Tessera caerulea - commentariolum D. Francisci Baconi. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio
Deploratus Hibernia status. | De prorege consultatur. | Essexius tecte ambit. | Prorex constituirur. | Exercitus illi decernitur. | Mandata illi data. | Programma praemissum. | In Hiberniam proficitur. | In Momoniam exercitum ducit. | Castrum Cahiri capit. | Ultoniae limites adit. | Tir-Oenius colloquium petit. | Colloquuntur. | Tir-Oenius iterum colloqui petit. | Inducia fiunt. | Regina proregi indignatur. | Ad eum scribit. | Ille irritatur. | Sinistra consilia agitat. | Exercitus in Anglia conscribitur. | Regina se sistit. | Custodiae committitur. | Suspiciones de reditu amolitur. | E custodia eripi non vult. | Tir-Oenius inducias violat. | Elate se gerit. | Phaenicis pluma a papa donatus. | Essexii errata declarantur a sigilli custode. | A thesaurario. | Ab admirallo. | A secretario. | Ille totus Deo vocat. | Pax cum Hispano proponitur. | Hispanicae triremes in Flandriam perveniunt. | Carlus Suecus se apud reginam excusat. | Richardus Hooker obiit.
AM 
quodammodo deploratus erat Hiberniae status, in rebellionem enim gens
fere universa proruperat; alii ex praesidiariorum iniuriis et
militarii insolentia, alli ex metu adversarum factionum, quae
temporum iniquitate viribus invaluerant, alii ex faelici rebellium
successu, alii quod indefensi immanium praedonum latrociniis
relinquerentur, alii sacrificorum persuasionibus seducti, aliique
abducti rumore falso a rebellionis architecto passim dissipato
reginam constituisse gentem Hibernicam debellare et funditus
extirpare.
2. Ad hanc rebellionem extinguendam quis idoneus repieriatur in
Anglia serio consulitur. Regina et plerique consiliarii in Carolum
Bluntum baronem Montioium oculos coniiciunt. Sed Essexius tecte
innuit illum nullis fuisse castrorum experimentis nisi quod ordines
in Belgio et Armorica duxerit; ab opibus non esse instructum, nullis
fere clientelis suffultum, et literarum studiis nimio plus immersum.
In Hiberniam aliquem e primaria nobilitate
mittendum qui potentia, honore et opibus validus, viris militaribus
gratus, et exercitum iam antea summo cum cum imperio ductaverat, ut
videret seipsum digito designare, adeo ut regina iam statuerit illum
Hiberniae regno et exercitui praeficere; quod tamen ille quodammodo
specie recusantis abnuit, alteri cuicunque tam difficilem provinciam
rogavit. Verumenimvero, si quis alter nominaretur, in promptu habuit
quod obiiceret. Atque ita se gessit ut adversariis videretur nihil
magis exoptare quam exercitum sub imperio habere et viros militares
sibi astringere, idque tanto ambitu ut nonnulli metuerent ne quid
monstri aleret, maxime cum in reginam beneficentissimam magis
magisque contumaciam adhiberet, et asseclae magna creparent, scilicet
genus illi esse e regia Scotorum familia per filiam 
natu maximam Alani de Gallovidia (quae tamen e regia stirpe non
erat), et ex regio Anglorum sanguine per Ceciliam Bourchieram
abaviam, cui genus tum a Thoma Woodstochio filio natu minimo regis
Edwardi III, tum a Richardo comite Cantabrigiae. Hinc potiori esse
iure ad Angliae sceptrum quam alium quempiam competitorum, quorum ius
(praeterquam infantae Hispaniace) Dolemani liber illi inscriptus
convellerat.
3. Nec hi contenti generis spendorem extollere, ob religionem etiam,
fortitudinem et prudentiam laudibus ubique cumularunt. Haec singula
alii in aula, qui illum absentem potius quam praesentem maluerunt,
insidiose exaggerarunt, currentemque incitarunt, spe aeternae gloriae
apud posteros, amoris et honoris apud multitudinem proposita;
obtestati pro summo et perpetuo in rempublicam studio ut hanc
provinciam susciperet, omnem operam et benevolentiam prolixe
polliciti. Hi, subdolum inimicorum genus, amicitiae simulatione palam
supra modum laudando occultas inimicitias acrius exercuerunt, non
ignare ferocem iuventutem sibi exitio futuram, et non aliam
faciliorem esse rationem popularem pessundandi quam in negotium cui
impar videbatur protrudendo. Quod opus est multis? Ille, licet vividi
et perspicacis ingenii haec vel non sensit vel sentire noluit, dum
primum suis, deinde sibi rebus maximis par, imo supra videretur.
Hinc quasi publico omnium gaudio Hiberniae prorex
constituitur, amplissima cum potestate belli prosequendi aut
componendi, et quod importunitate evicerat, remittendi et condonandi
in ipsam maiestatem crimina vel ipsi Tir-Oenio. Quae tamen remittendi
potestas in omnibus hactenus proregum diplomatibus his verbis fuerat
restricta: proditionibus personam nostram, haeredes et successores
tangentibus exceptis. Et provide hanc condonandi huius generis
crimina potestatem obtinuit, cum omnimodas rebelliones principis
personam tangere iurisconsulti pronuntient.
Exercitus illi decretus quantum postulerat, nec
Hibernia prius viderat, scilicet XVI M pedites et equites MCCC, qui
postea etiam ad XX M suppletus. Nec quicquam in optatis habuit quod
officiosa, ne dicam insidiosa, adversariorum opera non impetravit.
Utque incautum plagis occultis irretirent, speculatores qui facta
observarent, voces exciperent, et singula semper in deterius
adaugerent opposuerunt. In mandatis datum (usitata
omitto et illud, ne equestrem dignitatem conferret nisi bene
merentibus et dignis) ut caeteris quibuscunque rebellibus posthabitis
in Tir-Oenium archirebellem omnes vires converteret, eumque
praesidiis ad Lacum-Foile et Balashanonam quamprimum premeret. Quod
faciendum ille semper inculcaverat, et neglectum fuisse, bellumque
crebris cum hoste colloquiis protelatum superioribus proregibus et
Norrisio criminose obiectaverat. Programma
in Hiberniam praemittitur quo declaratur Hibernicos rebelles reginae
clementia et patientia tam diu fuisse abusos ut iam ad eos coercendos
potentia necessario sit exerenda. Tantum autem abesse ab Hibernia
debellanda, ut ne cogitaret quidem; nec sane esse cur cogitaret, cum
pars longe maxima procerum et plebis in fide
firmi permaneant. Rebellibus qui ad officium redibunt misericordiam,
caeteris excidium proponit. Eoque consilio Essexium, ut clementiae et
iustitiae ministrum, elegisse, cuius fortitudo, prudentia, fides, et
faelicitas erant perspectissima.
4. Ille mox sequitur sub finem mensis Martii, Londino profectus
insigni nobilitatis flore comitante, plebe faustis acclamationibus
prosequente, Iove autem sereno tonante, et magno imbre mox ruente.
Inter navigandum adversa tempestate huc illuc iactatus in Hibernia
appulit, gladioque pro more accepto statim, contra ac in mandatis
habuit, comitem Southamptoniae equitibus praefecit, et suasu
quorundam e regio ibidem consilio, qui in sua nimis intenti,
adversus minutos quosdam in Momonia rebelles,
archirebelle neglecto et regina inconsulta, cum omnibus copiis signa
extulit. Cahirum Edmundi Butleri baronis de Cahir
castrum, Swiro flumine circumfusum, rebellibus receptaculum caepit;
terrorum, magno pecorum numero abacto, large sparsit, et rebelles
circumquaque in sylvas et saltus dispulit. Interim tamen clades non
minima accepta quorundam ignavia sub Henrico Haringtono, in quos
acriore disciplina animadvertit. Nec ante mensem Iulium iam
divergentem rediit, militibus lassatis, afflictis, numerisque supra
fidem accisis, et ipse gravissime ira succensus quod regina interim
opimam pupillorum praefecturam, quam spe credula sibi promiserat,
Roberto Cecilio contulisset. Cum regina damnosam hanc expeditionem
aegre et acerbe ferret, et illum in Ultoniam contra Tir-Oenium
urgeret, datis literis culpam in Hiberniae consiliarios, quibus ob
multiplicem in rebus Hibernicis usum non poterat non acquiscere,
transtulit, sancte pollicitus se quamprimum in Ultoniam infesta signa
illaturum. His literis vix traditis, aliis significavit sibi
necessario in Offaliam Dubliniae vicinam contra O-Conoros et O-Moilos
ibi tumultuantes deflectendum, quos facile et faeliciter
contrudit.
5. Reversus excertitum ita extenuatum invenit ut novum militum
supplementum per literas chirographis consiliariorum Hiberniae
subscriptas ad expeditionem quam in Ultoniam iam suscepturus peteret.
Nunc certus in Tir-Oenium bellum convertendi, Coigniero Cliffordo
Conachtiae praefecto imperat cum expeditis cohortibus versus Belick
proficisci, ut rebellium copiae distraherentur dum ipse alia ex parte
aggrederetur. Cliffordus statim cum MD profectus milites longo
itinere delassatos, et a pulvere bombardio minus instructos, Curlew
montes superare iubet; quos cum maximam partem superassent, rebelles,
duce O-Roroco filio illius quem
antea suspensum diximus, ex
improviso irruunt. Angli principio facile repellunt, susceptum iter
pergunt; isti subsequuntur, atque cum iam bombardium pulverem deesse
senserint, denuo adoriuntur, et de via languentes atque resistendo
impares in fugam disiiciunt, Cliffordo una cum Alexandro Ratcliffo de
Ordfall ex equestri ordine et multis veteranis occisis.
6.
Interim in Anglia supplementum quod prorex petiit conscribitur et
mittitur, verum pauculis interiectis diebus aliis literis edocuit se
nihil aliud hoc anno amplius praestare posse quam cum MCCC peditibus
et CCC equitibus Ultoniae limites adire. Quo cum pervenisset,
Tir-Oenius se cum suis in collibus a longinquo uno et altero die
ostendit, demumque per Haganum colloquium cum
prorege orat. Ille abnuit; sin Tir-Oenius hoc vellet, die crastino
ante principia in acie colloqui posse respondet. Quo die levi facta
velitatione eques e Tir-Oenii turmis alte voce exclamat comitem
pugnare nolle, sed cum prorege colloqui velle, at nullo modo inter
acies.
7. Die insequente proregi agminatim pergenti Haganus obvius nuntiat
Tir-Oeneum misericordiam reginae et pacem exposcere, et ut tantisper
exaudiatur obsecrare; quod si concederet, illum cum omni observantia
ad vicini fluminis vadum (Balla Clinch vocant) expectaturum, haud
procul a Loutho primario comitatus oppido. Et prorex quosdam
praemisit qui locum explorarunt; illi Tir-Oenium ad vadum offendunt,
qui docet, quamvis flumen intumuisset, facile utrinque exaudiri
posse. Hic prorex, turma equitum in proximo colle disposita, solus
descendit; Tir-Oenius equo ventre tenus in aquas emisso proregem in
ripa magna observantia salutat, et multis ultro citroque verbis sine
arbitris habitis fere hora est consumpta. Post
unam et alteram horam Conus filius Tir-Oenii nothus proregem
subsequutus patris nomine obsecrat ut alterum haberetur colloquium,
ad quod primarii aliquot viri utrinque admitterentur. Assensit
prorex, modo non sint plures quam sex. Die praestituto Tir-Oenius cum
Cormaco fratre, Mac-Gennyso, Mac-Guiro, Evero Mac-Cowley, Henrico
Ovingtono, et O-Quino ad vadum se ostendit. Ad eos prorex cum comite
Souithamptioniae, Georgio Bourchiero, Warhamo Sancto Legero, Henrico
Danverio, Edwardo Wingfeldo, et Guilielmo Constablo equitibus auratis
descendit. Quos singulos magna comitate salutat comes, et verbis non
multis collatis placuit ut quidam delegati die insequente de pace
agerent. Inter quos convenit ut induciae ab ipso
die in singulas sex septimanas usque ad Calendas Maii haberentur, ita
tamen ut utrinque liberum sit post praemonitionem quatuordecim ante
dies factam bellum renovare. Quod si quis comiti confaederatus
assensum non praebuerit, illum proregi prosequendum relinquret.
8. Dum haec aguntur literae quas modo dixi ab Henrico Cuffo ad
reginam sunt perlatae; ex quibus cum intellegeret proregem tanto cum
exercitu, tanto tempore, tanta pecunia expensa, nihil effecisse, nec
eo anno effecturum esse, commotior eius consilia ut praecipitia,
infoelicia, et contemptu plena perstrinxit, nec dubitavit, nescio cui
suspicioni indulgens, nonnullis dicere eum aliquid quidpiam animo
cogitare quam patriae et principi operam in Hibernia navare. Nec
revocare voluit, licet nonnulli suaserint, rata imprudentiae esse
extremae quem irritaverat et irritatum armaverat nunc armatum denuo
irritare. Verum ad eum Hiberniaeque consiliarios
rescripsit se non posse satis demirare cur prorex dies prolatando, et
alias atque alias morae causas nectendo, pulcherrimas rei bene
gerendae contra rebelles opportunitates corruperat, qui nihil aliud
dum in Anglia esset quam unum Tir-Oenium persequendum censuit,
idemque literis subinde prolixe promisit. Expostulavit cur damnosas
illas in Momoniam et Offaliam <expeditiones>
contra suam ipsius sanam sententiam susceperat, de quibus ipsam ne
verbo quidem certiorem fecerat priusquam essent susceptae, quas
alioquin prohibuisset. Si iam exercitus afflictus et accisus, cur
hostem non fuerit persequutus dum integer, valens, et completus? Si
vernum tempus non idoneum erat ad bellum in Ultonia gerendum, cur
aestivum, cur autumnale neglectum? An nullum anni tempus illi bello
opportunum? Se iam praevidere regnum Angliae supra modum sumptibus
exhauriendum, et infamiae quandam notam apud exteros ex adverso belli
successu subeundam; imo et qui huius temporis historiam sunt
scripturi posteris prodituros ipsam ad Hiberniae regnum conservandum
nihil non fecisse, eum ad idem amittendum nihil omisisse nisi aliam
belli rationem iam tandem iniret. Asperius itaque et illum et regni
consiliarios admonuit ut consideratius bono reipublicae consulant,
nec malesanis consiliis iam inde agantur transversi; simul
perscribant in quem statum rem Hibernicam perduxerint, solliciteque
prospiciant ne quid detrimenti deinceps capiatur.
9. His literis prorex irritatus, et aeger animi ex aliis quibus
regina acriter oburgarat quod contra ac imperarat Southamptonium
equitum praefectura non abdicasset (illi enim regina indignabatur
quod, ipsa inconsulta, contra quam nobiliores solent Elizaebetham
Vernoniam ex Essexii amita natam clam duxisset),
sed maxime exulceratus quod regina Roberto
Cecilio praefecturam regiorum pupillorum contulerat, ut dixi, in
caecas nubes et procellas se coniicere caepit; sinistra consilia
clandestino agitavit de redeundo in Angliam cum selectis cohortibus
et adversarios in suam potestatem armata manu redigendo, persuasus
plures ad eius partes ex amore et rerum novarum studio accessuros.
Sed Southamptonius et Christophorus Blountus, qui matrem eius
duxerat, ab hoc incoepto ut nefario, cruento, odioso, et periculoso
deterruerunt.
10. An hoc reginae occulto aliquo indicio innotuit haud scio. 
Eodem equidem tempore ex incertis rumoribus et cupide creditis de
Hispanica classe apparata sex millia peditum exercitatissimorum
Londini conscribuntur, quorum tria milia circa reginam excubarent,
caeteri in omnes occasiones adessent, atque ex circumvicinis
regionibus numerosior exercitus exquisito delectu accersitur. Quibus
summi imperatoris titulo praeficitur Carolus Howardus comes
Nottinghamiae Angliae admirallus, cum summa authoritate tam contra
hostes exteros quam rebelles domesticos. Sed exercitus iste post
pauculos dies solvitur.
11.
Intra mensem Essexius omnium opinione citius in Angliam advolat cum selectis
quibusdam amicis: Southamptonio, qui equitum praefectura
abdicatus, barone Dunkellino, Chrostophoro a Sancto Laurentio baronis
Houthii filio, Henrico Danversio qui a grave vulnere nondum
convaluerat, Henrico Docwraio, et aliis ordinum ductoribus atque
domesticis quibusdam nobilibus, quorum plerique statim atque
appulerant diversi abierunt. Ille sex tantum concomitantibus ad
Nonesuch, ubi regina egit, pergit, ut rerum Hibernicarum statum
edoceret. In via baro Greius Wiltonius, qui ex aemulis acrioribus
erat, antevertit, nec salvavit quidem. Cum comes ne quid in aula
officeret subvereretur, et Thomas Gerardus assequutus ne officeret
blande sed frustra rogasset, Sanctus Laurentius operam ad eum in via
et secretarium in aula occidendum detulit. Sed comes, omnem
impietatem ex animo perosus, hoc noluit, atque ita maturavit, ut
reginae bene mane, ne opinanti quidem, in penetrali sacratiori in
genua provolutus se sisteret. Illa brevi colloquio satis benigne (sed
non qua solet fronte) excepit, iussitque in cubiculum abiret et
ibidem se contineret. Apud eam enim, quae iam antea erat offensior,
novam offensam subiit quod, contra ac illa iusserat, Hiberniam nulla
impetrata venia reliquerat, et eiusmodi inducias, quae singulis
quatuordecim diebus violabiles, pactus erat, cum penes illum esset
pro authoritate rem cum rebelle transegisse, et proditionis gratiam
fecisse. Interrogatus a consiliariis cur eiusmodi pactus erat cum
rebelle inducias, respondit Tir-Oenium viribus praefidentem omnes
omnino pacis conditiones elate recusasse nisi singulis in Hibernia
rebellibus scelera remitterentur, Hibernici in possessiones quas
Angli occupant restituerentur, et Romana religio per universum regnum
libere coleretur. Utque regina haec rata haberet persuadere caepit.
Cum autem haec ut indignissima ab omnibus improbarentur, reditusque
eius in Angliam inexpectatus, et cum huiusmodi comitibus, suspicione
non careret, quam adversarii in aula variis commentis auxerunt. Regina censuit eum in custodiam committendum, non
tamen in aliquo carcere, ne omnem spem pristini favoris praescidere
videretur, sed in aedibus custodis magni sigilli, ne liber pravis
turbidorum consiliis longius ab officio abduceretur. Ille suum et
suorum reditum tam suspectum haberi indignissime tulit.
Vidi enim eius autographum in quo pulcherrima
methodo digessit quae sibi obiicienda autumavit, scilicet primum,
quod documentis neglectis expeditionem in Ultoniam procrastinasset,
opportunitates amittendo, reginae copiis et opibus alibi attritis;
dein, quod inducias rebellibus fructuosas pactus esset; postremo,
quod rebus non constitutis Hiberniam spreta reginae prohibitione
reliquisset, atque cum tot viris militaribus rediisset. His subiunxit
hoc responsum: Ego, priusquam Hiberniam relinqueram, rem militarem
per provincias ea forma qua nunc administratur constitui, et iam inde
totos novem menses nihil damni acceptum. Non est cur concomitantes
suspecti habeantur: illi admodum pauculi, et iustas redeundi causas
habuerunt, nec plures quam sex me ad aulam comitati sunt. Ecquid mali
ego cum tantulo comitatu
afferre poteram? Perinde facile mihi fuisset male fecisse ac
cognitasse, cum regnum Hiberniae et exercitum sub imperio haberem. Si
ulciscendi cupiditate flagrassem, aliorum auxilio haud mihi opus
fuisset. Alterius enim vitae est dominus, quisquis est contemptor
suae. Verum scio quis dixit mihi vindicta et ego retribuam .
Tantumne
calumniae in me licebit, ut hic meus reditus suspectus habeatur,
qui corpus pro principe laboribus confeci, fortunas profudi, et
supplex ad principis pedes procubui? Aequitas et charitas non nisi
iustis de causis haec contra illos admittant quos religionis cultus
et generis nobilitas a suspicione vindicent. An in me huiusmodi cadat
suspicio? Qui patrem et fratrem, dum patriae inservient, amisi? Qui
tredecim annos, ex triginta tribus quos vidi, regi famulatus sum, et
septem ab interioribus fui consiliis? Qui odium longe maximum apud
omnes quotquot reginae saluti et verae religioni invident subivi? Et
pro meo in eam obsequio et in hostes opera, ita vindictae sum
expositus ut nullus locus nisi hoc regnum, nullum tempus nisi dum
illa supersit, securitatem mihi praestare potuerint.
Nec ipse solus haec quiritabatur, sed
plurimi passim, e quibus nonnulli coniurarunt <eum> vi et armis
e custodia educere; quod tamen, ut splendorem viri boni tuererentur,
fieri omnino prohibuit.
12. Verum ad Hibernica paulisper redeamus. Induciae illae vix semel
atque iterum exierant, cum Tir-Oenius copiis collectis hostili animo
iterum se ad bellum parat. Ad eum mittitur a regni consiliariis
Guilielmus Warrenus ex equestri ordine sciscitatum cur inducias
violarat. Cui ille tumidior respondit se inducias neutiquam violasse,
cum iam quatuordecim ante dies se bellum renovaturum praemonuisset.
Renovandi belli causam esse iustam: nimirum se intellexisse Essexium
proregem, in quo ille omnia vitae et salutis praesidia collocarat, in
Anglia custodia detinere, nec sibi iam inde quicquam futurum cum
regni Hiberniae consiliariis, qui dolo malo secum iam prius egerant.
Inducias si maxime bellet, minime renovare posse. O-Donellum enim in
Connachtiam, et alios ex faederatis in alias partes misisse.
Interea passim apud rebelles rumores non sine
capite (Tir-Oenio forte authore) vagabantur Angliam brevi novis
motibus exagitandam. Pravi per Hiberniam et numeris et animis indies
augescebant, qui, Hibernicae originis, iam antiquam spirabant
libertatem et nobilitatem; probi ex Anglica stirpe animo erant
fractiore, cum tantas principis expensas in nihilum recidisse
viderent; qui iam invicem conquerebantur se a reipublicae muniis
tanquam peregrinos iam pridem exclusos. Tir-Oenius autem alacer
ubique se et religionis et patriae libertatem asserturum perstrepit,
tumultuantes ubique in fidem recipit, auxilia subministrat,
diffidentes confirmat, et ad Anglorum in Hibernia imperium
labefactandum strenue incumbit, spe lactatus quam Hispanus apparatu
bellico cum nonnulla pecunia semel atque iterum submisso ostentabat,
et pontifex Romanus promissis et indulgentiis alebat,
Phaenicis pluma praemissa, fositan quia Urbanus
III Ioanni regis Henrici III filio Hiberniae domino designato
coronulum ex pavonis plumis contextam olim miserat.
13. Interim in Anglia homines male feriati Essexium ubique per
circulos, et ministri quidam etiam e suggestu immodicis laudibus
extolerunt, iidem vel alii probrosis libellis consiliarios
lacerarunt, et per eorum latera ipsam maiestatem, quasi rempublicam
negligerent, Hiberniam posthaberent. Unde, cum consiliarii postridie
quam iuridicus Sancti Michaelis conventus finiretur, pro more in
camera stellata convenirent. Custos sigilli, post quam nobiles
monuisset ut ex urbe domum se reciperent, hospitalitem inter vicinos
colerent, et qui ex illis eirenarchae non solum in publicae pacis
violatores animadverterent, sed ne pax turbaretur sedulo
prospicerent; graviterque calumniatorum proiectam maledicentiam
redarguisset; exponit quam assidua fuerit reginae cura ad Hiberniam
pacandam, quam praepostere Essexius rebelles fuerit prosequutus, et
quam iniquis legibus et principe indignis cum Tir-Oenio pactus
fuerit, qui hinc tumide elatus iactaverat se propediam in Angliam
adventurum et possessiones ibidem sibi comparaturum.
14. Baro Buckhurstus, qui thesaurarius in Burghlaei locum suffectus,
in infamium libellorum scriptores invectus explicat quantus et quam
instructus exercitus, quanta copia rei frumentariae et bellici
apparatus in Hiberniam fuerint transmissa; pecuniam in trium mensium
stipendia in singulos menses fuisse submissam, et reginam in hoc
bellum tercenta millia librarum intra sex menses expendisse. Nec
Essexium posse haec inficiari.
15. Comes Nottinghamiae admirallus docet reginam homines
prudentissimos, in rebus Hibernicis versatissimos, et animorum
provinciae gnaros, in consilium de Hibernica rebellione convocasse;
plerosque omnes Ultoniam inprimis in ordinem redigendam censuisse.
Essexium iuxta cum illis sensisse, qui saepius iteraverat non
virgulta rebellionis amputanda, sed radicem excindendam. Contra tamen
fecisse ingemiscit; affirmatque V naves regias cum aliis ad usum
belli in Ultoniam
missas fuisse, et nullo usui totos sex menses in portu
substitisse.
16. Cecilius secretarius primum singularem reginae curam in regnis
Angliae et Hiberniae protegendis declarat, submovendo Gallos e
Scotia, evangelicam doctrinam in Gallia et Belgio propugnando,
Belgium ab Hispanorum, Galliam e confoederatorum faucibus eripiendo,
et Hiberniam a pontificis et Hispani copiis defendendo, adeoque
faelicter ut ante annos VII ne rebellis in Hibernia conspectus, et
maiores proventus regina inde acceperit quam pater Henricus vel
frater Edwardus, aut Maria soror. Deinde multis memorat quam validus
exercitus Essexio fuerit commissus, quantaque clades ab Haringtono et
Cliffordo accepta. Tum, ut illis responderet qui obmurmurarant,
quamvis ampla authoritas Essexio delegata fuerit, illam tamen
privatis ex Anglis literis fuisse coercitam, et alia contra animi
sententiam fuisse iniuncta; expeditionemque in Momonia Tir-Oenio
neglecto ex consiliariorum Hiberniae sententia fuisse iniuncta,
ipsumque Essexum testem citat, et eiusdem literas quibus expeditionem
in Momoniam excusavit producit. Expeditionem illam an ex sententia
consiliariorum Hiberniae vel sua susceperit Deo omniscio relinquit,
quandoquidem consiliarii se nunquam suasisse sed improbasse sub
chirographis testarentur. Quod reditum improvisum ex Hibernia
nonnulli excusant agnoscit, reginam illi licentiam redeundi
efflagitanti, cum opus esset, concessisse. Veruntamen postea, cum
ille Hiberniae conditionem deploratissimam esse suus literis
perscripsisset, diserte imperasse pro fide quam principi debuit ne
rediret donec plene significaret quid in Ultonia praestiterat, et cui
imperium reliquendum censeret. Illum vero haec neglexisse, et tamen
contra ac imperatum erat rediisse. Postremo conditiones recitat quas
Tir-Oenius, rebus ad votis fluentibus, tumide exegerat, et modo dixi.
Successus adversos deplangit, qui gentis Anglicae militari laude
florentis
in dedecus apud exteros cedant, reginae gloriae ubique celeberrime
aliquid caliginis offundant, et rebellibus ita animum inflarant ut
postridie quam Essexius ad aulam Anglicam redierat Tir-Oenius non se
potuerit continere quin in huiusmodi verba prorumperet: non dubitare,
quin maiorem conversionem rerum in Anglia propediem videret quam ex
omnibus seculis iam ante acciderat, ibidem se palam ostenderet, et
partem sibi aliquam sortiretur. Qua animi divinatione huiusmodi ille
sperare, et quid factum de Essexio, intra paucas horas scire poterat,
se non ariolari posse profiteretur. Haec Cecilius. Quae alii tum
dixerunt, cum eadem fere fuerint, non opus est ut sigillatim
memorentur. Essexium nunc in custodia apud
magni sigilli custodem relinquamus, qui Deo et divinis meditationibus
totus defixus omnes mundi vanitates praetervectus videbatur; literas
tanta pietate, tanto rerum humanarum contemptu conditas ad amicos
dedit.
17. Interea temporis Andreas Austriacus, cardinalis Ferdinandi
archiducis fratris Maximiliani imperatoris ex Welsera filius, qui,
Alberto Austriaco ad nuptias in Hispaniam profecto, Belgio praeerat,
sedulo per Carolum Lanfrancum et Hieronymum Coemanum de pace inter
reginam et Philippum III Hispaniarum regem componenda agit. Nec illa
se a pace alienam ostendit, modo idonea authoritas pacem tractandi ab
Hispano deferatur, et ordinibus confoederatarum provinciarium
consulatur. Eos vero deserere, aut aliquid facere quod sibi dedecori
aut illis fraudi, pro piaculo habere respondit. Ex pacis tamen
mentione variae suspiciones
ordines, et reginam diffidentia invadit, quandoquidem eodem tempore
certis rumoribus percrebuerat classem in Hispania apparari; verum
Hollandica classis, quae nunc Canariam insulam cum castro cepit, et
Sancti Thomae insulam vastavit, divertisse creditur.
18. Nec tamen rumores illi omnino vani. Triremes enim aliquot in
Hispania apparabantur ex consilio Frederici Spinulae Genevensis, qui
supra privatum abunde dives, cum in Beglio militasset Hispano
persuaserat triremes in Flandriam mittere. Quas sub eius auspiciis
missae littus Gallicam legendo, et Etesis faventibus, qui nostro
coelo ab occasu brumali diebus canicularibus plerumque spirant, in
Sclusam Flandriae portum pervenerunt, ne conspectae quidem Anglicis
et Hollandicis navibus quae eas praestolabantur. Per Britannicum enim
fretum altius in septentriones provectae, sive aestu, sive locorum
inscitia, sive forte fortuna, certe Anglos et Hollandos praestolantes
fefellerunt. Hae principio admirationem movebant Hollandis et Anglis,
qui oceanum Britannicum crebris procellis iracundum huiusmodo
planorum navigiorum impatientem esse experti anno MDLXV, cum a
Francisco I e mari Mediterraneo contra Angliam frusta deductae. Verum
postea terrorem facere coeperunt. Ea enim ratione a peritis naupegis
erant aptatae qua illae quae ad Azoras usque non sine miraculo anno
MDXCIII penetrarunt, oceanitique nostri et maiorum navium minas facile
contempserunt, et tranquillo mari in quamcunque partem remis actae
magna damna intulerunt,
dum naves contra magnis expensis dispositae, quandocunque vento
destitutae, inutiles et ictibus expositae iacerent.
19.
Eodem fere tempore Carolus regnorum Sueciae, Gothiae, et Vandaliae
princeps Dei gratia haereditarius (hoc enim titulo usus est) ad
reginam misit Hillum Anglum, qui calumnias, quasi novis rebus Sueciae
regnum contra nepotem Sigismundum Poloniae regem affectando studeret,
apud reginam dilueret; rogavitque ut fidem calumniantibus derogaret,
et ipsi ad conservandam et propugnandam synceram et verbo Dei
fundatam religionem concilio et auxilio adesset. Illa publice
audivit, extemplo respondit, et optavit ut fidem nepoti datam syncere
servaret, ne in iustitiam, naturam, propinquitatis iura peccaret, et
officium magis comiter quam fideliter colere videretur.
20.
Hoc anno animum coelo reddidit Richardus Hookerus ex Devonia nobilium
ingeniorum feraci oriundus, Oxoniae in Corpus Christi collegio
educatus, theologus modestia, temperantia, mansuetudine et caeteris
virtutibus imitandus, et supra multiplice eruditionis laude celebris,
quam libri de ecclesiastica politeia patria lingua editi, dignissimi
qui Latine loquantur, abunde testentur.