1585l

Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio

Gallus in ordinem garterii adscitus. | Parrius pro Iesuitas intercedit. | Proditione accusatur. | Effugium non videt. | Eius confessio. | De regina perimenda consuluit Iesuitam. | Et papae nuntium. | Et Morganum. | Et sacerdotes. | Et ipsum papam. | Rem reginae aperit. | Animo vacillat. | Alani liber animos addit. | Nevillus operam offert. | Et rem prodit. | Parrius in iudicium vocatur. | Morte afficitur. | In parlamento contra episcopos rogatur. | Et non residentes. | Associatio sancitur. | Leges contra Iesuitas et sacerdotes. | Felonia. | Praemunire. | Arundeliae comes fugam cogitat. | Ad reginam scribit. | Capitur. | Northumbriae comes mortuus reperitur. | Causae incarcerationis exponuntur. | Foedus cum Germaniae principibus expetitum. | Idem cum Scoto. | Russelli caedes remoratur. | Quomodo patrata. | Qui suspecti. | Probationes limitaneae. | Fernihurstius obiit. | Scoti exules domum remissi. | Sterlinium occupant. | Regi reconciliantur. | Amnestia. | Maxwellius missam erigit. | Bourkorum in Hibernia rebellio. | Mac-William. | Scoti Hebridiani in Hiberniam revocati. | Rebelles profligati. | Titulus Mac-William extinctus. | Ordines Beligici de protectore deliberant. | Rationes pro Gallis. | Pro Anglis. | A Gallo reiecti. | Angli, an protegendi, deliberant. | Belgae se reginae offerunt. | Illa deliberat. | In patriconium suscipit. | Quibus legibus. | Causas publicat. | Classem, ut Hispanum diverteret, emittit. | Angli Sancti Iacobi urbem capiunt. | Calentaria morbo periunt. | Sancti Dominici capiunt. | Cartagenam expugnant. | Sancti Anthonii et Sanctae Helenae incendunt. | Virginiam adeunt. | Colonos inde deducunt. | Tabacca primum in Angliam inducta. | Praeda relata. | Via in Indiam quaesita. | De glasto edictum. | Barbarica mercatorum societas. | Obitus comitis Lincolniae. | Et comes Bedfordiae. | Et doctor Caldwelli. | Comes Leicaestriae in Hollandiam missus. | Eius documenta.

LIZABETHA

ut firmori amicitiae vinculo sibi Gallum astringeret, quem superiori anno in Georgianae periscellidis ordinem coopteverat, Henricum comitem Derbiae cum insignibus in Galliam misit, qui eum rite investiret. Ille cum summo honoro accepit, ad preces vespertinas investitutus (cum Angli missae interesse recusarint), sancteque promisit leges eiusdem ordinis observare, quae legibus ordinis Sancti Spiritus et Sancti Michaelis, in quas prius verbis conceptis iurarat, non adversantur.

2. Hoc tempore habebantur comitia parlamentaria, et Guilielmus Parrius natione Wallus, loco obscuro, tenuique ortus fortuna, titulo iuris doctor (licet semidoctus), homo elate tumidus, comptus, et calimistratus, cum in inferiori consessu lex contra Iesuitas rogaretur, solus intercessit, declamando legem illum esse saevam, sanguinariam , desperatione plenam, et Anglorum genti perniciosam. Rogatus ut rationes redderet, obfirmate recusavit nisi coram regis consiliariis; unde in custodiam datus, sed, rationibus auditis et submissione facta, in consessum iterum admissus. Mox idem delatus est ab Edmundo Nevillo (qui haereditatem Nevillorum comitum Westmorlandiae titulumque baronis Latimeri, ut proximums haeres masculus vendicavit) arcana consilia de reginae medio tollenda agitasse.

3. Parrius iste, ut rem altius repetam, ante biennium ex Italia reversus, ad gratiam apud reginam aucupandam fidemque praestruendam clam indicaverat quae Morganus et alii profugi de ipsa nefarie tollenda tractarent, prae se ferens non alio consilio cum illis egisse, quam ut occultos eorum conatus rimaretur, et reginae saluti consuleret. Hinc illa Nevillo delatori haud facile credidit, iussit tamen ut Walsinghamus Parrium interrogaret, an tentandi gratia cum aliqui infenso et suspecto illa de re egerit. Ille plane negavit, nec vir alioquin perspicax, effugium vidit quod reginae lenitas aperuit. Si enim vel innuisset se tentandi gratia cum Nevillo egisse, quem suspectum et infensum fuisse virum iam antea reginae denuntiarat, periculum proculdubio declinasset. Sed scelus semel conceptum etiam perspicassimis animi aciem perstringit. Cum autem Nevillus nullo teste niteretur, Parrius cum eo componitur, qui post aculeata ultro citroque verba paulo succubuit, et in arcem Londinensem coniectus, sponte haec confessus est quae paucis complectar.

4. Anno (inquit) MDLXX inter reginae famulos iureiurando praestito admissus, maiestati eius devotus permansi ad annum MDLXXX, quo tempore in vitae discrimen cum summa ignominia incidi. (Irruit enim in cubiculum Hugonis Hari cuius in aere erat, illumque vulneraverat, unde ex lege damnatus, sed vitae gratiam regina fecerat). Iam inde animo discruciatus vixi, licentia impetrata, in Galliam me recepi; nec animo quidem revertendi, quia catholicae religioni me addixeram. Lutetiae Parisiorum Romanae ecclesiae reconciliatus, Venetiis cum Benedicto Palmio Iesuita de afflictis in Angla catholicis sermones contuli, et subinnui me rationem illis subveniendi excogitasse, si papa vel aliqui eruditi theologi licitam esse edocerent. Ille hoc ut pium laudavit, Campegio pontificis apud Venetos nuntio me commendavit, Campegnius pontifici per literas. Ut Romam fide publica venirem petii. Literae fidei publicae ad me a cardinale Comensi missae sed minus amplae, et postea aliae ampliores. Verum iam tum ego Lutetiam redieram. Ibi in Morganum incidi, qui mihi significavit expectari a nonnullis ut egregiam aliquam operam Deo et ecclesiae Catholicae navarem. Respondi me paratissimum esse vel maximum Angliae subditum trucidare. At, inquit ille, cur non ipsam reginam? Et hoc, inquam, facile fiat, modo licere constaret. Wattus enim sacerdos (quocum de hoc personas reticens egi) minime licere asseruit. (Et Chreictonus etiam Scotus Iesuita, docendo mala non perpetranda ut unde bonum proveniret, Deum magis adverbiis quam nominibus delectari, magisve quod bene et legitime factum, quam bonum ei placere; nec unius exitio multas animas redimendas sine expresso Dei mandato.) Nihilominus, mihi qui fidem meam literis et promissis in Italia obstrinxeram; ab incepto desistere piaculum visum, si modo pontifex literis approbaret, et plenariam indulgentiam mihi concederet, quam per Ragazonium pontificis in Gallia nuntium literis ad pontificem efflagitavi, ille inceptum laudavit literasque Romam misit. In Angliam reversus accessum ad reginam mihi paravi, cui, remotis arbitris, coniurationem totam explicavi, arte tamen quam potui maxima, obvelatam. Audivit illa imperterrita, ego territus discessi; nec oblivisci possum quod tum dixit, catholicos nullos de religione vel pontificis primatu in quaestionem vocandos dummodo se bonos cives praestent. Interea dum praefecturam Sanctae Catharinae assiduus in aula ambirem, literas a cardinali Comensi accepi, in quibus inceptum laudatum, et ego pontificis nomine absolutus. Has reginae impertii. Quid apud illam effecerunt nescio, mihi sane animum addiderunt, et scrupulum omnem exemerunt. Nec tamen in animo erat vim ullam afferre, si qua ratione persuaderetur mitius cum catholicis agere. Ego autem ne caedem perpetrarem, pugionem deposui quotiescunque ad illam accesserim. Cum in ipsam et virtutes vere regias intuerer, ancipiti cura distrahebar, vota enim erant in coelis, literae et promissa apud homines. Haec tacitus apud me animo irriquieto volvebam. De me nunquam bene merita est, vitam sane indulsit; at in illa causa vita spoliasse tyrannicum fuisset. Hinc sorte mea minime contentus ab aula discessi. Incidi in librum domini Alani contra iustitiam Britannicam, qui docuit principes propter haeresim excommunicatos, regno vitaque privandos, meque ad inceptum persequendum vehementer excitavit. Hunc Nevillo, quem mensae meae adhibui, praelegi, sex integros menses priusquam me detulerit. Postea accessit, et Audeamus, inquit ille, aliquid, cum nihil a regina consequamur, et quaedam de Scotorum regina liberanda in medium proposuit. Ego vero interposui, Atqui maius quiddam in animo ego volvo, et ecclesiae catholicae salutarius. Postridie accesit, et tactis bibliis iuravit se velle reticere, et constanter persequi quicquid catholicae religioni usui foret; ego itidem iuravi. Constituimus sane cum denis equitibus reginam per campos obequitantem aggredi, et perimere. Quae Nevillus ad hoc usque tempus reticuit. Nuntio autem accepto Westmorlandiae comitem, cuius haereditatem spe devoraverat, obiisse, protinus iureiurando violato in medium contra me protulit. Haec confessus est coram barone Hunsdonio, Christophoro Hattono, et Francisco Walsinghamo a sacris consiliis, et etiam suis ad reginam, Burleighum summum thesaurarium, et Leicestrium literis culpam agnoscendo deprecatus est.

5. Paucis diebus interiectis, in praetorio Westmonasteriensi iudicio sistitur, capitibus accusationis perlectis, se reum agnovit. Cum ex hac confessione in acta relata, iudicium contra reum fatentem postularetur, Hattonus operae pretium existimavit, quo circumfusae multitudini satisfieret, ut crimen signate ex ipsius confessione explicaretur, quam ipse Parrius spontaneam agnovit, utque ipse praelegeret iudices rogavit. Praelegit autem actuarius in iudiciis coronae, necnon literas cardinalis Comensis, et ipsius Parrii ad reginam, Burghleium, et Leicestrium, quas ipsissimas esse fatetur. Negavit tamen unquam sibi deliberaturum fuisse reginam tollere. Iussus ut iam diceret si quid haberet cur iudicium in eum non feratur, perturbate quasi suscepti sceleris conscientia exagitatus respondit, Mihi moriendum video, quia mihi ipsi parum constiterim. Rogatus ut explicatius diceret quid vellet, Sanguis, inquit, meus sit inter vos. Sententia mortis pronuntiata, reginam furenter ad Dei tribunal citavit. Quinto post die crati impositus per mediam urbem Westmonasterium trahitur. Ad patibulum cum iactantius ostentasset quam fidus fuerit reginae custos, dixit se nunquam animum induxisse ut reginam vita privaret. Ita gloriosulus, ne verbo Deo se commendans, proditorum supplicio ex lege affectus erat in area maioris palatii Westmonasterii, ubi tunc frequentes regini ordines ad parlamentum convenerant.

6. In hoc parlamento quidam vel ex novandi vel reformandi studio ordinem ecclesiasticum, etsi regina vetuerit, vehementer exagitarunt leges rogando ad episcopalem iurisdictionem in facultatibus concedendis, in sacris ordinibus conferendis, en censuris ecclesiasticis, in iureiurando ex offcio coercendam, et novum iuramentum episcopis quod in cancellaria et banco regio susciperent proponendo, scilicet ne civili Angliae iuri contravenirent; residentiam etiam pastorum exigendo, ut singuli pastores singulis ecclesiis residerent, et declamando quasi Anglicana ecclesia eruditis pastoribus destituta iaceret, quae iam proculdubio plures numeravit eruditos quam alia quaevis aetas, vel alia reformata ecclesia. Sed regina quae ecclesiasticis moderatis inprimis favit, novatores ut in deterius semper mutantes improbavit, et haec ut ad suam praerogativam et summam in ecclesiasticis authoritatem sibi delatam subruendam excogitata, prorsus reiecit. Verum omnibus omnium suffragiis associatio illa quam dixi confirmatur. Et sancitur ut viginti quatuor aut plures e sanctiori consilio et proceribus regni regio diplomate selecti in eos inquirerent, qui regnum invadent, rebellionem concitabunt, aut regiam personam laedere aut perdere attentabunt pro quocunque vel per quemcunque, qui ius ad Angliae coronam vendicet. Ille autem pro quo vel per quem attentabunt coronae Angliae omnino erit incapax, omni omnino iure privabitur, et ad mortem usque ab omnibus subditis exagitabitur, si eiusmodo invasionis, rebellionis, aut laesionis conscius ab illis XXIV viris iudicabitur, et publice declarabitur.

7. Leges etiam feruntur in reginae praesidium contra Iesuitas et sacerdotes pontificios, qui nefaria quidem ex bulla Pii V architectabantur, scilicet, Ut intra XL dies regno abscederent. Qui in regnum deinceps advenerint et manserint, laesae maiestatus teneantur. Qui eos sciens prudensque receperit, aluerit, et foverit, feloniae teneatur (ita omnia crimina capitalia infra laesam maiestatem vocant). Qui in seminariis aluntur, si intra sex menses post denuntiationem factam non redierint, et coram episcopo vel duobus iustitiariis se reginae non submiserint, laesae maiestatis rei habeantur. Qui autem se submiserint, si intra decennium aulam regiam accesserint vel propius quam X mille passus, submissio sit irrita. Qui studiosis in seminariis pecuniam quocunque modo submiserint, poena praemunire (id est perpetuo exilio et omnium bonorum amissione) plectantur. Si quis e regni paribus, i. e. ducibus, marchionibus, comitibus, vicecomitibus, baronibus parlamentariis, in has leges deliquerit, parium iudicio subiiciatur. Qui eiusmodo Iesuitas et caeteros in regno latere noverint, et intra XII dies non detexerint, pro reginae arbitrio mulctentur, et in carcerem coniiciantur. Si quis suspectus fuerit e Iesuitarum vel sacerdotum illorum numero esse, et examinationi se non submiserit, pro contemptu carcere concludatur donec submiserit. Qui liberos vel quoscunque alios ad seminaria et collegia pontificiae professionis miserit, C libris monetae Anglicae mulctetur. Qui autem missi in haeridate non succedant, nec bonis fruantur, quacunque ratione illis obtingant; ut etiam qui intra annum a seminariis illis domum non revertantur, nisi ecclesiae Anglicanae se confirmaverint. Si portuum custodes permittant alios praeter nautas et negotiatores mare traiicere sine licentia reginae, vel sex consiliariorum, locis amoveantur; nauarchi qui evehent navigii et bonorum amissione, et carcere annum integrum luant.

8. Harum legum severitate, quae tamen tempori necessaria videbatur, admodum perterriti erant pontificii in Anglia, et inter eos Philippus Howardus Arundeliae comes ducis Norfolciae filius primogenitus, adeo ut ne in eas commiteret, solum vertere cogitaverit. Hic ante triennium reginae benignitate natalibus restitutus, et paulo post eius gratia occultis praepotentium quorundam insimulationibus deiectus, religione pontificiae se clam devoverat, vitam sane austeram amplexus. Hinc semel atque iterum in regium consistorium vocatus, obiecta diluit, iussus tamen ut intra suos parietes se contineret. Post sex plus minus menses iuris sui factus, comitia parlamentaria accessit; primo tamen die, dum concio haberetur, e coetu se subduxit. Comitiis finitis, quasi certus abeundi, literas ad reginam scriptis, quas tamen post abitum tradi iussit, longam et luctuosam instituit querelam de potentium adversariorum invidia, cui necessario cederet, cum de eius innocentia triumphos agerent, infoelicia maiorum fata memorat, proavi scilicet qui indicta causa condemnatus, avi qui rebus levibus securi percussus, et patris, quem ab adversariois circumventum, nunquam hostilem animum in principem vel patriam induisse asserit. Se vero ne paternae infoelicitatis haeres succederet, ut Deo vacaret, animaeque saluti consuleret, patriam, at non fidem in principem deseruisse. Priusquam hae literae traditae, ille in Sussexiam profectus, iamque navigium in obscuro sinu conscensurus, suorum perfidia et naucleri indicio comprehensus erat, atque in arcem Londinensem conditus.

9. In eadem arce tunc temporis attinebatur Henricus Percius Northumbriae comes, vir vivido ingenio et animo (frater Thomae qui Eboraci capite plexus), suspectus clandestini consilii cum Throcmortono, barone Pagetto, et Guisiois de Anglia invadenda, et Scotorum regina liberanda, cui semper impense studuerat. Ille mense Iunio mortuus in lecto repertus, tribus iuxta papillam sinistram glandibus traiectus, pessulo foribus intus obducto. Quaesitores e vicina ex more a coronatore iurati, cadavere spectato, loco considerato, sclopeto cum nitrato pulvere in cubiculo invento, famulo qui sclopetum emerat, et vendito examinatis, comitem sibi mortem conscivisse pronuntiarunt. Tertio post die proceres regni frequentes in camera stellata convenerunt, ubi Thomas Bromleius Angliae cancellarius succincte declaravit comitem proditoria in principem et patriam consilia iniisse, quae cum dilucere comperisset, conscientia sceleris exterritum sibi vim intulisse. Ut vero multitudini in peius semper credulae satisfieret, iussit ut regius procurator sive attornatus, et regii in iure consiliarii, causas cur comes in custodia detentus fuerit et mortis rationem dilucide explicarent. Hinc Pophamus procurator primarius exordio a rebellione in septentrionali parte ante annos XVI ducto, ex actis publicis edocet illum de rebellione insta, et consilio liberandi Scotam in iudicium vocatum fuisse, culpam agnovisse, reginae misericordiae se submisisse, mulctamque illi quinque millium marcarum inflictam fuisse. Reginam tamen, qua fuit clementia, ne assem quidem exegisse; et post supplicium de fratre eodem de crimine sumptum, in comitis Northumbriae honore confirmasse. Illum nihilominus nova consilia de Scota liberanda, Anglia expugnanda, religione et regina extinguenda suscepisse, Mendozam Hispanum Throcmortono significasse Carolum Pagettum sub Mopi nomine latenter de his cum illo in Sussexia egisse, baronem Pagettum Throcmortono fere eadem innuisse, ex Chreictoni Scoti Iesuitae chartis eadem etiam constare, Carolumque Pagettum Guilielmo Shelleio cum redisset e Gallia haec indicasse. Deinde Egeretonus procurator secundus (solllicitator vulgo dicitur) comitem horum reum fuisse ex circumstantiis et anxia celandi cura acute arguit, scilicet, Quod comes, cum nemo in Anglia illum horum insimulare potuisset praeter baronem Pagettum (quo Throcmortonus usus erat familiariter) Pagetto pauculis diebus post Throcmortonum interceptum per Shelleium navigium apparavit, quo ill in Galliam transmisit. Cum Throcmortonus quaedam confiteri significavit, se in medium vitae et fortunarum discrimen devenisse, rogavit ut rem reticeret, et conscios discessus baronis Pagetti, et adventus Caroli Pagetti amandaret, quod mox factum; ipseque famulum quo apud Carolum Pagettum usus erat procul amandavit. Addit sollicator, illum iam in custodia cum Shelleio per corruptos custodes saepius egisse, ut quae et qualia confessus erat intelligeret. Postquam per mulierculam occultam inter ipsos internuntiam Shelleius significasset se diutius reticere non posse, disparem esse eorum conditionem, se tormenti subiiciendum, comitem pro loci et ordinis ratione nequaquam; et perscripsisset quae confessus fuerat, comes ingemuit, subindeque dixit quod Pantinus a cubiculo famulus fassus est, ex Shelleii confessione iam actum de se esse.

10. Post haec ratio mortis ex testimonio iuratorum, praefecti arcis, quorundam praesidiariorum, et Pantini enarratur, indeque conficitur ipsum ex metu ne familia funditus subverteretur, et labes aspergeretur, in se sua manu saevisse. Certe boni quamplurimi tum quod natura nobilitati faveant, tum quod praeclaram fortitudinis laudem retulisset, tantum virum tam misera et miseranda morte periisse indoluerunt. Quae suspicaces profugi de Ballivo quondam ex Hattoni famulis, qui paulo ante comiti custos adhibitus, missitarunt ut parum compertum omitto, nec ex vanis auditionibus aliquid intexere visum est.

11. Unde haec malorum semina in Anglis sparsa fuerunt, non latuit Elizabetham, quae Guisios exitiosam in protestantium religionem, Gallorum regem, et ipsam, coniurationem aperte iam fecisse viderat. Illa contra, ut foedus a protestantibus ad religionem tuendam iniretur, Thomam Bodleium ad Danorum regem, electorem Palatinum, duces Saxoniae Wittenbergae, Brunswici, Luneburgae, marchionem Brandenburgi, et landgravium Hessiae mittit, iubetque inter alia ut Danorum regem obiter moneret ipsius imprimis interesse, Guisiorum conatibus occurrere, cum cognato Lotharingiae duci, Daniae regnum asserere non dubitaverint, utique Christierni II regis Danorum e filia nepoti. Nec ipsum Lotharingum hoc dissimulasse, cum Elizabethae nuptias haud ita pridem ambiret.

12. In Scotiam autem, ne quid periculi inde quasi per posticum in Angliam irrumperet, Edwardum Wottonum misit, qui regi significaret quam gratum fuerit eius erga ipsam studium, quod per Patricium Greium et iustitiarium clericum iampridem declaraverat. Praeterea ut eius animum ad mutuae offensionis et defensionis foedus, propositis periculis evangelicae professioni iam imminentibus, alliceret, annuamque pensionem ad regiam dignitatem honorificentius tuendam offerret (res enim regni proregum negligentia erant admodum accisae) et nuptias cum regis Daniae filia commendaret. Item ut pro Scotis nobilibus in Anglia exulantibus reginae nomine vehementius intercederet, quos illa si vel minimi erga regem criminis affines comperierit, illico remittendos pollicetur. Wottonus propensum regis ad huiusmodi foedus animim persipicit (quantumvis Arrianus et Gallicae factionis nonnulli obniterentur), ordinesque Scotiae, ut religio sarta tecta conservaretur, foederi tractando sub suis chirographis assensum praebuerunt, dummodo regina certam fidem faceret, regis iuri in Angliae successione non praeiudicaturam, quamdiu ille amicitia colenda firmus permanserit. Moram tamen et impedimentum huic negotio intulit caedes Francisci Russelli filli Francisi comitis Bedfordiae qui postridie fatis conessit.

13. Etenim cum Ioannes Forsterus et Thomas Carrus Fernihurstius mediorum limitum inter regna Angliae et Scotiae praefecti XXVII Iunii diem ad conventum de rebus repetundis dixissent, et securitas untrinque de more iureiurando firmata essent, promulgatumque ne quis alterum verbo, facto, aut vultu laederet (ut limitanei loquuntur) Scoti armati, acie instructa, vexillo explicato, tympano pulsato contra morem et praeter expectationem ad locum accesserunt numero plus minus XXX millia. Angli haud plures quam trecenti aderant. Praefecti vix consederant querelas audituri, cum derepente, Anglo in furto deprehenso, exortus est tumultus, Scotique glandium nymbo emisso Russellum cum aliis occiderunt, Anglis in fugam dispulerunt, et IV milliaria in Anglia accerrime persequuti, nonnullos captivos abduxerit. Quis caedis author incertum. Angli in Arranium iam regni cancellarium, et Fernihurstium crimen coniiciunt. Regina ut homicidae sibi in manus traderentur per literas et delegatos urget, quandoquidem Henricus VII rex Angliae Guilielmum Heronum et septem Anglos ob caedem Roberti Carri Cesfordii die conventus commissam Iacobo IV regi Scotorum in manus olim tradiderit, et Mortonius nuper prorex Carmichelum Scotum ob caedem Georgii Heroni in Angliam miserit. Rex innocentiam suam protestatus promisit in Angliam protinus transmittere Fernihurstium, imo et cancellarium, si praecogitate securitatem violasse vel caedem conscisse liquidis et legitimis probationibus convicerentur. Fenwicus Anglus Fernihurstium coram facti accusat, ille pernegando confutat, cum nullum Scotum testem citare posset. In limitaneis enim his iudiciis ex consuetudine quae in legem abiit, et inveterato odio, nullus nisi Scotus in Scotum, et nullus nisi Anglus in Anglum testis admittatur, adeo ut si sinquili qui aderant Angli homicidium factum suis oculis vidissent, eorum testimonium cassum caderet, nisi aliquis Scotus idem etiam testaretur. Arranius tamen se suis in aedibus continere iubetur, et Fernihurstius custodiae apud Dundeium committitur, ubi postea diem obiit, vir bellicosus, magis ausis promptus, et qui ab immotam in Scotorum reginam regemque filium fidem, semel atque iterum omnibus bonis, patriae complexu et liberorum conspectu eiectus, patienter exilium tulit, totque adversis confluentibus infractus, et sui similis semper perstitit.

14. Dum caedis quaestio comperendinatur, et leniter disceptatur an XII millia aurei in pensionem regi oblati, ad rationem Anglicam vel Gallicam numerandi, regina quae Russelli caedem et securitatem violatem indigne tulit, persuasa e Scotis Arranii aemulis eum Iesuitas fovere, et in Gallia et Scotia summopere elaborare ne foedus cum Anglis contraheretur, conniventer permisit ut profugi illi Scoti, Angusius, et qui illi ex communi exilio reconciliati, Ioannes et Claudius Hamiltonii, Marrius, Glamiius, et caeteri in Anglia exulantes in Scotiam redirent, pecunia ad Arranium opprimendum suffulti.

15. Iam antea comes Bothwellius, baro Humius, Humius Coldingknollius, et alii in Scotia auxilia illis polliciti erant; sed inmprimis Maxwellius nuper factus comes Mortonii, ex certa spe declinandi poenam rebellionis quam in Anandia concitarat, si Arranius semel opprimeretur. In ipsa etiam aula regia Patricius Graius acerrimus

Arranii aemulus, Belendenus iustitiarius clericus, et Maitlandus secretarius in partes contra Arranium attracti sunt.

16. Illi Scotiam ingressi verboso programmate omnibus regis nomine mandat, ut ad evangelicam veritatem defendendam, regem a pravis consiliariis liberandum, et amicitiam cum Anglis conservandam opem conferrent; Fawkirkum locum ad conveniendum edicunt, ubi VIII millia hominum recensebantur.

17. Arranius (qui apud Keneil ex regis iussu ob suspicionem caedis Russelli se continuerat) his auditis ad regem advolat, et Graium ut huius machinationis architectum accusat, qui se coram rege ingeniose excusat. Dum Arranius omnia ad oppidi defensionem apparat, ecce hostes aderant scalas moenibus admoturi. Ille gnarus suum solius caput peti, et suorum fidem suspectam habens (plurimis enim exosus erat) cum unico famulo per pontem se latenter subduxit. Reliqui mox, oppido relicto, in castrum ad regem se receperunt. Profugi forum occupant et adversus castrum signa erigunt. Rex per Graium internuncium adventus causam sciscitatur. Respondent, ut se submitterent, et regis manus demisissime exoscularentur. Ille bonorum omnium restitutionem si abscederent offert. Illi bona ne tantilli prae regis gratia se aestimare renuntiant. Obsecrant ut coram admittantur. Annuit rex his legibus, ut nihil in ipsius personam, aut eorum vitam quos nominabit, attentarent, et nihil in rerum administratione innovarent. Illi vitam pro regis salutem devovunt, de innovatione ne cogitare quidem protestantur. Orant autem ut adversarios et munimenta regni ipsis in securitatem tradantur. Hac de re toto die deliberatur, urgente tamen necessitate, cum in castro multitudo esset confertissima, et annona nulla, demum ad regem admittuntur. Protinus Montrosius, Crawfordius, et Rothesius comites, Stuartus chiliarcha, Downius, Arranii frater et alii illis in manus traduntur, Arrianus perduellis publice denuntiatur; illis, ut bonis civibus et bene de rege meritis veniam indulgetur. Dunbritonio Hamiltonius Arbrothius, castro Edenburgensi Coldingknollius, Tontallano Angusius, Sterlinio Marrius, et regio satellitio Glamius praeficitur.

18. Deinde cum fideli obsequio omnia criminose et suspiciose ab adversariis obiecta ex animo regis exemissent, in ordinum conventu omnes omnium proscriptiones quibuscunque de causis a regis inauaguratione usque ad illum diem amnestia obliterantur (praeter illas de caede patris regis, necnon contra archiepiscopum Glascuensem, episcopum Rossensem, et Dumblanensem) summaque animorum consensione authoritas foedus cum regina Angliae ineundi et delegatos assignandi regi confirmatur. Solus Maxwellius hac singulare regis clementia abusus est, qui amnestiae beneficio impunitatem cruentae caedis et direptionis contra Ihonstonios assequutus, eo usque audaciae prorupit, ut spreta legum authoritate, missae sacrificium iam XIX annos in Scotia non permissum Dunfrisiae celebrari iussit. Quod per tres menses postea carcere luit.

19. Nec Hibernia vicina turbulento hoc tempore a rebellionis tempestate libera fuit. Cum enim reliquae huius insulae provinciae altam pacem agerent, magna rebellio in Connachtia

occidua Hiberniae parte erupit, ex inquieta gentis indole, et odio in Richardum Binghamum praefectum, quem imperio acerbitatem adiungere querebantur. Ille cum videret dynastas Hibernicos adeo gravem in misellum populum exercere tyrannidem, ut non alium principem quam ipsos agnoscerent; ut hanc coerceret, et regiam authoritatem confirmaret, nihil non omisit, quamvis odiose apud reginam et proregem crudelitatis subinde accusatus. Thomas Roe-Burke, ex nobilissima Anglica famila De Burgo, primus se opposuit, accersitus ad iuridicum conventum in comitatu Maio venire noluit. Praefectus rem aliquantisper simulavit, postea illum unumque et alterum turbulentum ex illa familia intercipi iubet, ne in rebellionem prorumperent; Thomas priusquam interciperetur, inter pugnandum occubuit. Meilerius et Theobaldus a Burgo capti sunt et suspensi, ipsaque rebellio iam primum erumpens compressa fuisset, nisi Angli quidem praefecto infesti submonuissent, reliquos ex illa familia ut a praefecto provide caverent, nec illum quovis modo accederent. Illi ita animati Ioiis et Claudonellis, qui eo tractu clientelis praepotentes, persuaserunt praefectum non mitius cum illis acturum, sed paulatim eorum potentiam labefacturum. Effeceruntque per amicos ut prorex praefecto imperavit ne quid asperius iam inde in familiam nobilem, etsi degenerem, se inconsulto ageret.

20. Interea praefecto in Twomundia absente ubi Mahonum O-Brean tumultuantem, castro capto, occidit, filii Edmundi a Burgo de Castro Barrio, et Richardus filius Richardi, qui ob scelera Hamus Diaboli ab Hibernicis cognominatus, contracta perditorum multitudine duo castra in Lacu Mascio occuparunt et communierunt, e quibus praefectus eos facile in sylvas et montes expulit, Richardum a Burgo Thomae fratrem qui supplex accesserat, quasi insidiatorem suspendi iussit. Cumque caeteros per sylvas palantes ita persequutus esset, ut vix comparerent, iussit prorex ne ulterius persequeretur, sed obsidibus acceptis in tutelam reciperet. Brevi tempore interiecto, dum praefectus Dubliniae ageret, et delectus per Hiberniam in bellum Belgicum haberetur, denuo rebellionis signa sustulerunt, et plures qui Belgicam militiam detractarunt, Clan-Gibboni Clandonesa et Ioii magno numero se consiociarunt. Iam numero et robore auctiores palam profitentur se velle avito more suum habere Mac-William, id est dynastem populare electione e stirpe illa de Burgo qui regioni praesit, vel alium quempiam ex Hispania evocaturos; se nolle vicecomitem admittere, aut iuri in conventibus se sistere. Nec in ordinem redire voluerunt etsi archiepiscopus Tuamensis, Birminghamus baro Athenriae, et Dillonus e praefecto delegati aequissimas proposuerint conditiones, sed ex improviso in viculos rusticanos in campestri planitie igne et rapinis saevire atque munimenta subruere coeperunt. Ad Scotos Hebridianos Ioannem Itcleavum et Walterum Kittagh a Burgo submiserunt, ut Connachtiam cum auxiliaribus copiis ingrederentur, dum pauci iam essent per provinciam praesidarii, latefundiis promissis, si Anglos eiicerent et rebelles defenderent.

21. Prorex his auditis tandem praefectum rebelles persequi iussit, qui copiis contractis misit comitem Clan-Richard principem familiae de Burgo et Birminghamum qui de pace tractarent, quam cum omnino abnuerent, obsides morte afficit. Et nulla mora interposita, cum lento bello nihil Anglis damnosius, nihil Hibernicis commodius norit, ipse et comes Clan-Richard cum equitatu campestria ab iniuriis rebellium defendit, Ioannes Binghamus frater praefecti cum peditibus sylvas ingressus eos vestigiis insecutus ita exagitavit, pecorum plus minus quinque millibus abactis (quorum pars maxima militibus viritim ex more regionis distributa), ut post XL plus minus die, fame gravissima quodammodo confecti, e latibulis vix de facie inter se noti, prodierint, et demissime obsidibus datis se submiserunt. Soli filli Edmundi a Burgo de Castro Barrio (quem Mac-William creare destinarant) rebelles praestiterunt, donec pater captus et ex lege reus peractus quod liberos ad rebellionem excitasset, supplicio esset affectus, latifundiis fiscio adiudicatis. Quo quidem tempore praefectus certis nuntiis accepit duo milia Scotorum Hebridianorum Kittagho et Ircleavo a Burgo ductantibus iamiam in Connachtiam irrepturos. Hos ille tumultuario conscripto milite et praesidiariis convocatis sedulo per avia et invia nocte dieque indefesso labore indagat, dum illi in nemerosis saltubus iuxta lacum Earnum modo se occultant, modo hac illac anfractuosis itineribus accedendo et recedendo tempus terunt, et ille a tergo, a fronte, a lateribus sedulo observant, opportunam pugnandi occasionem captans. Tandem simulate quasi impar numero recedit. Isti statim alacrius versus Ardanariam ad Moin flumen progressi, se dominos provinciae proclamarunt. Ille mox ab exploratoribus iter eorum edoctus prope Ardanariam invenit, ubi acie disposita, tibiis utriculariis inflatis, signa efferunt. Ille velitationibus paulisper exercet, donec ex uliginoso solo in firmius retrocedendo attraxerit, et universae copiae magno silentio convenerint. Tum acriter invectus, pluribus caesis repellit, mox bombardarii a fronte impetunt, et a latere ipse cum equitibus assultat adeo animose, ut ipsorum aciem profligarit et ad flumen compulerit, ubi caesi et submersi universi praeter LXXX qui in Tirauliam tranarunt, et qui pridie alio praedabundi secesserant, posteaque a Ioanne Binghamo et incolis comitatus Slego fere omnes perempti. Perierunt plus minus III millia hominum, et inter eos praecipui ductores Donellus Gormi, et Alexander Carrogh filii Iacobi Mac-Conelli qui hanc partem diu infestarant, atque ille a Burgo qui ad hanc infoelicem expeditionem eos excitarunt. Ex Anglis pauculi desiderati, plures autem sauciati. Clara haec sane victoria, in praesens et posterum usui, extincto tutulo Mac-William in Connachtia, et Scotorum insularium insolentia in Hibernia compressa, quae olim tanta fuit, ut eos in Hibernia hospitio suscipere inter laesae maiestatis crimina accenseretur, et Perottus ad eorum rapinas coercendas certum numerum militum bellicis tyrociniis exercendum dynastis in Ultonia iampridem imposuerit.

22. Interea ordines in Belgio, rebus admodum afflictis, consultabant an ad Galli vel reginae Angliae opem confugerent, uterque entim Hispano infensi, se sibi invicem suspecti. Nec Galli

Anglos, nec Angli Gallos veteres hostes accersione Belgii potentiores fieri aequo animo ferre poterant. Prunaeus Gallicus apud ordines legatus, quo minus Anglos spectarent disserebat, eos mari interfluente, situ esse disiunctiores, quam ut omni occasioni adesse possent, eorum dominationem esse intolerandam, ideoque Gallia olim eiectos, et nunc in Hibernia periclitari; successionem in incerto, atque sive Maria Scotorum regina, sive Iacobus filius succederat, et hunc et illam Belgium Hispano ad res suas firmandas redditurum. Apud Gallos autem esse vicinitatem opportunam, mitem dominationem, et certam in Navarro eiusdem cum illis professionis successionem.

23. Qui Anglis favebant contra disputarunt, Anglos non ita esse dissitos, quin commode, nemine prohibente, subvenire possent. Qualis fuerit Gallorum olim in Belgio dominatio ex historiis constet, et qualis nuper, Dixmunda, Dunkirca, Teneramunda insidiose interecepta, Brugae, Alostum, Neoportus, et Antwerpia furenter et perfide impetita; qualisque eorum fides, quae edictis toties obstricta, et semper violata, et immanes per urbes lanienae loquantur. Successionem in Anglia certam esse in Iacobo verae religionis perquam studioso. Praeterea Anglos eiusdem esse religionis, antiqui foederis Burgundici observantissimos, eorum negotiationes immenso opes in Belgium intulisse, et portus Belgis longe commodissimos esse. Nihilominus ordines splendida legatione Galli opem implorant, a quo pavido quodam silentio excepti, et tam ex aemulatione in Anglos, quam odio in Hispanos, procrastinationibus diu delusi domum tandem redierunt, et spe ex pristina reginae Angliae benevolentia concepta, ad eius patriconium confugere statuerunt.

24. Hinc in Anglia etiam consultatur, an illi in patrocinium recipiendi. Erant qui protinus recipiendos, et suppetias ferendas, ne Hispanus, illis subiugatis, Angliam inde infestarent; erant qui rebellium loco habendos, et auxilio indignos, quasi fidem in principem exuerant, censuerunt. Imo Hispanum nullos Laeti Introitus articulos violasse, quod rebellioni et principi abscidioni quasi color quaesitum. Sin violasset, non inde principatum amittendi poena teneri. Etsi vero aliqui putant oboedentiam ei tantisper denegandam, dum quod peccaverat correxerit, alios tamen ex iure divino, cui humanum cedat, existimare principibus ut potestatibus a Deo ordinatis simpliciter propter conscientiam obsequendum. Deum illis summum imperii dedisse, subditis obsequii gloriam reliquisse. Principes optimos exoptandos, qualescunque perferendos. Provincias ilas Hispano non populi electione sed iure haereditario a maioribus, et imperatorum donatione obvenisse. Ad haec, ipsos Belgas privilegiae quae habent a principibus accessisse, eadem laesae maiestatis crimine amisisse, arma in ipsum iam antea sumendo. Qui iam patrocinium petituri, non esse Belgii ordines, sed plerosque homines esse plebeios, qui ordinum larvam induerunt. Hi consultissimum iudicarunt, Si regina Belgicis rebus non amplius intermisceret, suum autem regnum firmissime muniret, bonos innata benignitate indies arctius astringeret, malos coerceret, pecuniam conservaret, classes maiore apparatu instrueret, limites Scotiam versus praesidiis firmaret, et veterem militarem Anglorum disciplinam (quasi ea iam Belgico bello corrupta) conservaret. Ita Angliam futuram inexpugnabilem, illam omni parte securissimam et hostibus formidandam. Hanc commodissimam esse belli avertendi rationem iis qui vicinos habent praepotentes. Neminem enim eos provocaturum quos a pecunia et viribus instructos, subditorum benevolentia munitos, promptos et paratos ad vindicandum viderit. Praeposterae igitur esse prudentiae, pecuniam et viros militares, vitales belli spiritus, in aliena causa pro principibus aut populis egenis, iisdemque aliorum subditis prodigere, qui semper sunt sublevandi, aut prae inopia aut ingratitudine tandem in rem suam sibi consulent, et adiutores negligent. Quod Angi in Gallia olim in causa Burgindi, et non ita pridem in protestantium defensione suo damno experti fuerunt. Sed qui in hac sententia, aut in Hispani partes propensiores, degeneres et ignavi gravem offensionem apud viros militares incurrerunt.

25. Ordinum delegati ubi primum reginam accesserant, pluribus obtestantur ut confoederatarum Belgii provinciarum dominium populumque Beligicum indignissime oppressum in protectionem et perpetuam clientelam susciperet. Illa benigne audit, dominium et protectionem recusat. Ad obsidionem tamen Antwerpiae solvendam, quae artissime tum a Parmensi principe pressa, paciscitur, ut Sclusa cum machinis bellicis sibi in manus pignori tradita, IV millia militum illico submitterentur. Verum dum hoc agitur, Antwerpia (Scaldi flumine admirandis operibus intercluso) deditionem fecit.

26. Postquam reginae curae et cogitationes in hoc aliquandiu excubassent, ipsaque gravem Hispanorum in Belgas vicinos saevitiam, et odium in Angliam et religionem quam colit perspexisset (Hispano enim persuasissimum erat Belgium in ordinem redigi non posse, nisi Anglia prius expugnata), ne bellum domum attraheretur (Scotia adhuc nutante), Hispani potentia plus nimio diffunderetur in regionibus fere contiguis quae situ sunt percommodo ad bellum in Angliam transferendum, ad mercatorum negotiationes, tam per mare quam per Rehenum exercendas, et ad omnem nauticum apparatum ne ad hostes devehatur prohibendum, praeterea quae a classe validissima et fortissimis classiariis adeo instructae, ut si Anglicae classi coniungerentur, facile foret maris imperium potiri, adeoque opulentae et potentes ut insultantes hostes iam diu sine ope externa cohibuerint, necnon ne Gallorum fidei se permitterent, statuit et Christianae pietatis esse afflictis Belgis eiusdem religionis cultoribus subvenire, et prudentiae, exitiosas hostium machinationes praevertendo, populi sibi commissi incolumitati consulere, idque non ex gloriae cupiditate, sed quadam tuendae salutis necessitate. Hinc Belgarum patrocinium palam suscipit, orbis Christiani principibus masculam in muliere fortitudinem demirantibus, quae potentissimo monarchae quasi bellum denunciare ausa, adeo ut Suecorum rex dixerit Elizabetham capiti diadema iam detraxisse, et dubiae Martis aliae exposuisse.

27. In huiusmodi leges inter eam et ordines confoederatos conventum est: Regina mittit foederatis provinciis auxiliares copias V millia peditum et M equitum sub gubernatore generali viro clarius notae, et durando bello stipendia solvet, quae ordines, pace restituta, rependent; nempe primo pacis anno, expensa in primo belli anno, reliqua quatuor annis subsequentibus; in cautionem interim Flusinga et arx Ramekana in Walachria, et insula Briela cum urbe et duobus propugnaculis in reginae manus tradantur. Earum praefecti nullam in incolas, sed tantum in praesidiarios exerceant authoritatem, qui canones et impositiones perinde ac incolae solvant. Loca illa postquam pecuniae fuerint repensae, ordinibus, non Hispano aut cuicunque hosti, reddantur. Gubernator et duo Angli quos regina nominaverit in ordinum consilium admittantur, ordines nullum foedus regina inconsulta ineant, nec ipsa ordinibus inconsultis. Naves ad communem defensionem pari numero, sumptu communi, sub imperio admiralli Angliae instruantur. Portus utrinque pateant, etc., quae typis excussa prostant.

28. In huius memoriam Zelandi gaudio triumphantes nummos cuderunt cum insignibus Zelandiae, leone scilicet e fluctibus emergente et inscriptione LUCTOR ET EMERGO, in altera parte cum insignibus urbium Zelandiae, et AUTHORE DEO, FAVENTE REGINA. Illa edito libello docet foedera et societatem olim inter reges Angliae, Belgii principes et urbes seorsim fuisse contracta de mutua fide et defensione praestanda. Efferatam Hispanorum in misellos Belgas crudelitatem, nefarias ipsorum in se molitiones exponit, quae tantopere pacem componere studuerat, et ne Belgae omnino deficerent, efficerat. Nec aliud sibi propositum esse auxiliares copias mittendo, quam ut Belgae pristina libertate, ipsa subditique securitate, et utraque natio commerciis pacate gauderet.

29. Simulque ne bellum domi expectaret, sed Hispano negotium foras facesseret, Franciscum Dracum rei navali, et Christophorum Carlilum terrestribus copiis praefectum cum classe XII navium, in qua MMCCC milites volones et nautae ad Indiam occidentalem misit, qui in insula Sancti Iacobi prope Viride promontorium oppidum Sancti Iacobi, quod insulae nomen fecit, in depressa vale situm ex improvide occuparunt, anniversariumque inaugurationis Elizabethae diem, scilicet XVII Novembris, tormentorum displosione celebrarunt. Oppido direpto, ne tantillum auri repererunt; farinae, vini, et olei vim magnam. Decimoque quarto post die oram solverunt, multique qui sub dio excubarunt morbo acuto correpti (calentura vocitant) qui coelo isto insalubri familiaris est advenis sub dio vesperi agentibus, perierunt. Kalendis Ianuarii Hispaniolam appulerunt, ad decimum ab urbe Sancti Dominici miliare milites loco tuto Hispani intercepti indicio, expositi, instructis ordinibus urbem versus progressi, CL Hispanis equitibus qui se obiecerunt repulsis, et sclopetariis qui in insidiis dispositi fugatis, permixtim una cum illis, quabus quae ad occasum patent portis, in urbem irruerunt, simulque incolae omnes ex urbe per portam aquilonarem trepidi proruerunt. Angli ad forum iuxta templum maximum agminatim incedunt, cumque ad urbem amplam tuendam iusto numero non essent, aggeribus communierunt, postea loca alia opportuna occuparunt, iamque urbe potiti integrum mensem ibi haeserunt. Cum vero cives pro urbe redimenda tantillam pecuniam offerrent, primum aedes suburbanas, deinde splendidissimas quasque in ipsa urbe incendere et demoliri coeperunt, donec cives XXXV millibus aureorum, quae aegre confecerant, aedificia redimerint. Praeda nisi ex bellicis machinis, farina, et saccaro, non magna, aerei enim nummi et vascula vitrea atque argillicea ex India orientali solummodo ibi in usu. In praetorio spectabantur inter alia insignia regis Hispaniae, orbis terrarum subiectus e quo equus pedibus anterioribus extra proiectis exilit, cum hac epigraphe, NON SUFFICIT ORBIS. Quod irrisum et arreptum in argumentum infinitae avaritiae et ambitionis Hispanorum, quasi nihil sufficeret.

30. Hinc in continentem Americae delatae, ad quintum a Cartagena milliare terram conscendunt, compositumque agmen nocte silente per littus ducit Carlilus, dum Dracus portum urbis propugnaculo et catena protensa communitum frustra cum armatis actuariis aggreditur. Carlilo turma equitum se ostendit, et mox recedit. Ille insequitur, pervenitque ad isthmum inter stationem portus interiorem et Oceanum lapideo muro munitam, uno tantum aditu, qui vis plaustro pervius, doliis terra oppletis et quinque tormentis maioribus firmatus, quae directe in agminis frontem saepius incassum displosa, dum Carlilus periculi declinandi gnarus, beneficio tenebrarum et captata opportunitate refluxus Oceani, suos inferius per sabulum duxerit ad ipsum aditum, quem Angli animose perruperunt, licet ex interiori illa portus statione binae triremes undecim tormentis maioribus et trecentis scolopetariis in latus intonuerint. Deinde sepimenta ad singularum platearum introitum provide praestructa, fugatis Hispanis et Indis qui venenata tela sparserunt facile superarunt, urbeque potiti sex septimanas ibi egerunt, pacti pro urbis redemptione CXM aureorum, quae in praesentarium soluta, et nautis et militibus maxime indigis viritim distributa. Caeterum praeda exilis obtigit. Cives enim ex Hispaniola praemoniti pretiosa quaeque in remotiora loca iam antea transtulerant. Calentura illa adhuc grassante, et numeros imminuente, consilium expugnandi Nombre de Dios abiectum, domumque versus vela verterunt per Cubae insulae promontorium Sancto Anthonio sacrum, ubi e puteis aqua pluviali aquarunt.

31. Floridae littora deinde legentes duo opidula Sancti Anthonii et Sanctae Helenae a praesidiariis Hispanis derelicta occuparunt et incenderunt, demumque per lancinatum littus provecti, invenerunt Anglos qui Virginiam, ita in honorem Elizabethae virginis denominatam, insederunt, quos Walterus Raleghus magna apud Elizabetham gratia florens, nunquam satis laudato studio remotas regionas detegendi, et navalam Angliae gloriam promovendi, eo in coloniam iampridem miserat. Horum praefecto Radulpho Lano Dracus omnia humanitatis officia detulit, unamque et alteram navem cum re annonaria virosque nonnullos, si visum ibi manere et inceptum persequi; sin minus, in Angliam revehere. Dum autem commeatus in illas naves transfertur, tempestas insolita abripuit, et universam classem ita dissipavit ut non colligeretur priusquam in Angliam appellerent. Hinc Lanus et deductitii illi penuria conflictati, et omni spe commeatus ex Anglia deiecti, numeroque valde accisi, una voce a Draco efflagitarunt ut in patriam reveheret, quod lubens fecit.

32. Et hi reduces Indicam illam plantam quam tabaccam vocant et nicotiam, qua contra cruditates, ab Indis edocti, usi erant, in Angliam primi quod sciam, intulerunt. Ex illo sane tempore usu cepit esse creberrimo, et magno pretio, dum quamplurimi grave-olentem illius fumum, alii

lascivientes, alii veletudine consulentes, per tubulum testaceum inexplebili aviditate passim hauriunt et mox e naribus efflant, adeo ut tabernae tabaccanae non minus quam cervisiariae et vinariae passim per oppida habeantur. Ut Anglorum corpora (quod false ille dixit) qui hac planta tantopere delectantur in barbarorum naturam degenerasse videantur, cum iisdem quibus barbari delectentur, et sanari se posse credant. Hac expeditione desiderati erant septingenti, omnes fere ex calentura, praeda ad LXM librarum monetae Anglicae aestimata, tormenta bellica aenea et ferrea 7 ab hoste relata.

33. Dum haec cum zona torrida in America geruntur, Ioannes Davisius cum duabus navibus, impensis Guilielmi Sandersoni de geographicis studiis edendo globos bene meriti, et aliorum Londinensium, viam sub zona frigida per superiorem Americae partem ad orientalem Indiam indagavit. Ille septentrionem versus cursum tenuit, et ad quingetesimam a notio Hiberniae promontiorio leucam, primum aspexit Groenlandiae littora montibus nive candescentibus edita, et glaciali quasi antemurali per duas e terra leucas ita obseptam ut adiri non posset. Huius igitur tractum primum in occasum, deinde in septentrionem vergentem ad LXIIII latitudinis gradum sequutus, glacem praetervectus inter virentes insulas incidit, incolasque reperit mediocri statura, oculis exiguis, imberbes, et mitiori quam plerique septentrionales ingenio. Hinc in caurum mari a glacie libero naviganti ad LXVI gradus latitudinem littus se obiecit, quod sensim in occasum patuit, freto aequali latitudine; in quod quadraginta plus minus leucas ingressus, exeunte Augusto, spe plenus domum vela vertit. Insequenti anno in idem fretum ad LXXX leucas penetravit, mare illud insulis hinc inde interstinctum deprehendit, et in reditu piscosissimum vidit. Hinc tertium repetita haec navigatio cum duabus navibus ad piscandum, et altera ad transitum inveniendum, qua

ille ad LXXXIII gradum in eodum freto quod XL leucas patere observavit delatus, rediit.

34. Privatorum interim avaritiae in Anglia edicto cavetur, qui arva et feracissima pascua ad ferendam isatidem herbam (woad vulgo vocant) in usum tinctorum converterant, non sine pannariorum et colonorum damno qui lacticiniis vescuntur. Unde vetitum ne herbam illam sererent intra XIII millaria ab aedibus regiis, et IIII miliaria ab urbibus, oppidis mercatoriis, et aliis ubicunque pannificium exerceretur.

35. Ad pannos autem Anglicos quaestuosius distrahendos, licentia negotiandi in Mauritania Caesariensi concessa Ambrosio comiti Warwici fratrique eius Leicestrio, Thomae Starkio, Gerardo Goro, et aliis quibusdam mercatoribus Londinensibus in duodecennium, ad resarcienda damna quae in Africa pertulerant, caeterique omnes prohibiti ne in illa ora negotiarentur. Et hos Mulleius Hamet Xerifius in suum patrocinium recepit.

36. Ineunte hoc anno diem obiit Edwardus Clintonus maris praefectus sive admirallus, qui comes Lincolniae anno MDLXXII ab Elizabetha creatus, Windesorae sepultus, et Fines sepulchrali inscriptione falso cognominatus (quod adnoto non arguam, sed ne ipse arguar). Successit in dignitate Henricus filius, in maris praefectura Carolus Effinghamius reginae camerarius. Illi autem eo in munere successit baro Hunsdonius, Berwici praefectus, ante aliquot annos Francisco Russello comiti Bedfordiae suffectus. Qui secundus ex hac stirpe Bedfordiae comes, religionis virtutisque verus cultor, cum tribus filiis, Edwardo, Ioanno, et Francisco supervixisset, unicusque superesset filius Guilielmus baro Russellus de Thornhaugh, et tres filiae tribus comitibus, Warwici, Bathoniae, et Cumbriae elocatae; e gangrena obiit (postridie quam filius Franciscus in limite Socitiae fuerit occisus, ut dixi), et Cheneiae in agro Buckinghamiensi cum patre Ioanne contumulatur. Successit Edwardus e Francisco tertio filio nepos aetate pupillari.

37. Nec inter hos, licet minoris notae, silendus hoc etiam anno fato functus Richardus Caldwellus e collegio Aenei Nasi Oxoniae, medicinae doctor, qui ut de republica bene meretur (adscito in patrem honoris barone Lumleio) lectionem chirurgicam honesto salario in medicorum collegio Londini a Thoma Linacro fundato instituit. Iuxtaque ad Sancti Benedicti inhumatur, monumento laqueis plintheis et charchesiis, scamno Hippocratis, glossocomiis et aliis chirurgicis ex Oribasio et Galeno machinamentis exornato.

38. Extremo iam anno, comes Leicestrius ex titillante imperii et gloriae cupiditate facile ab iis persuasus qui suae securitati et in aula potentia, magis quam illius honori consuluerunt, titulo generalis auxiliarium reginae Anglicae in Hollandiam cum quodam quasi imperio in Angliae admirallum et universam classem regiam, magno apparatu et splendore traiecit, Essexiae comite, Audleio et Northo baronibus, Guilielmo Russelo, Thoma

Shirleio, Arthuro Bassetto, Walter Wallero, Gervasio Cliftono, aliisque ex ordine equestri, et delecto quingentorum nobilium agimine comitatus. Discedenti regina inter mandata dedit ut nihil nisi quod ipsa et eius loco dignisisimum ne cogitaret quidem; ut edisceret diligentia quanta posset maxima, quae, et qua ratione ordines praesidia alunt, qua arte rem nummariam intendunt et remittunt (hoc enim illi plus caeteris callent), ne milites alio valore acciperent, alio expenderent. Monuit ut hosti commeatum omnem intercluderet, ut Dunkirkanos piratas qui mare admodum infestarunt cohiberet, nobilesque illarum partium, potissimum Aurasionensis liberos, maiorem in modum illius fidei intime commendavit.