1578l

Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio

UANQUAM

Hispanus quae Wilkesius proposuit auribus minus aequis acceperit et dissimulaverit, ut modo dixi, Elizabetha tamen serio miserta Belgarum, quorum provinciae magna situs opportunitate, et mutua necessitudine, Angliae, quasi maritali amore coniugatae, pluribus seculis adhaeserant; ideoque impatiens ut Galli patrocinium earum suscipiendo sibi arriperent, eundem Wilkesium ex Hispania reducem ad Austriacum mittit, ut submoneret Andium ducem (ita iam dictus qui prius Alenconius) cum Gallorum exercitu ab ordinibus esse evocatum, et proinde tutissimum esse inducias pacisci, ne praesenti discrimini provincias obiiceret. Ille autem igneo et bellico ingenio, atque secundo ad Gemblacum contra ordines praelio tumidus, uno verbo respondit se nec inducias cogitare, nec Gallos formidare. Nihilominus illa in suam rem et Belgii attenta Edwardum Staffordum in Galliam misit, ut exploraret siquid in Galliae limite Belgium versus aggrederentur

et qui militum delectus haberentur.

2. Ex Anglia iam traiecerant Ioannes Northus baronus Northi primogenitus, Ioannes Norisius filius baronis Norisii secundus, Henricus Cavendishus, the Thomas Morganus chiliarchae cum plurimus volonibus, ut prima militae rudimenta ponerent. Casimirus etiam Palatini electoris filius Germanorum equitum et peditum exercitum in Belgium magnis reginae expensis trahebat. Austriacus ordinum castra ad Rimenantum adoriri, aut ad pugnam lacessere ardens, priusquam universa auxilia e Gallia et Germania convenirent, expectato celerius advolat, cumque excubitores equites protinus recessissent, quasi victoriae certus involat. Sed illi mox animis resumptis Austriacos repulerunt. Qui conversi, sepimenta et senticeta ubi Angli et Scoti volones dispositi perrumpere conati, haudquaquam potuere, fortissime excepti ab Anglis et Scotis qui, vestibus fervente aestu abiectis, indusiis inter femora innodatis pugnarunt. Norrisio Anglorum ductori accerrime pugnanti tres equi transfossi, magnamque hoc praelio bellicae virtutis laudem retulit, uti etiam Stuartus Scotus, Binghamus Cavendishi locumtenens, et Guilielmus Markhamus.

3. Ut his bellis intestinis afflictae et iacentes provinciae Belgicae erigerentur, venerunt in Belgium ab imperatore comes Swartzenbergius, a Gallo Pomponius Bellieurus, ab Elizabetha baro Cobhamus et Walsinghamus ad pacis rationes procurandas, sed re infecta singuli redierunt, cum Austriacus religionem reformatam admittere, et Aurasionensis in Hollandiam redire plane recusaret.

4. Sub id tempus, Egremondius Ratcliffus filius Henrici comitis Sussexiae ex uxore secunda, vir turbido ingenio, et in rebellione septentrionali inter primarios, qui sub Austriaco meruit, a profugis Anglis accusatus quasi percussor ad Austriacum tollendum submissus, in castris ad Namurcum cum Greio Anglo, ut consilii non ignaro, capitur, et ambo morte afficiuntur. Produnt Hispani Ratcliffum superemis verbis sponte confessum se ex arce Londinensi liberatum, magnisque Walsinghami promissis had hoc patrandum excitatum fuisse. Angli qui aderant confessum fuisse negant, etsi profugi ut huiusmodi confessionem extorquerent nihil non fecerunt. Sed dissidentes in religione animi et probitatis et veritatis lumini nimio plus utrinque officunt, et profugos ex odio et obtrectandi studio multa comminisci quis ignorat?

5. Eodem ipso momento Austriacus aetatis flore, vi pestis, aut ut alii volunt, moerore, quia e rege fratre neglectus, stolidam ambitionem cum vita exuit, postquam primum regno Tunetano unde Guleta in Africa amissa, deinde Anglico inhiasset; et clam Gallo Hispanoque de utrius coronae defensione foedus cum Guisiis pepigisset.

6. Andinus interea nuptias quas, dum Alenconius erat, cum Elizabetha ambire coeperat, persequitur, licet bello Belgico intentus, ut ostenderet se et bellicis et amatoriis posse simul vacare. Bachervilius primum hac de causa missus Elizabetham accedit ad Melfordam Cordalli aedes in Suffolcia rusticantem, mox a Gallo Ramboulettus, et demum post mensem ab Andino Simierus aulicus lectissimus amatoriis levitatibus, facetiis, et aulicis illecebris exquisite eruditus, multis e nobiitate Gallica comitatus, quos ad Richmondiam adeo amanter accepit regina, ut Leicestrius iam fremeret longa spe nuptiarum omnino excussus. Equidem paulo antea cum Astleia a reginae cubiculo tecte Leicestrium in maritum commendaret, illa commotior, Itane, inquit, me mei dissimilem et regiae maiestatis immemorem putas, ut servulum, quem ego ipsa extuli, maximis orbis Christiani pricipibus mariti honore anteponerem?

7. Eodem fere tempore Margareta Douglasia, cometissa Lenoxiae, Henrici VIII e sorore natu maiore neptis, Matthaei comitis Lenoxiae vidua, Iacobi regis magnae Britanniae avia, octo quos suscepit liberis superstes, in coelestam patriam anno climacterico emigravit, magnifico funere reginae expensis Westmonasterii elata. Matrona eximiae pietatis, patientiae, et pudicitiae, quas ter in carcerem coniecta, quod ex ipsa audivi, non ob aliquod maiestatis crimen, sed ob amatoria. Primum quum Thomas Howardus, Thomae Howardi eius nominis primi Norfolciae ducis filius, ipsius amore captus, in arce Londinensi periret, deinde ob amorem Henrici Darlii filii in Mariam reginam Scotorum, postremo ob amorem Caroli filii iunioris in Elizabetham Candisham matrem Arbellae, quacum nuptias conciliasse Scotorum regina insimulabatur, ut iam ante dixi.

8. Ut Scotica iam libemus, sub huius anni initium Thomas Randolphus in Scotiam ab Elizabetha missus erat, ut exploraret quo statu res Scoticae erant. Regi de progressu in bonis literis (quem ex indole exima et foelicissima memoria fecerat sane supra aetatem maximum) gratularetur, animumque eius propositis reginae in illum beneficiis, et materno affectu Anglis conciliaret. Utque cum Argathelio ageret ne Hebridiani opem rebellibus in Hibernia ferrent, et Mortonio proregi persuaderet, ut susceptas cum Argathelio, Atholio, et aliis inimicitias quamprimum deponeret, ne procerum odia in ipsum intenderet, et reginae animum omnino abalienaret. Ille iam prudentiae et fortitudinis laudes avaritiae sordibus inquinasse subaccusabatur. Et brevi communi odio ita laboravit, ut ordinum unanimo consensu rerum administratio ab illo in regem, licet prae aetate minus capacem (vix duodeniis enim iam erat) translata fuerit, atque duodecim e primariis proceribus, qui terni singulis tribus mensibus alternatim regi consilio adessent, nominati; et inter eos ipse Mortonius, ut hominem deducere, non deiicere viderentur.

9. Rex regni administratione suscepta illico per Dunfermlinium Elizabethae in ipsum beneficia gratissima recordatione agnoscit, ut profecta non tam a sanguinis coniunctione, quam communi verae religionis professione. Rogat ut foedus Edenburgense inter regna anno MDLIX initum ratihaberetur, ad limitaneorum depraedationes foelicius cohibendas, et verae religioni adversantium molitiones praevertendas, iustitia inter utriusque regni incolas ex aequo administraretur, piratice ablata plene restituerentur, et avitum in Anglia patrimonium (scilicet latifundia Matthaeo avo et Margaretae aviae concessa) sibi haeredi proximo in manus traderentur, utique pecunia iam opus esse, rebus regni Scotici accisis, ad familiam et satellitium pro regia dignitate apparandum.

10. Regina priora illa prompte promisit, ad illud de patrimonio difficiliorem se praebuit. Nec tamen eos audire voluit, qui Arbellam e Carolo

regis patruo in Anglia natam, proximam haeredem ad praedia in Anglia asseruerunt, nec legatum, qui ex historiarum fide docuit Scotorum reges in Scotia natus haereditario iure in comitatu Huntingdonensi in Anglia sine questione olim successisse, et obnixe rogavit ut civium ius, quod saepe ignotis alienigenis indulserat, principi proximo cognato non denegaret. Illa autem reditus e latifundiis ills a Burghleio pupillorum curatore sequestrari iubet, monetque ut ex bonis comitis Lenoxiae in Scotia rex aviae creditoribus satisfaceret. Inique enim tulit, quod rex infeofamentum comitatus Lenoxiae Carolo patruo et haeredibus factum post Caroli mortem revocasset, in praeiudicium, ut suggerebatur, Arbellae, licet ex regio Scotorum iure, donationes regno damnosas, et in aetate minori factas, semper licuerit revocare.

11. Consiliarii Angliae foedus illud Edenburgense confirmandum non censuerunt, ut quod adhuc ratum firmumque consisteret. Postularunt ut legatus aliquid proponeret quod aliqua ex parte reginae in regem beneficia (quae Anglorum sanguini in rege tutando non pepercerat) compensaret, et amicitiam consolidaret. Hinc ille e documentis proposuit ut foedus non offensionis, sed defensionis mutuique auxilii contra pontificem Romanum et confoederatos, certis legibus contra utriusque regni invasores et rebelles religionis nomine, iniretur. Praeter haec Angli aequum censerunt, quandoquidem regina nihil omisit, nec omittet ad regis defensionem, eaque de causa in magna sit apud multos offensa, ut ordines regni Scotiae cautionem interponerent, ne rex dum in minori esset aetate foedus aliquod cum quovis faceret aut renovaret, matrimonium contraheret, aut e Scotia transmitteretur, regina inconsulta. Haec autem ut magni momenti accurate et circumspecte consideranda in aliud tempus a Scotis reiiciuntur.

12. Interea Mortonius ingenio (quod sane erat acerrimum), longo rerum usu, et numerosa clientela fretus, dum nihil recte factum nisi quod ipse faceret putaret, et eundum non esse qui fuerat ferre non posset, rerum administrationem, collegis neglectis et praescripta administrandi ratione posthabita, ad se retraxit, regem in potestate sua in Sterlinii castro detinuit, et quos voluit pro arbitrio vel exclusit vel admisit. Unde proceres irritati comitem Autholiae sibi in ducem praeficiunt, et regis nomine edicunt, ut quotquot ex ephoebis excesserant, et sexagenariis minores, cum armis et commeatu ad XV dies ad regem liberandum convenirent. Convenerunt sane plures, et signis explicatis ad Fawkirk processerunt, ubi Mortonius cum suis se obiecit. Sed Robertus Bowes legatus Anglicus intercedendo et aequas conditiones interponendo a pugnando continuit. Mortoniusque statim quasi rerum pertaesus se domum subduxit, Atholiaeque comes non sine veneni suspitione mox fatis concessit. Quod incensi contra Mortonium animi inter alia in invidiam rapuerunt, nec persequi desisterunt, ut dicemus, donec in exitium praecipitassent.

13. In Hibernia nihil hoc anno memoratu dignum, verum de Hibernia et Anglia simul invadenda, et Elizabetha, quae fermissimum erat religionis reformatae praesidium, deturbanda Hispanus et Gregorius XIII pontifex Romanus clandestina habuerunt consilia suis rationibus sub religionis restaurandae larva inservientes: pontifex, ut Iacobo Boncampagno filio, quem Vineolae marchionem fecerat, regnum Hiberniae acquireret, Hispanus ut rebelles Hibernicos occulte sublevaret, perinde ac Elizabetha Belgas, dum amicitia verbis utrinque coleretur, etiam ut Angliae regno, si fieri posset, pontificis authoritate potiretur, indeque Belgas confoederatos facilius in ordinem redigeret. Quod desperavit, nisi mari dominaretur, et hoc non posse videret, nisi prius Angliae dominaretur. Nec dubium quin ut ille regna Neapolis, Siciliae, et Navarrae pontificum beneficentiae debet, ita etiam Angliam libentissime vellet, ut beneficarius, debere.

14. His qui norant maximum Angliae firmamentum in classe esse regia, et in onerariis mercatorum navibus quae ad belli usum fabricatae et instructae, visum est ut mercatores Itali et Belgae plerasque harum onerarium alio atque alio quaesito colore, in longinquas navigationes conducerent, dumque hae peregre abessent, illa regia classis maiore classe opprimeretur; eodemque tempore Thomas Stucleius transfuga Anglus, de quo anno MDLXX supra dixi, rebellibus in Hibernia cum copiis se coniungeret. Ille veterator insignis magnificentissime se ostentando, et regnum Hiberniae pontificis filio notho pollicitando, eam gratiam apud ambitiosum senem inierat, ut eum titulis marchionis Lageniae, comitis Wexfordiae et Casterlaughiae, vicecomitis Moroughae, et baronis Rossiae (insignia haec sunt in Hibernia loca) ornaverit, et DCCC Italis Hispani stipendiis conscriptis in bellum Hibernicum praefecerit; quibuscum ille e Centum Cellis solvens, tandem in Lusitania ad Tagi ostium appulit, ubi divini consilii vis potentior haec in Angliam et Hiberniam destinata diflavit.

15. Sebastianus enim Lusitaniae rex, cui summa huius expeditionis in Angliam commissa erat (quandoquidem ille iuvenili ardore et ambitione tumidus omnem suam operam pontifici Romano contra Mahometanos et protestantes iampridem condixisset) a Mahomete Abdallae filio Fessae rege magnis promissis in Africanum bellum illectus, cum Stucleio egit, ut prius cum Italis illis in Mauritaniam una proficisceretur. Ille facile persuasus (quandoquidem Hispanus pontificis filium Hiberniae regem designari dedignatus non abnuerit) cum Sebastiano in Mauritaniam profectus, memorabili illo praelio quo tres reges, Sebastianus, Mahometes, et Abdal-Melechus occubuerunt, solutioris vitae fabulam honesta catastrophe peregit.

16. Nisi hoc Sebastiani fatum Hispani animum ab Anglia invadenda ad regni Lusitaniae spem deflexisset, maxima belli tempestas (si qua fides profugis Anglis) in Angliam incubuisset. Produnt enim illi ingentes copias quas in Angliam effundendas Hispanus ex Italia iam conscribere coeperat, ad Lusitaniam occupandam detentas fuisse. Nec adduci poterat ad Lusitaniam occupandam totus intentus, ut de Anglia cogitaret, etsi profugi Angli maximopere urgerent, et pontifex Romanus cruciatam ad hoc, tanquam in bellum sacrum polliceretur. Caeterum cum certis nuntiis compertum esset Stucleium Italosque in Mauritania periisse, et Hispanum nihl nisi Lusitaniam cogitare, classis Anglia quae Stucleium in Hiberniae ora praestolabatur, revocatur, et provinciam Guilielmo Drurio Momoniae praesidi Henricus Sidneius tradidit, cum annos plus minus XI divisis temporibus prorex praefuisset; navemque conscensurus Hiberniae verisculo e Psalmis valedixit, In exitu Israel de Aegypto, et domus Iacob a populo barbaro. Vir sane ille eximius et inter laudatissimos Hiberniae proreges, cuius prudentiae et fortitudini se debere Hibernia non potest non agnoscere, etsi de proregibus plerumque querela.

Casimirus Palatinus in Angliam venit. | Eius exercitus solutus. | Elizabetha ordines pecunia iuvat. | Simierus Andini nuptias promovet. | Leicestrius cum periculo se opponit. | Bombardula in reginae phaselum exonerata. | Andinus in Angliam venit. | Pericula ex eius nuptiis. | Commoda. | Incommoda si negligantur. | Amatus Stewartus Aubrignius in Scotiam venit. | Aubignius unde dictus. | Ad honores evectus. | Protestantibus suspectus. | Hamiltonii deiecti. | Proscripti. | Ab Elizabetha sublevati. | Turcica mercatorum societas. | Hamonti impietas. | Nicholaus Baconus obiit. | Thomas Bromleius succedit. | Greshamus obiit. | Eius Londini collegium. | Rebellio Iacobi Fitz-Moris in Hibernia. | A papa et Hispani excitata. | Desmonius favet. | Davilius in lecto occisus. | Sanderus caedam approbat. | Conflictus cum illis de Burgo. | Fitz-Moris occiditur. | Guilielmus a Burgo factus baro. | Prae gaudio moritur. | Desmonius fidem simulat. | Desmonius Anglos caedit. | Nicholaus Malbeius Momoniae praeficitur. | Rebelles fundit. | Desmonius aperte rebellat. | Drurius prorex obit. | Rebelles inde erectiores. | Guilielmus Pelhamus fit Hiberniae iustitiarius. | Desmonium officii monet. | Proditorem denuntiat. | Ormondius rebelles persequitur.

OANNES

Casimirus Frederici III electoris Palatini filius, qui numerosum Germanorum exercitum in Belgium magnis ordinum et Elizabethae impensis superiori anno serius duxerat, et nihil praesterat, a tumultuante plebe Gandavensi in partes allectus, mense Ianuario acri hyeme et nivosa in Angliam venit, ut irritae expeditionis culpa in Gallos coniecta se excusaret. Ubi splendidissime exceptus in urbem Londinum funalibus magna pompa a senatu populoque deductus, in regiam a primariis nobilibus hastiludiis, monomachiis, conviviis opiparis oblectatus, ordine Sancti Georgii, ipsa regina periscelidem tibiae astringente, ornatus, annua pensione et plurimis honorariis donis oneratus, medio Februario in Belgium regia nave revectus, mercenarium illum exercitum solutum invenit. Cum enim Alexander Farnesius princeps Parmensis qui ad Belgii gubernaculum ab Hispano admotus Germanis immineret, et stipendia non repraesentarentur, parva clade affecti, pecuniam ab illo ut e Belgio discederent postularunt; a quibus cum ille pecunia ut salva vita discederent imperiose sed false quidem repostularet, illi accepta securitate contenti domum non sine famae dispendio, sed maiori ordinibus detrimento, properarunt. Ordinibus tamen Elizabetha non defuit, sed magnam pecuniam suppeditavit, pro qua Guilielmus Davisonus ad Gandavenium motus componendos (quii in ecclesias et ecclesiasticos saevierunt) iampridem missus, antiqua monilia et vasa pretiosa familiae Burgundicae pignori a Matthia Austriaco et ordinibus opposita in Angliam attulit.

2. Simierus interim Elizabetham de nuptiis cum Andino duce amatorie interpellare non cessat, et quamvis illa summopere nuptias diu deprecatur, eo tamen pertraxit, ut Leicestrius, qui nuptiis ex animo adversabatur, et alii illum phyltris et illicitis artibus reginae animo abrepsisse, et in amorem Andini pellexisse, rumores sparserint. Et ille contra ut Leicestrium de gradu et gratia apud reginam deiiceret nihil non fecit, detectis eius cum Essexii vidua nuptiis; unde regina ita iracundia effervuit ut Leicestrium in castellulo Greenwici se continere iuberet, et in arcem Londinensem coniicere cogitaret, quod aemuli percupierunt. Sed Sussexius licet aemulorum primus et infensissimus, qui totus erat in nuptiis cum Andino promovendis, dissuasit, dum ex recto iudicio et innata nobili animo generositate, nemini molestiam ob legitimas nuptias, quae apud omnes semper honestae et honoratae, exhibendam censeret, gavisus tamen eum in his nuptiis omne spe nuptiarum cum regina excussum iacere. Nihilominus Leicestrius ita hinc irritatus, ut ad acceptam iniuriam ulciscendam incumberet. Nec defuerunt qui eum insimularunt quasi Teuderium e regio satellitio sicarium ad tollendum Simierum subornasset. Certe regina edito programmate iussit, ne quis dicto factove Simierum, comites, aut famulos iniuria afficeret. Quo tempore accidit ut dum regina cum Simiero, Lincolniae comite, Hattono procamerario in phaselo per Tamisim iuxta Greenewicum animi gratia deveheretur, iuvenis e scapha bombardula effulminata brachia remigis in reginae phaselo glande traiecerit, qui mox captus, et ad patibulum in terrorem ductus. Cum autem imprudenter se fecisse et nihil malitiose cogitasse religiose affirmasset, dimissus. Nec reginae credere libuit quod quidam insusurrant, illum composito in ipsam vel Simierum subornatum fuisse. Tantum aberat ut suspicioni contra suos locum daret, ut subinde dicere soleret se nihi de suis credere posse, quod de liberis parentes credere nolunt.

3. Post pauculos dies in Angliam uno et altero comitatus clam venit ipse Andinus, et ad reginam ne opinantem quidem ad regiam Greenewicum accessit, ubi sua clausa inter se consilia remotis arbitris habuerunt, quae indagere non lubet (cum arcana principum sit labyrinthus inextricabilis), et paucis conspectus rediit. Verum post unum et alterum mensem illa iussit ut Burghleius thesaurarius, Sussexius, Leicestrius, Hattonus, et Walsinghamus periculis et commodis quae ex nuptiis cum eo emergant, serio perpensis, de tabulis matrimonialibus cum Simiero consultarent. Pericula videbantur, ne ille quid contra religionem receptam moliretur, regni possessionem vel sibi ex papae donatione invaderet, vel Scotae in manus traderet, eandemque, regina mortua, duceret; aut fratre defuncto, in Galliam rediret, Angliaeque proregem imponeret, quod Angli minime ferant. Praeterea ne Anglos externis bellis involveret, Scoti antiquo cum Gallis foedere freti, maiores animos in Anglos sumerent, Hispanus tantae potentiae se opponeret; postremo ne populus pensitationibus ad eius magnificentiam tuendam oppressus seditiones concitaret. Commoda vero videbantur, firma cum Gallis confoederatio stabiliretur, pontificiorum rebelliones, si quae fuerint, facilius compremerentur, omnis spes Scotae, et omnium qui eius nuptias ambiunt eique favent intercluderentur. Hispanus ad rem Belgicam componendam et foedus Burgundicum confirmandum perduceretur, et Anglia solida et laeta securitate ex reginae liberis toties optatis tandem perfrueretur. Sin hae nuptiae negligerentur, verebantur ne Galli irritentur, Scoti ablienarentur, Andinus nuptias cum Hispani filia contraheret, quacum Belgicas provincias in dotem acciperet, Gallus et Hispanus Scotam adiutarent, Scotorum regem in suas partes pertraherent, eidem uxorem in rem suam procurarent, religionem reformatam excinderent, et Angli, cum nullam liberorum ex regina spem viderent, orientem solem adorarent. Unde illa non poterat non animo ad mortem usque discruciari et contabescere.

4. Ut hisce diebus religionis mutationem ab Andino Angli nonnulli timuerunt, ita et Scoti ab altero Gallo, Amato, sive Esmaeo Stuarto Aubignio, qui hoc tempore in Scotiam ad cognatum regem invisendum venerat. (Ille enim Ioannis Stuarti fratris Matthaei comitis Lenoxiae, qui regis avus, filius erat, et Aubignius ab Aubignio in Biturigibus cognominatus, quod Carolus VII rex Galliarum olim largitus erat Ioanni Stuarto e familia Lenoxia, qui exercitus Scotorum in Gallia constabularius Anglos ad Baugium profligavit, ab iis postea in praelio Des Harrans occisus; et iam inde ad iuniores ex ea familia spectavit.) Hunc rex singulari benevolentia complexus opimis praediis donavit, intimis consiliis adhibuit, Scotiae camerarium, castri Dunbritonii praefectum constituit (et postquam rite in ordinum conventu honorarias literas quibus pupillari aetate, Robertum episcopum Cathanessiae, fratrem avi tertiogenitum Lenoxiae comitem creaverat, revocasset, et marchiae comitatu compensasset) primum Lenoxiae comitem, et deinde ducem creavit. Florentissima haec apud regem gratia invidiam apud multos conflavit, qui illum Guisiis et Romanae religioni devotum, ad veram religionem subvertendam in Scotiam missum obmurmurarunt. Suspicionem auxit quod Mortonii adversariis se applicaret, et de revocando Thoma Carro Fernihurstio Scotorum reginae, si quis alius, addictissimo intercederet, frustra obnitente Mortonio, cuius potentia iam aperte divergebat (etsi Hamiltoniis profligatis, et castro Hamiltonio et Daffranio captis, praeclare mereri videretur). Erant qui hoc tempore Hamiltoniis odium apud regem concitarunt maximum, eorum nomen quasi terriculamentum obiectando, et ita exagitando ut ad necessariam sui defensionem contra regem castra illa propugnaverint, sed ad deditionem coacti, et parlamentaria authoritate caedis tam Moravii quam Lenoxii proregum rei peracti et proscripti. Horum nonnulli in Angliam confugerunt, pro quibus Elizabetha per Eringtonium tam ex honore, quam iustitiae ratione, sedulo interposuit, cum illa anno MDLXXIII ad quietem fundandam fidem obligasset, illos in quaestionem, eas ob causas, nisi ipsa consentiente, non devocandos.

5. Illa etiam sub hoc tempus in altera orbis parte intercedente, Amurathes Cham, sive sultanus Turcarum opera Guilielmi Harbourni Angli et Mustaphae Beg bassae Turcici concessit, ut mercatores Angli perinde ac Galli, Veneti, Poloni, rex Germanorum, et aliae vicinae gentes mercaturam per omne eius imperium libere facerent. Unde illi regia authoritate in societatem coaluerunt, quae Turcica dicta, quaestuosissimam iam inde mercaturam Constantinopoli, Angoriae, Chio, Petrazzo, Alexandriae, Aegypti, Cypro, et alibi in Asia exercuerunt pro aromatibus, cotoneis, serico impexo, tapetis, Indica tinctura, uvis Corynthiacis sive curantz, sapone, etc.

6. Execranda Matthaei Hamonti impietas, quae in Deum Christumque eius Norwichi hoc tempore palam debacchata est, et cum illius vivicomburio, ut spero, extincta, oblivione potius est obruenda, quam memoranda. Nec ego cum illis iuxta sentio, qui publice interesse existimant, ut singula vitia, venena, et impietates propalentur, cum parum absit a docente qui huiusmodi narrat.

7. Hic annus supremus erat Nicholao Bacono magni sigilli Angliae custodi, sub quo nomine, honore et authoritate cancellarii Angliae ex parlamentario decreto usus erat. Vir praepinguis, ingenio acerrimo, singulari prudentia, summa eloquentia, tenaci memoria, et sacri consilii alterum columen, cui Thomas Bromleius cancellarii Angliae titulo suffectus erat.

8. Baconum sequutus est Thomas Greshamus civis Londinensis, mercator regius, et ex ordine equestri, Richardi Greshami ex eodem ordine filius, qui patriae ornamento et mercatorum usui peristyllium pulcherrimum (excambium regium Elizabetha nominavit) Londini extruit, et aedes quas in urbe habuit amplissimas bonarum literarum professioni dicavit, constitutis in iisdem sacrae theologiae, iuris civilis, medicinae, astronomiae, geometriae, et rhetoricae praelectionibus cum honestis salariis.

9. In Momonia Hibernia provincia novam rebellionis flammam accendit Iacobus Fitz-Moris, ille qui antea Perotto Momoniae praesidi ad genua advolutus, lugrubri eiulatu et supplici oratione veniam precatus, fidem obsequiumque reginae sanctissime voverat. Ille inquam (cui nulla nisi in turbis quies) in Galliam se subduxerat, regi pollicitus si suppetias ferret, se Hiberniam universam Gallico sceptro adiuncturam, et Romanam religionem in insula restauraturum. Verum dilationibus fatigatus, et demum irrisus, e Gallia in Hispaniam profectus, eadem regi Catholico promisit. Ille ad Romanum pontificem transmisit, a quo (Nicholao Sandero praesbytero Anglo, et Alano Hibernico theologiae doctoribus maximopere procurantibus) pauxillum pecuniae, legatinam Sandero authoritatem, consecratum vexillum, et commendatitias ad Hispanum literas consequutus, in Hispaniam rediit. Et inde cum illis theologis tribusque navibus et exigua militum manu ad Sancta Marie vicum (Smerwic contracte vocant Hibernici) in Kerria Hiberniae Chersonesso circa calendas Iulii appulit, ubi, loco rite a sacerdotibus consecrato, munimentum erigit, et iuxta naves subducit, quas Thomas Cortneius nobilis Anglus, qui cum bellica nave in statione propinqua forte haesit, mox aggressis coepit et abduxit, marisque beneficio Hispanos exclusit. Ioannes et Iacobus fratres comitis Desmoniae, paucis Hibernicis contractis, affini Fitz-Moris se protinus adiungunt, comes autem ipse, qui impense causae favit, simulate suos convocat quasi obstiturus, comitem Clancariae selectem mulitum manu contra hostes et rebelles ad eum accedentem subdole amolitus.

10. Prorex ut hostes appulsos certis nuntiis accepisset per Henricum Davilium Anglum virum nobilem et fortem, Desmoniisque perfamiliarem Desmoni comiti et fratribus coniunctim imperat, ut munimentum quamprimum adorirentur. Quod cum illi tergiversati abnuerint, tanquam periculi plenum, Davilium discedentem subsequitur Ioannes Desmonius. Ad Trallium opidulum assequitur diversantem in publico hospitio, nocteque intempesta, hospite corrupto, cum sicariis in cubiculum strictis gladiis irrumpit, ubi Davilius secure cum Arthuro Cartero protribuno Momoniae veterano fortissimo altum dormivit; sed tumultu excitatus, cum Ioannem Desmonium stricto gladio in cubiculo conspexisset, se levans, Quid rei (inquit) mi fili? (ita enim illum familiariter compellare solutus). Non amplius iam ego tibi filius (inquit ille) nec tu mihi pater, morieris. Simulque et eum, et qui una dormivit Carterum, multis vulneribus confossos trucidarunt, postquam Davilii puer pedisequus obiectu nudi corporis dominum quantum poterat aliquantisper defendisset, et vulnera excepisset. Mox Davilii famulos, qui hinc inde dispersi cubarunt, interfecit singulos, reversusque cruentatus apud Hispanos de caede gloriatur. Et hoc, inquit, sit vobis pignus meae in vos et hanc causam fidei. Hoc Sanderus ut suave coram Deo sacrificium laudavit, Iacobus Fitz-Moris caedis rationem improbavit, qui factum in via potius quam in lecto maluit. Comes ut audivit, toto animo detestatus damnavit.

11. Hispani cum pauculos Hibernicos, eosque inermes et misellos se coniungere viderent, contra ac Fitz-Moris promiserat, diffidere, se periisse inclamare, et fortunam deplorare suam, cum nec mari nec terra effugium viderent ullum. Ut patienter expectarent Fitz-Moris adhortatur, magnas copias auxiliares adventare affirmat, ipseque simulate iter suscepit ad Sanctam Crucem Tipporariae, obtentu votum quod in Hispania fecerat solvendi, revera ut seditiosos ex Connachtia et Ultonia contraheret.

12. Dum ille cum pauculis equitubus et XII peditibus iter habet per terras Guilielmi a Burgo affinis (qui in superiori rebellione ipse coniuratus) et iumentis iam deficientibus, equos ab aratris iuxta viam abripit. Agricolae, clamore sublato, viciniam ad equos recuperandos convocant, inter quos filii Guilielmi de Burgo iuvenes animosi conscensis equis adeo acriter prosequuntur, ut anteverterent. Fitz-Moris conspicatus Theobaldum de Burgo et fratres, qui iampridem una secum fuerant rebelles, amice affatus, Cognati, inquit, de uno et altero equo strigoso ne concertemus, non dubito quin, causa cur ego in Hiberniam redierim cognita, vosmet mihi comites adiunxeritis. Respondet Theobaldus, Prioris rebellionis et me et patrem et meos vehementer poenitet, fidem et obsequium benignissimae principi quae vitam indulsit iuravimus, et fidem praestabimus. Itaque redde iumenta, aut ut reddas adigam, simul hasta contorta in illum irruit. Pugnatum est aliquandiu, Theobaltus et alter e fratribus cum nonnullis suorum occubuerunt, simulque Fitz-Moris ipse hasta transfixus, et caput plumbea glande transfossus cum plerisque suorum cecidit. Cadaveri caput amputatum, corpus membratim dissectum, membra palis suffiguntur ad portas Kilmaloci, ubi prius fidem principi in ecclesia coram Perotto, ut diximus, magnis obtestationibus adstrinxerat. Regina Guilielmum a Burgo literis dolore et amore plenissimis de filiis amissis consolata, titulo baronis Castri Conelli ornavit et annua pensione muneravit, unde senex inopino gaudio perfusus haud multo post expiravit.

13. Drurius prorex prope Kilmalocum iam advenerat, comitemque Desmonium accersit, qui coram advenit, fidemque et obsequium in principem pollicitus, etiam iureiurando interposito se cum suis contra rebelles militaturum obligat. Unde dimissus ut suos colligeret, et ad progrem rediret. Ioannes Desmonius comitis frater qui in Fitz-Moris locum inter rebelles suffectus ex insidiis Herbertum et Prisium Anglos cum cohortibus quas duxerunt intercepit et occidit, ipse in facie sauciatus. Numeros vero sexcenti milites e Devonia supplerunt, Perottusque cum sex bellicis navibus ad oram tuendam ex Anglia missus.

14. Quo tempore prorex morbo vehementius indies afflictatus necessario Waterfordiam ad valetudinem curandam recessit, et Nicholaum Malbeium Connachtiae praefectum veteranae militiae gloria clarum bello et Momoniae praefecit. Recedenti Desmonii uxor supplex filium unicum et haeredem obtulit in obsidem pro patre. Nam postquam ille Kilmaloco discesserat non comparuit, etsi Malbeius subinde officii et promissi per literas admoneret, qui nihil cunctandum ratus in Conilo Sylvestrem regiunculam contra rebelles movit; ubi Ioannes Desmonius acie disposita, et sacrato Romani pontificis vexillo explicato, illum excepit, signisque collatis acerrime untrinque dimicatum. Cum virtuti Anglorum fortuna tandem faveret, Ioannes primus fugam capessit et suos occidioni reliquit; inter quos repertus est Alanus ille theologus, qui victoria promissa animos ad praelium incitaverat.

15. Ea nocte comes Desmonius qui spectator e propinquo colle aderat, victoriam praefecto per literas simulate congratulatur, monetque sub amicitiae specie ut inde castra moveret. Malbeius nuntio remisso per literas comitem iubet ut accederet viresque coniungeret, quem cum quadriduum ibi frustra expetasset, ad Rekelium Desmoniae oppidulum promovet. Iam comes, qui tam diu vultu et verbis simulationem egregie sustinuerat, personam deponit, et rebellem animum apterte induit, eademque nocte rebelles Malbeii castra per tenebras aggrediuntur, quae tamen ita munita invenerunt, ut re infecta recesserint. Praefectus cum locus ille ad disiungendas rebellium copias opportunus videretur, praesidium ibi imposuit, indeque ad Askettenum tendit, castrum comitis in rupe Asketteno flumine circumfusum, et militari manu armatum. Priusquam tamen aggederetur, literas ad Desmonium iterum dedit, eumque hortatur proposita reginae benignita, prisca familiae Desmoniae dignitate, maiorum gloria, et apud posteros infamia, ut rebellionis maculam non subiret, sed ad officium rediret. Ille contra, ut animum pervicacia, ita et castra advenarum Hispanorum et Hibernicorum praesidiis circumquaque obfirmat. Quo tempore, ineunte Octobre, Drurius prorex Waterfordiae expiravit, vir sane spectatae virtutis et bellicis studiis ab ineunte aetate in Gallia, Scotia, et Hibernia innutritus.

16. Prorege mortuo, intermoritur una Malbeii in Momonia authoritas, qui militibus prae praesidia dispositis in Connachtiam suam provinciam recessit. Rebelles ex proregis morte animos sumunt, et qu omodo ab Anglorum imperio se penitus eximerent deliberant, consultissimumque visum praesidarios undique circumsidere et fame premere. Iacobus igitur Desmonius Adarum, ubi Guiliemus Stanleius et Georgius Carewus stationem habuerunt, obsidet, sed praesidiarii, famem extremum malorum metuentes, obsessores tam crebris eruptionibus fatigarunt, ut obsidionem solverint, et liberatem praedandi in agro vicino relinquerint; quod gnaviter et fortiter fecerunt, ipso Iacobo vulnerato.

17. Interea consiliarii regni Guilielmum Pelhamum in iustitiarum Hibernae cum proregis authoritate, donec prorex crearetur, elegerunt, et Ormondiae comitem Momoniae praefecerunt, qui Desmonii filium, quem penes se obsidem habuit, Dubliniam custodiendum misit. Pelhamus iustitiarius in Momoniam pergit, Desmoniumque accersit; sed ille missis per uxorum literis se excusat. Mittitur itaque Ormondius, qui illum moneret, ut Sanderum theologum, milites extraneos, castella Carigo-Foylum et Askettenum iustitiario in manus traderet, absolute se submitteret, vires suas contra fratres et caeteros rebelles converteret; quae si fecerit, rebellionis gratiam consequeretur; sin minus, patriae proditor et hostis declarandus. Cum ille tergiversatione haec eluderet, proditor et laesae maiestatis reus ineunte Novembri declaratur, quod de patria debellanda et subvertenda cum externis principibus egisset, Sanderum et Iacobum Fitz-Moris rebelles sustentasset, Hispanos e munimento ad Smerwick delapsos fovisset, fideles subditos suspendio sustulisset, pontificis Romani vexillum contra reginam explicasset, et exteros in regnum induxisset. Hoc promulgato, iustitiarius Ormondo bellum persequendum commisit, Desmonius in aliam Momoniae partem conversus, Yoghaliam oppidum maritimum satis munitum, nemine resistente, ex improviso occupat et diripit. Ormondius per Conilo, unicum rebellium perfugium, omnia longe lateque vastat, armenta abigit, et in praedam militibus concedit, praetorem Yoghaliae, quod praesidium Anglorum admittere recusasset, suspendi pro foribus iubet, praesidioque oppidum firmat. Deinde Hispanos in Strangicallia obsidere parat. Illi autem se prius periculo subduxerant. Angli tamen persequentes ad unum interemerunt; rebellesque ubique per Momoniam gravissime exagitarunt. Desmonius vero et fratres, etsi latentes, iustitiario literis prolixis significant se suscepisse catholicae fidei in Hibernia patrocinium, idque pontificis Romani authoritate et regis catholici auspiciis, ideoque illum blande submonent, ut in causa tam pia et meritoria ad animae salutem se socium adiungeret.