Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio
Lenoxius per Angliam redit. | De Scota liberanda consultatur. | Anglo-Scoti se opponunt. | Angli et Galli Scoto se insinuant. | Angli per partiarios praevalent. | Rex Elizabethae se applicat. | Lenoxius obiit. | Rex se liberat. | Cum interceptoribus leniter agit. | Suos in aulem revocat. | Walsinghamus in Scotiam venit. | Cui rex libere respondet. | Walsinghami monita. | Interceptoribus veniam offert. | Recusantibus regno exire imperat. | Lenoxio famam restituit et liberos in Soctiam vocat. | Ministri regis authoritati se opponunt. | Elizabetha pacem Sueco a Mosco impetrat. | Moscus uxorem ex Anglia et foedus absolutum petit. | Hieronymus Bowes ad eum legatus. | Moscus moritur. | Machlis animal. | Theodorus Moscus Anglorum monopolium in Russia improbat. | Albertus Alasco Polonus in Angliam venit. | Terrae motus. | Obitus comitis Suffolciae. | Comitis Southamptioniae obitus. | Humpredus Gilbertus demersus. | Coloniae in regiones remotas a privatis aegre deducuntur. | Grindalli archiepiscopi Cautuariensis mors. | Tamaricum in Angliam primum translatum. | Ioannes Whitgiftus archiepiscopus Cantuariensis. | Unitatem in ecclesiam Anglicanam inducere conatur. | Browmistae schismatici. | Somervillius se strangulat. | Ardernus suspenditur. | Angli Alostum Hispano produnt. | Proditorum infoelix exitus. | Desmoniae comes trucidatur. | Nicholaus Sanderus fame perit. | Baltinglasius ex Hibernia fugit. | Perottus Hiberniae prorex. | Coloni in Momoniam missi. | Perotti res gestae.
IS 
literis Elizabetha varie commota (postquam Mot-Fennelonum Galli
legatum una cum Davisono suo legato in Scotiam proficisci
permisisset, observato tempore ex composito, ut Lenoxium e Scotia
redeuntem ille praeter opinionem obvium haberet, et ipsa Lenoxium
benigne exceptum leniter de erroribus in rebus Scoticis culpasset) ad
Scotorum reginam Robertum Bealum sacrii consilli ab epistolis,
hominem vehementem et austere acerbum misit, qui de querelis illis
literis acrius expostularet, iunctimque cum Salopiae comite de illa
liberanda ageret, quandoquidem iam pridem etiam atque etiam aliis
literis rogaverit, ut praestita Elizabethae securitate, libertate
tandem aliquando frueretur, et cum filio in Scotia administranda
consociaretur.
2. His de rebus serio in sacro Angliae consistorio deliberatur, et
pleris placuit ut his legibus liberatur: Si illa et filius
sponderent se nihil molituros quod reginae Elizabethae aut regno
Angliae sit fraudi, si illa quaecunque a Francisco II rege Galliae
marito contra Elizabetham facta fuerant, si invita facta fuisse
fateretur, eadem ut iniusta omnia improbaret, confirmando foedus
Edenburgense, caeterasque iam inde machinationes ingenue renuntiando
damnaret. Si obligaret se nihil directe aut indirecte contra regni
Angliae administrationem in eccleasticis aut civilibus machinaturam
aut facturam, sed quovis modo machinaturis tanquam publicis hostibus
obstituram; ius nullum in Angliae regno sibi Elizabetha superstite
arrogaturam, et postea ius successionis iudicio ordinum Angliae
subiecturam. Ne praevaricationi sit locus, et se captivam et coactam
in has conditiones descendisse postea causaretur, non solum ipsa in
eas iuraret, sed etiam curaret ut ordines Scotiae easdem publica
authoritate confirmarent, rex ipse iureiurando et scripto ratas
haberet, obsidesque daretur. Quod ad consociationem cum filio in
rerum administratione, non visum est ut Angliae regina se
interponeret. Hoc ad ipsum Scotorum regem et Scotiae ordines
retulerunt. Si vero consociarentur, ut iunctim cum illis de foedere
ageretur; sin minus, seorsim.
3. Haec deliberata fuerunt, sed nullo successu, cum Scoti Anglicae
factionis prorsus reiicerent, clamitantes Scotos nonnullos Anglico
nomini hostes infestissimos reginae Scotorum consilio e Gallia esse
revocatos, et Holtum e societate Iesuitica Anglum ad ineundem
rationem Angliam invadendi in Scotiam submissum.
4. Certabatur iam in Scotia inter Mot-Fenellonum et Maninguillum
Gallicos, Bowes, Davisonumque Anglicos legatos, quis penitus regis
animum in amorem suae nationis insinuando alliceret, pluresque in
suas partes anbiendo attraheret, dum utrinque consilia consillis
transversis solerter exciperent. Rex se medium gessit, nec factionum
flucitibus, quos componere studuit, se commiscuit, gnarus utilia
honestis temperare, nec interim religioni aut reipublicae deesse.
Ministri autem verbi in Scotia ita contra Gallos
zelo quodam excanduerunt, ut quo die Mot-Fenellonus a civibus
Edenburgensibus ad convivium invitabatur, illi ieiunium indixerint,
et tota die Gallum, Guisium, et legatos convitiis ex ambone
lacerarint; parumque abfuerit, quin omnes convivas excommunicaverint.
Sicut ministri aperte, ita proceres nonnulli Anglorum partiarii tecte
Gallicos legatos persequi non destiterunt, donec primum
Mot-Fenellonus, et postea Maninguillus discesserint, discordiae tamen
seminibus inter regis interceptores subdole sparsis.
5. Statim atque discesserint, rex per Guilielmum Stuartum
chiliarcham, et Ioannem Colvilium omne studium reginae Angliae
detulit, consiliumque turbas componendi et matrimonium contrahendi
quaesivit. Iam qui regem interceperant, Gallicis legatis e Scotia
amotis, magnos animos sumpserunt, et mox maiores Lenoxii morte
audita. Ille enim cum apud Gallum intestinis malis
implicatum parum solatii inveniret, et Elizabethae obsequio se
occulte applicaret, Lutetiae obiit, et in mortis articulo, ut antea,
protestantium religionem palam professus, eorum malitiam qui eum ut
papicolam falso suggilarant, confutavit.
6. Ex huius morte dum interceptores quasi certi et securi de rege in
potestate retinendo exultarent, ecce illis ne opinantibus quidem, rex
etsi XVIII aetatis annum vix complesset, dedignatus cum rex esset
absolutus trium comitum imperio subesse, ut tempori prudenter antea
cesserat, ita tempus nactus opportunum, se in libertatem vindicavit,
et in castrum Andraeopolis cum paucis selectis subduxit. Occasione
arrepta ex rumore nobiles animis inter se infestissimis armatas
cohortes in eas partes ad conventum quem indixerat trahere, atque ex
iusto inde timore ne inter tumultuantes periculo exponeretur. Et in
hanc sane sententiam literas ad Elizabetham dedit, quibus etiam
promisit se in amicitia cum ipsa colenda constantissime permansurum,
et consilia in rebus constituendis amplexurum. Hoc autem ita ex
opinato accidisse, ut illam nullo modo consulere potuerit.
Postea nonnullos a quibus interceptus
erat bonis verbis et benigno vultu ad turbas vitandas ex caula
secedere monuit, veniam, si modo rogarent, promisit. Solus autem
Gourius rogavit, et se submisit distinctiuncula usus se non materia,
sed forma peccasse. Deinde Arrianum ad
aulam revocavit, et inter intimos habuit; operamque ad amicitiam
inter nobiles componendam, et regnum domumque intestinis discordiis
purgandam diligenter adhibuit.
7.
Dum his curis ille assiduus, intervenit Franciscus Walsinghamus a
regina Angliae missus ex amore solicito, ne utriusque regni damno ab
Anglorum amicitia malesanis consiliis in ipso aetatis flexu
averteretur. Ille regem flore nobilitatis stipatum, et aliam quam
putarat rerum faciem in Scotia invenit. Admissus, eadem quae regina
literis prius ex Isocrate paucis monuerat 
(scilicet Imperantis esse ita veritatem colere, ut plus fidei eius
affirmationi, quam aliorum deierationi habeatur) utque a malis
consultoribus provide cauteret, et sibi constaret, pluribus admonuit.
Rex cordate respondit, Quod si alias
scripserit quam senserit, invitum, recusantem, et a coactoribus
impulsum scripsisse. Se liberum principem in has angustias non
redigendum, ut alii sibi consiliarios quos nolit imponant. Nihil
fecisse nisi quod sibi honori et securitati. Amicitiae suae primitias
charissimae sorori reginae Anglicae pridem voluisse, iam
libens merito offerre, et uberiores amicitiae fructus proferre posse,
cum omnes proceres sibi paruerint, quam cum ipse uni et alteri
pareret, et quasi precario imperaret.
8. Egit deinceps cum eo Walsinghamus, ut quae modo in Scotia
acciderant, Elizabethae non imputaret, ostendit quam salutaris ei et
utrique regno amicitia hactenus fuerit, et in posterum futura sit,
modo non negligatur; et quae solide firmaretur, si lites inter
Scotiae proceres amnestia quadam ex authoritate parlamentaria
obliterentur, nobiles ab aula amoti in gratiam reciperentur, religio
sarta trecta conservaretur, et firmum deinde foedus inter regna
sancieretur. Nec deerat Walsinghamo pecunia inter regis administros,
ut haec efficerent, distribuenda. Rex modeste se amicitiam cum
Anglia amplexurum, in nullo erga reginam officio defuturum, et
religionem receptam constantissime defensurum respondit.
Walsinghamium deinde etsi sibi matrique
iniquiorem esse putaret, benigne demisit, rebusque suis supra aetatem
provide intentus, magna cum clementiae laude veniale rescriptum
proposuit singulis qui interceperant, si intra tempus praescriptum
veniam exposcerent. Verum tantum aberat ut exposcerent, ut occulta
consilia de eodem denuo intercipiendo inirent.
Hinc intra statum tempus excedere iussi, e
quibus Marrus, Glamius, commendatarii Driburgius, Pasletensis, et
alii in Hiberniam, Boidus, Zester-Wemius, Lochelvinius in Belgium,
Dumfermelinius in Galliam se contulerunt. Angusius intra limites
praescriptos in Angusia se continere iubetur. Solus Gourius nova
parturiens, ultra praefixum tempus suo, ut
dicemus, exitio substitit.
9. Ita qui Lenoxium invitum expulerunt, anno vertente, ipsi inviti e
Scotia expulsi, rex ut Lenoxium viventem amore, ita mortuum grata
memoria prosequutus, famam eius a malevolis obfuscatam, libellis
famosis suppressis, in integrum restituit, liberos e Gallia evocavit,
Lodovicum filium in paterno honore successorum constituit, filiasque
suo tempore Huntleio et Marrio matrimonio elocavit. Utque se regem
ostenderet regiamque authoritatem tempestive exerceret, cum coniurati
isti in conventu ipsorum authoritate convocato, hanc regis
interceptionem iustam fuisse decrevissent, et in acta publica
retulissent, ille contra eandem proditoriam fuisse frequenti ordinum
conventu declaravit, etsi ministri quasi
supremi in regno iudices, in synodo sua authoritate convocata,
iustissimam esse pronunciarent, et non approbantes excommunicandos
censerent.
10. His diebus, quod oblivione minime tegendum, bello inter Moscum et
Suecum sub climate arctoo exardente Ioannes rex Suecorum tanti
imperatoris potentiae impar, Ericum Wisimbrugensem cognatum suum,
Andraeum Richeum consiliarum, et Raschium secretarium insigni
legatione ad Elizabetham misit, et per literas rogavit, ut per
legatum de pace cum Mosco intercederet. Quid quidem nulla mora
interposita praestitit, et Moscum ad pacem aequis conditionibus
induxit. Ille enim de foedere cuius subinde
memini cum regina, perfugioque in Anglia si quid adversi sibi
acciderit, iam denuo egit, et uxorem ex Anglia sibi ambivit.
His de rebus Hieronymus Bowes ex ordine equestri
legatus missus aegre satisfacere poterat, cum Moscus foedus absolutum
suis ipsius verbis descriptum importunius exigeret, atque audire
nollet Christiani non esse, nec iure gentium licere indictas
inimicitias exercere, et bellum gerere priusquam ille a quo iniuria
sit orta moneatur illatam iniuriam resarcire, et ab iniuria
absistere. In uxorem regina Annam sororem comitis Huntingdoniae
destinavit, sed cum certo comperisset illi licitum esse ex patriis
legibus uxores pro arbitrio repudiare, excusavit per virginis
invaletudinem, parentis amorem, quae filiae absentiam in
disiunctissima regione ferre non poterat, quodque sibi nulla esset
potestas subditorum filias in matrimonium elocandi, nisi cum parentum
consensu. Nihilominus legatus effecit ut
mercatorum privilegia constabilire annuit, sed mors eius anno
insequente intervenit, simulque res Anglorum in Russia paulatim
conversae, et legatus remissus non sine vitae periculo rediit, cum
laude a regina exceptus, primusque (si rem
tantillam historico bona cum venia memorare liceat) machlin animal
non prius in Anglia visum alci simile, sed nullo propaginum flexu
velocissimum, damasque nonnullas mirandae velocitatis, quae iugatae
hominem in traha sedentem concitato impetu trahebant, in Angliam
intulit.
11. Successit (ut Moscovitica coniungam) in vasto illo imperio
Theodorus Ioannides Ioannis Basilidis filius, princeps ingenio
tardiori, qui tamen recta consulentibus parere novit. Ille omnibus
omnium gentium mercatoribus liberum in Russiam aditum aperuit,
saepiusque a regina interpellatus, ut privilegia a patre Moscoviticae
Anglorum societati concessa confirmaret, scilicet ut nulli praeter
Anglos ex illa societate ad septentrionalia Russiae littora
appellerent et mercaturum exercerent, idque sine vectigalibus,
quandoquidem primi viam per mare aperuissent; ille subinde rogavit ut
omnibus Anglis per illam liceret in Russia mercaturam facere. Iniquum
enim esse alios permittere, alios inhibere. Principibus ius aequabile
inter cives conservandum, et commercium quod iure gentium omnibus
commune esse debet, non in monopolium et privatum pauculorum quaestum
convertendum. Quod ad vectigalia, promisit se altera patre minora a
societate illa quam a caeteris exacturum, quandoquidem primi viam per
mare aperuerint. In caeteris, privilegia priora confirmavit, et
paucula adiecit in reginae gratiam, non aliquo societatis, ut dixit,
merito, e qua multos male fide cum suis egisse deprehenderat. Nec
aliud responsum retuilit Aegidius Fletcherus legum doctor hoc nomine
postea legatus, qui de politeia sive tyrannide Russica libellum, in
quo plurima observanda, edidit, sed qui mox interdictus, ne offensam
principi amico crearet.
12. E Polonia Russiae vicina hac aestate venit in Angliam, ut reginam
inviseret, Albertus Alasco Palatinus Siradiensis, vir erudutus,
corporis lineamentis, barba promississima, vestitu decoro et
pervenusto, qui perbenigne ab ipsa nobilibusque magno honore et
lautitiis, et ab academia Oxoniensi eruditis oblectationibus atque
variis spectaculis exceptus, post quatuor menses aere alieno
oppressus clam recessit.
13. Non minus ostentum in comitatu Dorsettensi hoc anno visum
quam MDLXXI in Herefordensi. Ager
trium iugerum in Blacmore cum arboribus et sepimentis e suo loco
emotus super alium transgressus est, hiatu ingenti relicto, et via
publica, qua ad Cernam itur, interclusa. An hoc factum ex eiusmodi
subterraneo turbine, quo Seneca
deorum capita in Iovis lectisternio in contrarias partes conversa
fuisse prodidit, an ex multo humore, fontibus uberius scaturientibus,
cum ager ille in declivi fuerit positus, alii investigarint.
14. Ultimus fuit hic annus Thomae Ratcliffo tertio ex hac familia
Sussexiae comiti, viro eximia animi et consilii magnitudine, fide
erga patriam singulari, magno generis splendore, utque cui mater
filia ducis Norfolciae, avia filia Henrici ducis Buckinghamiae
constabularii Anglicae. Qui summis decursis honoribus, legatus a
Maria regina ad Carolum V Augustum de connubio cum principe Philippo
contrahendo in Germaniam missus, postea in Hispaniam ad Philippum de
eiusdem pactis ratihabendis, et ad Maximilianum Augustum de nuptiis
Elizabethae cum Carolo Austriaco; Hiberniae locumtenens, praeses
provinciarum septentrionalium Angliae, camerarius regius,
protoforestarius Angliae ultra Trentam flumen, clarus victoriis
contra Hebridianos et Scotos qui limites infestarunt, diuturno morbo
conflictatus, Londini sine prole obiit, etsi duas uxores duxerit
Elizabetham Wriothesleiam et Franciscam Sidneiam; fratremque Henricum
habuit successorem.
15. Fato etiam functus est Henricus Wriothesleius comes
Southamptoniae, Romani religioni et Scotorum reginae, si quis alius,
devotus, quod et principis indignatione et carcere luit. Ille filius
erat Thomae Wriothesleii (quem ob spectatem virtutem Henricus VIII ad
dignitatem baronis Wriothesley de Tichfield, ordinem periscellidis,
summam cancellarii Angliae amplitudinem provexit, et inter supremi
testamenti curatores constituit, Edwardusque VI ad honorem comitis
Southamptoniae extulit). Reliquit vero ex uxore fila Anthonii
vicecomitis Montis-acuti Henricum filium unicum successorem, et
filiam Thomae baroni Arundelleo de Wardour enuptam.
16. Iisdem fere diebus Oceano absorptus est Humphredus Gilbertus
eques auratus, vir acer et alacer, belli pacisque artibus clarus, in
reditu ex parte boreali Americae quam Newfoundland dicimus, quo paulo
ante patrimonio devendito spe coloniam collocandi, cum quinque
navibus navigarat. Verum postquam regionem illam Anglici iuris esse
voce praeconis publicasset (Sebastianus enim Cabota auspiciis Henrici
VII anno MCCCCXCVII primus aperuerat) et terras sociis viritim
assignasset, naufragiis et rerum defectu afflictus, incoeptu
desistere coactus, sero didicit, et alios doceat,
maioris esse difficultatis colonias
privatorum opibus in disiunctas regiones deducere, quam ipse et alii
credulo errore et suo damno sibi persuaserunt.
17. Expiravit quoque sub id tempus Edmundus Grindallus archiepiscopus
Cantuariensis, metropolitanus et totius Angliae primas, caecus et
sexagenario maior. Vir pius et gravus, qui ex exilio sub Maria
reversus primum Londinensis episcopus, postea Eboracensis
archiepiscopus, et tandem Cantuariensis, summa apud reginam gratia
diu floruit, donec subdolis artibus omnino excidit, quasi
turbulentorum ministrorum conventiculis, et prophetiis (quas
vocarunt) favisset; revera quod Iulii medici Itali illicitas cum
alterius uxore nuptias, Leicestrio frustra obnitente, damnasset. Opes
quas paravit tenues ad scholam apud Sanctae Begae in Cumberlandia,
ubi natus, fundandam, et bonas literas in utraque academia
promovendas contulit. Eiusque curae (si rem
tantillam memorare liceat) tamaricem Angli debent, quam induratam
lienis passionem exime iuvare expertus, primus in Angliam
transtulit.
18. Successit Ioannes Whitgiftus a sede Wigorniensi translatus, vir
optimus et eruditissimus, qui et iustitia in Walliae propraefectura,
et doctrina in ecclesiastica Angliae politeia propugnanda singularem
laudem consequutus; quam fortitudine, prudentia, et patientia indies
adauxit. Huic regina (quae ut in politicis, ita in legibus
ecclesiasticis nihil unquam laxandum censuit) mandavit, ut ante omnia
disciplinam ecclesiae Anglicanae et uniformitatem in sacris
authoritate parlamentaria sancitam restauraret, quae praesulum
conniventia, novatorum pervicacia, et nobilium quorundam potentia
luxata iacuit, dum quidam e ministris regiam in ecclesiasticis
authoritatem tecte impugnarent, sacramentorum administrationem a
verbi praedicatione seiungerent, novos ritus pro arbitrio in
privatibus aedibus usurparent, liturgiam, sacramentorum
administrationem constitutam, ut sacris literis in quibusdam
contraria, et episcoporum vocationem omnino damnarent, ideoque templa
adire recusarent, et plane schisma facerent, pontificiis
plaudentibus, multosque in suas partes pertrahentibus, quasi nulla
esset in ecclesia Anglicana unitas. Ad haec
tollenda, et unitatem reducendam, ille hos articulos a ministris
subscribendos proposuit: Primum, reginam summam et supremam
potestatem in omnes intra sua regna natos cuiuscunque sunt
conditionis habere, nec alium quempiam principem exterum aut
praesulem ullam potestatem civilem aut ecclesiasticam in eiusdem
regnis aut dominiis habere, aut habere debere. Secundum,
librum precum publicarum, et alterum de episcopis et sacerdotibus
ordinandis nihil verbo Dei contrarium continere, sed posse legitime
usurpari; quodque illa et non alia vel precum, vel sacramentorum
administrandi formula uterentur. Tertium, articulos synodi
Londinensis MDLXII regia authoritate publicatos approbarent, et
eosdem verbo Dei consonos crederent. Incredibile est quantum hinc
controversiarum et disputationum exortum, quantum ille odium, quantum
convitiorum a ministris factiosis, et quantum molestiarum imo et
iniuriarum a nobilibus qui promovendo minus idoneos in ecclesia rem
fecerunt, aut in ecclesiae bona spem extendarunt, pertulerit.
Constantia tamen, fortitudine, et patientia tandem evicit, et
ecclesiae pacem restituit, ut non temere pro symbolo usurpasse
videatur, VINCIT QUI PATITUR.
19. Nec hi solum domi ecclesiam exagitarunt, sed etiam foras qui ex
his prodierunt, Robertus Brownus Cantabrigensis in theologia tyro, a
quo novi sectarii Brownistae dicti, et Richardus Harrisonus e trivio
paedagogus. Hi enim ex suo spiritu de re religionis iudicari ausi,
libris hac tempestate in Zelandia editis et per Angliam dispersis
ecclesiam Anglicanam quasi nullam damnarunt, multosque novi
schismatis laqueis irretierunt, quamvis eorum libri regia authoritate
prohibiti et ab eruditis nervose confutati, unusque et alter e
sectariis ad Sancti Edmundi extremo supplicio affecti.
20. Ex alter parte pontificiorum quorundam contra reginam et
principes excommunicatos libelli, nonnullos papalis potentiae
admiratores ab obsequio abstraxerunt, et inter alios Somervillum
nobilem ita dementarunt, ut iter clam ad regiam arriperet, et nihil
nisi sanguinem contra protestantes spirans unum et alterum in via
stricto gladio furenter aggrederetur. Apprehensus professus est se
reginam sua manu occisurum. Unde ille, et ex illius indicio, Edwardus
Ardernus socer, vir antiquissimae in agro Warwicensi nobilitatis,
Arderni uxor, eorum filia Somervilla, et Hallus sacerdos in iudicium
rapti et damnati quasi conscii. Post triduum Somervillus in carcere
strangulatus reperitur, Ardernus damnatus
postridie ad patibulum suspenditur, et membratim dissecatur;
mulieribus et sacerdoti parcitur. Tristis hic exitus nobilis viri,
qui sacerdotis insidiis illectus, et eiusdem testimonio perculsus,
Leicestrii invidiae vulgo vertebatur. Certum enim est illum
Leicestrii invidiam, nec immerito incurrisse, cui in omnibus quibus
poterat se temere obiecerat, quasi adultero obtrectaverat, et ut
homini novo detraxerat.
21.
Haec domi, foras vero postremo huius anni mense, Angli qui in
praesidio erant Alosti Flandriae oppido neglecti, stipendiis non
solutis, nec re annonaria subministrata, in eas angustias redacti
erant, ut Pigottus qui praefuit et caeteri centuriones fide vilata
oppidum pacta pecunia Hispanis prodiderint, et infamiam apud suos
veriti se Parmensi coniunxerint; a quo tamen cum nullam fidem
invenerint, sensim diffugerunt. Singuli autem
proditionis authores infoelicem exitum sortiti, Pigottus in Hispaniam
spe praemii profectus, irrisus, in Belgium a suis captus et in
Angliam remissus in carcere miser expiravit, Daltonus ex proditore
factus pirata suspendio in Anglia, et Vincentius in Brabantia
sublati, Taylorus a comite Westmorlandiae transfossus, et Walshus
mille miseriis iactatus in Gallia occisus. Ita proditores ultor a
tergo Deus insequitur.
Quod exemplis illustrioribus Hibernia hoc anno vidit.
22. Famosus enim ille rebellis et patriae proditor Giraldus
Fitz-Girald sive Giraldides, undecimus ex hac familia Desomiae comes,
cum suis ferro et fame absumptis (qui barbare voverant se prius Deum
eiuraturos, quam illum deserturos) cum incertis latibulis victores
Anglos toto fere biennio frustratus esset, nunc a greagario milite in
casula deprehensus et ignotus, donec abscisso fere bracchio se
prodidisset, multis vulneribus confossus trucidatur. Caput in Angliam
transmissum, et palo ad pontem Londinensem affixum.
23. Hunc vitae finam habuit vir in Hibernia praepotens, qui genus a
Mauritio filio Giraldi a Windesora Anglo inter primos Hiberniae
expugnatures anno MCLXX celeberrimo deduxit, latifundia, imo
provincias integras cum Kerria comitatu Palatino, et plurima
castella, clientelas magnas, et ex sua ipsius stirpe et cognomine
quingentos plus minus nobiles ad nutum habuit. Quibus omnibus et vita
intra triennium spoliatus, pauculis e familia relictis, postquam
fidem in principem suasu sacerdotum quorundam violasset.
Inter quos facile primus erat Nicholaus
Sanderus Anglus, qui fame eodem fere momento miserrime periit, cum
derelictus, et ex adverso rebellionis successu mente motus, per
sylvas, saltus, et montes errabundus nullum reperiret solatium. In
eius pera deprehensae erant orationes quaedam et epistolae ad
rebelles confirmandos conscriptae, amplis a pontifice Romano et
Hispano promissis refertae. Ita divina iustitia (si fas iudicare) os
illud ad rebelliones concitandas et calumnias cum mendaciis
eructandas semper apertum fame obstruxit. Ille enim primus omnium
horrendum illud (ut alia taceam) contra matris Elizabethae natales
mendacium conflavit, quod nemo temporibus illis, recenti in eam
pontificiorum odio novit, Anglia totis quadraginta postea annis non
audivit, temporum ratio falsitatis et vanitatis liquidissime
convincit, et ipse sui immemor, quod mendacem non oportuit, plane
coarguit. Sunt tamen malesani qui hoc tam impudenti mendacio chartas
foedare nondum erubescunt.
24. Infoelici horum fato Iacobus Fitz-Eustace, id est, filius
Eustachii, vicecomes Baltinglasius magnae inter Hiberniae proceres
existimationis, perterritus, in Hispaniam fugit, ubi miser moerore
contabuit. Qui zelo religionis Romanae arma in principem paulo ante
cum rebellibus induerat, et obscura brevitate ad comitem Ormondium
vicinum (qui genus a Sancti Thomae
Cantuariensis sorore) ut idem pro religione Romano faceret, inter
alia his verbis false hortatus: Nisi beatus Thomas Cantuariensis
pro ecclesia Romana mortem oppetisisset, ne tu quidem comes Ormondiae
unquam extitisses. Ad expiandam enim Thomae caedem ampla in
Ormondia praeda eius antecessoribus Henricus II olim donaverat.
25.
Ioannes Perottus ex ordine equestri, qui Momoniae cum laude
praefuerat, Hiberniae prorex sive deputatus hoc anno constitutus,
simul ac gladium accepisset, ordines regni ad parlamentum evocavit,
in quo leges nonnullae sancitae et Desmonius iampridem caesus laesae
maiestatis damnatus, et latifundia omnia, tam eius quam aliorum
rebellium in Momonia, fisco addicta. Quae cum
regina satis vili pretio locare constituisset, ut colonos eo
invitaret, ne agri feracissimi inculti iacerent (rebellio enim ista
miseram vastitatem intulerat) nonnulli eorum qui in rebellium
professiones inquirere iussi, et alii qui agros conduxerunt, fideles
subditos possessionibus tanta violentia exturbare coeperunt, ut
necessarium fuerit reginae istos edicto coercere, ne violenta
privatorum avaritia novam rebellionis flammam excitaret. Qua in re
prorex operam laudabiliem navavit, licet subinde ab Anglis
insimulatus, tanquam Hibernicis indulgentior et Anglis durior.
Verum ille ius aequabiliter distribuendo, et
Hibernicos aeque ac Anglos fovendo, pacem optatissimam provinciae
infudit, et incolarum immanissimos tranquilla potestate legibus
subiecit, Scotos Hebridianos, qui in Hiberniam ex insulis irruperant,
graviter exercuit. Donellum Gormi, id est Caeruleum, et fratrem eius
Agnum Mac-Connell, qui Glinnes regiunculam occuparant, et Surleium
Boy, id est Flavum, eorum patruum, qui Rout tractum vicinum iuxta
insulam Ricneam, nunc Racchlin, invaserat, eo adegit; plurimis ex ea
familia fortitudine Merimani centurionis occisis, ut in reginae fidem
iurarent, et precario quasdam terras in eo angulo ab ea acciperent,
sub conditionibus, solis regibus Angliae militandi, nec aliis sine
eorum licentia; aliquot equites et pedites in expeditiones mittendi,
et certum numerum boum et accipitrum in singulos annos dependendi.
Haec in Hibernia.