet ut potius, quam quod par esset, agamus,
Iudiciali opera vacui, strepituque forensi,
Iustitium nobis, diludia, et otia fiunt.
(Quando Numam, non haec referant cognomina Christum),
Principis eximii per nos sis clarus honore,
Dum liceat per teque tuosque quiescere nobis,
Et quem te dici ius fasque est, esto. Quid ad nos?
Quid tibi nobiscum est? Supremi iudicis in nos
Quis tibi permisit partes? Quo nomine remum
In cymba torques nostra? Quo nomine falcem
(An sicam) in messem pergis committere nostram?
Quo fretus titulo? Tua namque vicaria virtus,
Illis de Petro ac Petra, de clavibus, atque
De duplici gladio, fucata coloribus, olim
Friget, et in toto est tristissima fabula mundo,
Iam toties explosa scholis irrisaque nostris.
Omnia tam vulgata. Quis, aut successio Petri,
Aut Constantini quid sit donatio, nescit?
Sit satis, et toties praedam nos ante fuisse.
Fas tandem fuerit sapere ausos esse, quod olim
Fecimus. Infesti bello iam stamus aperto
Hinc atque hinc, neque spes pacis, neque faederis ulla.
Quae tibi de nobis ex illo gloria parta est?
Quando pedem retro tulimus? Tela omnia quando
Non stetimus contra? Quo tempore cessimus? Aut quo
Depulsi motive loco? Tua fudimus arma,
Castrisque exuimus, totoque fugavimus arvo,
Et facilis nostris de te victoria venit
Deque tuis. Patet hinc ad laudem ianua nostris,
Trita satis, quibus in praedam bene cessit opimam
Congressus vobiscum omnibus, quorum prope nemo
Non amplo vestrum spolio discessit onustus.
Qua nos clara dies pulsa caligine ducit.
Ingens iamdudum nobis fax solis oborta est,
Quam fraus nulla potest oculato abscondere mundo.
Esse oculos nobis sit fas, et cernere quod non
Cernere non quimus, quod sensum incurrit in ipsum.
Nos grex esse tuus longe aversamur haberi.
Non sumus, aut debemus, denique nolumus esse.
Nec nobis tu pastor, oves nec nos tibi, nec tu
Legitimus nobis pater es, nec nos tibi nati.
Quam tu pro nobis curam geris, hanc (precor) omnem
Deponas. Suspecta tua est industria, nostris
Importuna, intempestiva, incommoda rebus.
Tantane vestrarum tibi facta vacatio rerum est,
Ut cures aliena, tuae tam dissita sedi?
Sit satis, egregiosque viros, tua castra sequutos,
Militiamque tuam et tua tot non mollia iussa.
Tot tibi procubuisse domos cum stirpe beatas,
Effudisse tibi sua viscera, denique tantum
Sanguinis impendisse, et quicquid charius ipso est
Sanguine (martyrii quos falso ludis honore).
Sit tandem satis atque super. Miserere dolorum
Tantorum tristesque tibi miserere tuorum
Pendentum paenas, et dura morte cadentum.
Quidlibet ex nihil nutu verboque creare,
Nosse futura, ipsisque hominum dominare animabus.
Ne tibi regnandi veniat tam vasta cupido,
Sensibus ut nostris dominari ac mentibus optes.
Informanda hominum, non est cogenda voluntas.
Infudenda fides, non te regnante iubenda,
Sed donante Deo, caelesti rore fovenda.
Sollicitudo isthaec nimia est tua, non placet ergo.
Non haec nos, sed nostra, petit vigilantia tanta.
Non nimis instantem, nimiumve probamus amantem.
Non nos officia haec nimis officiosa moramur,
Quaeque sua nos mole gravant, ingestaque sordent.
Sedulitate tua studioque offendimur acri.
Parte quid hic haerere aliqua vis usque molestus?
Quid cessas, gressusque tuos abitusque moraris?
Italia qualis (terra detractus amaena)
Annibal excessit quondam, unguentatus abito
Ornatusque comam sertis, nitidisque corollis,
Urbe sua qualem divinus fertur Homerum
Eduxisse Plato, seu tu discedere mavis
Aurea sandalia indutus, chlamydemque, togamque
Purpuream, triplicique caput diademete cinctus,
Pontificisque habitu summi, totoque decorus,
Quantocunque voles ornatu insignis et auro,
Sublatusque tuorum humeris, hinc molliter exi.
Excute calceolos in nos et abi. Mare demum
Intersit totum, divisos orbe Britannos
Esse tibi fas sit. Nostris utcunque recede
Finibus, o nobis caput horum et caussa malorum!
Sed te nolo meis, nec forsan debeo, verbis
Excipere asperius. Deus ipse coarguat, et te
Increpet ex merito, et litem diiudicet istam,
Quem penes arbitrii ius est, et sola potestas.
Romanae ut cesset perhiberi sedis asella?
Usque adeone iuvat clitellas ferre libenter?
Nunquam erit ut stulti populares quaerere Romam
Desierint? Praeter fucum fumumque, quid unquam
Inde reportarunt, tricasque, et inania rerum?
Tam sint capti oculis semper, tam naris obesae,
Tam stupidae mentis, nihil ut sentiscere possint?
Impostura illis unquam subolebit, et artes
Commenti Italici, et fraudes Babylonis avarae?
Si patrii splendoris amor, qui debuit esse,
Externis servire viris dominisque puderet.
Ille mihi ante omnes felix erit, atque beatus,
Egregiusque animi, qui, ne quid tale subiret,
Prociderit moriens, terramque momorderit ore.
O imitatores, ut vestis, sic quoque moris
Mentisque externae, semper nimii, archetypumque
Ipsum excedentes! Dura est imitatio nostra.
Hinc Romae, illinc insanimus amore Genevae,
Nil patrium nostrumque iuvat. Quod trans mare venit,
Hoc placet, hoc cordi est, sordent nostratia nobis.
In Scyllam laeva incidimus, dextraque Charybdim,
Hinc novitate, illinc studio peccatur anili.
Diverso penitus morbo iactamur utrinque,
In vitium medio raptamur utrinque relicto.
Fallimur affectu, specie pietatis, et ipsi
Fallimus, abrepti cursu torrentis, et aestus
Induitur faciem zeli, virtusque putatur.
Affectu (quasi fluctu) agimur, zelumque vocamus,
Scandala Christicolis intra densantur et extra.
Splendida perfrictae mendacia frontis amantur
Saeva modum supra, portenta, pudendaque dictu,
Astu res geritur, non est simplicitate fideli.
Simplicitas probro est, morumque modestia friget,
Fervet opum sitis, et fastu dominatur avaro.
Plurima persona est, et larva, et denique scena.
Vera vix quicquam geritur virtute fideque.
Verum altercando nimium deperditur, et iam
Non tam verum, quam victoria, quaeritur orbi.
Vincere, non verum volumus dignoscere falso.
Artis et ingenii res, et mera factio facta est
Relligio, sectaeque genus, sensuque beatus
Quisque suo, quicquid diversum est, spernit et odit
Acrior. In partes imus, studiisque secamur,
In partesque Deum nostras divellimus ipsum,
Communemque patrem, propriumque sibi quisque dicamus.
Illi a consiliis volumus proprioribus esse,
Nosque ultro ingerimus, caelumque ascendimus ipsum
Non accersiti, mentemque affingimus illi
Et vultum, et voces, et amorem, iramque, odiumque.
Finitique infinitam metimur abyssum,
Arbitrio caelum nostro moderamur et Orcum,
Dispensatores iniusta utriusque statera.
Hinc execramur detestamurque, quod ille
Non execratur, non detestatur. Et hinc est
Quod nos caelo ignem deducere posse voracem,
Stulto imitamento Elisae, sub nomine Christi,
Poscimus irati, et quicquid iubet improba bilis.
Hinc homines ob dogma scholae (miserabile dictu),
Ob sectae placitum, vivi, ceu ligna, cremantur.
Praetextu sancto dominatus quaeritur, et rem
Quisque suam satagit. Pietas hamata fovetur,
Paucis gratuito, paucis sine dote, petita.
Grande Simoniacae labis, mera fabula, totum est
Opprobrium, nostro exitium, seclisque futuris.
Denique sanguineo mentitur Hypocrisis ore
Martyrii documenta, viamque affectat Olympo.
Incessisse olim morendi sponte voluntas,
Et multae laqueo vitam amisisse feruntur,
Et subito, et nulla manifesta denique caussa.
Quod quum saepe malum accideret, nec mentibus aegris
Intentisque mori quiret ratio ulla mederi,
Urbis Mileti patres iussere senatus
Decreto, tali quae si post morte necarent,
Ipsis praevinctas laqueis et corpora nudas
Efferri. Ex illo memorant caepisse puellas
Vivere velle, pudore inhosti funeris actas
Dedecorisque metu, nec mortem exinde petisse.
Invasit nostros obeundae, et sacra libido:
Martyres esse volunt, atque emoriuntur haberi.
Et multi legum laqueis sua colla gulasque
Inseruere ultro, gladiosque lacessere laudi
Duxere, et quasi sponte mori, primoque repente
Et ulla vel adhuc iusta ratione movente,
Nec potuit sanari ullo medicamine morbus.
Mox, crescente malo, nostro est statuente senatu
Sancitum, ut qui post hac vellent mente perire,
Nudi efferentur. Multos suspendimus ergo,
Nudaque membra palam suffiximus. Opto, deinceps
Ut tandem paenaeve metu, vel funere turpi,
Excutere incipiant moriendi sponte furorem.
Edoctique malis, pravo secernite rectum,
Et falso verum, simulato denique sanctum.
Vera potestati civili semper amica est
Relligio, nunquam vere non convenit illis.
Iusta Dei regisque satis cultura cohaerent,
Fortuito, non natura cogente, repugnant.
Sunt fines utrique sui, virtus sua utrique est,
Huic parendi, illi pro maiestate iubendi.
Haec paret patiturque ultro, iubet, imperat illa.
Christiadum pietas summo contraria non est
Imperio, summamque fidem praestare solebat
Olim Caesaribus, fidei licet hostibus illis,
Suspectam toties, sed nullo crimine laesam,
Quamque hodie ne Turcigenis praestare recusat.
Non pudeat, caeloque protervam obvertere frontem,
Divinumque malo praetexere velle timorem?
Iura Deo sua fixa manent, regique vicissim
Stant sua, consistuntque simul, nec mutuo sese
Impediunt, numenque licet regemque timere.
Nemo bonus metuit venturam caelitus iram,
Terrenum regi officium quia praestitit et ius,
Civilemque fidem, timor hic est improbus omnis.
Hic nil occulta proponitur arte cavendi
Idoli. Pura haec statua est, simplexque tabella.
Hanc colite, hanc oculis solam usurpate benignis.
Constet honos illi suus, hic nihil additur ultra.
Et cessatis adhuc quae sunt sua reddere regi
Flagitio immani, nulloque colore tegendo,
Ne fando quondam melioribus auribus hausto.
Aut quas sancimus crescenti apponere morbo?
Non utris regnare, sed utris fas erit esse,
Res agitur. Cruor hic, non gloria queritur illis.
Caeca superstitio, veris mendacia, fraudes
Simplicitati instent, audacia summa pudori,
Candori improbitas. Fidei mens perfida certet,
Mentitis pietatem oppugnet hypocrisis armis,
Aeternam indicat litem, bellumque perenne.
Nullo hic circuitu, nulli ambagibus usa est,
Rem plane eloquitur, larvam hic sibi detrahit omnem.
Verbis res agitur nudis, veloque reducto.
Legitimam de more fidem, de iure vetusto,
Natura sacramentum caeloque probante,
Ne regi fimare suo (mirabile dictu)
Fas putat, et scriptis rem protestur apertis,
Edixitque suis, interdixitque diserte.
Claris res acta est obsignatisque tabellis.
Hic ego num fratri parcam, charove parenti?
Nulla hic asperitas non est aequissima legum,
Non modo conducens, et nostris debita rebus.
In regem patriamque furor, petulansque libido.
Maiestate nimis gaudent et principe laesis.
His ego pyramidis partem hanc oppono monendis.
Obtestor se vera sinant ac sana moneri,
Neu sanna rem transmittant, dictove procaci.
Discite. Sunt reges divi. Ne temnite regem
Legitimum (cives), stolidisque absiste caeptis.
Maiestatis habet crimen nil certius in se,
Quam quod sit ferme infelix, careatque petito
Successu, et quanquam facies formosa superne,
Turpiter in caudam postremo desinat atram.
Consilium astutum prima de fronte serenum est,
Eventum fere triste est. Hoc rimula crimen
Effert. Hoc clausis exibit saepe fenestris.
Hoc pica, hoc tenui prodet pia musca susurro.
Ne non proditio emanet, se deferet ultro,
Ipsa fidem sib franget. Epistula nuntia miris
Intellecta modis rem nobis proferet omnem.
Denique rem nobis ostendes, quinte Novembris.
Omnipotens, per quem regnant altoque fruuntur
Imperio, cuiusque vices et iussa capessunt
Ipsi semidei seu dii (testante propheta)
Censendi. Regesque malos tolerare necesse est,
Non secus ac bellum, pestisque, famesque feruntur.
Regnant apostata, regnant hypocrita, iussus uterque,
Offensoque Deo, genti praefectus uterque.
Legitimum, a te deposito, miserande Richarde,
Qui bis sextus eras Normanni ab origine regis.
Heu quanti stetit id nostris! Quantasque dederunt
Deposito paenas regi! Quo sanguine manes
Tandem placarunt! Neque enim scelus ante piarunt,
Regia quam prope stirps succisa est mascula, ad unum
Tota redacta virum. Pene octoginta peremptis
Sanguine regali genitis. Quid tot mala dicam,
Tot clades (quas bella solent civilia ferre),
Totos octoginta tonantia, et amplius, annos,
Tot caesas utrinque acies, camposque cruentos,
Funereasque strues, albentia ossibus arva?
Et vel adhuc sopita magis quam mortua lis est,
Intermissa magis quam definita, Deoque
Infenso nobis, fortasse (quod absit) ab imo
Infelix Erebo reditura nepotibus olim.
Ingenio, nullo documentum tempore maius
Ostensum est. Sed vate caret praestante tubave
Nobilis historici, qui facta ingentia verbis
Aequaret, rebus par gestis scriptor, et amplo
Pectore, magna modis qui non tenuaret ineptis.
Illa bonus rex est, malus haec. Impune quis ausit
Velle Deo laevam scelerato abscindere ferro?
Uxore pulsare virum natove parentem
Nulla lege licet. Contra, natumque parenti,
Uxoremque viro fas est quandoque. Vir est rex,
Et pater est populi, populo inviolabilis ergo.
Non animo, non voce palam violanda procaci.
Vix clypeo in regem, gladio nunquam licet uti.
Vel tolera, vel falle fuga latebrave furentem.
Haec est quae penitus nolit panthera domari.
Qua teneas cavea? Quae sit custodia tuta?
Auribus haec apprensa lupa est. Dimiseris, instat.
Presseris usque tenax, vexat, nimiumque molesta est,
Nec nisi confossa, aut demum mactata, quiescit.
Ille tibi primum iugulum petit improbus, Anglis
Communis vox est. Vitam vult nemo libenter
Damnatam debere ulli. Merita omnia sontes
Usque iuvant, salvo dum commemorentur honore.
Ulterius progressa gravanr, mortemque pudori
Quisque brevem longo malit praeponere. Quid quod
Vix est haereticum vere ut convertere possis,
Correptumve phrenesi hominem sanare, sibive
Reddere zelotypum, captum peiore phrenesi,
Vel maiestatis respersum crimine laesae
Perpurgare, notamque reo detergere turpem
Aeterni opprobrii? Multo prius ille necesse est
Se scelere obstringat, qui tanta denique sese
Polluerit noxa, sclerumque ultrice priorum
Postremoque malo. Semel hoc imbuta liquore
Amphora lethalem servabit semper odorem,
Isto lana semel fuco medicata, colorem
Vix amissura est. Nunquam contracta recedet
Ruga supercilio. Crescent, crescentibus annis
Turpi incremento. Immortali denique fronte
Immortalis erit. Non hic fortasse remittat
Vel princeps crimen, sed verum, sed manifestum,
Non odio, non invidia, non fraude doloque
Fictum, non iuris legumque interprete vagro
Aut duro affixum, non suspicione maligna
Consutum crimen (nam latus ut error et ingens,
Sic quoque suspicio vehemens, communis, et ardens
Aequiparanda dolo est, scelerique affinis habenda,
Atque ipsum scelus est). Certe sua, cui volet ipse,
Quandocunque volet quantumque, profundere fas sit.
Publica ne donet. Noxa isthaec publica res est.
Regni, non regis solum, est iniuria. Nemo
Non sua det, sed nec quae sunt communia,
Talis non bona largitio est. Quodsi tamen hoc quoque princeps
Condonet, sceleris maculam non eximat unquam.
Usque manet, semperque manebit iniusta cicatrix.
Ruptam utcunque suas vestem, sutura manebit,
Ipsi ut iam sonti non ultra vivere praestet.
Nam quo suspectus patriae se conferat? Aut quo
Prodeat immani faedatus stigmate frontem,
Conspersusque nota quam non totum eluat aequor?
Quod salsedo sali est, id cui innata fides est
In patriam sua cuique suam. Non illa novetur
Laesa semel, merito non est reparabilis ullo.
Quo sal insipidus, nisi ut eiiciatur, habendus?
Gaude animo. Quintique memor laetari Novembris.
Nil est acceptum (superis sit gratia) damni.
Deprensum est modo, fitque palam quod clam fuit ante.
Non odio res illa tui (clarissime) gesta est
Privato. Quid enim delinquere tu potuisti
Tam graviter, quo nemo hominum inculpatior alter,
Castior, integrior, melior, clementior audit?
Nec privata bona haec, sed regi debita, credis.
Communi tam regni odio, quam relligionis
Flagrasses, nostroque rogo, propria face nulla
Scintillave tua. Clades ea denique non te
Scortantem deprendisset vinove madentem,
Ignavisque operam ludis studiisque locantem,
Sed gemino super imperio tibi consolidando
Cum patribus populoque tuo constanter agentem
(Difficile, sed re pulchra, si rite geratur),
Versantemque pias curas, et posteritati
Alte prospicientem animo, longeque caventem,
Denique consilium summis de rebus habentem,
Unde statim caelos spiransque calensque subisses,
Quo tu post multos confecta aetate Novembres
Ascendas olim, fato meliore solutus.
Ipse velis, populoque tuo tua gaudia misce
Maxima qui fueras cladis pars, maxima debes
Laeticiae pars esse tuis. Commune periclum
Communisque salus, communia symbola poscunt.
Tam festo dignare die coniungere vota.
Tu praeeas, omnesque boni tua verba sequentur.
Tuque praeis, cunctique boni tua verba sequuntur.
Aspice pyramidem. Certe gaudebit ocellis
Illa tuis, quos si fortasse legendo moretur,
Sublimem se laeta nimis pulchramque putabit.
Nec vi freta sua (neque enim est, me iudice, tanti),
Nec quia patronos est dedignata minores,
Haec inscripta tibi est, nec quod te denique digna est,
Sed ratione rei subducta rite struendae,
Ducendique argumenti cogente tenore,
Non potuisse alio visa est sub nomine stare,
Publica privato res haec accommodata non est.
Ne cineres videar gelidosque lacessere manes,
Defunctosque gravi paena, legumque severo
Imperio, tenuesque sequi mordacior umbras,
Pyramide extructa, quasi (post tot acerba) trophaeo
In cives posito. Post fata quiescere debet
Supplicium, miserisque venit miseratio rebus.
Non ea carminibus mens aut sententia nostris.
Paenarum satis atque super mihi morte dederunt,
Nec placet insectando ultra insultare feretris.
Odi patrantem gelido quasi sanguine caedem,
Effusove manus atque ora cruore lavantem.
Laetabarque equidem (nostro quod gratulor orbi)
De solita nihil esse in tanto crimine paena
Discessum, scelerique novo nihil esse statutum
Suppliciique novi, nihil irae odioque tributum
(Multis assuetum populis, quibus est satis aequum,
Flagitio crescente, parem quoque crescere paenam),
Sed nostram leges intra citraque stetisse.
Multis sparsa secus. Veteri quoque iure, reorum
Multorum (in patria praesertim aut principe laesis)
Fama etiam damnata fuit iam luce carentum.
Paena quidem cesset miseris, infamia duret
Aeternum. Nec qui Catilinae immania caepta
Mandavit scriptis, totque ausa, tot acta virorum
Improba nobilium, manes mordere feratur,
Sed vivam magni sceleris depingere formam.
Magna bono prodest communi exempla notari,
Seclisque interit venturis talia scribi,
Paucorum paena est, documentum publica res est.
Ad paucos probrum, monumentum spectat ad omnes.
Summus apex operi extremumque accessit acumen,
Quantum ferre solum potuit structuraque iusta,
Et moduli ratio praescripta, et nostra facultas.
Illa quidem, fateor, modica est, mansuraque iuxta est.
Materia superatur opus, nec ab arte fabrili
Quicquid opellae istuc durabile spero futurum.
Non ea mens animo est, non haec fiducia caepto,
Vivat an intereat, stet procumbatve, perinde est.
Non omnis tamen occiderit, sed multa manebit.
Parte etenim superante, aevum durabit in omnes,
Vitabitque situm ferique oblivia secli,
Quam nec ventorum rabies, nec turbidus imber,
Nec poterit fulmen nec edax absumere tempus.
Usque recens stabit, dum stat domus alta Iacobi
Regnatrix, rerumque potens, serieque nepotum
Perpetua regum dominatur utrisque Britannis.Finis
