Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio   

MDLXXVI.

Galli nuptias Elizabethae proponunt. | Illa pacem. | A Belgio Gallos avertere studet. | Zelandi Anglos infestant. | Coercentur. | In Belgio confusio. | Antwerpia diripitur. | Elizabetha Belgica componere studet. | Ioannes Austriacus in Belgium venit, | Ordinibus pecuniam suppeditat. | Ut Belgas in obsequio regis contineret. | Commercium inter Anglos et Lusitanos restitutum. | Via in Cathaiam per occidentalem Oceanum quaesita. | Qua probabilitate. | Forbisheri ad fretum detegendum navigationes. | Maximiliani imperatoris morti Elizabetha condolet. | Et Frederici electoris Palatini. | Walteri comitis Essexiae mors suspecta. | Anthonii Coci obitus. | Tumultus in Hibernia. | Guilielmus Drurius Momoniae praefectus. | Maleficos persequitur. | Ceass quid. | Hibernici de exactionibus queruntur. | Regina miseretur.

OVO anno auspicante de matrimonio cum Alenconio, pararii illi duo Mota-Fenelonus et Porta amatoriis illecebris Elizabethae aures iterum mulcere coeperunt; quibus responsum est, alienum tunc tempus esse, cum Alenconius advenire non posset, Gallia bellis civilibus flagrante, at Alenconio in iis occupatissimo. Unus tamen et alter in Galliam mittitur ad fraternum inter regem et Alenconium amorem redintegrandum, atque ad dehortandum a rebus Belgicis, ne Hispanus novum bellorum incendium per Gallias excitaret. Quam facile vero illi fuerit, qui iam a bellico apparatu in Italia sit instructissimus, vel Saluzias occupare, aut copiis in provinciam expositis, ora Mediterranei maris potiri, Gallia ita opibus exhausta, et id genus alia admonet ad Gallum a Belgio deterrendum.
2. Aurasionensis enim Gallos ob suas privatas rationes, et spe principatus Aurasionesis qui in Gallia situs retinendi, non destitit Gallos in Belgium evocare, promisitque Zelandis et Hollandis qui quasi innati mari circumquaque piraticis mioparonibus maria infestarunt mercatores Anglorum naves depraedari, quos causabantur hostibus Dunkerkanis annonam subvehere, Antwerpiensium aliorumque merces in Hispaniam sub fucatis nominibus convehere, quas illi suo cum fructu exportare soliti, et iam defectionis sibi male conscii non audebant. Ad hos cohibendos Holstockus iterum armatis cum navibus missus supra ducentos piratas coepit, et in carceres per oram maritimam dedit. Ad res vero repetendas in Zelandiam ablegati sunt Guililemus Winterus ex ordine equestri, et Robertus Bealus regio consilio ab epistulis, ut lites aestimarent, et res pactis conditionibus restituerent. Sed ex Anglorum mercatorum insolentia lites iterum recruduerunt, quae utriusque gentis damno brevi consopitae.
3. In Belgio iam omnia confusissima, dum Hispani sine imperio aliquot consiliarios ordinum in carcerem contrudunt, et in incolas ita direptionibus et omnia iniuriarum genere grassantur, ut ordines arma necessario sumerent. Et protinus nuntiis circumquaque missis per Obignium has iniurias et causas arma sumendi Elizabethae significarent. Illa per doctorem Wilsonum et ordines et Hispanos ut ab armis discedant obnixe hortatur, causasque cur consiliarii ordinum in custodiam raperentur studiose investigat. Interea Antwerpia urbium ocellus, quae inter florentissima Europae emporia vix secundis acquievit, miserum in modum ab Hispanis diripitur, Anglorum mercatorum domus expilatur, et illi, etsi nullius culpae conscii, coacti sunt redemptionis nomine magnam vim auri militibus dependere. Obignius hac occasione arrepta ingentem pecuniam mutuam ad huiusmodi Hispanorum insolentiam coercendam importunius ab Elizabetha ordinum nomine efflagitat. Illa, quae eos opem a Gallo prius petiisse certo acceperat, negat, pro pace vero quamprimum apud Hispanum diligentissime intercessuram pollicita. Eoque nomine Ioannem Smithum regis Edwardi VI consobrinum virum, Hispanico gestu et Hispano bene notum in Hispaniam mittit, qui a rege benignissime exceptus contumeliosas Gaspari Quirogae archiepiscopi Toletani in reginam iniurias ex religionis odio, et inquisitorum Hispalensium, qui attributum defensoris fidei in reginae titulo non admiserunt, tanta prudentia retorsit, ut gratias ab Hispano retulerit, qui archiepiscopo offensior legatum ut apud reginam dissimularet rogavit, et attributum illud admitti severe imperavit. Reginae enim consilium suis rebus expedire novit, etsi minime sequutus, Belgii fato (si ita loqui liceat) aliorsum impellente.
4. Venerat his diebus in Belgium cum summo imperio Ioannes Austriacus Caroli V imperatoris filius naturalis, ad quem regina itidem Edwardum Horseium Vectae insulae praefectum amandat, ut adventui congratularetur et opem deferret, si modo ordines Gallos in Belgium vocarent, verum Sweuinghamo pro ordinibus importunissime interpellante XX millia librarum monetae Anglicae ad eos transmittit, ea lege, ut nec religionem nec principem mutarent, nec Gallum in Belgium admitterent, nec pacem abnuerent si Ioannes Austriacus ad aequas pacis conditiones descenderet. Sin pacem ille amplecteretur, ut Hispano militi de stipendiis non numeratis tumultuanti dependerentur. Adeo erat illa studiosa nutantes provincias in Hispani fide et obsequio retinendi, ut nullam bene merendi et pacis conservandae praetermitteret occasionem.
5. In Anglia passim his temporibus laeta quies, et negotatio inter Anglos et Lusitanos iterum reclusa, quae ex privata quorundam avaritia nuper fuerat interclusa; permissumque Anglis in Lusitania, Algarbia, insulis Madera et Azoris, et Lusitanis in Anglia et Hiberna mutuam exercere mercaturam in triennium. Quo tempore de mercium detentionibus lites disceptarentur, et hoc publica praeconis voce promulgatum.
6. Erudita etiam ingenia accensa honesto studio disiunctissimas orbis terrarum regiones et Oceani secreta explorandi excitarunt bene nummatos habendi cupiditate non minus inflammatos ad detegendum si quod esset fretum in septentrionali Americae parte, quo ad opulentam Cathaiam navigaretur, et orientis occidentisque opes mutuo commercio coniungerentur. Eruditi illi probabiliter disseruerunt ex ea parte fretum patere, pro concesso assumentes quo proprius ad littus acceditur, eo minorem esse aquarum altitudinem; sed ab occiduo Islandiae littore navigantibus, experientia teste, mare altius occurrere, ut continuum mari illi quod del Sur nautae vocant, ex altera Americae parte videatur. Deinde quod cum Oceanus diurno primi mobilis motu feratur, Americae obiectu repercussus septentriones petat ad Cabo Fredo, id est Promontorium Frigidum, ubi loci per fretum aliquod in Mare del Sur exoneretur; sin minus, eadem violentia in Lappiam et Finnmarchiam reverberaretur, qua in Australi mundi plaga a Freto Megellanico insuloso et tantae molis aquarum incapaci ob insulosas freti angustias, per orientalia Americae littora ad Cabo Fredo repercutitur. Testes adhibent Antonium Ienkensonum Anglum, quo non alter septentrionalem mundi plagam plenius novit, qui docuit molem aquarum ex Mari Cronio in Mare del Sur necessario effundi; Bernardum item Le Torr Hispanum, qui affirmavit se a Moluccis in Americam revertentem supra aequatorem septentriones versus vi aquarum ab aquilone in navem irruente in Moloccas fuisse reiectum; aliaque producunt ut hoc comprobarent. Quibus illi nummati persuasi Martinum Forbisherum ut hoc fretum detegeret cum tribus aphractis mittunt, qui Harwico solvens XVIII Iunii, ad IX Augusti vel sinum vel fretum intravit sub latitudine LXIII graduum, ubi homines invenit capillitio nigro, facie lata, naso simo, colore subfusco, phocarum pellibus vestitos, mulieres circa oculos et per genas caeruleo colore, ut prisci Britanni, depictas. Sed cum omnia glacie mense Augusto ita constricta essent, ut incoeptum cursum persequi non posset, reversus VIII Kalendis Octobris in Anglia appulit, quinque nautis desideratis quos barbari intercoeperant. Annis tamen duobus sequentibus ut incoeptum perficeret, in eadem littora navigavit, sed glaciales conglomerationes instar montium ubique occurrentes penitius in sinum ingredi prohibuerunt. Tempestatibus igitur, nivibus, ventisque subinde vertentibus hic inde agitatus, collecta magna lapidum copia, quos minerales esse putabat, vela vertit; e quibus cum nihil auri, nec argenti, nec cuiusvis alterius mettalli elici potuisset, ad vias muniendas proiici vidimus. Sed haec fuse discripta publice prostant.
7. Maximilianus Augustus his diebus vitam cum morte commutavit, princeps prudens, iustus, imperio salutaris, et de Elizabetha atque Anglis bene meritus. Quod simul ac certo acceperat, summa dolore affecta, Philippum Sidneium ad Rodophum regem Romanorum legat, qui et de patris morte dolorem, et de eius successione gaudium officiosissime declararet. Necnon ut in itinere filiis electoris Palatini de morte patris Frederici III condoleret, et Casimirum de pecunia, quam illa in bello Gallico expenderat, obiter submoneret. Bello enim illo pax Galliae reddita, Alenconio ducatus Andium, Turonum, et Bitiurgium in appenagium, ut vocat, assignati, undecim decies centena millia francorum ad Germanorum equitum stipendia Casimiro promissa, ex reginae Galliae monilibus pignori ad aureorum trecenta millia data. Verum Elizabethae nihil omnino repensum, quae tamen quod bene bona causa impensum fuerat, cumulate repensum existimavit. Casimirus ingenue Germanica synceritate respondit, Gallum promissis defuisse, nec per se stetiise, quo minus pecunia repensa fuerit.
8. Ut in Germania Maximilianus imperator, et Palatinus elector principes Christiana virtute, singulari moderatione, magni sui desiderium relinquerunt, ita non minus in Anglia et Hibernia reliquit Walterus d’Evereux Essexiae comes, etsi loco longe inferior. Vir certe praecellens, in quo morum probitas cum natalium claritate certavit, quae tamen invidiae obsistere non poterant. Etenim postquam laudabili in Hibernia instituto desistere adactus fuerit, patrimonio admodum imminuto, in Angliam reversus aperte Leicestrio minaretur, quem iniuriarum suspectum habuit; aulicis eiusdem artibus qui ab illo timuit, et peculiari aulae mysterio homines per honores feriendi et evertendi, in Hiberniam rursus cum inani comitis marescalli Hiberniae titulo ablegatus erat. Ubi maerore contabescens ex dysenteria cum gravissimis tormentibus animam Christo pie reddidit, postquam adstantes rogasset, ut filium vix tunc decennem monerent, tricesimum sextum aetatis annum sibi semper ob oculos proponere, tanquam vitae metam supremam, quam nec ille nec pater superaverunt; et filius quidem ne attigit, ut suo loco dicemus. Haec nobilissimi viri mors veneni suspicione non caruit apud vulgus (qui semper quos charos habent, veneno extinctos suspicantur), etsi Sydneius Hiberniae prorex diligenti facta inquisitione ad consiliarios in Anglia scripserit comitem cum primum decumberet saepius dixisse hoc sibi peculiare esse, ut quoties animo gravius aegresceret, dystenteria laboraret, nec illum quicquam de veneno suspicatum. Eundem corpori colorem in morbo, qui valetudine fuit integerrima, perstitisse; nullam labem, nullem tabem, nullum pilorum, nullum unguium defluvium; exenterato nullum veneni vestigium. Medicis autem male inter se convenisse, nihil tamen contra vim veneni adhibuisse, pocillatorem vero de * * * in aqua intincto, vinoque admisto, falso fuisse insimulatum. Vidimus tamen, hominem tanquam venenarium digito publice demonstrari. Suspicionem auxit, quod Leicestrius mox Douglasiam Shefeldiam (amasiam an uxorem non dixero) pecunia et ingentibus promissis amoverit, e qua filium procreaverat, et amorem in Laetitiam Essexiae viduam apertius prae se tulerit; cui postea iteratis nuptiis se coniunxit. Quamvis enim secreto illam in uxorem duxisse perhiberetur, Franciscus tamen Knolles Laetitiae pater, qui Leicestrii vagos amores noverat, credere noluit, veritus ne filiae illuderet, nisi ipse praesens cum paucis testibus et notario publico matrimonii foedus coniugi videret. Sed haec post unum et alterum annum.
9. Hoc tempore vitam in Anglia clausit Antonius Cocus septuagenarius, vir equestri dignitate, antiqua severitate, et doctrina multiplici, institutor pueritiae regis Edwardi VI, foelix filiabas quas Graece et Latine supra sexum eruditas clarissimis viris Guilielmo Cecilio, qui Angliae thesaurarius, Nicholao Bacono magni sigilli custodi, Thomas Hobeio, qui legatus in Gallia obiit, Radulpho Rouletto, et Henrico Killegrew elocaverat.
10. Ante Essexii obitum, ut paululum regrediar, comitis Clan-Richardi filii, qui vix ante duos menses rebellionis gratiam a prorege consequuti erant, rursus collecta nefariorum colluvie per Connachtiam immaniter latrocinia et praedas agitarunt, Athenriam quam iam incolae instauraturi erant, succenderunt, et opifices trucidarunt ex barbaro in incolas odio qui leges et humanitatem colere coeperant. Prorege autem adveniente, praedatoriae turmae dissipatae in latibula suo more convolarunt, et comes ipse Clan-Ricardi eorum pater quasi scelerum conscius in carcerem Dubliniae truditur. Prorege reverso ipsi e latibulis emergentes Balla-Reogh castrum, primariam patris sedem, cum praesidium sub Thoma Strangio impositum, frustra suorum clade obsederunt, Mac-Williami Eughter, id est iunioris, terras Scotis insulanis sibi adiunctis devastarunt. Sed adventu proregis iterum disparuerunt, lustris se occultantes.
11. Guilielmus Drurius qui nuper Berwici marescallus, Momoniae iam recens praefectus, prudentia et fortitudine provinciam omnem ad legum cultum et obsequium perduxit, praeter Kerriam Chersonessum et comitatum palatinum, quo quasi in sentinam plures malefici, praedones, obaerati, rerumque capitalium suspecti confluxerant, ex immunitate loci, impunitate quadam insolescentes. Concesserat enim rex Edwardus III Desmoniae comitibus omnes regales libertates, quas reges Angliae in illo comitatu habuerunt, exceptis incendio, raptu, forstallo, et thesauro invento. Praefectus tamen, qui libertates illas ad iustitiae cultum, non ad scelerum impunitatem concessas iudicavit, ingressus lectissimas perditorum cohortes, quas Desmonius in insidiis locaverat, fortiter profligavit, per Kerriam maleficos undique indagavit, atque in plures severe animadvertit, fremente Desmonio, et contra Drurium apud proregem gravissime tum de hoc, tum de pensitatione quam ceass vocant quiritante. Pensitatio illa est exatio rei annonariae certo pretio (qualis canon glebae apud priscos) ad alendam proregis familiam, militesque praesidarios. De hac non solum ille, sed in Lagenia cultiore insulae parti vicecomes Baltinglassus, Delivinius, Hothus, Trimlesonius barones, et quique nobiliores conquerenates solvere abnuerunt, quasi non exigenda nisi ex authoritate parlamentaria. Qui hoc nomine in Angliam ab iis delegati a regni consiliariis auditi, atque in custodiam dati, et itidem in Hibernia qui delegarunt, donec se submiserint, cum antiquitus institutam fuisse ex regni tabulariis constiterit, et ius quodam esse maiestatis (praerogativam regiam vocitant) quae legibus non subiicitur, nec tamen legibus adversatur, ut iurisprudentes iudicarunt. Regina autem iussit ut prorex temperamentum in huiusmodi exactionibus adhiberet, veteri verbo, se velle suos dum tondeantur, non deglubi. Et dixisse perhibiter, Ah quam male metuo ne quod de Dalmaticis motibus a Batone olim Tiberio, nobis de Hibernicis obiiciatur, Vos, vos in culpa estis, qui gregis non pastoribus, sed lupis commisistis. 

MDLXXVII.

Austriacus ad pacem propendet. | Elizabetha ad hanc suadet. | Aurasionensis eam divertit. | Austriacus nuptias cum Scota ambit. | Et per eam regnum Angliae. | Copleius a Gallo factus baro. | Austriaci dissimulatio. | Bellum redintegrat. | Ordines pecuniam mutuam ex Anglia petunt. | Elizabethae cum ordinibus foedus. | Illa Hispanum causas edocet. | Hispanus haud inique audivit. | Anglia libripens in Europa. | Pestilens ex pedore morbus. | Mainus sacerdos morte affectus. | Baronis Latimeri obitus. | Thomae Smithi secretarii obitus. | In Hibernia rebellio. | Rorius Oge.

OANNES Austriacus cum se imparem sentiret Belgii ordinibus a viribus instructissimis, et vicinorum principum amicitia firmatis, Gastellum ad Elizabetham misit, qui gratias haberet de auxiliis contra Gallos oblatis, et propensum ad pacem studium explicaret. Illa per Edwardum Horseium iam denuo missum pacis studium laudat, simulque agit ut Anglorum bona Antwerpiae detenta restituereuntur. Lente respondetur, quia ille aliis curis, ut prae se tulit, distentissimus, edicto pacis perpetuo, ut vocarunt, quod tamen vix annuum erat, totus intendit. Elizabetha pacis serio cupidissima Thomam Leightonum ad Aurasionensem mittit, ut suaderet ne quid contra pacem moliretur, donec Ioannes Smithus ad pacem conciliandam ad Hispandum missus rediret. Aurasionensis qui perpetuum illud edictum ex animo damnavit, iam opportune audierat Ioannem Austriacum meditari nuptios cum Scotorum regina, quod libens arripuit, et per Famierum Elizabetham protinus edocet, ut animum a pace detorqueret. Illa tamen quasi nescia Austriaco per Danielem Rogersium de perpetuo pacis edicto gratulatur, licet iam certo comperisset Austriacum comitis Westmorlandiae et profugorum Anglorum suasu, pronoque pontificis Romani et Guisorum favore nuptias illas, et una Angliae et Scotiae regna spe devorasse; iamque constituisse Manniam insulam in mari Hibernico occupare, ut opportunam ad Angliam invadendam ex Hibernia, et occidua Scotiae ora, qua regina Scotorum plurimos habuit sibi devotos, uti etiam in opposita Angliae parte, Norwallia, Cumbriae, Lancastriae, Cestriaeque comitatibus, ubi incolae plerique omnes pontificiae religioni addictissimi.
2. Et certe Austriacus (ut e Peresio, qui Hispano a secretis, didicimus) iam antea ambitione abreptus, cum Tunetani regni spe excidisset, de Elizabetha deturbanda, Scotorum regina in uxorem ducenda, et Anglia debellanda apud pontificem Romanum clam egerat, et inscio Philippo pervicerat, ut pontifex quasi ex publici boni studio Philippum ad bellum Anglicum excitaret, ipseque Austriacus in Belgium profecturus hoc ipsum in Hispania persequutus erat; et postea per Escovedum e Belgio missum petierat, ut sibi portus in Biscaia concederetur, unde classe Angliam invaderet. Verum Philippus consilia haec aversatus, hominem ut nimio plus ambitiosum negligere coepit. Nec haec plene intellexit Elixabetha donec, ut dixi, Aurasionensis edocuisset.
3. Suspitione etiam non caruit, quod Thomas Copleius e primariis inter profugos Anglos, a Vauxlio Austriaci amanuensi Gallo commendatus, dignitatem equestrem et baronis titulum acceperat. Copleius tamen suspitionem depellere conatus est protestando obsequium erga principem, nec alio consilio titulum accepisse, quam ut maior honos uxori exilii consorti, et pensio auctior sibi ad Hispano accederet, quandoquidem nobiles cum titulo potiori sint apud Hispanos loco; baronisque titulum sibi iure competere putaret, cui avia erat filia natu maxima baronis Hoo, et proavia primogenita haeredum baronis Welles.
4. Austriacus interim has nuptias clandestino persequitur, simulque ad rem obvelandum vicecomitem Gandavensem ad Elizabetham legat, qui pacis leges demonstraret, et laxiorem diem ad pecuniam quam ordines mutuo sumpserant dissolvendam postularet. Hoc illa lubens concessit, et per Wilsonum cum illo denuo agit, ut damna Anglis mercatoribus in Antwerpiana direptione illata resarcirentur. Ille eludit, et dum perpetuo pacis edicto vacare videtur, in bellum prorumpit, urbes et castra versute intercipit, et ad Hispanum scribit consultissimum esse prius insulas Zelandicas quam provincias interiores oppugnare, Angliamque in suam spem pronus facilius quam Zelandiam expugnari posse per Escovedum qui ab epistolis, persuadere conatur.
5. Hinc cum omnia in Belgio ad bellum spectarent, ordines marchionem Haureum et Adolphum Metkercum ad Elizabetham legant, ut C librarum sterlingarum millia ad VIII menses daret, quibus illa respondet, si aliunde mutuo sumere possent, se et civitatem Londinum cautionem libentissime interposituras, modo civitates Belgii quas nominaverit syngraphis obligarentur ad pecuniam intra annum renumerandam. Foedus etiam mutui auxilii terra marique cum ordinibus in has leges pasciscitur: Regina equitum mille, peditum quinque millia ordinibus auxilio mittet, quibus tertio postquam conscenderint mense, stipendium et expensas Londini ordines persolvent, belloque confecto suis sumptibus in Angliam remittent. Huius exercitus imperator natione Anglus in ordinum consilium admittetur. Nihil quod ad bellum aut pacem spectet, regina aut illo inconsultis, statuetur. Nullum foedus cum quicunque inibunt nisi illa approbante; et in eodem, si velit, comprehendetur. Si quis princeps contra reginam aut regnum Angliae quocunque praetextu aliquid hostile moliatur, ordines quantum poterunt resistent, et eodem numero et iisdem legibus auxliares ad reginam mittent. Si qua inter ordines discordia oboriatur, reginae arbitrio permittetur. Si classis contra hostes a regina sit apparanda, ordines XL naves iustae magnitudinis cum nautis et singulis necessariis instruent, quae Angliae admirallo parebunt, et reginae sumptibus merebunt. Ordines neutiquam intra Belgium admittent Anglos quos regina rebelles declaraverit. Si pacem cum Hispano confecerint, ut hi articuli simul, aut seorsim pro reginae arbitrio, confirmentur.
6. Statim atque hoc foedus initum, regina, ne in calumniam raperetur quasi rebellionem in Belgio foveret, Thomam Wilkesium ad Hispanum misit, qui haec edoceret: Quandoquidem male feriati non desunt qui amicitias inter principes malis artibus dissuere, labeculamque existimationi aspergere iniquis suggillationibus student, quasi illa faces Belgico incendio subiecerit, primum regem et Belgii gubernatores rogat ut in mentem revocarent, quoties et quantopere de malis Belgio impendentibus amice iampride praemonuerit, deinde cum defectionem cogitarent, quam studiose operam dederit crebris ad Aurasionensem et ordines missitationibus, ut in officio et regis obsequio contineret. Imo cum opulentissimae illae provinciae in possessionem delatae fuerint, quam syncere ne in protectionem quidem susceperit. Postremo cum nuper omnia essent deploratissima, quam large pecuniam suppeditaverit ne ordines alteri principi, urgenti necessitate, se subderent, et pacis nuperrime propositae consilium turbarent. Cum vero accepisset Aurasionensem nolle pacem initam amplecti, se non solum ut amplecteretur monuisse, sed etiam interpositis minis quodammodo imperasse, santissime protestatur. Sic haec Christiana principe, pacis studiosa, et bene merendi de confoederato Hispano cupidissima, sint indigna, ipse Hispanus orbisque Christiani principes iudicaverint. Ut bella autem consopirentur, et ille Belgas haberet obsequentissimos, admonet ut afflictum populum in pristinam gratiam reciperet, privilegia restitueret, postremae pacis leges servaret, alium guberanatorem e sua familia substitueret. Quae fieri neutiquam posse innuit, nisi Austriacus submoveatur, cui ordines odio plusquam hostili et implacibili diffidunt; quemque ipsa ex occultis cum Scotorum regina machinationibus sibi infestissimum explorate novit, adeo ut nihil nisi certa pericula ex Belgio expectare possit, dum ille Belgio praefuerit. Iam vero cum cerneret quantas copias Austriacus conscripserit, et quod Gallorum auxiliares cohortes in procinctu, profitetur se ad Belgium Hispano conservandum, et periculum ab Anglia propulsandum opem ordinibus promisisse. Qui reciproce promiserant se in regis obsequio perstituros, et in religione nihil novaturos. Quod si regem haec nolle senserit, sed privilegiorum et iuris repagulis abruptis, miseras provincias quasi iure belli captas in servitutem trahere statuisse, se non posse et vicinorum defensioni et suae securitati deesse. Sin autem ordines fidem erga reges exuent, et quid contra ac promiserint molientur, in ipsos protinus signa conversuram.
7. Haec haud lubens audivit. Veruntamen quum in Elizabetha plurimum momenti inesse noverit as res Belgicas vel componendas, vel disturbandas, et certo sciverit illam Austriaci insidiis peti, dissumlavit, simulque rogavit ut consilium pacis constituendae persequeretur, nec temere crederet rumoribus falso sparsis, aut se quicquam moliri principe amico indignum.
8. Dum haec Wilkesius in Hispania explicat, Ioannes Austriacus apud Elizabetham, quam simul verebatur et periisse optabat, misso Gastello ordines graviter accusat et foeda criminum labe aspergit; causasque cur suos iterum armaverit fuse explicat. Ita illa quasi heroina et honoraria arbitra inter Hispanos, Gallos, et ordines sedit, ut illud patris usurpare potuerit, CUI ADHAERO, PRAEEST. Et verum sit quod ille scripsit Galliam et Hispaniam esse quasi lances in Europae libra, et Angliam lingulam sive libripendem.
9. Iisdem diebus, dum iudices ad assissas Oxoniae sederent, et Roulandus Ienkus procacis linguae bibliopola de probrosis in principem verbis in iudicium vocaretur, venenoso et pestilienti halitu, sive ex pedore incarceratorum, sive ex solo, ita correpti sunt plerique omnes qui aderant, ut intra quadriginta plus minus dies fere singuli, praeter mulieres et pueros, obierint, nec contagione alii tacti. Inter hos fuere Robertus Bellus primarius fisci baro, vir gravis et iuris scientia clarus, Robertus d’Oilius, Gulielmus Babingtonius ex ordine equestri, d’Oilius comitatus Oxoniensis vicecomes, Harcourtus, Wenemanus , Pheteplacius, viri in hoc tractu clarissimi, Barhamus iurisprudens, insignis, iurati, quos vocant, fere omnes, et alii plus minus tercenti.
10. Hactenus serena tranquillitas pontificiis in Anglia affulsit, qui quadam misericordi conniventia sua sacra inter privatos parietes, licet illa legibus interdicta, pecuniaria mulcta inflicta, quodammodo impune celebrarant; nec regina vim conscientiae afferendam censuit. Verum postquam illud fulmen excommunicationis Romae in reginam fuisset eiaculatum in nubes et tempestates serenitas illa paulatim abiit, legemque elicuit anno MDLXXI contra eos qui eiusmodi bullas, Agnos Deos, et Grana benedicta papalis obsequii tesseras in regnum intulerint, aut aliquem Romanae ecclesiae reconciliarint, ut diximus. Toto tamen sexennio in neminem ex ea lege actum, etsi nonnulli deprehensi qui contra commiserat. Primus hac lege tenebatur Cuthbertus Mainus sacerdos, qui pontificiae contra principem potentiae assertor pervicax ad Fanum Stephani (Launston vulgo vocant) in Cornwallia supplicio affectus, et Trugionus nobilis qui eum hospitio acceperat, fortunis eversus perpetuoque carceri adiudicatus. Sed haec et huiusmodi ecclesiastica leviter perstringam, cum alii ecclesiasticam horum temporum historiam moliantur, et fide, spero, optima, licet ab exucleratis animis in hoc religionis discidio vix sperandum.
11. Hoc anno titulus baronis Latimeri, cum in Nevillorum familia ab Henrici sexti temporibus magno honore et opibus floruisset, extinctus est in Ioanne Nevillo, qui nulla prole mascula suscepta, opimam haereditatem quatuor filiabus reliquit; quarum prima Henrico comiti Northumbriae, secunda Thomae Cecilio qui postea Exoniae comes, tertia Guilielmo Cornwallio, et quarta Ioanni Daversio nupta, e quibus numerosa soboles propagata.
12. Thomas etiam Smithus alter e regiis secretariis hoc anno sibi climacterio fatis et atrophia concessit, vir ob multiplicem eruditionem et prudentiam in multis legationibus memorandus. Natus ille parentibus honestis Waldenae a croco denominatae in Essexiae, educatus in collegio reginae Margaretae Cantabrigiae, annis maturior selectus ut in Italiam regiis impensis mitteretur. (Ad nostra enim tempora nonnulli adolescentes optimae spei ex utraque academia ad uberiorem ingenii cultum regum sumptibus in exteris regionibus alebantur.) Inde titulo doctoris iuris civilis auctus rediit, eamque apud ducem Somersetti Edwardi VI protectorem gratiam invenit, ut alter a Cecilio factus fuerit regis secretarius, rei stannariae seneschallus, decanus Carliolensis, et Aetonensis collegii praepositus, de quo optime meruit. Maria regina his dignitatibus eum exuit, pensione annua centum librarum ad vitam assignata, ea tamen lege, ne regno excederet. Quamprimum Elizabetha sceptro potita, ad rempublicam revocatus adfuit cum theologis liturgiae Anglicae emendandae; legationes deinde quas suis locis dixi cum laude obivit. Anno MDLXXI factus alter reginae secretarius filium naturalem quem unicum habuit ad deducendam coloniam in Ardes Hiberniae Chersonesum misit, qui infoeliciter, ut retuli, ibi occubuit. Reipublicae literariae in Anglia lege annonaria pro studiosorum collegiis, quam primus rogavit, inprimis consuluit; et magis sane quam scriptis, licet reliquerit imperfectum opus de republica Anglorum, librum singularem de linguae Anglicae orthographia, alium de Graecae pronuntatione, et accuratum de re nummaria commentarium, dignissimum qui lucem aspiciat. In secretarii regii munere illi suffectus Thomas Wilsonus legum doctor Sanctae Catharinae prope Londinum praefectus, qui intra quatuor annos e vita emigravit.
13. In Hibernia O-Mori, O-Conori, et alii, quorum maiores Sussexius prorex, Maria regnante, patrimonio in Leisa et Ophalia ab maleficia exuerat, nec alium in quo viverent locum assignaverat, in rebellionem Rorio Oge, id est, Roderico iuniore, duce proruperunt, Naasum opidulum incenderunt, Lachliniam adorti fortitudine Georgii Carew praefect repulsi, Henrici Harringtonium et Alexandrum Cosbeium insidioso colloquio interceperunt; quos cum Harpolus militum ductor recuperaturus tuguriolum noctu aggressus esset in quo Rorius cum illis ad postem vinctis egit, Rorius tumultu excitatus Harringtonium et Cosbeium repetitis ictibus in tenebris sauciat, et audacia praeceps, per medios milites qui illum circumsederant noctis beneficio evasit. Sed post aliquot dies cum insidias baroni Osseriae Superioris posuisset, ipse interceptus et coesim trucidatus vicinos formidine liberavit.

Perge ad 1578