1580l

Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio

Iustitiarius et Ormondius rebelles exagitant. | Iacobus Desmonius captus et morte affectus. | Desmonius miseriis oppressus. | Arthurus baro Greius, Hiberniae prorex. | In rebelles movet. | Angli caesi. | Italici et Hispani in Hibernia appellunt. | Munimenta erigunt. | Obsidentur. | Se dedunt. | In eos saevitur. | Vestium luxus coercetur. | Et nova in Londini suburbiis aedificia. | Mechlinia capitur. | Angli sacrilegi. | Terrae motus. | Pontificiorum afflictionis principium. | Seminariorum Anglicorum initium. | Quo consilio seminarii in Angliam missi. | Iesuitae in Angliam subrepunt. | In seminarios et Iesuitas edictum. | Personius et Campianus Iesuitae in Angliam veniunt. | Facultas pontificiis concessa. | Quales hi Iesuitae. | Profugi exteros in patriam concitant. | In eos edictum. | Sectarii ex Hollandia. | Familia Amoris. | In eos edictum. | Franciscus Dracus. | Eius origo. | Educatio. | Expeditio in Americam prima. | Oxenhamus in Americam navigat. | Magno excidit ausu. | Draci secunda expeditio. | Doughteium morte afficit. | Magellani fretum transit. | Eclipsim lunae observat. | Stellasque austrinas. | Et Magellini nubeculas. | Ioannes Winterus primus omnium per fretum rediit. | Dracus terra marique praedatur. | In opes fortuito incidit. | Cacophogam capit. | De reditu cogitat. | Novam Albion detegit. | Ad Mollucas venit. | Periclitatur. | Caput Bonae Spe superat. | In Angliam redit. | Navis quasi consecreatur. | Ille ordine equestri donatur. | Hispanus bona ablata repetit. | Respondetur. | Aliquantum Hispano rependitur. | Navigatio per mare ad Indiam quaarendam. | Comes Aurundeliae obit, qui rhedarum quas conches dicimus usum in Angliam induxit. | Greius rebelles in Hibernia coercet. | Et coniurationem comprimit. | Innocentia certum solamen. | Rebelles coerciti. | Lenoxiae duci Scoti aemulantur. | In Anglia accusant. | In eum consultatur. | Rumoribus traducitur. | Robertus Bowes ad eum accusandum missus, non admissus. | Scoti se excusant. | Eorum legatus non admissus. | Burghlaei ad eum monita. | Mortonius incarceratur.

USTITIARIUS

haec suaviter irridens in Momoniam reversus, nobiles convocatos prudenter apud se detinet, nec dimittit nisi obsidis datis promitterent operam contra rebelles cum ipso et Ormondio navare. Qui mox divisis cohoritibus rebelles indagant, baronem Lixnavum ad deditionem adigunt, Carigofoylum castrum obsidione incingunt, quod Iulius Italus cum paucis Hispanis defendit, macerieque moenium, vi maiorum tormentorum disiecta, irrumpunt, praesidariis caesis vel suspensis una cum Iulio. Deinde castrum Balliloghum a praesidariis, cum Anglos adventare viderent, incensum et derilictum; uti etiam Askettenum, cui cum novo Anglorum praesidio Petrus Carew et Georgius frater praeficiuntur. Mac-Aulei territorium devastatur, et inde per uliginosum montem Slewlougher in Kerriam iustitiarius ingreditur, magnam vim pecorum abigit, rebellesque plurimos perimit. Iacobus Desmonius comitis frater Muskeroyam regiunculam Cormaci Mac-Teg (quem iustitiarius ea lege dimiserat, ut de partria contra rebelles bene mereretur) depraedatus, incidit in Donellum Cormaci fratrem, qui praedam pluribus caesis recuperavit, Iacobum vulnere lethali sauciatum coepit, Warhamoque Sncto Legero marescallo Momoniae, et Waltero Ralegho (qui nunc primum ordines duxit) tradidit. Illi in iudicium vocarunt, et maiestatus reum peractum usitato proditorum supplico affecerunt, capite Corcagii portae in spectaculum praefixo. Desmonius ipse omnibus miseriis afflictissimus, nunquam tutus loca subinde mutat, uxorem at iustitiarium mittit ad veniam exposcendam, et cum Wintero qui armata classe Hispanos illa ora expectavit, per suos sedulo agit, ut in Angliam transveheretur ad reginae misericordiam implorandam.

2. Iam iustitiarius certior factus Arthurum baronem Greium Hiberniae proregem designatum in Hibernia appulisse, Momoniae exercitum Georgio Bourchiero Ioannis secundi comitis Bathoniae filio committit, ipseque Dubliniam modicis itineribus ut provinciam successori traderet revertitur. Greius ubi primum appulerat, antequam gladium et imperii insignia accepisset, audito rebelles quosdam sub ductu Fitz-Eustatii et Pheogi Mac-Hugh principis numerosae familiae O-Brinorum latrocinia agitare, et perfugium sibi in Glandilough vicesimo qunto a Dublinia milliari ad austrum habere, ut famae

instauret, et acrioribus initiis terrorem incuteret, iussit ordinum ductores qui salutatum hic inde venerunt, ut contracta militum manu contra rebelles cum ipso pergerent. Isti illico in Glandilough se recipiunt. Vallis illa est graminosa, saginandis pecoribus idonea, et magna ex parte subuvida, saxosa crepidine, et diclivi praecipitio, arboribus arbustisque densis undique circumsita; tramites vero vix incolis cogniti. Cum ad locum ventum, Cosbeius Hibernicorum peditum expeditorum (quos kernes vocant) ductor, qui penitus loca novit, monuit reliquos quanti periculi esset vallem illam insidiis opportunam ingredi; audendum tamen virili animo suadet, ipseque septuagenario maior praeit, caeteri subsequuntur. Simul ac in vallem descendissent, ex arbustis glandium quasi grandine a rebellibus circumquaque dispositis, quos ne viderunt quidem, obruuntur. Pars longe maxima cecidit, caeteri per crepidines impeditissimis viis eluctati aegre ad proregem evaserunt; eventum in colle expectantem cum comite Kildare, et Iacobo Wingfeldio machinarum praefecto, qui non ignarus periculi Georgium Carew alterum nepotem apud se detinuit invitum, ad maiores honores reservatum. Desiderati fuerunt Petrus Carew iunior, Georgius Morus, Audleius, et ipse Cosbeius viri militari laude florentes.

3. Brevi tempore interiecto, appulerunt ad Smerwicum in Kerria sub imperio San-Iosephi Itali septingenti plus minus Itali et Hispani a pontifice Romano et Hispano submissi, specie Romanae religionis restituendae, revera ut Elizabethae vires diducerent, et animam a rebus Belgicis retraherent. Terram nemine prohibente conscenderunt: Winterus enim qui in illa ora eos cum armatis navibus aliquandiu praestolatus erat, in Angliam aequinoctio autumnali iam praeterito redierat. Illi locum munitionibus firmant, et Fort del Or nominant. Sed simul ac Ormondium Momoniae praefectum accedere nuntiatum, Hibernicorum suasu munimentum reliquerunt, et in Glanigelliam vallem praeruptibus montibus et sylvis conclusam se receperunt. Nonnullos praefectus intercepit, qui interrogati de numero et suscepto consilio fassi sunt septingentos advenisse, arma vero quae quinque millibus sufficerent attulisse, pluresque ex Hispania indies expectari. Pontificem et Hispanum statuisse Anglos ex Hibernia exturbare, ad eam rem grandem pecuniam misisse, quam Sandero pontificis nuntio, comiti Desmoniae, et Ioanne eius fratri in manus tradiderant. Eadem nocte Itali et Hispani, quo se verterent ignari, cum lustris latitare nescirent, per tenebras ad munimentum repedarunt, iuxtaque castrametatus est Ormondius. Sed a machinis et caeteris ad oppugnationem necessariis destitutus proregis adventum expectat. Ille brevi advenit comitatus Zouchaeo, Ralego, Denio, Mac-wortho, Achino, et aliis militum ductoribus, eodemque tempore Winterus cum bellicis navibus ex Anglia non inculpatus redierat.

4. Prorex tubicinem ad munimentum misit percunctatum quinam essent, quid rei illis in Hibernia, quis miserat, cur munimentum in Elizabethae regno posuerant. Simulque imperaret, ut quamprimum abscederent. Illi responderunt alios a sanctissimo patre pontifice Romano, alios ab Hispano rege catholico missos esse, cui pontifex Romanus Hiberniam donaverat, quandoquidem iure in Hiberniam Elizabetha ob haeresim iuste exciderat. Itaque se velle parta tueri, nec non plura si potuerint quaerere. Cum de ratione obsidiones inter proregem et Winterum consultatum esset, classiarii colubrina quaedam e navibus nocte silente educunt, aggereque iuxta littus perfosso, compendio pertrahunt et disponunt. Milites itidem ex altera parte muralia tormanta librant, simulque infesta pulsatione in munimentum quatuor continuis diebus effulminant. Hispani semel atque iterum suo damno erumpunt, ex Anglis vero ne unus quidem periit, praeter Ioannem Checum iuvenem spetiosum et animosum, Ioannis Checi equitis eruditissimi filium.

5. San-Josephus qui munimetno praeerat, homo imbellis assidua pulsatione territus, statim de deditione cogitavit, cumque Hercules Pisanus et alii ductores enixe dissuaderent ut viris militaribus indignum instarentque ut ad defensionem se pararent, ne sua ignavia animos Hibernicis qui iam opem laturi minuerent. Ille insigni ignavia per suos militum animos tentavit, effecitque, vi seditiose ductoribus intentata, ut deditioni adsentirent. Unde die quinto, cum nihil subsidii neque ex Hispania neque a Desmonio viderent, candido sublato vexillo, colloquium petierunt. Quod negatum cum rebellibus se coniunxerant, quibuscum non fas sit aliquod colloquium habere. Petierunt deinde ut cum impedimentis liceret discedere; nec hoc concessum. Postea ut praefecto et primariis quibusdam viris hoc permitteretur, nec hoc maximopere rogantibus datum. Iussitque prorex (asperrime in pontificem Romanum invectus) ut nulla adiecta conditione se dederent. Cumque nihil aliud exorare possent, sublato iterum candido vexillo, misericordia, misericordia conclamitarunt, et se proregis misericordiae absolute submiserunt, qui illico quid de illis ageretur suos consulit. Cum autem dedititii Anglos numero aequarent, periculum a rebellibus qui plures quam mille quingenti imminerent, Angli victu et vestitu ita destituerentur ut tumultuaturi essent nisi ex munimento spoliis hostilibus subleventur, navesque deessent quibus hostes aveherentur, in hanc sententiam, prorege invito et lachrimante, itum est, ut servatis ductoribus reliqui in terrorem promiscue occiderentur, Hibernici autem suspenderentur, quod mox factum. Infectum tamen maluit regina, saevitiam etsi necessariam in dedititios ex animo aversata, et rationes caedis comissae aegre admisit. Hec in Hibernia, quae coniunxi ne series narrationis interrumpeteretur, licet alia pro temporis ratione prius memoranda intervenerint.

6. In Anglia, hoc anno inchoante, collaria ornamenta quae supra modum ampla erant et involucris voluminosa, palliaque ad talos fere usque promissa, non minus indecora quam magnae impensae, edicto coercentur. Gladii item ad III pedum, pugiones ad XII pollicum extra manubrium, et cuspides ex parmarum umbone prominentes ad duorum pollicum longitudinem revocantur. Itidem, cum populosa multitudine ad Londinum undique confluente, urbs et suburbia aedificiis plus iusto iam adeo intumuissent (dum reliquae Angliae urbes et oppida contabescerent) ut, nisi tempesive occurreretur, nec ordinarii magistratus regendae multitudini, nec circumvicini agri pascendae sufficere viderentur; et epidemica contagio, siqua acciderit, latius et gravius per aedes condensas et inquilinis refertissimas serperet, regina edicto vetuit, ne qua aedificia ad habitationem intra tria millia passuum ab urbis portis de novo extruerentur, sub poena incarcerationis et materiae ad extruendum convectae amissionis, nec plures quam singulae familiae singulas aedes incolerent.

7. In Belgio Ioannes Norrisius praefectus Anglis, et Olivarus Templeus cum aliquot Belgarum cohortibus Mechliniam opulentam Brabantiae urbem scalis primo diluculo admotis, multa civium et religiosorum strage coeperunt; aliqua sane fortitudinis laude, sed quam foeda rapacitatis et sacrilegii macula inquinarunt. Etenim non solum civium opes omni praedandi insolentia diripuerunt, sed etiam in templa, sacra, et sepulchra saevierunt, vim mortuis inferentes. Vidimus enim (pudet dicere) plures sepulchrales lapides inde in Angliam transmissos, et venum expositos, ut impietatis publice prostarent argumenta.

8. Terrae motus, qui iisdem diebus acciderunt, non alienum videatur memorare, cum in Angla admodum raro accidant, et hi sane potius terrae tremores dicendi. Octavo Idus Aprili hora post meridiem sexta, coelo sereno et tranquillo, Anglia citra Eboracum et Belgium Coloniam fere usque, quasi momento ita tremuit, ut lapides ex aedificiis alicubi dilaberentur, capanae in sacris turribus agitatae sonitum darent, ipsumque mare tunc placidissimum vehementius succuteretur. Nocte subsequente semel atque iterum terra in Cantio contremuit, ut etiam denuo Calandis Maii nocte intempesta. An hoc factum vi ventorum terrae hiatus subeuntium, an aquarum subter terram undantium, aut aliunde, viderint physici. Motus vero subsequutus est in pontificios per Angliam, sed ab ipsis excitatus his initiis.

9. Sacerdotes Angli qui in Belgium profugerant anno MDLXVIII curante Guilielmo Alano Oxoniensi inter eos doctissimo, Duaci convenerunt, et ad collegii rationem in disciplinam communem se tradiderunt, quibus pontifex Romanus pensionem annuam assignavit. Belgio deinde tumultibus agitato, et Anglis profugis iussu Requesenii Belgio eliminatis, alia eiusmodi iuventuti Anglicae Rhemis a Guisiis reginae Scotorum cognatis, et Romae a Gregorio XIII instituta. Quae cum dies pontificios sacerdotes in in Anglia absumeret, semper novos suppeditarent, qui Romanae religionis semina in Anglia spargerent. Unde seminaria dicta, et qui in iis educati vulgo seminarii.

10. In his dum inter alia de potestate ecclesiastica et politica disputaretur, zelus in pontificem fundatorem, odium in reginam, et spes religionem Romanam per Scotorum reginam restaurandi nonnullos eo proripuerunt, ut sibi ad veritatem persuaserint, et definierint pontificem Romanum iure divino plenitudinem potestatis in universum orbem terrarum tam in ecclesiasticis quam habere; eumque ex hac potestatis plenitudine posse reges excommunicare, et excommunicatos (subditis a fidelitatis sacramento absolutis) solio deturbare. Hinc anno MDLXIX bulla illa declaratoria Pii V publicata, et ex illa rebellio in boreali Angliae parte, et ista Hibernica, quam modo dixi, exarserunt, plures a receptis sacris, quae ante sine scrupulo frequentarent, abstinuerunt. Hansius, Nelsonus, Mainus sacerdotes, Sherwoodusque reginam schismaticam et haereticam esse, ideoque abdicandam obfirmate docuerunt, quod morte luerunt.

11. Ex his seminariis primum pauci iuvenes, mox plures, ut succreverunt, sacris praepropere initiati, et huiusmodi dogmatibus instructi, in diversas Angliae et Hiberniae partes emissi, ut ipsi prae se tulerunt ad Romanae religionis sacramenta administranda, et conciones habendas. Regina autem et consiliarii deprehenderunt, submissos fuisse ad subditos a debita erga principem fide et obsequio abstrahendos, eosdem ad pontificis mandata praestanda per reconciliationem obstringendos, intestinas seditiones sub confessionis sigillo concitandas, et plane ad sententiam Pii V contra reginam exequendam, quo via praemuniretur papae et Hispano iampridem Angliae expugnationem cogitantibus.

12. Ad haec seminaria cum pueri et adolescentuli plurimi omnis generis a pontificiis, spreta legum authoritate, ex Anglia indies submitterentur, in eadem voto redeundi suscepto, admitterentur, atque inde alii clanculum in Angliam irreperent, pluresque cum Iesuitis qui hoc tempore primum Angliam ingressi expectarentur, prodiit mense Iunio edictum, ut quicunque liberos, pupillos, cognatos, aut alios in transmarinis partibus habent, post decem dies eorum nomina ordinario exhiberent, et infra quatuor menses domum revocarent, reversos ordiario statim significarent. Non revertentibus pecuniam directe aut indirecte non suppeditarent. Sacerdotes ex seminariis emissos, et Iesuitas nemo hospitio exciperet, foveret, aut sublevaret; qui secus fecerit, rebellium et seditiosorum fautor habeatur, et regni legibus teneatur.

13. Priusquam hoc promulgatum, pontificii se incommoda ex bulla illa sero perspexisse, emissamque aegerrime ferre simularent. Defensionem eiusdem a Nicholao Sandero conscriptam, versute (ut exitus docuit) suppresserunt, et quaestionem de pontificis Romanis et excommunicandis et deponendis principibus potestate, in disputationibus agitari vetuerunt; quae tamen in vetitum nitendo (ita natura comparatum est) magis magisque indies inter eos exarsit. Robertus item Personius et Edmundus Campianus Angli e societate Iesu, ad rem Romanam in Anglia promovendam iam adventuri, ad temperandam asperam illam bullam, facultatem a Gegorio XIII pontifice Romano impetrarunt, in haec verba: Petatur a summo domino nostro explicatio bullae declaratoriae per Pium V contra Elizabetham et ei adhaerentes. Quam Catholici cupiunt intelligi hoc modo, ut obliget semper illam et haereticos, catholicos vero nullo modo, rebus sic stantibus, sed tum demum quando publica eiusdem bullae executio fieri poterit. Has praedictas gratias concessit summus pontifex patri Roberto Personio, et Edmundo Campiano in Angliam profecturis, die XIIII Aprilis MDLXXX praesente patre Moiverio Manarco assistente.

14. Personius ille erat Somersettensis, vehemens, ferox natura, et moribus incultioribus; Campianus Londinensis, vir suavis et politissimus; ambo educatione Oxoniensis, quos aequalis istorum temporum in academia notui. Hic e collegio Sancti Ioannis, procuratoris academiae munere anno MDLXVIII perfunctus, protestantium religionem diaconus factus simulavit, donec se ex Anglia subduxerit. Ille e collegio Balliolensi, in quo protestantium religionem palam professus, donec ob improbitatem cum ignomina expulsus in pontificiorum castra profugit. Hi clam in Angliam ingressi ementito nunc militum, nunc nobilium, nunc ministrorum verbi, nunc apparitorum habitu, per rura et pontificiorum nobilium aedes occulte perambularunt, quae in mandatis habuerunt strenue verbis et scriptis peragentes. Personius, qui superior constitutus, seditioso et turbulento ingenio, audacia armatus, eo usque prorupit inter pontificios, de regina deturbanda, ut nonnulli (ex ipsorum fide loquor) eum magistratui in manus tradere cogitarint. Campianus etsi modestior, scripto tamen proposito ministros eccesliae Anglicanae ad disputationis certamen provocavit, et librum Decem Rationum tersum et politulum ad Romanae ecclesiae doctrinam asserendam Latine edidit, ut Personius alium Anglice virulentum in Charcum, qui sobrie contra Campiani provocationem scripserat. Sed Campiani rationibus Whitakerus solide respondit, et ille post annum captus, equuleo admotus, et postea ad disputandum productus, expectationem concitatam aegre sustinuit.

15. Nec defuere alii ex pontificia factione (religio enim iam in factionem transierat) qui omnes nervos contenderant Romae, et alibi per principum aulas, bellum in patriam concitare, imo et typis publicarant, pontificem Romanum et Hispanum conspirasse ad Angliam debellandam, praedaeque exponendam. Et consulto quidem, ut suis animos augerent, caeteros a fide in principem et patriam deterrerent. Regina iam palam his pontificis Hispanique et armis et et artibus impetita, scripto edito, quo (postquam divini numinis bonitatem agnoscendo praedicasset) declarat se nihil in quemcunque principem tentasse, nisi ad suum regnum conservandum, nec alterius cuiuscunque provincias invasisse, etsi subinde fuerit et iniuriis lacessita, et opportunitate invitata. Si qui principes oppugnaverint, non dubitare quin (numine favente) suos propugnare valeat; eoque consilio vires terra marique lustrasse, et contra hostiles insultus iam apparasse. Subditos fideles hortatur, ut fide et officio erga Deum et principem Dei ministrum immoti persistant. Caeteris qui charitatem in patriam et obsequium in principem exuerant, imperat ut modeste se gerant, nec iustitiae severitatem irritent; se etenim nolle amplius commitere, ut parcendo malis in se et bonos cives sit crudelis.

16. Nec solum hi perfidi cives, sed etiam advenae ex Hollandia (feraci haeriticorum provincia) per id temporis pacem ecclesiae et reipublicae Anglicanae turbare coeperunt, qui in imperitum vulgus singularis integritatis et sanctitatis specie se insinuarunt, et deinde damnatas haereses fidei Christiana aperte adversantes in animos instillarunt, portentoso et novo loquendi genere, a Christiana professione alienissimo, quod homines potius mirantur quam intelligerent. Hi e Familia Amoris, sive Domicilio Chraritatis se nominarunt. Sectatoribus persuaserunt solos in illam familiam adscitos electos esse et salvandos, reliquos omnes reprobos et damnandos; illisque licitum esse negare iureiurando quicquid lubet coram magistratu, aut quovis alio qui non sit ex ipsorum familia. Huius fanaticae vanitatis libellos e lingua Belgica in Angliam conversos inter sectatores disperserunt, quibus titulos fecerunt Euangelium Regni, Sententias Documentales, Prophetiam Spiritus Amoris, Pacis Supra Terram Publicationem Authore H. N. Nomen authoris ut efferent induci non poterant; fuisse tamen Henricum Nicholai e Lugdono Batavorum postea compertum, qui se Dei, Deumque suae humanitatis esse participem blasphemo ore praedicavit. Ad hos mature ex lege comprimendos edixit regina, quandoquidem religio sit prima principum cura, ut civiles magistratus ecclesiasticis adessent, et libri isti igni traderentur.

17. Sub id tempus in Angliam rediit Franciscus Dracus magnis opibus, et maiori gloria circumfluens, orbe terrarum foeliciter circum navigato, omnium utique si non primus qui hanc gloriam sibi asserat, certe primus a Magellano, quem in medio cursu fata praeripuerunt. Hic, ut non alia referam, quam quae ab ipso audivi, natus est loco mediocri in comitatu Devoniae, e sacro lavacro a Francisco Russellio, postea Bedfordiae comite, susceptus qui praenomenque pro more indidit. Dum adhuc in annis teneris, pater protestantium doctrinam amplexus, ex lege sex articulorum ab Henrico VIII contra protestantes lata in quaestionem vocatus, solum vertit, et in Cantium se subduxit. Henrico demortuo apud classiarios in classe regia locum invenit, ut preces praelegeret, et mox diaconus ordinatus factusque vicarius Ecclesiae Upnorae ad Medwaegum flumen (ubi classis statio) prae paupertate filium nauclero vicino tradidit, qui navicula, qua oram legit et nonnumquam in Zelandiam et Galliam merces devexit, illum ad nautica officia duriter exercuit. Iuvenis gravis et sedulus ita seni industriam probavit, ut coelebs moriens illi naviculam testamento legaverit. E qua cum pauxillum nummorum corrasisset, et accepisset Ioannem Hawkinsum naves aliquot Plimuthae apparare, atque Americam, quam novum orbem vocarunt, cogitare, navigula divendita, eo cum strenuis quibusdam nautis e Cantio profectus, anno MDLXVII

operam et fortunas Hawkinso in ea expeditione infoeliciter contulit. Anglis enim in portu Sancti Ioannis de Ullua ab Hispanis, ut dixi, oppressis, ille fortunis amissis aegre evasit. Quinto post anno, scilicet MDLXXII, cum ex opera nautica et piratica pecuniam satis magnam corrogasset, ut acceptum ab Hispanis damnum resarciret (quod licere theologus classiarus facile persuaserat) cum nave bellica quam Draconem nominavit, et duabus liburnicis in Americam iterim, sociis tantum consciis, navigavit, Nombre de Dios oppidum in isthmo Darienae coepit et mox amisit. Postea a nigritis transfugis (Cimarones vocant) edoctus magnam vim auri et argenti a mulionibus Panama devehendam, eos in via depraedatus, aurum ad naves detulit, argentum cum per montes asportare commode non posset, reliquit, et partem sub terra occultavit. Inde opulentum mercium receptaculum ad Chiragium flumen (Crux vocatur) incedit. Dumque alisquantisper per vicina loca grassabatur, e montibus mare australe conspexit. Hic homo gloriae opumque cupiditate inflammatus navigandi mare illud tanto flagravit ardore, ut eo loci in genua procumbens divinam opem imploraret ad mare illud aliquando navigandum et explorandum, et ad hoc voti religione se obstrinxit. Iam inde noctes diesque quasi stimulis concitabatur animus, ut votum solveret.

18. Dum ille abunde iam dives his curis tacite incubuit, Ioannes Oxenhamus qui superioribus navigationibus miles, nauta, et cocus sub eo meruerat, capitanei nomen inter nautas ob fortitudinem et opes quas clam comperavit assequutus, ut praeverteret et muliones depraedando, et illud australe mare navigando, cum unica nave et nautis septuaginta ad eadem loca anno MDLXXV navigat, reque cum nigritis communicata, cum intellegeret muliones iam cum militari praesidio opes a Panama convehere, navem in terram subducit, in secessu avio et nemoroso successis frondibus obtegit, maiora tormenta et rem annonariam sub terra sepelit, cumque suis omnibus et sex nigritis ducibus ad flumen quod australe mare influit profectus, arbores succidit, phaseloque fabricata ad insulam Margartiferam in mari australi parum distantem traiecit. In qua naves ex Peru adventantes X dies praestolatus, unam cum LX pondo auri, alteram cum C pondo argenti intercaepit, et ad flumen cum captis navibus regreditur. Re iam divulgata per Hispanos quos dimiserat, Ioannes Ortega Hispanus cum C militibus persequitur, cumque triplex esset fluminis ostium, qua sequeretur dubius substitit, donec plumae volatilium quae Angli comederant flumine delatae viam ostenderent. Qua Hispani insistentes aurum inter abusta, et Anglos de praeda partienda discordes repererunt, qui tamen in commune consulentes in Hispanos numero multo superiores insiluerunt; sed plurimi caesi, alii capti, et inter eos Oxenhamus, qui Limam ductus et interrogatus an ex reginae authoritate regis Hispani ditiones fuerit ingressus. Cum nullam authoritatem exhibere potuisset, ut pirata generisque humani communis hostis supplicio una cum nauclero et aliis affectus, magno sane ausu et memorando excidit.

19. Dracus quid de Oxenhamo factum nescius, anno MDLXXVII Decembris die XIII e Plimuthia, ut mare illud australe quod animo semper obversabatur navigaret, et fortunarum aleam iaceret, cum quinque navibus solvit, et classiariis CLXIII, quorum vix unus et alter facienda scivit, quod in expeditionibus tutissimum. Die vicesimo quinto Cantinum Barbariae promontorium pervenit, in de in Maio insula amoena, suavissimis uvis feracissima se reficit. Ad San-Iacobinam, navem Lusitanam vino onustam coepit, quam nautis dimissis abduxit cum Nonnio Sylva nauarcho qui usui esset ad stationes et aquationes in Brasiliae littore, quas apprime novit. Inde praetervectus est insulam Fogo, sulphureas flammas evomentem, et Bravam sub qua mare esse altissimum nautae perhibent. Iam prope aequatorem, Dracus suorum salutem impense fovens, singulis in classe ipse venam secuit, magnamque ibi maris malaciam inter crebra tonitrua et fulgura expertus, tres fere septimanas nihil aut parum promovit, totosque quinquaginta quinque dies terram conspexit nullam, donec Brasilia se oculis obtulerit.

20. Die XXVI Aprilis ostium fluminis Platae ingressus infinitam phocarum copiam conspexit. Inde in portum Sancti Iuliani delatus patibulum invenit, a Magellano (ut creditur) erectum, cum seditiosos quosdam punirent. Hoc eodem loco Ioannes Doughteius vir gnavus et animosus, et ab ipso secundus in crimen concitatae in classe seditionis vocatus, a XII viris more Anglorum reus peractus, et ad mortem damnatus est, quam intrepide capite abscisso subiit, postquam una cum Draco in sacra synaxi participasset. Tumultuosius sane illum egisse aequiores in classe iudicarunt, Dracumque quasi suae gloriae aemulum amovisse, dum aspexit non tam quos navili laude superaret, quam qui ipsum aequarent. Non deerant tamen qui nasutiores sibi visi, ferebant Dracum in mandatis habuisse a Leicestrio, ut Doughteium, quia Essexium Leicestrii artibus sublatum dictitarat, quovis quaesito colore e medio tolleret.

21. Vicesimo die Augusti, cum tribus navibus (nam duas minores armamentis et viris in alias translatis iam ante undis reliquerat) ad fretum Magellanicum, quod vocant, pervenit, mare scilicet insulis refertum et editis montibus conclusum, coelo nivoso, et frigore rigenti; sexto Septembris freto superato, in apertum mare australe (quod Pacificum vocant) ingressus, turbidum vero supra modum expertus est; horridaque tempestas classem in occasum plus minus C leucas abripuit et disiunxit. Quo tempore observavit deliquium lunare XV Septembris hora VI post meridiem (in mathematicorum gratia noto). Observavit etiam, contra quam alii prodiderant, partem coeli austrino polo proximam pauculis iisque minoris magnitudinis stellis ornari, tresque tantum primae magnitudinis in illo hemisphero conspici quas Anglia non vidit. Nubeculas autem duas eiusdem cum Via Lactea coloris a polo non admodum remotas, quas nostri Magellani Nubeculas vocarunt.

22. Ex abreptis tempestate navibus, altera cui Ioannes Winterus praefectus, per fretum revecta, in Angliam rediit incolumis, primaque omnium per fretum illud remeavit. Ipse Dracus iam cum sua sola nave ad LV gradum australis latitudinis iactatus, ad freti latitudinem aegre eluctatus, littus legit, deprehenditque littora contra quam in tabulis depingitur, in orientalem plagam magno recessu retroagi.

23. Ad Moucham insulam littori vicinam pridie Calendas Decembris appulsus, e nautis quos aquatum miserat unus et alter ab incolis intercepti. Hinc solvens incidit in barbarum cimbula piscantem, quos nostros Hispanos ratus, significavit magnam navem Hispanicam onustam in statione ad Villa Parizo subsistere, et eo direxit. Nautae Hispani Anglos accedentes suos esse rati, tympano pulsato, et vino Chilino deprompto plenis poculis invitant. Illi autem navem ingressi Hispanos infra foras illico detrudunt, oppidulum Sancti Iacobi adiacens diripiunt una cum sacello, cuius praeda Fletchero classiario verbi ministro cessit. Hispanis in terram expositis (qui non plures quam octo cum duobus nigritis) navarchum natione Graecum et navem secum abduxit, in qua CCCC pondo auri Baldivii, ita a loco dicti quod vere obrizum.

24. Ad Taurapasam deinde terram conscendit, ubi Hispanum secure dormientem in littore reperit, et iuxta XIII barras sive massas argenti ad CCCCM ducatorum valorem, quas auferri iussit, homine ne experrecto quidem, Portum Ariciae postea ingressus tria ibidem navigia nautis vacua reperit, et in iis praeter alias merces LVII lateres argenteos, quorum singuli XX pondo pendebant. Hinc Limam delatus, naves XII in statione offendit, armamentis in terram subductis, et in illis magnam vim serici, et arculam signata pecunia plenam sed ne puerulum quidem, tanta erat in illa ora securitas, ut a pyratis disiunctissima locorum intercapedine, et mari incognito haudquamquam timerent. Nec sane alius post Magellanum mare illud ante Dracum, praeter Hispanos, navigaverat, qui quotquot habent in illo littore navigia, ibidem construxerunt. His navibus Oceano commissis, Cacofogam navem opulentissimum, quam inde Panamam versus solvisse intellexit, omnibus velis persequutus; obvium habuit mioparonem inermem, e quo LXXX pondo auri, crucifixum aureum, smaragdos nonnullos digitali longitudine,

et armamenta nonnulla rapuit. Calendis Martii assecutus est Cacofogam illam et anteriori malo vi maioris tormenti deiecto, adortus facile coepit, atque in ea praeter gemmas, LXXX pondo auri, XIII arcas signato argento refertas, argenti autem vim tantam, quanta navi in saburram sufficeret. Quare cum in suam navem transtulisset, Cacofogam illam dimisit, cuius navarchus valedicens lepide dixisse fertur, Nostrae navis nomen tuae resignamus, sit tua Cacofogia, id est, Ignicaca, nostra Cacopleta, id est, Argenticaca.

Deinceps nulla praeda opima obvenit, vascula Chinensia cum aquila aurea, et bella nigrita ab Hispano cuius navi pepercerat donata, et Aguatulcum exiguum viculum direptum praetermitto.

25. Iam se abunde ditatum, et privatae Hispanorum in se iniuriae ad portum Sancti Ioannis de Ullua satisfactum existimans, de reditu cogitavit. Per Magellicum fretum redire plane periculosum videbatur, tum ob tempestates creberrimas, et brevia incerta, tum ne Hispani illum redeuntem ibidem in insidiis praestolarentur. Et certe Franciscus Toletanus Peruviae

prorex Petrum Sarmientum cum duabus navibus eo miserat, ut redeuntem interciperet, et freti angustias, si quae essent, communiret. Cursum itaque in septentriones ad latitudinem XLII gradus tenuit ut exploraret si quod fretum esset in illa parte, per quod compendio domum rediret. Verum cum nihil nisi spissas nebulas, frigus intensum, littora aperta et nive canescentia videret, ad XXXVIII gradum descendit, quommodamque nactus stationem, ibi aliquandiu mansit. Incolae erant nudi, lepidissimi, assidue in orbem saltantes, sacrificia adolentes, quique suis indiciis Dracem in regem eligere longa oratione videbantur; nec suspicari ille poterat Hispanos huc usque unquam pertigisse. Regionem hanc uberi gleba, damis et cuniculis refertissimam, Novam Albion placuit nominare, inscriptione posti infixa, quae annum Domini, nomen Elizabethae reginae, et eorum appulsum notaret, nummo argenteo Elizabethae subfixo.

26. Hinc oram solvens mense Novembri ad Moluccas insulas delatus, a rege insulae Ternatae gratanter exceptus. Inde insulosum et scopulosum illud mare sulcanti, die XI Ianuarii navis scopulo aquis obtecto illata, horas XXVII haesit, pro deplorata ab omnibus habita, qui in preces iam devote effusi, quasi certo perituri cum congestis tanto labore opibus. Verum cum manum admovissent,

et tormenta VIII mercesque aliquot in mare proiecissent, ventus ferens a latere quasi divinitus incubuit, et scopulo amovit. Appulit deinde Iavam Maiorem venerea lue graviter afflictam, quam in aprico contra solem ad malignum humorem exsiccandum sedentes curant. Ubi magnam reguli humanitatem expertus, ad Bonae Spei promontorium cursum tenuit, quod ut longe spectatissimum nautae Angli, qui iam primum conspexerat, celebrant. Ad occiduum eius latus, aquatum terram conscendit, sed fontem invenit nullum; iamque aquae dulcis defectu laboratum esset, nisi provide aquam pluviam vasis exceptam reservasset. Sed hunc defectum ad Rio Grande tandem supplevit. Unde vento secundo in Angliam rediit III Novembris MDLXXX ad portum Plimutham e quo solverat, orbe terrarum tribus plus minus annis circumnavigato cum magna omnium admiratione, nec alia adversariorum criminatione, quam quod Doughteium supplicio affecisset, Lusitanum quem in Africae ora coeperat ad Aguatulcum, Hispanorum crudelitati reliquisset, et nigritam illam puellam in nave gravidatam in insulam inhumane exposuisset.

27. Regina benigne except, opes ut praesto essent, si Hispanus repeteret, sequestrando seposuit, navem in monumentum orbis tam foeliciter circumnavigati subduci iuxta Depfordiam ad Tamisim iussit (ubi eius cadaver adhuc cernitur), et in ea insigni ceremonia memoriae sacrata, epulata, Dracum equestri dignitate ornavit. Quo tempore pons contabulatus, quo in navem ascendebatur multitudini cessit, et simul cum C hominibus cecidit; qui omnes tamen illaesi, ut navis illa salutari syderum conspiratione constructa videatur. In Draci vero laudem hi die illo inter alios affixi erant malo versiculi, a Wintoniensis scholae alumunis conscripti:

28. Sed haec puerilia et ex vano hausta videantur, nec pro historiae gravitate. Nihil vero Dracum iam reversum magis solicitum habuit, quam quod primarii aliquot in aula viri oblatum ab eo aurum respuerint quasi scelere piratico quaesitum. Vulgus hominum nihilominus admiratione et laudibus celebrarunt, qui non minus gloriosum existimarunt Angliae laudis terminos, quam imperii promovisse.

29. Bernardinus Mendoza Hispani in Anglia legatus fremens, res a regina vehementius repetiit, Oceanum Indicum ab Anglis navigari conquestus. Responsum tulit, Hispanos iniquitate in Anglos quos commercio contra ius gentium prohibuerunt, haec sibi mala accersisse. Dracum praesto futurum ut in iure respondeat, si quid contra ius egisse certis indiciis et testimoniis convicatur. Opes illa eo consilio sepositas esse, ut Hispano satisfiat, licet regina grandiorem pecuniam quam Dracus intulerit contra rebelles, quos Hispanus in Hibernia et Anglia excitarat, profuderit. Praeterea illam non intelligere, cur sui et aliorum principum subditi ab Indiis prohibantur, quas Hispanici iuris esse persuadere sibi non posset, ex pontificis Romani donatione, in quo praerogitavam in eiusmodo causis agnovit nullam, nedum authoritatem, ut principes obligaret, qui nullam ei obedientiam debent; aut Hispanum novo illo orbe quasi infeudaret, et possessione investiret. Nec alio quopiam iure quam quod Hispani hinc illinc appulerint, casulas posuerint, flumen aut promontorium denominaverint, quae proprietatem acquirere non possunt. Ut haec rei alienae donatio quae ex iure nihili est, et imaginaria haec proprietas obstare non debeat, quo minus caeteri principes commercia in illis regionibus exerceant, et colonias ubi Hispani non incolunt, iure gentium nequaquam violato, deducant, cum praescriptio sine possessione haud valeat; necnon Oceanum illum vastum libere navigent cum maris et aeris usus omnibus sit communis. Nec ius in Oceanum populo aut privato cuipiam possit competere, cum nec natura, nec usus publici ratio occupationem permittat.

30. Nihilominus Petro Seburae Hispano (qui se procuratorem pro auro et argento recuperando gessit, etsi literas procuratorias habuerit nullas) grandis pecunia postea numerata erat. Quam illam non proprietariis rependisse, sed contra reginam et in usum Hispanorum in Belgio militantium convertisse sero fuit deprehensum.

31. Dum Dracus orbem terrarum tam prospere circumnavigaret, Iacmanus et Petus insignes naucleri cum duabus navibus a Londinensibus emissi, viam compendiariam in Indiam orientalem per Mare Cronium successu minus prospero quaesierunt. Insulas enim Vaigatz ad paucas leucas praetervectis tam incerti aestus, tot brevia, et tanta glacies conglomerata occurrerunt, ut ulterius eluctari non potuerint, et difficillime redierint.

32. Sub principium huius anni animam Deo reddidit Henrichus Fitz-Alanus comes Arundeliae, in quo nobilissimae familiae cognomen desiit, quae hoc honore annos tercentos et amplius floruerat, a Richardo Fitz-Alano, qui ab Albaneiis antiquis Arundeliae et Sussexiae comitibus ortus (regnante Edwardo I) ratione possessionis castri et dominii Arundeliae absque creatione, comitis titulum acceperat. Hic plenus honorum a sanctioribus fuit consiliis, omnibus regibus sub quibus vixit, summisque muneribus perfunctus. Henrico VIII praefectus Caleti, marescallus exercitus in obsidione Boloniae, et camerarius, Edwardo VI in inauguratione Angliae marescallus, Mariae itidem in inauguratione, constabularius, postea regiae seneschallus, sanctiorisque consilii praeses; et Elizabethae iterum seneschallus, cuius nuptias annis vergens ambivit, minusque charus postquam ducis Norfolciae rebus se immiscuisset, et iam nuptiis cum Andino se palam opponeret. Ille enim homo apertus plane profitebatur Gallos sibi minime placere, dictitans se a patre in Sussexia Gallis vicina nato edoctum, ne Gallis crederet. Liberos ex uxore Catharina filia Thomae Greii marchionis Dorsettiae tres suscepit, quibus erat superstes, Henricum qui iuvenis optimae spei Bruxellis obiit, Ioannem uxorem baronis Lumlei, et Mariam quae enupta Thomae Howardo duci Norfolciae peperit Philippum Arundeliae comitem, de quo suo loco.

33. Arthurus baro Greius Hiberniae prorex contra O-Conoros in Ophallia res novas molientes profectus, Hugonem O-Moloyum virum seditiosum ex lege morte afficit, regionem illam, etiam Magobiganorum et O-Caroli pacat, coniurationemque maximam pullulantem in principio comprimit. Nonnulli enim ex claris in Lagenia familiis, et plerique Anglicae originis, partim ex Romanae religionis studio, partim ex odio recentium Anglorum (qui eos tanquam mere Hibernicos praefecturis et magistratibus contra legis latae sententiam subinde excluserant) conspirare coeperant ad proregem cum familia opprimendum, castrum Dublinense (ubi omnis apparatus bellicus) ex improviso intercipiendum, et Anglos in Hibernia ad unum e medio tollendos. Adeoque tegenda conspiratione obscuri erant, ut nunquam nisi bini sermones inter se hac de re consererent. Verum inter tot conscios in lucem prodiit, paucorumque supplicio extincta, e quibus nominatissimus erat Ioannes Nogentus fisci baro, vir vita famaque egregius, aemulorum fraude (ut perhibent Hibernici) circumventus. Qui innocentiae conscentia tutus, cum prorex vitam, si se sontem profiteretur, sancte promitteret, maluit insons infame supplicium subire, quam innocentiam prodendo infamem vivere. Quomodocunque veritas hac in re habet, certe ob horum supplicium magna in offensa apud reginam Greius fuit, quam Sussexius infensior excitavit (rarus enim inter magnos duces amor) quasi saevitia pridem in dedititios Hispanos, et nunc in cives, et principis gloriam minuerit, et inimicorum numerum auxerit. Prorex nihilominus Turloghum Leinigh, qui in Ultonia tumultuari coeperat, ad pacis conditiones terrore pertrahit. Unde etiam O-Brini, O-Mori, et Cavenaghi in Lagenia rebelles, obsidibus oblatis, pacem humillime

petierunt. Haec Hibernica, etsi tempore nonnihil disiuncta, ut ad memoriam magis valerent, coniungenda existimavi.

34. In Scotia cum nonnulli verbi divini ministri proceresque animadverterent Lenoxium, de quo dixi, vim maximam in amicitia regis habere, primum aemulum in eum excitarunt Iacobum Stuartum e familia Ochiltraea satelitii praefectum et Arraniae comitem (hunc enim titulum occupaverat ex nescio qua cessione Iacobi Hamiltonii comitis Arraniae, cui mentis impoti ille tutor datus). Verum rex inter eos gratiam brevi composuit. Cum hoc non succederet, et odium quantum poterant domi conflarunt, et gravioribus verbis apud reginam Angliae accusarunt, quasi a Guisiis submissum ad religionem labefactandam, captivae reginae libertatem procurandam, et amicitiam inter Angliae et Scotiae regna dissociandam. His facile creditur, et hac de re seria in Anglia instituitur deliberatio, licet ille literis se apud reginam purgaverit, et protestantium religionem palam professus fuerit.

35. Timuerunt enim consiliarii in Anglia ne Scotos Anglis amicissimos opprimere, excursiones in limitibus foveret, et regem Scotorum ad nuptias in Gallia vel alibi clam Anglis pelliceret; quibus iuvenis fretus, negotium Angliae facesseret, et aetate maturiori regni Angliae titulum, ut iam antea mater, sibi assumeret. Quod si fieret, maius quam a matre periculum immineret, quandoquidem ad spem certam utriusque regni natus plures sibi conciliaret fautores, et Scoti bellis internis et Belgicis innutriti ad bellica munia iam essent exercitatiores. Hinc visum est Lenoxii gratiam et authoritatem quovis modo apud regem infringere, aut eum Scota exturbare, idque nulla mora interposita. Quandoquidem rumores ferebantur illum cum ad opprimendum Mortonium Balfourium e Gallia (qui nescio quam Mortonii syngrapham nactus erat, qua Mortonium regicidii in regis patrem convinci posse sperebatur) accersisse, tum praefecturam castri Dunbritonii obtinuisse non alio consilio, quam ad externas copias in Britanniam admittendas, vel ad Scotorum regem inde in Galliam transvehendum. Ferebatur etiam illum regi suasisse, ut regnum matri cederet, quasi illa iniuste et pessimo exemplo a subditis fuisset abdicata, fide accepta, ut ab illa legitima resignatione mox reciperet; qua regnum sibi solidissime confirmaret et, factionibus extinctis, rex legitimus ab omnibus agnosceretur.

36. Hinc Robertus Bowes Berwicensis praesidii quaestor in Scotiam mittitur, qui de his Lenoxium coram rege et consiliariis postularet, et de malis impendentibus moneret. Statim atque ille admissus, rogavit ut Lenoxius tantisper loco amoveretur. Hoc consiliarii omnino negarunt, utique novum et inauditum esse ut consiliarius regius (indicata causa) consilio amoveretur. Dubitarunt etiam, an regina haec expresse mandaverit, et documenta ad fidem faciendam exhibere iusserunt. Ille nisi regi et uni aut alteri exhibere abnuit. Unde non auditus statim domum revocatur, et regi ne opinanti quidem valedixit, conquestus salutaria reginae bene meritae monita esse reiecta.

37. Mox e Scotia missus est Alexander Humius, qui haec excusaret, et impendentia illa mala edisceret, verum ad reginam ille non admissus, sed ad Burghleium thesaurarium remissus, qui senili oratione gravi et brevi significavit: Non visum esse reginae illum coram admittere, non quod illum negligeret, quem verae religionis, principis, patriae, et utriusque pacis studiosissimum expertus erat; sed ex iusto dolore, quod eius maiestas negligentius et legat fides contemptius sit habita, qui intra praescriptos legationis limites se continuerat, et tamen (quod inauditum) legationis documenta exhibere iussus. Culpam omnem in consiliarios novos et minus consultos confert, regem ex aetate nondum usu edocta excusat, optatque ut ille sanis et salubris reginae consiliis, quae animo in illum vere materno, auscultet, et non eam posthabeat cognato Gallico, regis Gallorum subditio, Gallicae mulieris connubio implicato, religione pontificio, et qui forsan ambit (Hamiltoniis iam exultantibus) ut secundus a rege designetur. Meminerit (inquit) rex non alium esse affectum ambitione flagrantiorum, et meminerint Scoti quas turbas Galli in Scotia dedissent, nisi regina prudentia ac potentia praevertisset.

38. Ita Humius in Scotiam remissus, et haec omnia composito ad terrorem regi incutiendum, et fidem faciendam Lenoxium perniciosa in regem et regnum consilia suscepisse. Nihilominus non ita post, Mortonius Anglis addictissimus, ab Arranio laesae maiestatis accusatus, in carcerem coniicitur.