1588l

Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio

Annus mirabilis. | Apparatus in Hispania contra Angliam. | Quo consilio. | Quibus de causis. | De invadendi ratione deliberatio. | Classis invincibilis. | Apparatus in Belgio. | Proditores odiosi. | Subsidium a papa. | Apparatus in Anglia. | Mari. | Et terra. | De resistendo consultatio. | Et de pontificiis domi. | Regis Scotorum contra Hispanum alacritas. | De pace interim colloquium. | Anglorum propositiones, et ex altera parte responsa. | Cum Parmense expostulatio. | Colloquium abrumpitur. | Hispanica classis. | Oram solvit. | Dissipatur. | Iterum solvit. | Anglica classis solvit. | Prima pugna. | Anglicarum navium habilitas. | Petrus Valdesius captus. | Oquendae navis capta. | Pugna secunda. | Admiralli providentia. | Pugna tertia. | Equites creati. | Nobiles undique se classi adiungent. | Hispanica classis substitit. | Parmensis accersitur. | Ille imparatus. | Hispani territi confuse fugiunt. | Hugo Moncada occiditur. | Pugna quarta. | Hispani fugiunt. | Regina castra adit. | Scotorum regi conditiones oblatae. | Nummi in victoria memoriam. | Hispanorum miseriae. | Quibus causis cladem assignarunt. | Quomodo Hispanus tulit. | Elizabetha Deo gratias agit. | Classiarios laudat. | Publica laetitia e Scotia aucta. | Facetum regis dictum. | Leicestrii obitus. | Eius honores. | Bona divendita. | Parmensis Bergam ad Zomam obsidet. | Obsidionem solvit. | Novatorum insolentia. | Initium magnae rebellionis in Hibernia. | Legatio in Daniam. | Russi in Anglos favor.

ad annum Christi MDLXXXVIII, quem Regiomontanus astronomus ante seculum anne fore mirabilem, et Germani chronologi mundi climacterum praedixerunt, pervenimus. Rumores bellorum qui prius tenues, indies magis magisque increbuerunt, et iam non varia fama, sed clara et una omnium voce perferebatur classem invictissimam in Hispania contra Angliam instrui, clarissimosque scientia militari duces, et veteranos ex Italia, Sicilia, etiam et America, in Hispaniam acciri.

2. Pontifex enim Romanus, religiosi quidam Hispani, et Anglia nonnulli patria profugi Hispanum ad consilium debellandi Angliam, Lusitanico bello ante annos decem interruptum, iampridem revocaverant; sedulo hortati, quandoquidem Deus immensis illum beneficiis cumulasset, Lusitania cum India orientali, et plurimis opulentissimis insulis imperio adiectis, ut ipse aliquid vicissim praestaret, quod Deo tantorum bonorum largitori gratum esset, et catholici regis maiestate dignissimum. Nihil autem Deo gratius, aut ipso dignius esse, quam Dei ecclesiam propagare. Hanc nec gloriosius nec maiori cum merito propagari posse, quam Angliam debellando, et catholicam Romanam religionem, haeresi profligata, replantando. Iustissimum hoc bellum futurum disseruerunt, non solum quod necessarium, sed etiam quod pro Christi religione asserenda. Quandoquidem regina Angliae excommunicata contumax in ecclesiam Romanam persistit, rebelles in Belgio fovet, Hispanos assiduis depraedationibus infestat, urbes in Hispania atque America intercipit et diripit, atque nuperrime Scotorum reginam, omnium regum maiestate violata, e medio sustulit. Nec minus utile fore, quam iustum.

3. Ita enim illa regna florentissima at imperium adiiciat, rebellionem Belgicam, quae Anglica quasi aura animatur, extinguat, navigationes ex utraque India securas reddat, sumptusque annuos ad deducendas et reducendas classes Indicas minuat. Ut facile etiam probarent, suggesserunt classem Anglicam nec numero, nec magnitudine, nec firmitate cum Hispanica (Lusitanica iam adiecta) esse conferendam; Angliam minime esse munitam, a ductoribus, militibus, equitatu, bellico apparatu minus instructam, opibus et amicis nudam, plures passim esse per regnum Romanae religione addictos, qui auxilia illico adiungent. Denique tantas esse Hispani terra marique vires, tantam Hispanorum virtutem, ut nemo se opponere auderet, et certissimam victoriam fidentissime sponderent. Ad haec, opportunitatam iam divinitus esse oblatam, cum ne a Turca, pactis nuper induciis, nec a Gallis intestino nunc bello implicatis, sit metuendum. Fidem etiam fecerunt facilius esse Angliam quam Belgium expugnare, quod navigatio ex Hispania in Angliam sit brevior et opportunior, per mare scilicet apertum; in Belgium longior et difficilior per mare magna ex parte conclusum, et Angliae obiacens. Item, quod Belgium sit quasi continuum propugnaculum, tot urbibus et arcibus ubique munitum, Anglia vero nullis, ut facile sit illis statim in ipsa regni viscera, non minus quam nuper in Lusitaniam, penetrare. Postremo ex axiomate militari, Hostem a tergo non reliquendum. Anglos itaque hostes Hispanis acerrimos ante omnia necessario expugnandos, quorum auxiliis Belgae subnixi tam diu belli molem sustinuerant, et sine quibus subsistere non poterunt, adeo ut Anglia debellata, Belgium necessario subiugetur.

4. His ita constitutis, de ratione Angliam invadendi serias instituunt deliberationes. Alverus Bassanus

marchio Sanctae Crucis, cui summa classis imperium delatum fuit, ante omnia censuit portum aliquem in Hollandia aut Zelandia, a terrestribus Parmensis copiis, et aliquot navibus Hispanicis praemissis, ex improviso occupandum; in quem Hispanica classis receptum haberet, et e quo invasionem opportune exordiretur, quandoquidem in mari Britannici turbido, ventis subinde mutantibus, et in quo aestus inprimus sunt observandi, classis tuto consistere non possit. Iuxtaque cum illo sensit Parmensis, qui hanc expeditionem maximopere urgebat. Alii tamen hoc minime probarunt, ut difficile, periculi plenum, longi temporis, multae operae, magnae expensae, incerti successus; quodque nec clam, nec ex improviso fieri posset, facile ab Anglis impediretur. Hi putarunt iisdem expensis Angliam posse facilius expugnari, certamque et exploratam fore victoriam, si instructissimus ex Hispania et Belgio exercitus valida classe ad Tamisis ostium exponatur, et Londinum urbs primario inopinato assultu opprimatur. Hoc factu facillimum visum, ideoque protinus exequendum omnibus sedit sententia. Inter hos tamen nonnulli bellum prius per faecialem denunciadum censuerunt, callido, ut ipsis videbatur, consilio, tum ut suspicionem ex vicinorum principum animis eximerent, tum ut reginam exteros milites in auxilium vocare adigerent; spe concepta (qua mercernariorum est insolentia) eos tumultuosius acturos, agrosque populaturos; et inde illam odium apud suos subituram, et omnia in Anglia fore confusissima. Sed nec hi auditi apud homines virium fiducia ferocientes, satisque habuerunt pontifici Romani et catholicorum apud Deum Sanctoque intercessionibus causam, classem, et exercitum commendare; librumque typis in terrorem edere, in quo universus apparatus sigillatim proponitur, qui sane tantus per Hispaniam, Italiam, et Siciliam, ut ipsi Hispani obstupescerent, et classem invincibilem nominarent.

5. Parmensis quoque in Belgio, Hispani mandato, naves aedificat, et navigia panda quamplurima, quorum singula XXX equis vehendis satis ampla, pontibus ad eadem adaptatis; nautas ex orientali Germania conducit, trabes inferiori parte acuminatas ferroque munitas, et a latere falcatas; viginti millia vasorum immensamque fasciculorum ligneorum struem comparat, et in maritimis Flandriae oppidis exercitum CIII cohortium peditum, et MMMM equitum collocat, inter quos septingenti profugi Angli, qui omnium despicatissime habiti. Nec Stanleius qui praefuit, nec Westmorlandius, nec alii qui operam et consilium detulerunt auditi; sed pro impietate in patriam omni aditu prohibiti, et tanquam pessima auspicia merito, non sine detestatione, reiecti. Sixtus etiam V pontifex Romanus, ne deesse videretur, Alano cardinali Anglo in Belgium misso, bullas declatorias Pii V atque Gregorii XIII renovat, reginam excommunicat, regno abdicat, subditos ab omni fidelitate absolvit, cruciatamque ut contra Turcas et infideles typis publicat, qua omnibus adiutoribus plenarias ex ecclesiae thesauro elargitur indulgentias. Unde huic militiae nomine sponte dederunt marchio a Burgaw e familia Austriaca, dux Pastranae, Amadaeus Sabaudus, Vespasianus Gonzaga, Ioannas Medices, et plurimi undequaque nobiles.

6. Elizabetha contra, ne incauta opprimiretur, classem quantum posset maximam, et omnia ad bellum necessaria, singulari studio apparat. Et ipsa (quae in ingeniis dignoscendis iudicio acerrimo, et cum soluta sibi fuerit eligendi optio, non de aliorum commendatione, semper foelicissima), ad singula munia optimos nominatim designavit. Universae vero classi praefecit Carolum Howardum Effinghamium Angliae thalassiarcham sive admirallum. De cuius foelicitate optime sibi persuaserat, quem rei maritimae gnarum, providentia cautum, animo fortem, in agendo industrium, et magna inter classiarios authoritate, tum ex moderatione, tum ex nobilitate noverat. Eum ad occiduas Angliae partes tempestive mittit, ubi Dracus, quem subthalassiarcham constituit, se adiunxit. Henricum Seimorum filium secundo-genitum ducis Somersetti ad oram Belgicam cum XL navibus Anglis et Belgicis, ne qua Parmensis cum suis copiis egrederetur, excubare iubet; etsi non deerant, qui hostem expectandum, et terrestri praelio excipiendum summopere suaserunt, iuxta ac deliberatum fuerat, regnante Henrico VIII cum Galli numerosa classe Angliae imminerent.

7. Ad terrestre bellum, per littora australia disponuntur XX M bellatorum, duo praeterea exercitus a delectu et disciplina lectissimi conscribuntur, quorum alteri, qui constabat ex equitibus M et peditibus XXII M praefuit Leicestrius, castraque ad Tilburiam haud procul a Tamisis ostio habuit (hosti enim certum constitutumque fuit Londinum primum aggredi), alteri qui constabat ex XXXIIII millibus peditum et MM equitum ad reginam stipandam, praeficitur baro Hunsdonius.

8. Arthurus baro Greius, Franciscus Knolles, Ioannes Norrisius, Richardus Binghamus, Rogerus Williams, viri ex ordine equestri et militaria scientia clarissimi seliguntur, qui de ratione belli terrestris consilia conferrent. His visum ut loca hostili excensioni tam ex Hispania, quam Belgio oppurtuna, scilicet, portus Milfordicus, Falmoutha, Plimoutha, Portlandia, Vecta insula, Portsmoutha, aptertum illud Cantii littus quod Downes vocamus, Tamisis ostium, Harewicus, Yarmoutha, Hullum etc. praesidiis et operibus munirentur, milites excercitati per provincias maritimas ad haec defendenda, signo dato, convenirent, hostem exsensione quantis possent viribus prohiberent. Sin excensionem facerent, vastitatem agris longe lateque inferrent, omnia quae usui essent corrumperent, ne alia quam quae humeris ferret cibaria inveniret; assiduisque ad arma conclamationibus noctu et interdiu ita hosti institerent, ut quietem non concederent. Belli vero aleam non tentarent, donec plures ductores cum suis numeris convenirent. E ductoribus autem unum nominarunt, qui in singulis comitatibus cum imperio praeesset. Nec lubet sigillatim referre, quas mediterraneas provincias huc et illi littori subsidio assignarunt, quos numeros, quae arma, et quam pugnandi rationem praescripserunt.

9. Hac tempestate cum nonnulli reginae saepius inculcarent, non tam Hispanos foras, quam pontificios domi formidandos esse. Siquidem Hispanos nihil hostile in Angliam ausuros nisi fiducia auxilii ab iis, ideoque ad securitatem capita pontificiorum quaestitis causis demetenda, prolato Henrici VIII exemplo, cum imperator et Gallus, instigante pontifice, in procinctu essent ad Angliam invadendam. Statim ut ille marchionem Exoniae, baronem Montis-acuti, Edwardum Nevillo, et alios quos coepto fauturos suspicabatur e medio sustilisset, expeditio suscepta simul cecidit. Illa autem hoc ut crudele consilium aversata, satis habuit quosdam pontificiorum, nec illos quidem e primariis, ad Wisbecham in palustri regione in custodiam amandare. Et in omnes partes oculos animumque intendens, ordines minime dormientes crebris literis excitat, Guilielmum Fitz-Williams Hiberniae proregem quid faceret edocet. Scotorum regem per suos in Scotia et nuntios commonefacit, ut sibi a pontificiis et Hispanica factione inprimis caveret. Ille autem non ignarus quanta tempestas et vastitas impenderint, pro perpetuo suo in veram religionem et reginam studio, sponte incitatus, iam antea Dumblanensem episcopum a pontifice Romano missum audire recusaverat, et foedus inter Scotiae protestantes ad resistendum Hispanis ineundum curaverat. Ipseque in Anandiam cum exercitu profectus Maxwellium, nuper ex Hispania contra fidem datam in Scotiam reversum, Hispanosque studentem, expugnatis castris, in carcerem coniecit, Hispanos hostium loco habendos declaravit, et contra eos arma magna alacritate expedivit.

10. Inter hos belli apparatus utrinque maximos, nec pacis consilia abiecta fuere. Ante biennium, cum Parmensis secum perpendisset quam difficile foret bellum Belgicum conficere, dum reginae subsidiis quotidie aleretur, per literas opera Iacobi Crofti a sanctiori consilio pacis perquam studiosi, Andrae Loei Belgae, et aliorum, sedulo gerat ut de pace tractaretur, utique authoritatem sibi ab Hispano esse delegatam. Illa verita ne subdole hoc ageret, ut amicitiam inter ipsam et confoederatas provincias dissueret, easque clandestino ad Hispanum pelliceret, rem aliquandiu distulit. Nunc autem, ut bellum utrinque imminens averteretur, de pace, sed armata manu, tractare constituit, nec Parmensis quidem abnuit.

11. Mense itaque Februario in Flandriam delegantur Henricus comes Derbiae, Guilielmus Brookus baro Cobhamus, Iacobus Croftus regiae censor, Velentinus Dalus et Ioannes Rogersius legum doctores. Qui omni humanitate ducis nomine excepti, Dalum protinus ad eum miserunt, ut de loco conveniendi consuleret, et authoritatem ab Hispano delegatam cerneret. Ille locum constituit prope Ostendam, non in ipsa Ostenda quae contra regem ab Anglis iam detenta; authoritatem autem delegatam cum convenirent monstrandam promisit. Optavit autem ut rem maturarent, ne quid interea interveniret, quod pacis negotium interturbaret. Richardotus autem apertius dixit, se nescire quid contra Angliam interea fieret. Haud ita diu post Rogersius ad principem expresso reginae mandato mittitur, ut certo sciret an consilium invadendi Angliam susceptum fuerit, quod ille et Richardotus modo innuere videbantur. Affirmavit ille, se de Anglia invadenda ne cogitasse quidem, cum rem maturato fieri optaverit, et Richardoto quodammodo succensuit, qui eiusmodi verba sibi excidisse negavit.

12. Die Aprilis XII in tentoriis prope Ostendam comes Arenbergius, Champignius, Richardotus, Maesius doctor, et Garnierus a Parmensi delegati cum Anglis convenerunt, quibus dignitatis praerogativam et incendendo et sedendo ultra detulerunt. Cumque affirmassent ducem authoritate ad pacem tractandam satis munitum esse, Angli proposuerunt inducias primo ineundas esse. Illi negarunt, utque damnosas Hispano futuras, quoi numerosum exercitum iam totos sex menses aluerat, si pax non conficeretur. Angli instabant inducias illas priusquam in Belgium advenerant promissas fuere. Illi contra, inducias ante sex menses promissas fuisse agnoscunt, sed non admissas, nec reginae integrum esse inducias pro Hollandis et Zelandis pacisci, qui quotidie hostilia moliuntur. Angli urgent ut indiciae sint generales pro omnibus reginae territoriis, et regno Scotiae. Illi nisi pro quatuor Belgii oppidis in reginae manibus, viz. Ostenda, Flushinga, Berga ad Zomam, et Briela, concedere abnuunt, easque durante tractu, et dies viginti subsequentes, idque eiusmodi verbis, ut interea liceret reginae Angliae Hispaniam, et Hispano Angliam ex Hispania et Belgio invadere. Dum ita de induciis et loco, qui tandem Bourburgi constitutus, procrastinatur, Croftus prae summo pacis studio Bruxellam, caeteris delegatis inconsultis, profectus, articulos quosdam privatim proposuit, quod Leicestrio criminante carcere postea luit, licet ille sane, reliquorum iudicio, non improbandi. Sed delegatis circumscripti limites non sunt transiliendi. Demum, cum ut ab armis omnino abstineretur, Angli extorquere, et diploma quo Parmensi tractandi de pace authoritas concessa, nulla ratione videre possent, haec proposuerunt, Ut foedera antiqua inter reges Angliae et duces Burgindiae renovarentur et constabilirentur, ut Belgae universi privilegiis suis plenissime fruerentur, et libera conscientia Deum colerent, ut Hispani et externi milites e Belgio submoverentur, ne vel Belgae, vel finitimae regiones ab illis timerent. Quae si concederentur, reginam ad aequas conditiones de Belgii oppidis quae iam possidet descensuram (ut constaret se non sui commodi causa, sed necessariae defensionis tam Belgarum quam sui ipsius, arma sumpsisse), dummodo pecunia quae inde debetur refunderetur. Illi respondent, In foederibus antiquibus renovandis nullam futuram difficultatem, quando amice de iis inter se conferre placebit. Non esse cur exteri principes de Belgarum privilegiis sunt soliciti, quae non modo provinciis et urbibus reconciliatis, sed etiam vi armorum reductis benignissime concessa fuere. Militem externum ex urgente necessitate retineri, cum Hollandia, Anglia, et Gallia iam arma induerint. Quod ad oppida illa regi erepta, et pecuniam expensam, Hispanum posse postulare tot aureorum myriades sibi a regina rependi, quot ille in bellum Belgicum impendit, ex quo illa Belgaes deficientes foverit, et in tutelam susceperit.

13. Sub hoc tempus, Dalus iussu reginae ad Parmensem profectus leniter cum eo expostulat de libello recens edito ab Alano Anglo cardinale, quo nobiles populumque Anglicum et Hibernicum adhortatur ut se adiungerent copiis Hispanicis sub ductu ducis Parmensis, ad exequendam sententiam Sixti V pontificis Romani in reginam Angliae bulla iam promulgatum. Qua illa haeretica, illegitima, crudelis in Mariam Scotorum reginam etc. declaratur, subditisque mandatur ut Parmensi contra ipsam auxilientur. (Et magnus profecto harum bullarum et libellorum numerus Antwerpiae erat impressus, quae per Angliam distraherentur). Ille huiusmodi libellum aut bullam se vidisse inficiatur, nec quicquam pontificis Romani nomine suscepturum, regem tamen suo obtemperandum esse. Caeterum Angliae reginam ob regias virtutes ita observare, ut secundum regem, illi plurimum tribuat, et inservire cupiat. Se regi persuasse, ut ad hanc pacem tractandam descenderet, quae magis e re sit Anglis quam Hispanis. Si enim hi victi, facile damnum resarciant; sin vos semel victi, inquit, regnum simul amittitur. Cui Dalus, Regina nostra ad regnum defendendum a viribus satis est instructa, nec unius praelii fortuna regnum facile expugnari posse ipse pro prudentia diiudices; cum Hispanus avitum in Belgio patrimonium bello tam diuturno nondum recuperare valeat. Esto, inquit ille, Haec in manu Omnipotentis.

14. Postea replicationibus mutuis delegati decertarunt, et eandem quasi telam retexuerunt. Cum Angli instarent ut religionis toleratio ad duos saltem annos provinciis confoederatis concederetur, responsum est, Ut Hispanus pro Anglis catholicis hoc non petiit, ita sperarunt reginam pro prudentia nihil ab eo postulaturam quod Hispani honori, iuriiurando, et conscientiae adversetur. Pecuniam a Brabantiae ordinibus debitam efflagitantibus, respondet, Rege nec conscio, nec authoritatem praebente, mutuo datam esse. Verum rationibus subductis, quanta ea pecunia fuerit, et quantam rex in hoc bellum impenderit, constare posse, cui plus rependi debeat. Huiusmodi responsis Anglos eluserunt, donec ipsa classis Hispanica Angliae oram accederet, et tormentorum tonitrua ex mari exaudirentur. Tunc enim commeatum a Parmensi (qui interea omnes fere copias ad oram deduxerat) acceperunt, et ab ipsius delegatis ad limites prope Caletum honorifice sunt deducti. Ita in nihilum cecidit hic tractatus, a regina, ut prudentiores iudicarunt, susceptus ad classem Hispanicam avertendam, ab Hispano continuatus ad Angliam imparatam nec opinantem opprimendam; ut pelli leoninae vulpinam assuere utrinque viderentur.

15. Classis illa Hispanica viris, machinis, et omni apparatu, omnium quas Oceanus unquam vidit longe instructissima, et arroganti nomini invincibilis dicta, constabat e CXXX navibus, in quibus milites XIXMCCXC, nautae VIIIMCCCL, remiges catenati MMLXXXX, tormenta maiora MMDCXXX. Praeerat sum summo imperio Alphonsus Perezius Gusmanus, dux Medinae Sidoniae (Antonius enim Columna dux Paliani, et marcho Sanctae Crucis, quibus hoc imperium destinatum, dum apparabatur, diem obierant), et sub eo Ioannes Martinus Recaldus, in re nautica versatissimus. Tertio Calendas Iunii e Tago solvit, dumque cursum ad Corunnam Gallicae intendit, horrida tempestate tota erat disiecta, tribus triremibus Davidis Gwini mancipii Anglici opera, et remigum Turicorum perfidia, in Galliam abductis, et aegre post aliquot dies ad Corrunam et stationes vicinas convenit. Adeo afflictam fama perhibuit, ut reginae persuasissimum fuerit classem illam hoc anno non expectandam, et Walsinghamus a secretis ad admirallum scripserit, ut quatuor e maximis navibus remitteret, quasi bello iam confecto. Ille haud facile credidit, mollique responso ne quid temere in re tanta crederetur, utque eas vel propriis impensis retineret, rogavit. Et vento favente usus, Hispaniam versus vela pandit, ut afflictas hostium naves in stationibus opprimeret. Cum non longe ab Hispaniae ora abesset, ventus in Notum motavit, et ille, qui iussus ut Angliae oram tueretur, veritus ne eodem vento illi inconspecti in Angliam appellerent, Plimoutham rediit.

16. Eodem vento XII die Iulii ad rationem anni Iuliani e Corunna solvit dux Medinae cum universa classe; post unum et alterum diem Rodericum Telium in Belgium praemittit, ut Parmensem de classe adveniente edoceret, et quod in rem esset admoneret. In mandatis enim habuit ut se cum Parmensis militibus et navibus coniungeret, eosque sub protectione suae classis in Angliam deduceret, simulque terrestres copias ad Tamisis ostium exponeret. Iam quid singulis diebus in hac navigatione gestum, tam ex Hispanorum, quam nostrorum relatione fide dignissima, ut veritas clarius elucescat, paucis perstringam.

17. Die XVI magna fuit malacia, et densa nebula mari incubuit ad meridiem usque, inde Aquilo turbide spiravit, mox Zephirus ad mediam noctem, et deinde Eurus, adeo ut classis Hispanica dissipata difficulter recolligeretur, priusquam in Angliae conspectum venerit die mensis undevicesimo. Quo die Angliae admirallus a Flemmingo nauarcho certo eductus classem Hispanicam mare Britannicum (quod Canalem vulgus nautarum vocat) ingressam esse, conspectamque prope Ocranum promontorium (vulgo the Lizard) classem Anglicam vento in portum graviter incumbente, non sine magna difficultate, summa sane cum solertia, et mira classiariorum alacritate, ipse gregariis militibus et nautis opere helciario immixtus, in altum eduxit.

18. Postridie Angli classem Hispanicam turribus, castellorum instar, sublimem, lunata fronte, cornibus VII plus minus milliaria extentam, quasi ventorum labore, nec sine Oceani gemitu tardius, etsi plenissimis velis navigantem conspiciunt, praetervehique lubenter sinunt ut a tergo vento secundo insequerentur.

19.Vicesimo primo Iulii, Angliae admirallus praemissa celoce Defiance dicta, bellum displosione denuntiavit, et mox praetoriam quam putavit Hispanorum (sed ea erat Alphonsi Laevae) a sua praetoria (Archa Regia dicta) primum crebra eiaculatione adortus est. Mox Dracus, Hawkinsus, et Forbisherus in ultimum agmen, quod Recaldus regebat, detonuerunt, qui nihil non fecit ut suos ad classem fugientes sisteret, donec ipsius navis multis ictibus diverberata, et iam inutilis, in aciem se aegre reciperet. Quo tempore dux Medinae dissipatam hinc inde classem collegit, et maioribus velis pansis cursum intendit. Nec aliud poterat, cum et ventus Anglis faveret, et eorum naves incredibili celeritate ad impetus faciendos, flexus, recursusque capiendos, in quamcunque partem se converterent. Iam duabus horis acriter pugnatum erat, nec visum admirallo Anglia pugnam ditius continuare, cum XL naves vix dum e portu eluctatae abessent.

20. Nocte insequente, Sancta Catharina navis Hispanica, hac pugna admodum lacerata, in mediam aciem erat recepta ut reficeretur. Ingens navis Cantabrica Oquendae, in qua regius quaestor, ut tormentarii pulveris a Belga tormentario male habito de industria inflammati, deflagrare coepit. Incendium tamen tempestive extinctum a navibus in auxilium submissis, inter quas galeona Petri Valdesii, anteriori malo alterius navis antennis implicata fracta; cum turbido mari, et nocte caeca nemo periclitanti subvenire posset, derilicta, Draco in praedam obvenit, qui Valdesium ad Dertmoutham misit, pecuniam militibus diripiendam reliquit. Ille lumen ea nocte praeferre iussus neglexit, Germanicas mercatorum holcadas, hostes ratus, insequutus, in causa fuit ut classis Anglica fere tota subsisteret, cum nocturnum lumen nusquam conspiceretur. Nec ille et reliqua classis, priusquam advesperasceret die sequenti, admirallum assecuti sunt, qui tota nocte praecedente cum Urso et Maria Rosa (haec navium nomina) Hispanorum vestigiis sedulo institit. Toto isto die, dux securus in sua classe ordinanda adlaboravit, Alphonso Laevae ut primum agmen cum extremo coniungeret mandavit, unicuique navi suam stationem assignavit secundum praescriptam in Hispania formulam, extremo supplicio iis proposito, qui stationem desererent; Glichum vexilliferum ad Parmensem misit, qui doceret quo statu esset, et Cantabricam illam Oquendae navem, regia pecunia et vectoribus in alias naves translatis, fluctibus commisit. Quae, eodem die, cum quinquaginta plus minus nautis et militibus misserime mutilatis et semiustis in Anglorum manus devenit, et in portum Weymoutham deducta.

21. Die mensis XXIII primo diluculo, Hispani Aquilone favente usi, vela vertunt in Anglos, qui quod in rem erat, occidentem versus naves facile convertunt, et postquam de venti beneficio praeripiendo decertatum, ad praeliandum utrinque accingitur, varioque Marte confuse pugnatur, dum hinc Angli naves Londinenses ab Hispansis circumsessas periculo animose eximerent, inde Hispani Recaldum periclitantem non minus fortiter liberarent. Nunquam fuerunt maiores utrinque effulminationes, quae tamen pleraeque ab Hispanis irritae Anglos supervolitarunt. Solus Cockus Anglus in sua inter medios hostes navicula cum laude periit. Anglorum enim naves multo minores mira in hostem agilitate invectae, dispositione facta, statim in altum avolarunt, atque in praegrandes illas Hispanorum, quae graves et ad omnia praepeditae, certos iactus collinearunt. Nec visum Angliae admirallo conferte per harpagines aleam belli subire, quod nonnulli inconsiderati suasuerunt. Hostes enim iustum exercitum in classe habuerunt, ille nullum. Eorum naves erant numero longe plures, mole maiores, robore firmiores, structura altiores, ut a desuper propugnantibus e tabulatis, nihil nisi certum exitium inferius oppugnantibus immineret. Perviditque cladem multo magis sibi obfuturam, quam victoriam profuturam. Victus enim regnum Angliae in ultimum discrimen adduxisset, victor tantum gloriolam de classe superata et hoste caeso retulisset.

22. Die mensis XXIIII a pugna utrinque feriatum. Admirallus nonnulla minora navigia ad vicina Angliae littora misit, ad bellici apparatus supplementum; et universam classem in quatuor phalanges divisit, quarum primae ipse praefuit, secundae Dracum, tertiae Hawkinsum, quartae Forbisherum praefecit, et designavit quasdam ex unaquaque phalange naviculas, quae ex diversis partibus nocte intempesta impressionem facerent; sed malacia interveniente, consilium effectu caruit.

23. Die XXV, qui Sancto Iacobo sacer, Sancta Anna, galleona Lusitanica, quae cum caeteris cursum tenere non poterat, a minoribus navigiis Anglicis impetita fuit. In cuius suppetias Laeva et Didacus Telles Enriques cum tribus galeassis prodierunt, quas ipse admirallus et Thomas Howardus in Aureo Leone, lembis helciario opere attracti (tanta erat maris malacia) vi tormentorum ita incesserunt, ut aegre, nec sine iactura, galeonam illam liberarint, et nullae iam inde galeassae pugnam capesserent. Produnt Hispani Anglos eodem die Hispanicam praetoriam in extremo agmine collocatam, propius quam antea, maioribus tormentis diverberasse, multisque occisis, maiorem malum deturbasse, sed Mexiam et Recaldum opportune Anglos repulisse. Praetoriam deinde Hispanicam comitatam Recaldo et aliis Anglicam praetoriam oppugnasse, eam venti vertentis beneficio evasisse; Hispanos iam inde insequi destitisse, et cursum tenentes iterum nuntium ad Parmensem ablegasse, ut quamprimum classem suam cum regia coniungeret, et simul pilas tormentarias mitteret. Haec Anglos latuerunt, qui scribunt se uni Hispanicarum navium lanternam, alteri rostrum detersisse, et tertiae multa damna intuliise,. Non-Parigliam vero et Mariam Rosam aliquantisper cum Hispanis conflixisse, aliasque naves Triumpho periclitanti subvenisse. Ita in pugnarum ratione qui rebus gerendis adfuerunt, non eadem de iisdem referunt, dum quisque ex utraque parte quod ipse observavit commemorat.

24. Postridie admirallus Thomam Howardum, baronem Sheffeildum, Rogerum Townsendum, Ioannem Hawkinsum, et Martinum Forbisherum ob fortitudinem equestri dignitate ornavit. Deliberatumque iam inde hostem non adoriri, priusquam ad fretum Britannicum pervenirent, ubi Henricus Seimorus et Guilielmus Winterus eorum adventum praestolabantur. Ita secundo Etesiarum flatu (qui nostro coelo a Libonoto sereni plerumque spirant) Hispanica classis, Anglica subsequente, provehitur. Tantum autem abfuit ut invincibili nomine, aut terribili spectaculo oram maritimam terruerit, ut iuventus Anglica incredibili quadam alacritate (parentibus, uxoribus, liberis, cognatis, et amicis ex intima in patriam charitate derelictis) navigiis undique privatis impensis conductis, se classi magno numero adiunxerit; et inter alios, comites Oxoniae, Northumberlandiae, Cumberlandiae, Thomas et Robertus Cecilii, Henricus Brookus, Carolus Bluntus, Walterus Raleghus, Guilielmus Hattonus, Robertus Carius, Ambrosius Willoughbeius, Thomas Gerardus, Arthurus Gorgaeus, et alii clarioris notae.

25. Die XXVII huius mensis ad vesperum, Hispani prope Caletum anchoras iecerunt, a naucleris moniti, si classis ulterius progrederetur, verendum ne vi aestus in septentrionalem Oceanum abriperetur; et iuxta eos in anchoris substitit admirallus cum suis intra maioris tormenti ictum, quibus Seimorus et Winterus suas naves adiungunt. Iam CXL naves in classe Anglica numerabantur, habiles illae quidem omnes ad praeliandum, navigandum, et quo velint circumagendum; nec tamen plures quam XV erant quae quodammodo belli molem pertulerunt et repulerunt. Hispani illico, ut saepius antea, crebrioribus nuntiis ducem Parmensem urgent ut XL fleibotas, id est leviora navigiola, mitteret, sine quibus commode cum Anglis confligere non possent ob nimiam Hispanicarum navium magnitudinem et tarditatem, et summam Anglicarum agilitatem; maioremque in modum rogant, ut mari se cum suo exercitu committeret, quem quasi sub alis Hispanica classis (ita enim deliberatum erat) protegeret, donec in Anglia terram conscenderet. Ille autem imparatus ad nutum adesse non poterat, carinae pandae alveis planioribus rimis fatiscebant, res annonaria deerat, nautae inviti hactenus dententi se subduxerant. Imminebant etiam portubus Dunkerkae et Newporti, unde solvendum erat, naves bellicae Hollandorum et Zelandorum, maioribus tormentis et sclopetariis adeo instructae, ut oram solvere non posset, nisi in perniciem ante oculos positam se et suos sciens et prudens coniiceret. Nec quicquam tamen omittere videbatur vir navus et industrius, cupiditate Angliam debellandi inflammatus.

26. At diligentiam eius, et spem credulam Hispanorum praevertit Elizabethae providentia, cuius iussu, postridie quam Hispani anchoras fixerant, admirallus naves octo ex vilioribus, igne Graeco, pice, resina illatas, sulphure, varioque ignis fomite repletas, ductu Youngi et Prowsi, vento ferente in Hispanicam classem nocte intempesta immisit. Quas, ut propius adventantes Hispani conspexerunt, toto mari flammis collucente, rati naves illas incendiarias, praeter ignis periculum, exitialibus etiam machinis instructas fuisse; ululabili quodam clamore sublato, anchoras tollunt, rudentes dissecant, vela expandunt, remos incitant, et terribili pannico horrore peculsi, repentino impetu in fugam confusissime prorrunt. Inter quas, galeassa praetoria gubernaculo fracto fluitans, dum die sequente trepide Caletum petit, arenae illisa, ab Amia Prestono, Thoma Gerardo, et Harveio ancipiti pugna occupatur, Hugone Moncada praefecto ocisso, militibus et remigibus vel aqua haustis vel gladio peremptis, magna vi auri in praedam abrepta. Navigium et tormenta Caleti praefecto cesserunt.

27. Perhibent Hispani ducem, cum incendiariae illa naves accedereunt, iussisse anchoras per universam classem tolli, ita tamen ut periculo defunctae quaequae navis ad suam stationem rediret. Et ipse sane rediit, signo redeundi displosione dato, quod tamen a paucis auditum, cum illae undique dissipatae, aliae in apertum Oceanum, aliae ad brevia in Flandriae littore prae metu propellerentur.

28. Interea Dracus et Fennerus in Hispanicam classem e regione Gravelingae se colligentem magno tormentorum fragore irruunt, quibus se protinus adiunxerunt Fentonus, Southwellus, Beestonus, Crossus, Rimanus, et statim ipse admirallus, Thomas Howardus, et Sheffeildus. Dux, Laeva, Oquenda, Recaldus, et caeteri e brevibus eluctati, impetum, quantum possent, sustinuerunt, adeo ut pleraeque ipsorum naves admodum essent laceratae et perforatae. Galeona Sanctus Matthaeus, cui praeerat Diegus Pimentellus, suppetias Trancisco Toletano in Sancto Philippo allatura, a Seimoro et Wintero crebris tormentorum ictibus quassata, iuxta Ostendam adacta, et denuo a Zelandis transverberata, a Flussingensibus caperetur, ut etiam altera illa Sanctus Matthaeus classisque Hispanica toto die gravissime afflicta.

29. Die ultimo mensis, primo mane Caurus invaluit, et Hispanica classis satagens ad freti angustias redire, Zelandiam versus propellitur. Angli insequi desisterunt, ut Hispani credunt, quia in exitium pene abreptas viderant. Cauro enim spirante, non poterant non in arenas et brevia iuxta Zelandiam impingere. Sed Cauro in Africum mox commutato, vento obsecundarunt, et e brevibus liberati, vesperi consultant quid faciendum; communibusque suffragiis decretum in Hispaniam per septentrionalem Oceanum redire, quandoquidem plura necessaria, inprimis pilae tormentariae, deessent, naves lacerae, et spes nulla Parmensem suam classem posse educere.

30. Itaque iam in altum evecti, in septentriones cursum dirigunt, Anglia classe persequente, cui per intervalla nonnunquam proras obverterunt. Cumque redituros plerique existimarent, regina masculo animo exercitum et castra ad Tilburiam lustravit, et per dispositas acies ductoris bacullo puro in manu, nunc gressu militari, nunc muliebri obequitans, incredible quantum ductorum et militum animos praesentia et alloquio firmavit.

31. Eodem die quo postremo pugnatum, Parmensis, postquam vota beatae Mariae Hallensi fecerat, serius Dunkerkam venit, Hispanorum opprobriis exceptus, quasi in gratiam Elizabethae pulcerrimam rei gerendae occasionem volens corrupisset. Ille, ut non nihil satisfaceret, in rei annonariae curatores animadvertit, Hispanorum insolentiae tacite illudens, cum gloriantes audiret, quocunque se inferrent, victoriam secum haud dubiam trahere, Anglos ne vultum quidem ipsorum, aut aciem oculorum ferre potuisse. Et triumphum sane ante victoriam, editis libris Bernardinus Mendoza vane et mendaciter in Gallia cecinit. Ne tamen Parmensis e Dunkirka prodiret, admirallus Seimorum et Hollandos ad Flandriae oram excubare iussit, ipse Hispanos a tergo insequutus est, donec Bodotriam Scotiae (Edinborrough Frith hodie vocant) praetervecti essent. Subverebantur enim nonnulli, ne ad Scotorum regem ob matris caedem iam infensum, se reciperent. Certe Ashbeius reginae in Scotia legatus, ut eius animum leniret, luculentas hoc mense illi obtulit conditiones, scilicet, titulum ducatus in Anglia, annuam V M librarum pensionem, stipatorum cohortem reginae sumptu alendam, et alia; an ex suo ingenio, vel aliorum mandato non facile dixero, nec rimari placet; culpa in illo resedit, et conditiones nunquam impletae.

32. Hispani autem omni redeundi spe iam abiecta, non aliunde quam fuga consulentes, nusquam sisterunt. Et ita classis toto triennio immensis sumptibus apparata, intra mensem saepe impugnata, et demum multis occisis fugata, ex Anglis ne centum quidem desideratis, nec navicula praeter illam Cocki amissa (eiaculationes enim omnes ex altissimis Hispanicis navibus Anglicis supervolarunt) universam Britanniam per Scotiam, Orcades, et Hiberniam circumvecta, tempestatibus, naufragiis, et miseriis omnibus gravissime conflictata, plurimumque accisa, domum ingloria rediit. Unde signata numismata, alia in rei memoriam cum classe passis velis fugiente, et inscriptione VENIT, VIDIT, FUGIT; alia in reginae honorem cum incendariis navibus et classe confusa, inscripta DUX FOEMINA FACTI.

Inter fugiendum certum est plures naves in Hiberniae et Scotiae littoribus periisse, et supra septingentos milites et nautas in Scotiam eiectos fuisse; qui, intercedente apud Scotorum regem Parmense, et regina permittente, post annum in Belgium transmissi. At inclementius cum miseris illis actum qui in Hiberniam tempestatibus adacti. Alii enim a sylvestribus Hibernicis occisi, alii proregis mandato. Ille enim dum timeret, ne cum rebellibus Hibernicis se coniungerent, et Binghamus Connachtiae

praefectus semel atque iterum iussus in dedititios saevire abnuisset, Fowlum promarescallum misit, qui latitantes extraxit, et ducentos plus minus obtruncavit; quod ut saevitia plenum regina ex animo damnavit. Hinc reliqui perterriti, morbidi, et famelici, laceris navigiis se mari commiserunt, et plures fluctibus absorpti.

33. Hispani reduces hanc infoelicitatem Parmensis incuriae, et obsequiosae suae ipsorum prudentiae imputarunt, qui mandatorum religionem violare nefas existimarunt. Illis etenim strictissime mandatis imperatum erat, nequid tentarent priusquam Parmensis suas copias adiungeret, et nihil ipsorum iudicio pro occasione relictum. Alias, iactitarunt se classem Anglicam facilime in portu opprimere potuisse. Et acriter disputarunt viri militares, an mandatis religiose obtemperandum quaecunque acciderint, ne obsequio neglecto, convellatur imperium; an ex necessitate mandata corrigant, et ad praesentem usum pro re nata accommodent, ne occasiones et rerum gerendarum momenta amittantur.

34. Hispanus ipse cladem accepta ut a Deo composito animo tulit, Deoque et Sanctis quod non tristior fuerit gratias egit, et per Hispaniam agi iussit; afflictosque milites et nautas sublevando misericordiam adhibuit singularem.

35. Elizabetha similiter supplicationem et gratiarum actionem per omnes Angliae ecclesias decrevit, ipsaque quasi triumphum agens, cum spectatissimo nobilium agmine per plateas Londini caerulo panno vestitas, et civium societates cum suis banneriis pulcherrimo spectaculo utrinque adstantes, pilento biiugi (nec quadriiuga adhuc principibus in usu, ut hodie privatis) templum Paulum adiit (ubi vexilla hosti rapta proposita) gratias divino numini demisissime egit, et concioni, qua Deo soli gloria relata, interfuit. Admirallo quosdam reditus ob operam tam foeliciter navatam assignavit, eum, et navium praefectos, ut patriae conservandae natos subinde laudavit. Caeteros nominatim, quoties vidit, ut praeclare meritos gratanter salutavit (quod instar praemii illi habuerunt), saucios atque egentiores pensionibus honestis remuneravit. Eruditi vero domi forisque animis laetitiae praegestientibus, victoriae congratulantes triumphalia omnibus linguis cecinerunt.

36. Laetitiam hanc publicam adauxit Robertus Sidneius, qui e Scotia reversus, certo significavit Scotorum regem reginae amicitiam constantissime amplecti, religionem veram syncere colere, eandemque propugnaturum. Ille ad eum missus erat dum Hispanica classis adhuc Britanniae immineret, ut eius erga reginam benevolentiam gratulando, gratiasque agendo agnosceret, alacritatem ad communem causam defendendam laudaret, et opem vicissim promitteret, si Hispani in Scotia excensionem facerent. Praeterea, ut in memoriam revocaret quam ambitiose Hispanus universae Britanniae inhiaret, urgendo pontificem Romanum ad eum excommunicandum, quo et regno Scotiae exueret, et successione in Anglia excluderet; necnon ut submoneret, cuiusmodi minas Mendoza et nuntius pontificius in eium spirarunt; ideoque sibi a Scotis pontificiiis provide cavendum. Quo tempore, ut obiter adnotem, rex facete dixit, Sed non aliud ab Hispano beneficium expectare, quam quod Ulissi Polyphaemus promiserat, scilicet, ut caeteris devoratis postremus deglutiretur.

37. Nec laetitiam imminuit mors Leicestrii (etsi regina permolestissime tulit), qui sub hoc tempus in itinere ad Killingwortham ex febre continua quarto die Septembris expiravit. Filius ille erat quintus Ioannis ducis Northumbriae, Edwardo VI ab interiori cubiculo, sub Maria quae eum, fratres, et sorores natalibus restituit machinarum Anglicarum in obsidione Sancti Quintini praefectus; Elizabethae, cui ob animorum coniunctionem, eamque fortasse ex occulta syderum conspiratione (quam synastriam astrologi Graeci vocant) longe charissimus. Praefectus equorum, in Sancti Georgii et Sancti Michaelis ordines cooptatus, a sacris consiliis, regiae seneschallus, academiae Oxoniensis cancellarius, forrestarum citra Trentam flumen iustitiarius, locum-tenens et capitaneus generalis Anglicarum in Belgio copiarum, gubernator et capitaneus generalis unitarum in Belgio provinciarum, et hoc anno generalis exercitus Anglorum contra Hispanos. Quique iam in vitae exitu novam honoris et potentiae spem inchoavit de summo in Angliae et Hiberniae imperio vicaria sub regina potestate. Quod quidem, diplomate iam scripto, consequutus erat, nisi Burghleius et Hattonus intercessissent, et regina periculum nimiae in uno potentiae tempestive praevidisset. Aulicus habebatur omnibus numeris absolutus, lautus et largus, viris militaribus et studiosis beneficus, tempori et suo commodo inservire gnarus, ingenio obsequioso, in aemulos insidioso, aliquandiu mulierosus, demum supra modum uxorius. Caeterum, dum invidiosam potentiam solidae virtuti anteposuit, obtrectatores

amplam convitiandi materiam arripuerunt, qui, cum maxime floreret, libellis famosis, non sine mendaciunculis, contumeliose prosciderunt. Ut semel dicam, palam inter laudandos censebatur, arcana apud plerosque male audiebant. Cum autem in aere reginae esset, bona auctione divendita: nec illa caetera facilis, aerario debita vix unquam remisit.

38. Parmensis iam consilii Angliam invadendi irritus, ut cum numeroso tamen illo exercitu in Angliam parato aliquam de Anglis gloriam reportaret, et simul viam in Zelandiam aperiret, Brabantiamque incursionibus liberaret, Bergam ad Zomam flumen Brabantiae oppidum loci ingenio et propugnaculis circumpositis munitum, in quo praesidiarii plerique omnes erant Angli obsidet. Sed vanus etiam hic fuit conatus providentia baronis Willoughbei et virtute praesidiariorum. Etenim, licet obsidione fervente, discordia inter eos effervesceret, dum alii Guilielmo Drurio, quem Willoughbeius Anglorum generalis, alii Morgano, quem regina suis literis loco praefecit, faverent; nihilominus singuli in commune consulentes strenue se gesserunt. Eruptionibus vero et astu militari ita hostes exercuerunt, ut quadringentis, quos Grimstonus et Redheadus se transfugas simulantes, multo pollicitando, protestando, et deierando, in propugnaculum illexerant, caesis, captis, aut submersis, Parmensis omni spe portus occludendi, et oppidi potiundi excussus, hyeme ingruente et annona deficiente, obsidionem post duos menses solverit. Willoughbeius autem ut militarem virtutem praemio decoraret Franciscum Verum, qui iam inclarescere coepit, Thomam Knolles, Nicholaum Parkerum, et Ioannem Polium ob fortitudinem dignitate equestri ornavit.

39. Ut externo bello, ita etiam interno schismate hoc tempore laboravit

Anglia (schismata enim pravitas semper bello ardente maxime luxuriat). Nec certe contumax in ecclesiasticos magistratus imprudentia, et contumeliosa improbitas insolentius alias se exeruit. Etenim cum regina quae SEMPER EADEM, novatores in religione audire noluerit, quos ecclesiasticae administrationis et regiae praerogativae nervos succisuros existimavit; nonnulli ex iis qui Genevensis ecclesiae disciplinam unice admirabantur, non aliam rationem constituendi eandem in Anglia excogitari posse putarunt, quam Anglicam hierarciam insectando, et praesulibus invidiam apud populum conflando. Hi itaque et in hierarchiam et in praesules probrosis editis libellis, quibus tituli erant Martinus Praesulibus Editiosis vel Praesulo-Mastrix, Mineralia, Diotrephes, Demonstration Diciplinae etc. calumniis et convitiis virulentissimis adeo scurriliter debacchati sunt, ut authores non pietatis cultores, sed e popina geneones viderentur. Authores tamen erant Penrius et Udallus verbi ministri, et Iobus Throcmortonus vir doctus et facete dicax. Fautores Richardus Knightleius et Wigstonus equites aurati, viri alioquin boni, graves, et prudentes (sed a quibusdam ministris sibi sapientibus circumventi) qui crimen gravi mulcta in camera stellata irrogata luissent, nisi archiepiscopus Cantuariensis, qua fuit ille lenitate, reginam aegre exorasset.

40. Dum hi, inquam, calumniando viam ad illam disciplinam praestruerunt, alii consilii participes eandem per angulos, spreta legum authoritate, exercere coeperunt, synodos atque classes certis locis habendo, et praesbyteria instituendo. eoque nomine in iudicium vocati erant Thomas Cartwrightus, Edmundus Snapus, Andraeus Kingus, Proudlous, Painus, et alii verbi ministri; ad quos e magistratuum mano liberandos praefervidi quidam conspirarunt. Sed quanta fuerit horum petulantia, quam archiepiscopus sua prudentia et patientia fregit, ecclesiastico historico cuius interest relinquo.

41. Difflata iam erat tempestas illa quae tam minaciter ex Hispania intonuit, turbines tamen, quasi eiusdem reliquiae, in Hibernia et Scotia eruperunt, et procella gravior ex Anglia Hispaniam perculit,ut postea dicemus. In Hibernia enim dum Guilielmus Fitz-Williams prorex Hispanorum bona naufragiis eiecta indagat, et rigide exigit, eoque nomine nonnullos ut Hispanorum fautores incarcerat, inter alia, turbulentis motibus, qui postea proruperunt, occasio et data et arrepata fuit.

42. Daniel Rogersius, qui in Daniam iampridem missus ad condolendum Frederici II morti, et pristinam amicitiam cum filio successore confirmandam, cum regni curatoribus egit, ne Dani contra reginam Angliae hostibus militarent; ne arrestationes navium ob privatorum delicta in freto Danico sivi Sundensi concederentur; ne piscatio Islandica, cuius libertas singulo septennio ex antiquo foedere renovanda, novis artibus interciperetur; telonium in freto illo ab Anglis non solveretur, nisi in reditu e mari Baltico, idque pecunia per Daniam usitata; ne proprietarii luerent poenas fraudium a navarchis committendarum; ut involcura pannorum libera essent a solutione vectigalium, et telonium, lastgelt vocatum, Anglis remitteretur. Verum ob minorem regis aetatem haec in aliud tempus reiiciuntur. Dani enim paulo iniquiores erant Anglis, quod non iam per fretum illud Danicum, sed per Norwegiae, Finmarchiae, Lappiae, Scricsiniae, Biarmiaeque littora in Russiam navigarent. At Boris Theodorides, qui Theodoro Ioannidi sub principium huius anni defuncto successor in Russiae imperio electus, nullum Anglos iuvandi levandique locum praetermisit, reginae amicitiam conciliare omnibus officiis sedulo enixus.