Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio
MDLXXXI. Randolphus pro Mortonio et contra Lenoxium intercedit. | Eius ad Scotos querelae. | Seditionem excitare studet. | Se a Scotia subducit. | Mortonius obtruncatur. | Amici in Angliam fugiunt. | Norrisius in Frisia vincit. | Vincitur. | Duellum ridiculum. | Ebrietatis vitium e Belgio in Angliam deductum. | Hispanus Lusitaniam occupat. | Quo iure. | Titulus reginae Franciae ad Lusitaniam explosus. | Elizabetham tecte contra Hispanum concitat. | Antonium Lusitania eiectum in Angliam mittit. | Ad nuptias cum Andino quosdam delegat. | Et Elizabetha alios. | Matrimonii pacta. | Reservatio addita. | Gallus nuptias urget. | Elizabetha differt. | Differendi causae. | Andinus iterum in Angliam venit. | Illi annulum tradit regina. | Varii animorum in aula habitus. | Regina animi anceps. | Incommoda ex nuptiis neglectis cogitat. | Cur coelibatum nuptiis praetulit. | Liber contra nuptias editus. | Illa contra edicit. | Author libri deprehensus, et dispersor. | Dextrae praeciduntur. | Edmundus Campianus et Iesuitae morte affecti. | Necessaria haec in catholicos animadversio. | Suspicio in eos aucta. | Tergiversando. | Perniciosa dogmata proseminando.
INC
Ianuario ineunte, Thomas Randolphus, equorum dispositorum praefectus in Scotiam mittitur cum mandatis, ut ad religionem et amicitiam cum Anglis conservandam nihil non ageret, ne qua vis Mortonio inferretur, Lenoxius e Scotia submoveretur, et proceres Anglicae factionis ad spem erigentur. Ille deprecatorem diligenter pro Mortonio agit, ex hominis erga regem meritis, ex Elizabethae honore, ne illa tam bene merita repulsam in tam iusta causa pateretur, et ex delatorum invidia. Res respondet se pro munere regio non posse hominem maiestatis postulatum non iudicio subiicere, se autem reginae exploratam benevolentiam agnoscere, nec velle quicquam committere, quod quovis modo offensionem iuste concitare poterit.
2. Postea Randolphus in ordinum conventum admissus, enumeratis Elizabetha in Scotiam et ipsum regem beneficiis, scilicet, regnum a Gallis Anglorum sanguine liberasse, religionem regemque propugnasse, de eodem subducendo (quod falso perhibetur) vel de iugere terrae in Scotia occupando ne semel quidem cogitasse, cum tamen occasiones non defuerint Scotiam debellandi, regi in cunis vagiente, matre in Anglia captiva, et proceribus inter se discordantibus. Verum contra, illam omnem curam impendisse, ut regem cum regno, qui sibi artissimis sanguinis, vicinitatis, et religionis vinculis erat coniunctissimus, conservaret incolumem; cuius amorem, ut omnium proregem habuit perspectissimum, priusquam Aubignius ille Lenoxius in Scotiam venisset. Iam inde illum in regem imperium exercuisse, animum ab Anglorum amicitia ad Gallos avertisse, qui ipsum ne regem quidem hactenus agnoverant; fidissimos regi subditos amovisse, alios minus fidos induxisse, cum exteris de Anglia invadenda per literas (quas protulit) egisse; ministris verbi divini odium apud regem tanquam turbulentis et conviciatoribus concitasse, nec de iustitia inter limitaneos adminstranda curasse. Quae Elizabetha non poterat non aegerrimme ferre, cum tantae virtutis principem, eundemque necessitudine coniunctissimum, malis artibus abreptum et abalienatum videret. Nihil tamen tunc effectum vel pro Mortonio vel contra Lenoxium, in quem crimina falsa et literas prolatas ementitas fuisse plerique suspicabantur.
3. Ad alias igitur artes Randolphus se convertit. Apud Lenoxii aemulos et Mortonii amicos infoelicem Scotiae conditionem deplorat, pericula regi, reipublicae, et ipsis impendentia proponit, reginae Angliae intercessionem ingrate neglectam conqueritur, utque armis experirentur quod aliis rationibus non possent, clam submonet, et copias et pecuniam ex Anglia pollicitus. Et certe Argathelium, Montrossium, Angusium Mortonii ex fratre nepotem, Marrium, Glencarnium, Ruthuenum, Lindseium, et alios in partes pertraxerat. Verum illi statim dissentietibus inter se animis, cum viderent regem in Lenoxium prono favore totum propendere, nec Anglorum copiis ad limitem terreri, qui etiam suas opposuerat, plerique regiam maiestatem etiam in adolescente reveriti nihil in Lenoxium audebant, satisque putabant Mortonii misereri. Angusius tamen et Marrius cum Randolpho occulte pro Mortonio et contra Lenoxium moliebantur, quod cum regi per Wittinghamium innotuisset, Angusius iussus est ultra Speam fluem secedere, Marrius Sterlinium castrum protinus regi reddere. Randolphus sibi male metuens Berwicum se clam subduxit, monuitque Angusium et Marrium, rebus iam deploratis, ut sibi consulerent vel regis gratiam conciliando vel ad reginam Angliae patrocinium confugiendo. Copiae vero Anglicae iam a limite revocatae, et non ita post Mortonius conscius caedis in regem patrem patratae convictus obtruncatur. Confessus enim erat, ut perhibent, Bothwellium et Archibaldum Douglasium consilium tollendi regem impertisse, se vero tempore tam ambiguo non ausum aperire. Nec diffiteri poterat se (caede peracta) Douglasium regicidam inter intimos habuisse, fidemque chirographo dedisse ad Bothwellium defendendum, si quis regicidii accusaret. Angusius et alii, qui Mortonio studebant, in Angliam mox confugerunt.
4. In Belgicis provinciis contra comitem Renebergium pleno gradu victoriis pro Hispano progredientem, et Steenwicam Frisiae arcte obsidentem, ordines confoederati Norrisium castrorum praefectum cum Anglis et aliis miserunt, qui fortiter et foeliciter commeatum semel atque interum intulit, Renebergicos profligavit, et obsidionem solvit. Sed postea conferto cum Verdugo Hispano praelio ad Northornam, cum victoria iam esset in manibus, hostium turmis a Rogero Williams fugato, mutata Martis aliea profligatur, ipse vulneratur, plurimi caeduntur, et inter eos, ut alios taceam, Cottonus, Fitz-Williamus, et Bishopus strenui ductores. Quomodo Thomas Epirotarum ductor Norrisium ad singulare certamen hoc tempore provocavit, et Rogerus Williams eius vicarius conditionem accepit, cum ipsi supremo duci per leges militares non liceret, nescio an memorandum; cum tantummodo, utroque exercitu spectante, aliquandiu conflixerint, et neutro laeso, haustis plenis poculis comiter discesserint. Hoc tamen non praetereundem, Anglos qui ex omnibus septentrionalibus gentibus minime fuerant bibaces, et ob sobrietatem laudati, ex his Belgicis bellis didicisse immodico potu se proluere, et aliorum saluti propinando suam affligere. Adeoque iam inde ebrietatis vitium per universam gentem proserpit, ut legum severitate nostro tempore primum fuerit cohibitum.
5. Dum de oppidulis in Belgio inter ordines et Hispanos decertatur, ille opulentum Lusitaniae regnum sibi arripuit. Anno enim superiori Henricus rex Lusitaniae aetate devexa fatum complerat, pluresque competitores regnum vendicarunt, et inter eos Philippus Hispaniarum rex e sorore regis Henrici primogenita natus, si non iure, armis potior. Nec sine specie iuris, quod ex omnibus competitoribus defuncto regi fuerit generi proximior, aetate maior, et sexu virili, ideoque foemellis, aetate minoribus, et genere remotioribus in regni successione praeponendus sibi et suis videbatur, Sabaudo excluso, quod e sorore natu minore procreatus, Rainutio item Farnesio principis Parmensis filio, qui ex prima Edwardi fratris Henrici regis filia natus, et Catharina Bracantia altera eiusdem Edwardi filia, quandoquidem beneficio repraesentationis solummodo innitebantur. Quae cum nihil aliud sit quam fictio, veritatem perimere non posse contenderunt Hispani. Antonius vero prior Crati filius Lodovici alterius fratris regis Henrici quasi illegitimus, plane reiectus. Haec tamen Hispanus theologis et iurisconsultibus semel atque iterum discutienda proposuit, per Deum et fidem obtestatus, ut libere quid sibi iuris dicerent. Cumque omnes uno ore affirmarent, misso Albano invasit, Antonium a populo electum fugavit, et LXX diebus Lusitaniam totam subiugavit. Ius autem quod Catharina Medicea, Franciae regina in Lusitaniam
ab Alphonso III per Bononiae comites ante annos CCCXX sibi asseruit, tanquam obsoletum, ab Evandri matre repetitum et tot Lusitaniae iam inde regibus, ut malae fidei possessoribus iniuriosum, ab Hispanis et Lusitanis quoddammodo erat explosum. Unde illa commotior, et crescentem Hispani potentiam Lusitaniae, Indiae orientalis, et insularum plurium accessione tam longe lateque locupletatam aegre intuens, sibique ac suis posteris metuens, tum alios principes, tum Elizabetham commonefecit de eius ambitione cum potentia nimio plus se diffundente intra terminos tempestive coercenda. Nec illa quidem, sibi et subditis consultrix quae praeviderat quam periculosa sit immodica principum vicinorum potentia, aversis auribus audivit. Sed Antonium e Lusitania in Galliam fugatum, indeque in Angliam transmissum et commendatum benigne sublevavit, quod citra offensionem fore existimavit, cum illum e regio Anglorum sanguine et stirpe Lancastria agnosceret cognatum, et nullo unquam inter Hispanos et Anglos foedere de Lusitanis in Angliam non admittendis cautum fuisset.
6. Simulque regina illa Franciae et rex filius in maioris amicitiae cum Elizabetha firmamentum nuptias cum filio Andium duce vehementiori quam hactenus studio persequuntur. Ad quas procurandas missi sunt in Angliam honorificentissima legatione Franciscus Borbonius princeps delphinatium, Arthurus Cossaeus comes Segondinus marescallus Franciae, Lodovicus Lusignianus Sancti Gelasii dominus a Lansac, Tanergius Venator Corcongius, Bertrandus Salignacus a Mota-Fenellonum, Michael a Castello-novo dominus Mauvisser, Bernardus Brisonius a Granela senatus Parisiensis praeses (literatae hominum nationis princeps), Claudius Pinartus primus baro Valesiorum, Petrus Clausius Curatiarum et Marcho-montis dominus, et Iacobus Vraeus aerarii ducis Andium secretarius. Hi viri honoratissimi, summo honore excepti, opiparis conviviis in ampla domo huic usui Westmonasterii subitario opere extructa, et regio apparatu instructissima, hastiludiis a Philippo comite Arundeliae, Frederico barone Windesoro, Philippo Sidneio, et Fulcone Grevillo contra omnes promulgatis, et profuso sumptu celebratis, ut alia aulica oblectamenta, quae historici non est memorare, taceam.
7. Qui cum his de matrimonio conferrent delegati sunt Guilielmus Cecilius baro Burghleius summus Angliae thesaurarius, Edwardus Clintonus comes Lincolniae Angliae admirallus, Thomas Ratcliffus comes Sussexiae, Franciscus Russelius comes Bedfordiae, Robertus Dudleius comes Leicestriae, Christophorus Hattonus, et Franciscus Walsinghamus secretarius. Inter hos in matrimonianalibus tabulis in haec fere verba conventum est:
8. Dux Andinus et regina Angliae infra sex hebdomadas post ratificationem harum conventionum matrimonium de praesenti in Anglia contrahent. Dux et sui, modo non sint nativi Angliae subditi, suam religionem libere exerceant, in constituto aliquo loco in suis aedibus sine impedimento. Ille nihil mutabit in religione iam in Anglia recepta. Post matrimonium consummatum gaudebit titulo et honore regio, sed omnimodam rerum dispositionem reginae integram relinquet. Quod petiit, ut statim a matrimonio rex coronetur, et gaudeat eo honore, tam constante, quam soluto matrimonio, durante gubernatione regni in minoritate liberorum suorum, regina promittit se petitionem regni ordinibus in primo parlamento, quod infra XV dies post ratificationem convocabit, proposituram, et quantum potest promoturam. Literae patentes et caetera utriusque nomine emanabunt, ut tempore Philippi et Mariae. Regina ordinabit annuam pensionem duci ex authoritate parlamenti, sed quanta illa fuerit suo arbitrio relinquetur, et efficiet ut parlamentum ei pecuniam notabilem annuam assignet, si reginae supervixerit. Constituet ille reginae dotem ad annuum valorem XLM coronatorum solarium, ex ducatu Bituricensi, et mittet eam in possessionem statim. Quod de liberis in Angliae parlamento statuetur, in acta redigetur in parlamentis Franciae, ad hunc modum: masculi sive foeminae in maternam Angliae haereditatem succedent. Si duo fuerint masculi, primogenitus succedet in regno Franciae, secundo-genitus in haereditate materna. Si unus masculus, si ad utras cornoras pervenerit, morabitur in Anglia singulis bienniis VIII menses, et si dux non pervenerit ad ius regni Franciae, liberi in appanagium succedent. Si supervixerit reginae, habebit tutelam liberorum, si masculi non excesserint XVIII annum, et foeminae XV. Si antea dux moriatur, tutela relinquetur authoritati parlamenti. Dux nullum extraneum ad aliquod officium in Anglia promovebit. Nihil in iure mutabit, sed omnes consuetudines conservabit. Non abducet reginam nec liberos extra fines regni Angliae, nisi ipsius et magnatum regni consensu. Si nullis relictis liberis regina moriatur, dux nullam sibi proprietatem vindicabit in regno Angliae. Iocalia regalia ex regno non transportabit; loca singula, et regna per nativos Anglos custodiri faciet, nec inde apparatum bellicum amovebit. Non miscebit Angliam aliquo externo bello. Pacem inter Angliam et alia regna curabit. Regina solummodo gaudebit superioritate, absque omni titulo qui obveniri poterit duci, tanquam tenenti per Angliae consuetudinem. Dux hoc matrimonio non intendit praeiudicium facere iuri suo in successione regni Franciae. Praesens contractus legetur, promulgabitur, et in acta referetur in omnibus curiis Franciae et Angliae, post VI menses a die matrimonii, accedente authoritate regis Christianissimi pro ratificatione horum articulorum.
9. Fiet tractatus separatus de foedere et liga inter Angliam et Franciam. Haec omnia ratificabuntur intra duos menses in fide ex parte regis Galliae et medio iuramento pro se et haeredibus, etc., ac quamprimum poterit, literas ratificationis tradet, quibus cavebitur quod hic conclusa bona fide conservabunter. Reservatio etiam seorsum addita fuit omnium delegatorum chirographis consignata, Elizabetham vero non obligari ad nuptias consummandas, donec illa et dux Andinus in quibusdam rebus sibi invicem explicate satisfecerint, et de iisdem intra sex septimanas regem Galliae scripto certiorem reddiderint.
10. Priusquam sex illae septimanae expletae, missus est hac de re in Galliam Ioannes Somerus sacri consilli ab epistolis. Rex audire abnuit, urget ut nuptiae iam contractae actutum celebrentur, nec quicquam aliud iam superesse. Somerus contra foedus defensivum et offensivum prius ineundum ex tabulis demonstrat, Gallus reclamat. Walsinghamus ad haec componenda amandatur, qui iunctim cum Henrico Cobhamo ordinario in Gallia legato, et Somero, haec et huiusmodi doceat:
11. Quamvis vulgus hominum nuptias protelatas
minus aeque interpretaretur, Elizabetham tamen non alio consilio ad nuptias propendisse, quam ut populo suo importune ut nuberet suadenti satisfaceret, ad certam in suis liberis successionem firmandam. Andinum autem ducem nuptias ambientem ob virtutem et regii generis splendorem caeteris omnibus merito in amore praetulisse, quem adhuc erga ipsum profitetur esse summum. In connubio tamen paciscendo eo usque assensum cohibere, donec populo suo rem gratam esse persentisceret, ne sero sapere videretur. Multa enim intervenisse impedimenta, scilicet internum illud in Gallia bellum, afflictas Andini fortunas, qui regis gratia immerito exciderat; in Anglia optimi cuiusque animum ad huiusmodi nuptiis esse aversum, ut hinc fuerint dilatae, cum tamen reginae in eum amor idem constet. Gallum nuptias in praesentiarum consummandas intempestive urgere, cum ab Andino iam bellum in Hispanum fuerit susceptum, quod sine honoris macula, et utriusque regni Galliae et Angliae incommodo, Belgiisque pernice, deponere neutiquam poterat, Hispani potentia nimio plus indies augescente. Ad haec cum populus Anglicus nihil maius in votis habeat, quam regnum per has nuptias tranquilla pace conservari, in funestum bellum e laetissima pace praecipitatum iri, cum regina mariti bello necessario implicaretur. Quare de nuptiis non agendum ulterius donec Andinus bello suscepto explicaretur, et foedus mutuae defensionis et offensionis inter Angliam et Galliam sanciretur. Quod Elizabetha sane inprimis optavit, Gallus mutuae defensionis foedus se lubenter initurum promisit; de offensivo foedere, priusquam nuptiae celebarerentur, plura audire plane recusavit.
12. Haud multo post in Angliam venit ipse Andinus (qui Belgii gubernator ab ordinibus designatus) postquam Cameraci obsidionem Elizabethae pecunia foeliciter solvisset. Grandem enim pecuniam illa per Henricum Seimorum, Palavicinum, et Bexium Gallum clam suppediverat. Spe ille erat si nuptias praesens non conficeret, saltem efficeret, ut Elizabethae gratia subnixus Belgis, qui illam tanquam divam sospitam colebant, gratior esset. Exceptus erat humanitate quam sperare poterat maxima, nullaque erant honoris et amoris argumenta quae illa non exhibuit cumulatissime, usque adeo ut mense Novembri quamprimum regni anniversaria magnifice celebrasset, vis pudici amoris inter amatoria colloquia eo provexit, ut annulum suo digito detractum Andini imposuerit, certis quibusdam legibus inter ipsos adhibitis. Adstantes nuptias sponsione iam contractas interpretabantur. Inter quos Andegondius urbis Antwerpianae praefectus missis illico in Belgium nuntiis hoc significavit, Antwerpiaque festis ignibus tormentorumque tonitru publicam laetitiam testata est. Aulicorum animos domi varii affectus occuparunt, alii laetitia gestierunt, alii obstupuerunt, alii moerore deiecti. Leicestrius qui ad nuptian impediendas coniurationem clandestinam inire coeperat, Hattonus vicecamerarius, et Walsinghamus, quasi de regno, de regina, de religione iam conclamatum, fremuerunt. Mulierculae quibus regina familiariter utebatur eiularunt, animumque obiectis terroribus ita angoribus implicarunt, ut illa ancipiti cura noctem insomnem inter suas flebilibus modis concinentes traxerit. Postridie Andinum convenit, arbitrisque remotis longos conserunt sermones. Ille tandem in cubiculum se recipiens, proiecto annulo illo, et mox resumpto, uno et altero dicterio muliebrum
levitatem, et insularium inconstantiam perstrinxerit.
13. Illa anxia animo recoluit quae a Burghleio et Sussexio audiverat: nisi Andino nuberet offensionis foedus a Gallo non posse sperari, Hispani magnitudini solam et solitariam imparem esse; qui filia Scotorum regi in nuptias oblata, omnes in Anglia pontificios, profugos, rebelles, rerum praesentium pertaesos, et perdita fide homines, quorum magnus ubique numerus, in Scoti partes facile pertraheret. Spem bonorum qui sobolem regiam ex his nuptiis sperarunt, infractam iri, qui ipsa posthabita iam in competitorum aliquem oculos coniicerent. Praeterea ipsam in maximam offensionem apud Gallum Andinumque non posse non incurrere, qui tanto tempore tot consultationibus habitis, tam honorificis legationibus missis, et tanta pecunia effusa, eludi aegerrime ferant, utcunque simulatione obtegant, quo sibi consultant, vel consequendo pecuniam praesentem Andino in bellum Belgicum vel annuam in futurum pensionem. Nec minor haesit in animo scrupulus, si Andinus neglectus uxorem ex Hispania assumeret, quod aliqui insusurrarunt, tunc periculum utrinque e Gallia et Hispania imminere illa praesagit.
14. Inter difficillimas
has de nuptiis cogitationes, in quas temporum ratio ex quadam necessitate eam subinde coniecerat, illam apud animum certo constituisse opinati sunt nonnulli, quod caelibatu magis quam nuptiis, et reipublicae et suae gloriae posset consulere. Utique praevidit, si subdito nuberet, sibi ex disparitate dedecus contracturam et ad domesticas simultates et turbas faces accensuram; si extero, et se et populum externo iugo subiecturam, religionemque in periculum devocaturam; non oblita quam infoelix fuerit Mariae sororis cum Philippo extero connubium, et quam infaustum illud proavi Edwardi IV, qui primus regum Angliae a Normanica victoria subditam in uxorem acceperat. Gloriam etiam quae sibi innuptae integra et indelibata mansit, in maritum nuptiis transcribendam timuit. Praeterea pericula ex conceptione et puerperio a medicis et mulierculis ex abiditis causis obiecta, quae saepe animo obversabantur, admodum deterruerunt.
15. Urebat insuper animum liber stilo aculeato contra has nuptias, ex formidine ne religio immutaretur, editus et inscriptus Vorago qua Anglia Gallico connubio absorbenda. In quo consiliarii qui nuptiis faverent, quasi ingrati in patriam et principem suggilantur, ipsa regina, inter medias adulationes, quasi sui dissimilis, obliqua insectatione perstringitur, Andinus convitiis indignis dilaceratur, Gallica natio odiose proscinditur. Ipsae nuptiae ob religionis discrepantiam (ut filiae Dei cum filio Antichristi) tanquam profanae, ecclesiae exitiosae, et reipublicae pernitiosae e sacris literis misere detortis, virulentis verbis damnantur. Nec persuaderi voluit regina authorem libri sibi aliud proposuisse, quam ut subtidorum odium in ipsam concitaret (quae semper non minorem amoris apud populum, quam authoritatis rationem habuit et, quodque principes solent, praecipuam curam ad famam direxit) et viam occulte aperiret ad aliquam prodigiosam innovationem, cum ad securitatem reginae et regno praestandam, et pericula propulsanda ne verbum quidem scriptor ille addiderit; et regni ordines iam antea nuptias, ut certissimum contra impendentia mala remedium maximopere efflagitassent. Haec publico scripto declarat, in quo libelli authore, ut seditionis praecone, damnato, propensum Andini in se et protestantium religionem animum praedicavit, tantam iniuriam tanto principi et optime merenti, qui nihil vel in republica vel in religione immutari postulaverat, illatam doluit; simulque Simierum Andini administrum quem calumniis nonnulli onerarant, ob prudentiam et modestiam collaudavit; populum autem monuit libellum illum nihil aliud esse quam commentum proditorum, ad concitandam foris invidiam, domique seditionem, et coram magistratu igne absumi iussit.
16. Iam inde puritanis sive novatoribus paulo offensior esse coepit, a quibus haec profluxisse facile credidit; et pauculos sane dies Ioannes Stubbus ex Lincolniensi iuris collegio fervidus religionis professor (cuius sororem Thomas Cartwrightus inter puritanos antesignanus duxerat) huius libelli author, Guilielmus Pageus qui exemplaria dispersit, et Singletonius typographus apprehensi. In hos sententia lata, ut dextrae praeciderentur, ex lege Phillipi et Mariae contra seditiosorum scriptorum authores et disseminatores. Quamvis sententiam fuisse erroneam et irritam ex falsa notatione temporis quo lex illa lata, legemque fuisse temporariam et (Maria moriente) una interiisse iurisperiti nonnulli obmurmurarent. E quibus Daltonus qui hoc clamitabat in carcerem datus, et Monsonus in communium placitorum foro iudex ita verbis asperis exigitatus, ut loco cesserit; cum Wraius summus Angliae iustitiarius in temporis notatione errorum fuisse nullum, et ex legis verbis docuisset legem in eos qui regem seditioso scripto violabunt, sancitam esse, regemque Angliae nunquam intermori; imo legem illam anno primo Elizabetham ad eius vitam et haeredum ex eius corpore revocatam fuisse. Ita ad pegma in rerum venalium foro Westmonasterri Stubbo et Pageo dextrae cultro laniaro vi mallei in carpum adacto praeciduntur. Typographo autem parcitur. Memini qui praesens aderam, cum Stubbus, dextra absciscca, sinistra caput nudaret, et clara voce diceret vivat regina, multitudo circumfusa omnino obticuit, sive ex huius novi et inusitati supplicii horrore, sive ex commiseratione in hominem famae intergerrimae, sive ex odio nuptiarum quas religioni exitiosas futuras plerique praesagierunt.
17. Haec primis diebus post Andini in Angliam adventum, dumque hic haereret, regina, ut formidinem demeret quae multorum animos occuparat, religionem immutatam iri, et pontificios tolerandos, importunis precibus evicta permisit ut Edmundus Campianus, quem dixi, e Societate Iesu, Radulphus Sherwinus, Lucas Kirbius, Alexander Briantus sacerdotes iudicio sisterentur, qui accusati ex lege maiestatis XXV Edwardi III reginae regnoque perniciem struxisse, pontifici Romano reginae hosti adhaesisse; ad res novandas viresque colligendas in Angliam venisse. Capitis damnati erant. cumque pervicaciter papalem contra reginam authoritatem defenderent, extremo supplicio affecti. Campianus enim iam damnatus, interrogatus primum an Elizabetha esset regina legitima et de iure, respondere abnuit; deinde an a regina vel papa staret si ille copias contra reginam miserit, a papa se staturum palam professus est, et chirographo testatus. Postea et alii nonnulli iisdem de causis mulctati, cum toto decennio a rebellione, de quinque tantum pontificiis supplicium sumptum fuissit. Sed haec historiae ecclesiasticae scriptori relinquo. Liceat tamen mihi bona cum euis venia paucula quae cum republica colligata summatim hic adnotare. Eiusmodi certe haec tempora fuerunt, ut regina, quae vim conscientiis afferendam nunquam censuit, subinde quereretur se ad haec necessario adactam fuisse, nisi sub quaestio conscientiae et catholicae religionis praetextu sibi et subditis perniciem inferri maluissent. Plerosque tamen ex misellis his sacerdotibus exitii in patriam conflandi conscios fuisse non credidit. Superiores autem hos ut sceleris instrumenta habuisse, quandoquidem qui mittebantur plenam ac liberam sui dispositionem superioribus relinquerent. Cum enim qui nunc et postea deprehensi interrogati essent, An ex authoritate bullae Pii V pontificis Romani subditi a sacramento fidei erga reginam ita solverentur, ut arma in principem induerent? An illam legitimam reginam esse censerent? An Sanderi et Bristoi sententiae de bullae illius authoritate subscriberent? An si pontifex Romanus in reginam bellum moveret, huius vel illius partibus se adiungerent? Responderunt alii adeo ambigue, alii adeo ferociter; nonnulli praevaricando aut silendo ita eluserunt, ut eos aliquid perfidiae alere nonnulli ingenui catholici suspicari coeperunt; et Ioannes Bishopus pontifici Romano devotus contra hos scripserit, et solide docuerit constitutionem illam concilii Laterani nomine obtrusam, ex qua tota subditos a fidelitate absolvendi et abdicandi principes authoritas fundatur, nihil aliud esse quam papae Innocentii III decretum, nec unquam in Anglia admissum; imo concilium illud plane nullum fuisse, nec quicquam omnino a patribus ibi decretum.
18. Suspiciones etiam magis magisque excitatae ex maiore numero sacerdotum indies in Angliam subrepentium, qui hominum animos clam tentarunt, principes excommunicatos deturbandos praedicarunt, Romanam religionem non profitentes titulo regiaque authoritate excidisse, sacris initiatos ecclesiastica quadam libertate ab omni principum iurisdictione liberos esse, nec eorum legibus teneri, aut maiestatem revereri debere mussitarunt: pontificem autem Romanum summum imperium et plenissimam potentiam in universum orbem, etiam in politicis, habere, Angliae vero magistratus minime esse legitimos, ideoque pro magistratibus neutiquam habendos. Imo quaecunque reginae authoritate acta fuerint, ex quo bulla declaratoria Pii V publicata, iure divino et humano omnino irrita esse et instar nihili existimanda. Nec dissimularunt eorum nonnulli se non alio consilio in Angliam rediisse, quam perinde ut bulla ista omnes semel simulque generatim, ita illi singulos seorsim ab omni fidelitatis et obsequii erga reginam sacramento reconciliando inter confitendum absolverent; et hoc factu facilius videbatur, cum ab omni mortali peccato simul absolutionem promitterent, et tutius quia occultius, et sub sigillo confessionis.
![]()
MDLXXXII. Novae in pontificios leges. | Andinus in Belgium navigat. | Brabantiae dux etc. inauguratur. | Angli aliquot ab eo difficiunt. | Norissius strenue se gerit. | Andinus inglorius Belgio discedit. | Cometa. | Rex Daniae in eques garterii. | Mercatorum Anglorum querelas negligit. | Tractatus cum Scota in aliud tempus reiicitur. | Gourius et alii turbas in Scotia excitant. | Regem intercipiunt. | Lenoxium e Scotia emovent. | Gallus ad regem liberandum mittit. | Scota filii interceptionem et suam conditionem deplorat.
AEC
et huiusmodi extorserunt a regni ordinibus qui Westmonasterii mense Ianuario convenerunt novas et severiores in pontificios leges, quibus maiestatis rei declarantur, quicunque subditos ab obsequio in principem et a religione in Anglia constituta dissuaserint, aut Romanae ecclesiae reconciliaverint; necnon qui ita dissuasi aut reconciliati fuerint. Qui missam celebrabunt, ducentis marcis et incarceratione per annum, et amplius donec persolverint, mulctantur; qui missae sponte intererunt, centum marcis et incarceratione itidem per annum; quique sacra in suis parochiis adire recusabunt, viginti libris in singulos menses. Quod de lunaribus mensibus inique interpretatum clamitarunt pontificii, qui hactenus absentiam diebus dominicis et festis uno solido in egenorum usum redemerant. Sed ecclesiasticus historicus haec fusius persequatur.
2. Andinus, postquam tres totos menses in Anglia haesisset, mense Februario in Belgium iter suscepit. Ipsa regina Cantuariam usque honoris ergo deduxit, comitemque Leicestrium, Carolum Howardum, Hunsdonium, Willoughbeium, Windsorium, Sheffieldium barones, Philippum Sidneium, Franciscum Russellium, Georgium Bourchierum, aliosque nonnnullos ex equestri ordine clarissimos Antwerpiam usque comitari iussit; ubi in ducem Brabantiae, Limburgi, Lotharingiae etc. inauguratur. Ordines enim foederatorum Belgarum Hispanum ob leges violatas principatu excidisse iam antea pronuntiaverant, sigilla fregerant, insignia ubique deiecerant, et fidei sacramento populum ita absolverant, ut liberum esset alium principem sibi deligere. Ille Romanae religionis cultum omnibus qui sibi fidei iusiurandum praestarent, et Hispanum eiurarent, permisit. Deunde bello se accinxit, Aldenardam amisit, Alostum coepit; sexcenti Angli imperiosam Norrisii severitatem causati, ab illo ad Hispanos Thoma
Norrisio, Barneio, Cornisho, et Gibsono ductoribus transfugerunt, qui omnibus periculis expositi et contemptissime habiti, sera poenitantia et infinitis miseriis perfidiae poenas solverunt. Norrisius tamen cum trecentis equitibus et cohortibus reliquis singularem et fortitudinis et militaris scientiae laudem apud omnes retulit Parmensem maioribus copiis irruentem animose excipiendo, et considerate ad moenia Gandavi se recipiendo, Andino et Aurasionense e moenibus virtutem militarem admirantibus. Sed quis his immemor? Andinus cum ingentem pecuniam ex Anglia suppeditatam nullo successu in Belgio profudisset, et deprehendisset umbratiles titulos sibi tantum delatos, rerum summam penes ordines esse, praecipiti consilio Antwerpiam aliasque urbes armata manu frustra non sine suorum caede tentavit, et brevi inglorius Belgium reliquit.
3. Cometam mense Maio in XII Geminorum gradu prope Capellam conspectum, radiante cauda supera et ultra humerum dextrum Ericthonii proiecta, et horrendam in Norfolcia tempestatem crebro fulmine, tonitru, impetuoso ventorum furore, et densissima grandine trium pollicum crassitudine, stellularum in calcaribus figura efferatam, satis sit vel verbo memorasse.
4. Elizabetha, ut se foras firmaret contra Hispanum, quem ex subsidiaria illa pecunia Andino subministratam exacerbatum noverat, Fredericum secundum Daniae regem, iam olim sibi charissimum, in Georgiani ordinis societatem cooptavit, et Peregrinum Bertium, quem illa in deferendis honoribus admodum parca, ad honorem baronis Willoughbei de Eresby aegre admisit priusquam virtutis specimen dedisset (etsi mater eius ducissa Suffolciae unica esset filia et haeres baronis Willoughbei) ad eum legavit, qui insignibus investiret. Danus torque rosato collum circumdari, et periscelide tibiam substringi laetanter admisit; caetera insignia reponenda accepit, induere vero, quia exotica, et iuramentum praestare omnino recusavit, cum idem iam antea fecisset, quando in Sancti Michaelis ordinem a Gallo conscriberetur. Willoughbeius dum in Dania ageret mercatorum Anglorum querelas regi proponit. Graviter enim illi conquesti erant, vectigalia fuisse nimio plus adaucta, cum olim in transitu freti Danici sive Oresundi pro singulis navibus rosatum nobilem, scilicet quartam partem unciae auri, dependerint, et tantundem pro mercibus, cum pauculis nummis in nocturnos ignes ad cursum dirigendum et doliola ad brevia et taenias denotanda. Egit etiam mercatorum nomine, ut pensitationem lastgelt remitteret, quia tricesima pars omnium mercium mutui nomine, ardente inter Danum et Suecum bello, exacta fuit, cum promisso ut bello finito refunderetur. Sed ut magni momenti in aliud tempus reiecta fuere. Principes enim vectigalia, quae semel intenderunt, vix unquam relaxant, qui huiusmodo regalia (ut vocant) ad cuiusque regni ius et libertatem spectare, nec externae moderationi subiacere iudicant.
5. Illa etiam ut domi securior esset, cum Scotorum regina rem componere per Walterum Mildmaium cogitavit. Verum deprehenso, Guisium ad eam liberandam consilia arcana cum quibusdam profugis Anglis agitare, et copias contrahere, specie quidam ut Andino in Belgio militarent, revera ut in Angliam ex Aueo sive Ew obscuro portu Guisiani iuris in Normania transmitterentur (quod Gallus primus edocuit, et pro suo erga Elizabetham amore impedivit), res in aliud tempus reiicitur, et illa negligitur.
6. Veruntamen, ut Guisii molitionibus in Scotia obviam iretur, qui Lenoxii opera ad advertendum Scotorum regem ab Anglis abuti credebatur, Guilielmus Ruthuenus, quem rex nuperrime Gouriae comitem creaverat, turbas dedit. Ille, ne a patre degeneraret, qui infesto erat in regis matrem animo, et alii coniurati omnes ingenii vires in hoc contulerunt, ut Lenoxium et Arranium a rege amoverent, sub obtentu ut religioni, regis securitati, et amicitiae cum Anglia caveretur; et hac techna usi: Lenoxio, qui Scotiae camerarius constitutus, persuadetur ut obsoletam camerarii iurisdictionem rigide exerceret, nec alio consilio, quam ut ille odium sibi imprudens apud multitudinem accenderet; verbi divini ministri idem inflammarent, declamitando e suggestu contra eum tanquam pontificium, Guisianum, et rigidum iuris exactorem, exitiumque palam praedicerent. Cum itaque Lenoxius a Pertho, ubi rex tunc egit, Edenburgum profectus esset ad iurisdictionem illam exercendam, et Arrianius peregre esset, Gourius, Marrus, Lindeius, et alii, arrepta opportunitate, regem ad castram Ruthuenum invitarunt, ibique invitum detinuerunt, nec in agros exspatiari, terrore iniecto, permiserunt. Fidissimum quemque ex administris amoverunt, Arranium in custodiam abripuerunt, regemque adegerunt ut, Angliae regina (quae a consilio non aliena) intercedente, Angusium exulantem domum revocaret, Lenoxium in Galliam remitteret; qui homo ingenio placidissimo ut publicae quieti consuleretur (regis suasu ex eorum impulsu) Dunbritonio, quod facile defendere poterat, cessit, et in Galliam redire non abnuit. Nec his contenti, regem invitum compulerunt hanc sui interceptionem literis ad reginam Angliae comprobare, et conventum ordinum ab istis indictum iustum esse decernere. Buchananum tamen inducere non poterant, ut hoc eorum factum vel scripto libello, vel persuasione per nuntium approbaret, qui se factiosorum causam contra principes iam ante suscepisse dolenter ingemuit, et paulo post obiit. Vir qui nec coelo, nec solo, nec seculo erudito, ut ille cecinit, natus, ad summum tamen poeticae facultatis culmen tam foeliciter ascendit, ut poetarum huius seculi princeps merito habeatur.
7. Cum haec Gallus certis nuntiis comperisset, Motta-Fenellonum per Angliam et Manninguillum per mare cum iisdem documentis in Scotiam amandat, scilicet, ut rationes liberandi regem quovis modo expedierent, factionem Gallicam confirmarent, regis animum in Gallorum amicitiam pellicerent, et gratulantes significarent, regiam matrem eius ex materna pietate regium titulum ei indulgere, atque in regni societatem iam libentissime admittere, scilicet, ut verus et legitimus rex a Christiani orbis principibus, Scotisque omnibus agnosceretur, et partium studia penitus tollerentur. Illa interim tota suspenso et solicito animo, miseriis oppressa, et diurturni carceris calamitate sine ulla libertatis spe intabescens, grave suum fatum, afflictissimamque filli conditionem longis literis Gallice conscriptis, quas maternus amor et animi anxietas extorserunt, apud Elizabetham deplorat, in hanc sententiam, ut ex ipso autographo in pauca contraham:
8. Cum certo acceperim filium meum a rebellibus interceptum (sicut et ipsa ante aliquot annos) ex iusto timore, ne communem mecum infoelicitatis sortem subeat, non possum luctuosas meas queremonias non egerere, et easdam in tua, si fieri possit, conscientia insculpere; ut mea apud posteros constet innocentia, et eorum ignominia, quorum iniquitate in has miserias indignissime fui coniecta. Verum cum istorum artes et machinationes (quantumvis nefariae) hactenus plus apud te valuerint, quam querelae meae iustissimae, potentiae tuae ius et aequum iam cedant, visque veritatem apud homines opprimat; ad Deum immortalem provocabo, cuius solius in nos pari iure et honore principes imperium agnosco. Eundumque invocabo (apud quem, nec fuco nec fraudi locus erit) ut novissimo die, pro nostris inter nos meritis retribuat, quomodocunque adversarii mei insidiosas versutias apud homines (et forsan apud te) obvelare norunt. In eius igitur nomine, et quasi pro eius tribunali, tibi in memoriam revoco, quibus artibus quidam tuo nomine emissarii Scotos mihi subditos in rebellionem contra me, dum in Scotia agerem, traxerunt, et omnia mala quae iam inde ibi acciderunt concitarunt. Quod (ut alia taceam) certo constat ex testimoniis prolatis et confessione ex Mortonii ipsius ore qui eo nomine ad honores evectus. In quem si ex iure egissem, et tu opem rebellibus non tulisses, contra me et meos haudquaquam tam diu subsistere potuerant.
9. Dum in carcere in Lacu-Levino detinerer, Nicholaus Throcmortonus tuo nomine mihi author fuit, ut signato diplomate regno cederem (quod irritum futurum ille asseveravit, irritumque orbis universus habuit) donec tu prono favore et armata manu istius diplomatis authoribus auxilium tuleris. Et dicas bona fide, an eiusmodi subditorum tuorum in te authoritatem et potestatem agnoscas? Inde tamen mea regia authoritas tuo consilio et auxilio mihi ablata, et regnum in filiolum per aetatem incapacem translatum. Cumque ipsa non ita pridem regnum illi legitime confirmare statuerim, a nonnullis proditoribus vi abreptus est, qui illum, perinde ac meipsam, regno spoliare, si non etiam et vita, proculdubio destinarunt. Postquam ego e Lacu-Levino elapsa, et iam rebelles praelio aggressura, opem tuam imploravi adamante illo remissio, quem a te in amoris pignus iam antea acceperam, cum prolixa auxilii contra rebelles pollicitatione subinde repetita; etiam fide data, ut si me ad te reciperem, te ad limites accessuram et in persona adiuturam. Ego haec tua pollicatione toties iterata freta (etsi tui mihi saepe verba dederint) ad te tanquam ad anchoram sacram in adversis confugere statui. Et confugissem sane, si tam facilis aditus mihi patuisset, ac contra me rebellantibus semper patuit. Verum priusquam accedere potuerim, intercepta fui, custodibus stipata, in loca munita conclusa, et ipsa morte graviora iam inde perpessa.
10. Scio te obiecturam quod mihi cum Norfolciae duce intercessit, illud tamen tibi aut regno tuo fraudi fuisse pernego. A primariis enim regni Angliae consiliariis fuit approbatum, et eorum subscriptionibus, quae proferri possunt, confirmatum, qui etiam tuum assensum affirmate promiserunt. Et qui (quaeo) potuerunt tanti viri assensum tuum ad illud promittere, quod te vita, honore, et diademate spoliaret? Hoc tamen tu ab omnibus credi velis.
11. Caeterum cum nonnulli ex illorum rebellium numero sera poenitantia respiscerent, et plenius perspicerent e colloquio inter delegatos nostros Eboraci, quam inique mecum egerint, illi statim cuis copiis in castro Edenburgensi obsessi, et e primariis alter veneno, alter suspendio misere sublatus.
Et hoc quidem postquam tuo rogatu effecerim, ut semel atque iterum arma posuerint spe pacis, quam Deus norit, an adversarii mei unquam cogitaverint.
12. Iam inde mihi deliberatum erat experiri, an patientia rigorem emollirem, perferendo singula quae captivae imperata. Omne tamen colloquium cum filio per literas aut internuntio hoc anno iam vertente penitus interclusum erat, ut filius a matre tristissima animorum disiunctione, si fieri posset, divelleretur.
13. Conditiones pacis et concordiae inter nos ineundae saepe proposui Chatesworthiae ante annos undecim cum delegatis, atque tecum per legatos regis Christianissimi, et meos, et superiori hyeme cum Bealo sincere egi. Sed conditiones illae semper reiectae, morae quaesitae et interpositae, consilia mea suspecta, et omnes animi mei sinceri affectus semper damnati. Nec alium ego fructum ex diuturna patienta tuli, quam quod praescriptione quadam invaluerit, ut asperius indies tractarer; nec quidem ut captiva, sed ut infimae conditionis servula. Certe haec diutius perferre non potero, et quomodocunque res cadat, si moriar, mortis meae authores manifestabo; sin vivam, efficiam (spero) ut nefariae in me molitiones et calumniae intermoriantur, ut maiore tranquillitate, quod vitae reliquum sit, transigam.
14. Quare ad tollendas omnes inter nos offensiones, proferantur Hispanorum, qui in Hibernia nuper capti, in me testimonia, producantur Iesuitarum examinationes, permittatur cuilibet licentia me publice accusandi, modo itidem et mihi defendendi libertas concedatur, nec inaudita condemner. Malefici et incarcerati vilissimi ad sui defensionem admittuntur, et accusatores coram sistuntur. Cur non ita mecum agitur, quae regina inuncta, tibi cognatione proxima, et regni haeres post te legitima? At hoc postremum illud est, quod adversarios meos, qui nos inter nos committere student imprimis angit uritque. Hei mihi, non est cur hoc eos angat, Deum et honorem meum testor, me non aliud regnum quam coeleste istud iam diu cogitasse. Tu tamen religione obligaris, officii et iustitiae ratione teneris, ne post mortem meam certissimum filli mei ius inturbes, nec illorum occultas molitiones promoveas, qui cum in Anglia, tum in Scotia gnaviter in meam filiique perniciem incumbunt. Quod satis superque elucet ex documentis nuntiorum tuorum in Scotia, qui seditiosissime egerunt, te proculdubio ignorante, sed Huntingdonio diligenter satagante.
15. Hoccine aequum, ut ego mater prohibear non solum filio oppresso consulere, sed etiam quo in statu sit intelligere? Si missi fuissent filii bono, forsitan consilio meo usi, illi gratiores eo nomine advenissent, certe tu me tibi arctius obstrinxisses. Nec erat cur profectionem tantopere celares, aut mihi tunc temporis libertatem omnem plane adimeres. Ut libere tamen loquar, obsecro ut eiusmodo administris in rebus Scoticis non amplius utaris. Etsi enim credam Carium nihil se et suo honore indignum suscepturum, de Huntingdonio tamen, propter mala in me merita, nihil boni mihi promittere possum.
16. Per necessitudinem igitur inter nos coniunctissimam magnopere rogo, ut filii saluti serio prospicias, ut Scoticis rebus, me inconsulta aut rege Galliae, non amplius te interponas; eos qui filium in custodia detinent, et quo volunt, invitum cogunt, non alio quam proditorum loco habeas. Denique per Christi redemptoris crucem et passionem obtestor ut, aequis legibus post tot annis libertati restituta, alicubi extra Angliam, tantillo vitae tempore quod supersit, post diuturnum carceris squalorem, corpus extenuatum refocillem. Ita me et meos, et imprimis filium in aeternum tibi devincies. Nec hoc omni contentione petere cessabo, donec annueris. Ut tantopere petam, afflictissima valetudo cogit. Efficias igitur ut humanius iam inde mecum agatur, alias perpeti plane non potero; nec me ad alterius cuiuspiam
quam tuum ipsius arbitratum remittas. Quaecunque vel bona vel mala posthac mihi obtigerint, tibi uni accepta referam. Hoc me dignere favore, ut quae velis a te vel per literulam vel legatum Gallicum intelligam. Acquiscere in illis quae Salopiensis mihi significat non possum, quandoquidem indies immutentur. Cum ad tuos consiliarios nuperrime scripserim, iussisti ut tibi uni res meas impertirem. (Illis vero tantum authoritatem ad me affligendam detulisse haud aequum erat.) Hinc tamen non possum non vereri nonnullos ex illis mihi adversantes hoc procurasse, ne caeteri, postquam iustissimas meas queremonias exaudierint, se tam pro ratione tui honoris, quam sui erga te officii, opponerent. Iam mihi restat imprimis efflagitandum, ut alteram vitam cogitans, aliquem reverendum sacerdotem catholicum habeam, qui me in mea religione ad animae salutem dirigat. Hoc supremum officium nec misellis infimae conditionis denegandum. Tu exterorum principum legatis suum religionis cultum permittis, et ego meis subditis diversae religionis ultro permisi. Si hoc mihi negetur, apud Deum me excusatam iri spero, et adversarios non impune laturos timeo. Certe exemplo erit aliis orbis Christiani principibus eiusmodi in suos diversae religionis severitatem exercere, si haec exerceatur in me principem absolutam et cognatam proximam. Ita enim sum, atque tibi ita ero dum vixero, velint nolint adversarii, et quantumvis stomachentur. Familiam augeri non expeto, duas autem famulas quae mihi in hac valetudinis imbecillitate sint usui, ex quadam necessitate peto, nec liceat adversariis suam in me crudelitatem in tantillo humanitatis officio explere. Quod a Salopiensi subaccusor, me contra ac Bealo promiserim egisse cum filio de meo in Scotia iure in eum transferendo, te inconsulta, ne Beali suggestionibus credas velim; nihil nisi sub certis conditionibus promisi, quibus non obstringor, nisi a vobis praestentur. Iam inde responsum accepi nullum, altumque de illis subsequutum est silentium; sed machinationes in Scotia in mei filiique exitium non cessarunt. Silentium illud tam diuturnum nihil nihis repulsam interpretari potui; quod tibi et consiliariis per literas significavi. Quae Gallus et eius mater mihi impertierunt, ego tibi candide impertii, et consilium exquisivi; sed a te ne verbum quidem. Consilio tuo de rebus meis et mea de patria, priusquam quale illud sit noverim, me submittere ne cogitavi quidem. Hoc enim extremae imprudentiae videretur. Quos triumphos de me et captivo filio adversarii mei in Scotia agunt, non te latet. Ego nihil ibi tentavi quod tibi sit fraudi, sed ad solidam pacem in illo regno conciliandam, quod mihi non minori sit curae quam tuis consiliariis; quandoquidem hoc mea multo magis quam illorum intersit. Filio meo regis titulum gratificari et confirmare, et discordias consepelire ex animo percupii. Hoccine est filio diadema detrahere? Verum adversarii mei et meae familiae confirmari nolunt. Hoc illi invident, dum suum contra se testem in pectore gerunt, et male conscii male sibi metuunt.
17. Ne liceat istis et aliis meis adversariis tibi oculos ita perstringere, ut te vivente videnteque proximis cognatis funus ducant, et utramque coronam subruant; eoque consilio, scelera contra me, contra filium meum, et forte contra temetipsam concipiunt. Poteritne tibi bono vel honori esse, ut illorum opera ego et filius et nos inter nos tam diu secludamur? Te ad innatam lenitatem revoca, te tibi obliga, princepsque cum sis, animum ad deponendam omnem offensionem erga me principem sanguine coniunctissimam, et tui amantissimam, placabilitate emollias, ut rebus inter nos compositis placidius ex hac vita emigrem; et afflictissimae animae meae gemitus et suspiria ad Deum non penetrent. Cuius numini assiduas preces offero, ut hae iustissimae meae querelae et luctuosa lamenta locum apud te iam tandem aliquando inveniant. Sheffeldiae die VIII Novembris MDLXXXII
Subscripsit,
Vostre tres desoleé plus proche parente et affectioneé seure Marie R.
Perge ad 1583