Tessera caerulea - commentariolum D. Francisci Baconi. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio   

MDXCIV.

Baronis Zouchaei ad Scotiam legatio. | Regis responsum. | Bothwellius denuo rebellat. | Rebellioni integumen quaerit. | Fugatur. | Pontificii in Scotia proscripti. | Eorum spes de rege excussa. | Hinc pontificorum in eum consultationes. | Hinc Personius et alli <ius> eius oppugnant. | Libro edito. | Ius infantae astruunt. | Ex falsis. | Henricus princeps Scotiae natus. | Insidiae in reginae vitam. | A Lopezio et aliis structae. | Eorum confessiones. | Condemnatur. | Cullinus et alii supplicio affecti. | Elizabetha Hispanum haec edocet. | Antonius Peresius Hispanus. | Liga Gallica dissolvitur. | Norrisius in Armoricam rediit. | Morlaium captum. | Angli elusi. | Quinpercorentinum captum. | Munimentum prope Crodon obsessum. | Munimentum captum. | Fourbisherus periit. | Norrisius e Britannia revocatur. | Richardi Hawkinsi in Americam navigatio. | Magellani fretum superat. | Depredatur. | Capitur. | In Hispaniam mittitr. | Liberatur. | Fernambuca capitur a Lancastero. | Honor an exteris collatus admittendus. | Alani cardinalis mors. | Ioannis Piers archiepiscopi Eboracensis. | Comitis Derbiae mors. | De Mannia insula lites. | Baronis Dacraei obitus. | Baronis Evers. | Baronis Chandos. | Baronis Montioii. | Guilielmus Russellus Hiberniae prorex. | Cui Tir-Oenius se submittit. | Qui a Bagnallo accusatur. | Dimittitur tamen. | Et magna pollicetur. | Prorex rebelles persequitur. | Tir-Oenius qui vir sit ostendit.

CCULTAM hanc in Hibernia coniurationem in Hispania conflatam facile extingui posse regina speravit, si prius apertissimam illam Hispanicam in Scotia factionem labefactaret. Itaque a Scotorum rege consulta de decreto ab ordinibus Scotiae ad religionem et regnum conservanda facto, Edwardum baronem Zouchaeum in Scotiam misit, qui proceres Anglicarum partium confirmaret, et maiorem severitatem in illos Hispanicarum exigeret, quam decretum illud prae se tulit; quandoquidem ex certissimis constaret indiciis illos missis interfuisse, Iesuitas et sacerdotes fovisse, in Hispaniam chartas puras chriographis et sigillis subsignatas misisse, et Hispanum iam cogitare per eos Angliam quam navali bello neutiquam infestare poterat, terrestri oppugnare.
2. Respondit rex se id in pontificios illos facturum quod ex lege regni poterat. Si submoniti non obtemperaverint, persequuturum donec vel in ordinem redegerit, vel regno expulerit, dummodo regina, cuius peraeque intererat, vires coniungeret. Zouchaeum persequutionem pernacius urgentem rex rogavit, an ipse sub alterius cuiusquam imperio subesset, an regina praescriberet, qua ratione ipse rex absolutus suis imperaret, protestatus se religionem fortissime defensurum, et amicitiam cum regina sanctissime culturum. Subinde tamen conquerebatur Bothwellium rebellem infestissimum in Anglia foveri, cum ille O-Rorcum rebellem Hibernicum reginae in manus iampridem tradidisset. Atque haud multo post Bothwellius iste rebellionis signa contra regem suum denuo extulit, quorum artibus, dixerint Scoti. Certe ministri Scotiae regem ut papisticis aequiorem et ipsis iniquiorem queribundi assidue apud reginam criminabantur. Ille Scotiam ingressus cum quadringentis limitaneis equitibus ad Laetham usque nullo obsistente pervnit, ubi phaleratis verbis, quod rebelles assolent, ad perfidiam obvelandam publice haec scripto proposuit: Quandoquidem vera Dei religio, regis salus, et honor, iustitia, respublica, et salutaris inter regna Scotiae et Angliae amicitia in extremum periculum iam devocentur per perniciosos quosdam consiliarios, qui ad rempublicam irrepserunt, missaticos sacerdotes vicatim vagari permittunt, atque Hispanos obsidibus in Belgium missis ad religionem et rempublicam opprimendam, et amicitiam cum Anglis dirumpendam evocant, se cum nobilibus, baronibus, et burgensibus consociatis ad tanta mala praevertenda in summi Domini timore et debito erga regem obsequio statuisse consiliarios istos hostilem in modum persequi, donec iudicio se sistant, vel regno exturbentur, et patriae proditores publice declarentur; et hoc nullo interposita mora, cum Hispani iamiam sint appulsuri. Quare regem obsecrat, nobiles hortatur, plebeiis imperat ut actutum in hac tam pia, iusta, et necessaria causa sociali arma coniungant, magistratusque ut sua authoritate adsint rogat. Qui consiliariis opem ferent, regi rebelles esse denuntiat, et cum severitate plectendos.
3. In hanc sententiam ad synodum quae Dunbarrae tunc habebatur, necnon ad legatos Anglicos scribit, qui eius caeptis haud obscure favere dicebantur. Eodemque ipso die, cum regios Edenburgo, quod vis tria millia passum abest, sub signis profectos accepisset, et ipse turmis bipartitis e Letha movit. Sed numero impar (pauci enim se aggregarunt), gnarus periculi declinandi diverticula quaerit, et semel regios insequentes in declivi colle adortus repellit, pauculis captis, nemine caeso. Dalkeitham servatis ordinibus recedit, et inde ex rebellionis conscientia semper atroci ad consueta in regnorum confiniis latibula se recipit. Regina autem edicto per limites, ne quis hospitio exciperet aut auxiliaretur, vetuit. Quod regi vehementer gratum fuit, qui omnia amoris studia promptissime detulit, et regni ordines convocavit de pontificiis comitibus proscribendis. Proceres qui pauci convenerant contra illos suffragia ferre renitabantur, eo quod, etsi de literis puris constabat, nihil tamen de eorum consilio, nisi ex praesumptionibus, constare poterat.
4. Ministorum tamen et burgensium suffragiis, qui longe plures proscripti sunt, clypei gentilicii pro more Scotorum lacerati e fenestris domus civicae eiecti, atque proscripto a faeciali publice promulgata. Dein contra eos missus est Argathelius; qui cum ad Genlivet iusto praelio cladem accepisset, rex ipse difficillimi itineris molestiis conflictatus per asperrimos montes in illas partes contendit, atque Huntlaei aedes ad Strathbolgy, Slany, et Newton dirui permisit. Eoque comites adegit ut Huntleius, primum ad amitam Sutherlandiae comitissam, et inde in Galliam se subduxerit, ac reliqui solum verterint.
5. Mutua haec inter reginam et regem benevolentia, immota eius in religione constantia, quae pontificiorum nec pretio, nec precibus, nec promissis, nec subdolis artibus expugnari poterat, severae leges contra Iesuitas et id genus hominum latae, supplicium de Grahamo Fentraeo inter Hispanicarum partium studiosos promptissimo sumptum, suprema in rebus ecclesiasticis authoritas regi ab ordinibus delata, et associatio contra pontificios, ita omnem spem pontificiam religionem in Scotia et Anglia restaurandi excusserunt, ut nonnulli eorum in Anglia qui matris iuri imprimis faverant, de pontificio Anglico in Angliae regno substituendo cogitare coeperint.
6. Cum de idoneo ex ipsorum numero convenire non posset, in Essexium, qui supplicium in religionis causa nunquam probavit, oculos coniecerunt, ius a Thoma Woodstochio Edwardi tertii filio a quo genus repetiit, commentati.
7. Verum profugi infantae Hispaniae studuerunt, etsi vererentur ne regina et regni ordines parlamentaria authoritate iureiurando singulis proposito hoc praeverterent, satisque habuerunt si Scotorum regem et Essexium commiterent, et hoc quidem consilio liber est editus, et Essexio dicatus sub ementito Dolmani nomine, non sine insigni Personii Iesuitae in Dolmanum sedato ingenio sacerdotem malitia (si sacerdotibus credamus); authores enim erant Personius Dolmano adversarius infensissimus, Alanus, et Franciscus Inglefeldus. In hoc, spreto natalium iure, antiquas leges patrias de hareditaria in regno Angliae successione immutandas, novas de electione inducendas, neminem nisi Romano-catholicum quacunque sit sanguinis propinquitate in regem admittendum disserunt.
8. Plerosque omnes reges Angliae tanquam malae fidei possessores, singulos in Anglia e regio sanguine tanquam vel minus legitime natos, vel regni incapaces contumeliose traducunt, certissimum ius regis Scotorum in Angliae regnum inquissime convellunt, iusque Isabellae infantae Hispani filiae quia illa Romano-catholica contabulatis commentis, pudet pigetque dicere, cum labia sacerdotum custodierent scientiam, et starent succincti lumbos in veritate, falsissime astruunt. Scilicet primum, quia illa (ut isto libro proditum) genus ducit a Constantia filia Guilielmi conquaestoris regis Angliae, uxore Alani Fergantii comitis Britanniae, cum tamen illam sine liberis defunctam, qui tunc vixit Guilielmus Gemeticensis libro ultimo testetur, et una cum eo una voce singuli rerum Britannicarum scriptores.
9. Secundo, quia genus trahit ab Aelenora primogenita regis Henrici II nupta Alphonso IX regis Castellae. Matildem autem uxorem Henrici Leonis ducis Saxoniae, matrem Othonis IV imperatoris, primogenitam fuisse Innocentius III pontifex Romanus edocet apud Matthaeum Parisiensem pag. 381, quam etiam anno MCLXII natam fuisse scribit, qui eandem e fonte suscepit, Robertus Abbas de Monte Michaelis. Tertio, quia descendit a Blanchia primogenita illus Aelnoriae; quod Rodericus archiepiscopus Toletanus libro 9 capite 5, et qui potioris fidei Innocentius pontifex Romanus, eodem aevo florentes falsitatis arguunt. Quarto, quia orta sit ex Beatrice filia Henrici III regis Angliae; interim obliti illam fratres habuisse Edwardum I regem Angliae, et Edmundum comitem Lancastriae, a quibus praeter regiam familiam magna nobilium natio in Anglia est propagata. Quinto, eidem infantae ius asserunt per familiam Lusitanicam, ut etiam ducibus Parmae et Bragansae a Philippa Ioannis Gandavensis ducis Lancastriae filia, quam primogenitam esse a priore uxore Blanchia affirmant (cum Elizabetham enuptam Ioanni Hollando, qui postea dux Exoniae, primogenitam fuisse, Frosardus qui eodem tempore in aula vixit folio 169 partis secundae demonstret, a quo numeroso nobilium propago late in Anglia diffunditur). Sed haec et alia genealogica somnia e crudis perfidiae vaporibus enata, quibus liber ille scatet, iam antea refellimus, qui illi suae professionis immemores, spreta authoritate concilii Tridentini De Secularibus Negotiis Fugiendis, conciliique Toletani, et suis ipsorum legibus superiore anno Roma recensitis, obtruserunt, ut ab Hispano gratiam inirent, hominibus illuderent, tumultibus viam sternerent, scalas ambitiosis in praecipitia admoverent, et veritati vim inferentes, quaesito religionis integumento obvelarunt. Imo eousque processerunt ut Anglos sacerdotes in Hispanicis seminariis commentitio huic infantae iuri (ex ipsorum fide loquor) subscribere impulerint. Haec tamen non ita pridem cum Iacobus omnibus omnium votis rex Angliae acclamaretur, Personius iste ad amicum literis excusavit, quasi non profecta ex animo regi Iacobo nocendi; sed ex summo studio eum ad Romanum religionem perducendi; excusatumque se iri sperabit., quod iniuriae illae regis iuri non fuerint praeiudicio, scilicet quod hac eius nequitia fuerit infoelix. Sed dum isti profugi falsam haeredem in Hispania comminiscuntur, Deus, qui commenta eorum irrisit, Iacobo certo regni Angliae haeredi filium in Scotia suscitavit. Februarii enim XIX natus est Henricus princeps Scotiae, Britanniae amor et delitiae, quem Elizabetha honorifica legatione per Robertum comitem Sussexiae e sacro fonte suscepit.
10. Ut eruditi isti Angli profugi Hispanicam infantam ad Angliae sceptrum scripto provehere studuerunt, ita alii ex eorum numero idem ferro, submissis in Elizabathae vitam sicariis, et Hispani quidam veneno clam attentarunt. Hi cum Anglorum fidem in re tanta suspectam haberent, usi sunt opera Roderici Lopezii ex secta Iudaica, domestici in regia medici, Stephani Ferreirae Gamae, et Emanuelis Loisii Lusitanorum. (Plures enim Lusitani his diebus quasi e clientala Antonii exulantis in Angliam subrepserunt). Qui ex interceptis literis apprehensi, sub finem Februarii in praetorio Londini accusantur ex suis ipsorum confessionibus coniurasse ad reginam veneno tollendam. Lopezius spectata diu fide, ne suspectus quidem (nisi quod medici peregrini corruptelis facile fiant venefici et proditores) confessus est se inductum esse ab Andrada Lusitano, ut suam operam Hispano occulte navaret, ab eius consiliario intimo Christophoro Moro ornamentum gemmatum accepisse, Hispanum quae ediscere poterat subinde edocuisse, tandem pactione pro quinquagenta millibus aureorum promisisse venenum reginae miscere, et hoc idem comiti Fuentano, et Ibarae, Hispano a secretis in Belgio, innuisse.
11. Stephanus Ferreira fassus est comitem Fuentanum et Ibaram sibi literis et colloquiis significasse consilium tollendi reginam veneno initum esse, se literas Lopezio dictitante scripsisse, in quibus ille hoc promisit se modo L M aureorum numerarentur, Emanuelem etiam Loisium a Fuentano et Ibara ad se submissum esse ut Lopezium ad rem quam primum conficiendam excitaret.
12. Emanuel confessus est comitem Fuentanum et Ibaram cum fidem dedisset clausa eorum consilia habere, sibi literas monstrasse quas Andrada scripserat Lopezii nomine de regina tollenda; se itidem a Fuentano missum, ut cum Ferreira et Lopezio ad mortem reginae accelerandum ageret, pecuniam Lopezio, et honores eius liberis promitteret.
13. Pro tribunale Lopezius paucula fatus, Ferreiram et Emanuelem totos ex fraudibus compositos, et mendaces clamitat, se nihil mali in reginam cogitasse sed tyranni dona exosum, ornamentum illud gemmarum ab Hispano missum reginae donasse. Nec aliud quicquam sibi in animo fuisse, quam Hispanum dolo decipere, et pecunia emungere.
14. Caeteri pro se nihil, Lopezium subinde corarguerentes. Singuli condemnati, et post tres menses supplicio ad Tiburnas furcas affecti, Lopezio profitiente se adamare reginam perinde ac Iesum Christum, quod a Iudaicae professionis homine non sine risu exceptum. Postridie quam hi condemnati, damnatus etiam erat Patricius Cullinus lanista Hibernicus a profugis in Belgio onustus policitis, et pecunia in viaticum numerata submissus ut reginam perimeret, qui crimine quoddammodo agnito et indiciis probato, iamiam ex languore moriturus supplicio afficitur. Apprehensi etiam erant Edmundus Yorcus et Ricardus Williams percussores ab Ibara et profugis istis in reginae exitium subornati, ut alii incendiarii ad classem pyrobolis incendendam. Ita profugi Angli tam sacerdotes quam alii conscelerati ex impia opinione penitus animis insita principes excommunicatos eradicandos esse, et Hispani administri ex odio, in reginae pernicem omnimodo et acrius quam unquam antea incubuerunt. Illa autem imperterrita, mascula virtute et provida cautione, spe Deo defixa, insidias has contempsit, et subinde illud regis psalmographi recoluit, Deus meus es tu; in manibus tuis sunt tempora mea. Ernestum tamen Austriae archiducem Belgicarum provinciarum pro Hispano gubernatorem has insidias in ipsius vitam ab Ibara et aliis Hispani administris et profugis Anglis comparatas edocuit, rogavitque <ut> Hispano significaret quo ille eiusdem sceleris notam abstergeret in administros animadvertendo, et Anglos tantae impietatis architectos, Hugonem scilicet Owenum, Thomam Throcmortonum, Holcum Iesuitam, Giffardum, et Worthingtonum sacrarum literarum professores etc. in manus tradendo, ne eiusmodi scelerator fovendo regiae existimatione et honori apud omnos bonos fraudem faceret. Ne ille vero Antonium Perezium Hispano nuper a secretis ob turbas quas in Aragonia dederat profugum, et in Anglia haerentem repeteret, protestata est eum in Angliam a Gallo ad eius legatum missum esse <se> inscia, nec pensione vel protectione fovere vel foturam. Illa sane hominem qui contra fidem secreta regis sui eviligarat aversata est, et Burghleius thesaurarius vix alloquio dignatus; Essexius autem hospitio excepit, et sumptibus large suppeditavit, consultore, imo oraculo usus, ut in arcanis aulae Hispanicae versatissimo, et viro solertissimo, qui tamen, ut id genus hominum, fortunae ludibriis ita agitatus, ut FORTUNAE MONSTRUM se dixerit, et imagine pro symbolo ascripserit.
15. Torrentissimus ille coniurationis furor qui Galliam universam octo plus minus annos rapuerat, iam considere coepit, cum enim rex qui coniuratos armis feliciter debilitarat, et artibus subiunxerat, superiore anno Romanam religionem amplexus, ineunte hoc anno rite inauguratus esset, et inducias concessisset, e proceribus alii ingentibus promissis conciliatis certatim in eius obsequium redierunt, alii hac lege, si praefectuas quas occuparant retinendas permitteret (quemadmodum Hugo Capetus praefecturas haereditario possidendas ad animos procerum demerendos olim donaverat). Hinc ex rebellibus urbibus aliae deditae, aliae ex improviso interceptae. Ipsa etiam Lutetia regi clandestino in urbem vocato, festivo cum civium gaudio deditur, et Hispani spe Gallici imperii et nuptiarum infantae cum Guisio ex Mainii in nepotem aemultatione resipiscentium Gallorum dicteriis demittuntur. At cum qui a duce Murcurei in Britanniam vocati animos obstinarent, et ad possessionem retinendam loca maritima firmissimis praesidiis munirent, Norrisius qui e Britannia evocatus est ut praesens reginam de Brittanico bello perdoceret, in Britanniam remissus cum mandatas ut Hispanorum munimentum ad Crodon prope Brestam portum expugnaret, ad Pimpolam cum nova militum manu calendis Septembris appulit. Quo tempore Aumontius marescallus, et Thomas Baskervillus qui Anglis, absente Norrisio, praefuit, Morlaium obsederunt et, Norrisio adveniente, deditione ceperunt; atque etsi ex pacto cum legato Gallico in Anglia convenisset ut si in ditionem redigeretur, Anglis in receptum traderetur, Aumontius tamen ut hoc praeverteret adiecit inter deditionis articulos, ut nemo nisi qui Romano-catholicus in urbem admitteretur. Inde Quinpercorentino per marescallum et Henricum Norrisium capto, Galli et Angli munimentum illud Hispanorum ad Crodon calendis Novembris accedunt, ubi Martinus Fourbisherus cum decem Anglicanis navibus bellicis in statione praestolabatur. Munimentum hoc duabus ex partibus aquis circumluitur, ad terram duo preminent ampla propugnacula, inter quae murus XXXVII pedes latus intercurrit; densus interius agger, propugnacula a latere rupes defendunt in quibus tormenta disposita. Angli et Galli, tormentis muralibus e navibus subductis, moles aggerunt vallumque ducunt qua munimentum terram spectavit. Hispani ad impedienda opera proruentes reiecti; Antonius autem Wingfeldus tribunus maior Anglorum, veteranae militiae gloria clarus, cum testamentum pridie condidisset, maioris tormenti pila transfossus occubuit. Die mensis XXII 700 tormentorum effulminationibus exiguus fit hiatus, et sepimentum antemurale disiectum, quod Listerus Anglus cum suis occupavit. Sed cum alacris iuventus ardentibus animis ulterius irrueret, hoste pertinacissime resistente, plures ceciderunt, cum Brudero, Iacksono, Barkero, notae virtutis ductoribus, multi vulnerati, multique pyrio pulvere periculose afflati. Norrisium aliqui arguebant quasi sanguinis humani prodigus milites periculis temere obiiceret. Certe regina pro innata misericordia literis iussit ut militum saluti magis quam honori consuleret, nec suos in auxiliari hoc bello certis periculis obiectaret; sanguine humano non prodige utendum, proiectam bellicosorum pro gloriola audaciam potius coercendam quam in discrimen praecipitandam. Ita homines eius prudentiam minus desiderarent, immisericordiae non condemnarent, et illa charitatem in suos magis laudaret. Verum hae literae serius allatae. Obsidione fervente visum est Aumontio et Norrisio propugnaculum orientale, qua Galli egerunt, cuniculis actis subruere, quod successit, hiatusque satis magnus apertus. Nunc undique munimentum invadunt. Lathamus, Smithus, et alii cum Anglis occidentale propugnaculum adorti, dum Galli orientale et caeteri murum interiectum a meridie ad horam quartam oppugnarunt. Angli tandem propugnaculo illo occidentali potiti et Thoma de Parades Hispanorum praefecto caeso, munimentum ingressi vexilla deripuerunt, et reliquis aditum fecerunt, qui praesidiarios plus minus CCCC occidione occiderunt, et munimentum solo aequarunt, quo die Ioannes d’Aquila opem allaturus erat. Nec incruenta Anglis victoria, pluribus viris fortissimis desideratis, et Martino Fourbishero in coxendice glande sauciato, qui cum Plimoutham classem reduxisset, diem obiit, vir fortissimus, consultu et navali gloria inter nostri aevi clarissimos numerandus, ut ex his quae supra dixi plane constat.
16. Haud ita post comperto Hispanos quosdam ductores in Hiberniam ad rebellionem concitandam venisse, Norissius e Britannia revocatur. Naves quae transveherent, cum ad Morlaium appellerent, portu sunt prohibitiae, adeo ut hiberno coelo mari se committere denuo cogerentur, et Rusco stationem minus tutam appellere. Quod eo aegrius ab Aumontio regina tulit, quod ille Morlaium in deditionem acceptum Anglorum auxiliis deberet. Nec solum in Gallia sed etiam in disiunctissima America Angli Hispanis hoc tempore bellum intulerunt. Richardus enim Hawkinsus filius celeberrimi classiarii Ioannis Hawkinsi, authoritate sub magno Angliae sigillo ad Hispanos in illis partibus infestandos accepta, cum tribus navibus et ducentis classiariis anno superiore solvit. Ad insulam Sanctae Annae primum terram attigit, ubi dum suis languentibus tres menses haesit, e navibus minima fortuito deflagravit. Inde e regione rivi Argentei navem Lusitanicam cepit; famaque eius adventus in Peruviam perlata, prorex classem ad intercipiendum apparavit. Faede deinde tempestate altera ex navibus in Angliam rediit, quod praefectus non impune tulit.
17. Ille solitarius longius a littore abreptus ad latitudinem L graduum incidit in terram fertilem, nemorosam et portuosam, quam per sexaginta leucas ab occidente in septentrionem protensam legit, donec vento reflante reiectus Magellanicum quod vocant fretum sub finem Ianuarii hoc anno ingressus, nihil aliud esse quam mare insulosum deprehendit, ad quo ad LVI graduum latitudinis devenit. Postquam sesquimensem inter has insulas et incertos aestus non sine multis et magnis periculis deerrasset, in apertum mare eluctatus, sextus apud Hispanos numeratur cui superati huius freti gloria cessit. Iam in mari Australi Chilinum littus praetervectus ad Villa-parissam quinque naves mercibus onustas occupavit, unam cum nauclero abduxit, reliquas duobus ducatorum millibus numeratis dimisit, cum pluris quam viginti millibus aestimarentur. Ad Aricam postea contendit, ubi Bertrandus a Castro a prorege cum octo navibus emissis primum suo damno, armamentis deficientibus, aggressus est, iterumque ab omni apparatu instructior in sinu Attacame, nec meliori quidem successu. Pugnatum enim cominus acriter multis utrinque caesis, adeo ut Hispani consultius existimarent iam inde eminus tormentis impetere et perforare. Quod cum totum triduum incessanter fecissent, Bertrandus missa chirotheca libertatem regis nomine Hawkinso et caeteris si se dederunt obtulit. Quam conditionem cum ipse et plerique graviter vulnerati et diutius resistendo impares accepissent, Bertrandus illis comiter usus est. Sed quaestio oriebatur an fides illis servanda, an Bertrandus qui non generalis a rege sed a prorege mediate delegatus, posset fidem regis nomine dare Richardo qui a sua regina immediate authoritatem acceptam exhibuerat. Tandem in hanc sententiam abierunt plures, fidem regis nomine datam servandam esse, quandoquidem ille non pirata, sed legitimus hostis; nec Hispanus alias leges militares in australi mari habere poterat quam quae sunt caeteris alibi consonae.
18. Nihilominus Hawkinsus in Hispaniam missus ibi aliquot annos in carcere detentus, Bertrando magna cum probitatis laude sed necquiquam interpellante ut fides quam dederat servaretur. Verum visum Hispanis ad deterrendum ne alii in australem mare penetrarent hanc severitatem adhibere, donec comes Mirandae consilii praeses pronuntiaret illum dimittendum, eo quod in rebus bellicis promissa a regiis ducibus deliberate sub conditione facta sint servanda, alias neminem deditionem unquam facturum.
19. At secundiore fortuna in altera Americae parte cum Hispanis conflixit Iacobus Lancasterus a Londinensibus quibusdam mercatoribus quorum bonis Hispani manum iniecerant, cum tribus navibus et phaselo oblonga emissus. Ille enim triginta novem novem Hispanorum naves cepit, et, adscitis in societatem Venouro Anglo, <et> quibusdam Hollandis et Gallis in illo mari depraedantibus, Fernambucam in Brasilia, ubi magnas opes ex naufraga Indiae orientalis caraqua expositas intellexerat, aggredi statuit.
20. Cum vero hostes in littore confertos videret, lectissimos ex Anglis in scaphas imposuit, easque remis institas tanta violentia ut dirumperentur in littus impingi iussit. Quod quidem fortiter susceptum faeliciter successit. Eorum etenim virtute hostibus ad superius oppidum compulsis, oppido inferiore cum portu potitus est, totosque triginta dies contra varias et subdolas artes et insultus, colloquium omne abnuens, defendit, ignita machinamenta contra naves elusit, et opibus caraquae quam dixi, saccharo praeterea quod hic copiosissime ex arundinum dulcissimo humore excoquitur, ligno rubro quod hinc Brasilium dictum et ad pannos tingendos expetitum, atque gossipio quindicem plus minus naves oneravit, et sospes domum rediit.
21. Nescio an hoc memoratu sit dignum nisi in iuventitis ambitiosae documentum. Nicholaus Cliffordus et Antonius Schirleius Angli iuvenes equestri dignitate tam animose sub rege in Gallia meruerant, ut illos praestito ex formula iureiurando in torquatum Sancti Michaelis ordinem adsciverit. Cuius ornamentis cum in Angliam reversi per urbem et aulam perspicue volitarent, regina commotior quod, ipsa inconsulta, alterius regis ordinem, tanquam alterius subditi, iureiurando praestito recepissent, in carcerem coniecit. Nec tamen in illos ex lege agi voluit pro sua clementia, ipsorum iuvenili inscientia, et singulari sua erga Gallum benevolentia, qui tantum honorem illis detulit. Iussit autem ut resignatione facta insignia remitterent, et curarent ut ex ordinis illius commentariis nomina delerentur. Quod cum Gallus audiret, lepide dixisse fertur, Ut regina parem mihi gratiam reponat, velim illa aliquot ambitiosulos Gallos quos in Anglia proxime viderit, in Arthurianae rotundae mensae ordinem cooptet. Ordo enim ille fabellis decantatus olim exolerverat, ut pridem Sancti Michaelis in Gallia confusione temporum adeo eviluit, ut nobilis Gallus dixerit,Sancti Michaelis torquem quondam fuisse tantum nobiliorum virorum insigne, nunc esse omnium animalium collare. Sed de honore ab exteris alius erit dicendi locus.
22. Romae sub hoc tempus fatis concessit Guilielmus Alanus, vulgo dictus cardinalis Angliae, de quo subinde meminimus. Natus ille in comitatu Lancastrensi honesta familia, et quae aliquot clariores cognatione complexa, educatus in collegio Orialensi Oxoniae, ubi Maria regnante procurator fuit academiae, et postea in ecclesia Eboracensi canonicus. Statim atque religio in Anglia mutavit, solum vertit Duaci in Flandria, ubi academia anno MDLXII incaepta, theologiam professus, et canonicatu in ecclesia Cameracensi donatus. Seminarium Duaci Anglis instituendum curavit ut alterum postea Rhemis (ubi enim canonicatum accepit), tertium Romae, aliaque duo in Hispania ad conservandam Romanam in Anglia religione, prae cuius zelo et charitatem in patriam et officium in principem exuit, et impulit Hispanum et pontificem Romanum ad Angliam expugnandam; eoque nomine pernitiosis consiliis se immiscuit, postquam Sixtus quintus pontifex Romanus eum titulo cardinalis Sancti Martini in Montibus, et Hispanus abbatia in regno Neopolitano ornasset, atque ad archiepiscopatum Machlinensem nominasset. Bullam enim excommunicationis in reginam cum classis illa ingens Angliae imminet, in Belgium attulit typisque Anglice edi curavit. Simulque admonitionem ad Anglos scripsit ut Romano pontifici et Hispano adhaererent. Verum spe falsus Romam rediit, ubi mutua profugorum Anglorum tam studiosorum quam nobilium diffidia et odia pertaesus expiravit anno aetate LXIII. Sepultus in ecclesia Anglorum Sanctae Trinitatis. Scripsit Latine de eucharista, Anglice apologiam pro seminariis, alteram pro catholicis Anglis, tertiam pro Guilielmo Stanleio qui Daventriam Hispanis prodidit, admonitionem quam dixi, et librum de Purgatorio, nec alia vidi.
23. Animam etiam hoc tempore Deo reddidit Ioannes Piers archiepiscopus Eboracensis theologus magnus et modestus, qui diu reginae fuit ab eleemosynis. Successit Matthaeus Huttonus ab episcopatu Dunelmensi translatus.
24. Ferdinandus Stanleius comes Derbiae, de quo superiore anno dixi, sub principium huius anni diris doloribus crebris ferrugenei coloris vomitibus excruciatus non sine suspicione veneni in iuventutis flore expirabit. Reperta in cubiculo caerea imaguncula ventre posita, ut prudentiores iudicarunt, ad veneni suspicionem amoliendam. Eiecta per vomitum argenteos pelves ita infecerunt, ut nulla arte pristinum nitorem receperint, et cadaver, quamvis ceratis linteis obvolutum et plumbo intectum, ita corruptissimis et foetidissimis humoribus defluxit, ut sepulturae locum nemo longo tempore accedere potuerit. Suspicio non parva cecidit in hippocomum qui simul ac comes decubuerit, equo optimo arrepto aufugit. Successit in Derbiae comitatus honore Guilielmus frater, inter quem et tres Ferdinandi filias cum lis orta esset de insulae Manniae dominio, regina gnara profugos Anglos et Hispanos in illam oculos coniicere, eiusdem praefecturam Thomae Gerardo equiti aurato ob perspectam fidem et vicinitatis rationem commisit, donec disceptarentur. Interea iurisperiti regii qui sunt solertissime perspicaces, ex iuris apicibus inculcarunt ius eiusdem insulae ad reginam spectare, Stanleiosque et Derbiae comites CC iam annos nullo iure possedisse, eo quod (ut paulo altius repetam) Henricus IV statim atque regnum occupasset Guilielmo Scropo Manniae insulae dominio proscripto, Henrico Perceo Northumbriae comiti eandam donavit. Ille sexto post anno rebellionis signum sustulit. Hinc anno insequente idem rex Ioanni Stanleio ad vitam literis patentibus concessit, cum Northumbriae ille comes nondum authoritate parlamentaria proscriptus esset, nec bona regi adiudicata. Post mensem inter regem et Stanleium convenit, ut priores illae literae patentes ad vitam et aliae quadam a rege concessae redhiberentur atque cancellarentur, et insula Stanleio et haereditibus denuo hisque verbis concederetur. Nos pro eo quod dictus Ioannes Stanleius easdem literas patentes nobis in cancellaria nostra restituit cancellandas, concessimos praefato Ioanni Stanleio praedictam insulam etc. Ex his verbis, et temporum notatione, quod priores illae patentes ad vitam concessae fuerunt, priusquam comes Northumbriae proscriptus esset, iurisperiti pronuntiarunt regem non potuisse ex iure ad vitam concedere, quia eidem nondum adiudicata, et consequenter patentes posteriores ex priorum redhibitione fundatas minime valere, regem autem falsa suggestione deceptum fuisse et proinde concessionem irritam esse. Verum regina hoc iure cessit, et inter patruum et neptes transactio facta.
25. Vitam cum morte commutavit etiam Gregorius Fiennes sive Fenis baro Dacre huius cognominis postremus, et ideo memorandus. Ille homo ingenio imminuto abnepos erat Richardi Fienis e prisca familia comitum Bononiae, cui titulum baronis Dacraei Henricus VI et Edwardus IV reges Angliae adiudicarunt, eo quod duxisset haeredem faemellam Thomae baronis Dacraei. Filius erat Thomae baronis Dacraei qui periit regnante Henrico VIII, vix XXIV annos natus. Cum enim homicidium factum esset a familiaribus eius una cum eo venatum profecturis, cum tamen non interfuit, ille in questionem vocatus, et persuasus ab aulicis haereditati eius subdole inhiantibus, non posse suae et suorum vitae consulere nisi crimen fateretur, et se regis misericordiae submitteret. Quod cum imprudens fecisset, ille mox damnatus, et perindie suspensus. Aulici tamen illi circumventores spe exciderunt, haereditas enim sorori Margaretae quae Sampsoni Lennardo enupta ex iure obvenit, et titulus baronis Dacrei eidem Margaretae concessus, et Henrico Lennardo filio confirmatus.
26. Nec omittendi qui mortalitem hoc anno vertente expleverunt, Guilielmus baro Evers, Radulpho filio et haerede ex Margeria Dimoca relicto; Egidius baro Chandos, qui sine masculis defuncto successit in dignitate Guilielmus frater; et Guilielmus Blountus baro Montioius, corpore ex intemperanti adolescentia effaeto, cui itidem successit Carolus frater portus magni praefectus.
27. Guilielmo Fitz-Williams Hiberniae proregi revocato, mense Augusto sufficitur Guilielmus Russellus Francisci comitis Bedfordiae filius natu minimus, postquam Henricus Dukus et Edwardus Herbertus, qui missi cum re annonaria et auxiliaribus ad sublevandum praesidiarios in Inis-Killino a Mac-Guiro obsessos, non parva clade a rebellibus profligati. Statim atque ille authoritatis gladium accepisset, Tir-Oenius literis publicae fidei (protectionis vocant) acceptis, praeter omnium expectationem adit, et ad genua procumbens scripto quam humillime culpam deprecatur, quod iussus priorem proregem non accesserat. Excusat, quod adversarii vitae insidias struxerint; deplorat quod eorum delationibus reginae gratia exciderit, quam sibi beneficentissimam fuisse, et sicuti a summum honorem extulerat, ita facillime posse deturbare et Hibernia eiicere agnoscit. Ut causae suae aequitas iusto iudico libretur orat, quaecunque imperata fuerint se lubentissime praestiturum prolixe pollicetur in Inis-kellini obsidione solvenda, et insulanis Scotis expellendis. Deos hominesque testatur, quamvis natura duce suae vitae contra adversarios consuluisset, nunquam tamen contra regiam maiestatem arma sumpturum. Postremo omnibus obtestationibus proregem atque Hiberniae consiliarios rogat ut ad pristinam apud reginam gratiam recipiendam obnixe intercederent. Aderat Bagnallus Hibernici exercitus marescallus, qui exhibitis articulis accusavit illum submisisse Mac-Guirum cum Gaurano primate, quem dixi, in Conachtiam, clandestina consilia cum Mac-Guiro, O-Donello et aliis coniuratis rebellibus sociasse, illis per Cormacum Mac-Baron fratrem et Conum filium nothum in Monaghan devastando et Inis-kellino obsidendo opem tulisse, capitaneosque de Kilulto et Kilwarny a fide in principem minis abduxisse. Singula obfirmate pernegavit ille, et quasi rectae conscientiae praesidio tutus, professus se literis protectionis renuntiaturum si haec probarentur.
28. Hinc inter consiliarios serio agitatur, an ille ad respondendum detineretur. Detinendum prorex censuit, caeteri vel vano timore ne publicae fidei fraudem facere viderentur, vel prono in eum studio, dimittendum, et rem in aliud tempus prolatandam. Quibus ut pluribus, et maiori rerum Hibernicarum usu prorex invitus acquievit. Dimittitur itaque, accusatoribus et testibus qui aderant non auditis. Quod reginam inprimis anxiam habuit, cum eius scelerata consilia et facta singulis clare paterent, et ipsa regina praemonuisset ut detineretur, donec obiecta crimina dilueret. Egregiam tamen spem fidelis obsequii consiliariis tam Hiberniae quam Angliae fecit, prompte pollicitus quaecunque fere proposuerant, scilicet, fratrem Cormacum et suos ne Mac-Guiro et rebellibus auxiliarentur cohibiturum, Scotos insulanos pro viribus ex Hibernia expulsurum, O-Donello ut faceret persuasurum, limites prorege absente cum sua equitum ala defensurum, canonem sive compositionem pro re annoraria praestiturum, carcerem ad Dunganomen erecturum, vicecomitem et iustitiarios in Tir-Oenia certis quibusdam conditionibus admissurum et fideiussurum quod Turloghus Mac-Henry Scotos insulanos in Hiberniam non admitteret.
29. Prorex paulo post ad Inis-kellinum obsidione liberandum profectus, fugatis rebellibus commeatum intulit praesidiumque firmavit. Deinde Feaghum Mac-Hugh in Lagenia rebellantem acriter exagitavit, et quasi venatum profectus parum abfuit quin ceperit. Ex aedibus enim Ballencurae in praeruptas convalles quas glines vocant, expulit, ibidem praesidium locavit, emissaeque cohortes adeo sagaciter per avia et invia indagarunt, ut nulla fere dies abierit quo praecisa rebellium capita pro gentis more non miserint, Rhisamque Feaghi uxorem animo supra mulierum virili ceperint, quae in terrorum igni adiudicata, sed ex reginae misericordia vitae parcitum. Ex alia parte Bagnallus a prorege missus castrum Monagham quod Mac-Guirus et Mac-Mahon arcte presserant, obsidionis periculo liberat, novamque militum manum imponit. Prorex autem Tir-Oenium dimissum nullo modo inducere poterat ut ad ipsum rediret, etsi saepius blandissime accerseret, qui primo tergiversatus quasi sibi a marescallo timeret, mox quasi obsequii immemor de induciis et pace tumide loqui coepit, quae principes a subditis iniquissime audiunt, adeo ut homine demirarentur quantum ab illo mutatus, qui se tanta animi demissione modo submiserat.

Perge ad 1595