Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio
Galli nuptias Elizabethae proponunt. | Illa pacem. | A Belgio Gallos avertere studet. | Zelandi Anglos infestant. | Coercentur. | In Belgio confusio. | Antwerpia diripitur. | Elizabetha Belgica componere studet. | Ioannes Austriacus in Belgium venit, | Ordinibus pecuniam suppeditat. | Ut Belgas in obsequio regis contineret. | Commercium inter Anglos et Lusitanos restitutum. | Via in Cathaiam per occidentalem Oceanum quaesita. | Qua probabilitate. | Forbisheri ad fretum detegendum navigationes. | Maximiliani imperatoris morti Elizabetha condolet. | Et Frederici electoris Palatini. | Walteri comitis Essexiae mors suspecta. | Anthonii Coci obitus. | Tumultus in Hibernia. | Guilielmus Drurius Momoniae praefectus. | Maleficos persequitur. | Ceass quid. | Hibernici de exactionibus queruntur. | Regina miseretur.
OVO 
anno auspicante de matrimonio cum Alenconio, pararii illi duo
Mota-Fenelonus et Porta amatoriis illecebris Elizabethae aures iterum
mulcere coeperunt; quibus responsum est, alienum tunc tempus esse,
cum Alenconius advenire non posset, Gallia bellis civilibus
flagrante, at Alenconio in iis occupatissimo.
Unus tamen et alter in Galliam mittitur ad
fraternum inter regem et Alenconium amorem redintegrandum,
atque ad dehortandum a rebus Belgicis, ne Hispanus
novum bellorum incendium per Gallias excitaret. Quam facile vero illi
fuerit, qui iam a bellico apparatu in Italia sit instructissimus, vel
Saluzias occupare, aut copiis in provinciam expositis, ora
Mediterranei maris potiri, Gallia ita opibus exhausta, et id genus
alia admonet ad Gallum a Belgio deterrendum.
2. Aurasionensis enim Gallos ob suas privatas rationes, et spe
principatus Aurasionesis qui in Gallia situs retinendi, non destitit
Gallos in Belgium evocare, promisitque Zelandis et Hollandis qui
quasi innati mari circumquaque piraticis mioparonibus maria
infestarunt mercatores Anglorum naves depraedari, quos causabantur
hostibus Dunkerkanis annonam subvehere, Antwerpiensium aliorumque
merces in Hispaniam sub fucatis nominibus convehere, quas illi suo
cum fructu exportare soliti, et iam defectionis sibi male conscii non
audebant. Ad hos cohibendos Holstockus iterum
armatis cum navibus missus supra ducentos piratas coepit, et in
carceres per oram maritimam dedit. Ad res vero repetendas in
Zelandiam ablegati sunt Guililemus Winterus ex ordine equestri, et
Robertus Bealus regio consilio ab epistulis, ut lites aestimarent, et
res pactis conditionibus restituerent. Sed ex Anglorum mercatorum
insolentia lites iterum recruduerunt, quae utriusque gentis damno
brevi consopitae.
3. In Belgio iam omnia confusissima, dum Hispani sine imperio aliquot
consiliarios ordinum in carcerem contrudunt, et in incolas ita
direptionibus et omnia iniuriarum genere grassantur, ut ordines arma
necessario sumerent. Et protinus nuntiis circumquaque missis per
Obignium has iniurias et causas arma sumendi Elizabethae
significarent. Illa per doctorem Wilsonum et ordines et Hispanos ut
ab armis discedant obnixe hortatur, causasque cur consiliarii ordinum
in custodiam raperentur studiose investigat.
Interea Antwerpia urbium ocellus, quae inter
florentissima Europae emporia vix secundis acquievit, miserum in
modum ab Hispanis diripitur, Anglorum mercatorum domus expilatur, et
illi, etsi nullius culpae conscii, coacti sunt redemptionis nomine
magnam vim auri militibus dependere. Obignius hac occasione arrepta
ingentem pecuniam mutuam ad huiusmodi Hispanorum insolentiam
coercendam importunius ab Elizabetha ordinum nomine efflagitat.
Illa, quae eos opem a Gallo prius petiisse certo
acceperat, negat, pro pace vero quamprimum apud Hispanum
diligentissime intercessuram pollicita. Eoque nomine Ioannem Smithum
regis Edwardi VI consobrinum virum, Hispanico gestu et Hispano bene
notum in Hispaniam mittit, qui a rege benignissime exceptus
contumeliosas Gaspari Quirogae archiepiscopi Toletani in reginam
iniurias ex religionis odio, et inquisitorum Hispalensium, qui
attributum defensoris fidei in reginae titulo non admiserunt,
tanta prudentia retorsit, ut gratias ab Hispano retulerit, qui
archiepiscopo offensior legatum ut apud reginam dissimularet rogavit,
et attributum illud admitti severe imperavit. Reginae enim consilium
suis rebus expedire novit, etsi minime sequutus, Belgii fato (si ita
loqui liceat) aliorsum impellente.
4. Venerat his diebus in Belgium cum summo imperio Ioannes Austriacus
Caroli V imperatoris filius naturalis, ad quem regina itidem Edwardum
Horseium Vectae insulae praefectum amandat, ut adventui
congratularetur et opem deferret, si modo ordines Gallos in Belgium
vocarent, verum Sweuinghamo pro ordinibus
importunissime interpellante XX millia librarum monetae Anglicae ad
eos transmittit, ea lege, ut nec religionem nec principem mutarent,
nec Gallum in Belgium admitterent, nec pacem abnuerent si Ioannes
Austriacus ad aequas pacis conditiones descenderet. Sin pacem ille
amplecteretur, ut Hispano militi de stipendiis non numeratis
tumultuanti dependerentur. Adeo erat illa
studiosa nutantes provincias in Hispani fide et obsequio retinendi,
ut nullam bene merendi et pacis conservandae praetermitteret
occasionem.
5. In Anglia passim his temporibus laeta quies, et negotatio inter
Anglos et Lusitanos iterum reclusa, quae ex privata quorundam
avaritia nuper fuerat interclusa; permissumque Anglis in Lusitania,
Algarbia, insulis Madera et Azoris, et Lusitanis in Anglia et Hiberna
mutuam exercere mercaturam in triennium. Quo tempore de mercium
detentionibus lites disceptarentur, et hoc publica praeconis voce
promulgatum.
6. Erudita etiam ingenia accensa honesto studio disiunctissimas orbis
terrarum regiones et Oceani secreta explorandi excitarunt bene
nummatos habendi cupiditate non minus inflammatos ad detegendum si
quod esset fretum in septentrionali Americae parte, quo ad opulentam
Cathaiam navigaretur, et orientis occidentisque opes mutuo commercio
coniungerentur. Eruditi illi probabiliter
disseruerunt ex ea parte fretum patere, pro concesso assumentes quo
proprius ad littus acceditur, eo minorem esse aquarum altitudinem;
sed ab occiduo Islandiae littore navigantibus, experientia teste,
mare altius occurrere, ut continuum mari illi quod del Sur
nautae vocant, ex altera Americae parte videatur. Deinde quod cum
Oceanus diurno primi mobilis motu feratur, Americae obiectu
repercussus septentriones petat ad Cabo Fredo, id est
Promontorium Frigidum, ubi loci per fretum aliquod in Mare del Sur
exoneretur; sin minus, eadem violentia in Lappiam et Finnmarchiam
reverberaretur, qua in Australi mundi plaga a Freto Megellanico
insuloso et tantae molis aquarum incapaci ob insulosas freti
angustias, per orientalia Americae littora ad Cabo Fredo
repercutitur. Testes adhibent Antonium Ienkensonum Anglum, quo
non alter septentrionalem mundi plagam plenius novit, qui docuit
molem aquarum ex Mari Cronio in Mare del Sur necessario
effundi; Bernardum item Le Torr Hispanum, qui affirmavit se a
Moluccis in Americam revertentem supra aequatorem septentriones
versus vi aquarum ab aquilone in navem irruente in Moloccas fuisse
reiectum; aliaque producunt ut hoc comprobarent.
Quibus illi nummati persuasi Martinum
Forbisherum ut hoc fretum detegeret cum tribus aphractis mittunt, qui
Harwico solvens XVIII Iunii, ad IX Augusti vel sinum vel fretum
intravit sub latitudine LXIII graduum, ubi homines invenit capillitio
nigro, facie lata, naso simo, colore subfusco, phocarum pellibus
vestitos, mulieres circa oculos et per genas caeruleo colore, ut
prisci Britanni, depictas. Sed cum omnia glacie mense Augusto ita
constricta essent, ut incoeptum cursum persequi non posset, reversus
VIII Kalendis Octobris in Anglia appulit, quinque nautis desideratis
quos barbari intercoeperant. Annis tamen duobus sequentibus ut
incoeptum perficeret, in eadem littora navigavit, sed glaciales
conglomerationes instar montium ubique occurrentes penitius in sinum
ingredi prohibuerunt. Tempestatibus igitur, nivibus, ventisque
subinde vertentibus hic inde agitatus, collecta magna lapidum copia,
quos minerales esse putabat, vela vertit; e quibus cum nihil auri,
nec argenti, nec cuiusvis alterius mettalli elici potuisset, ad vias
muniendas proiici vidimus. Sed haec fuse discripta publice
prostant.
7. Maximilianus Augustus his diebus vitam cum morte commutavit,
princeps prudens, iustus, imperio salutaris, et de Elizabetha atque
Anglis bene meritus. Quod simul ac certo acceperat, summa dolore
affecta, Philippum Sidneium ad Rodophum regem Romanorum legat, qui et
de patris morte dolorem, et de eius successione gaudium
officiosissime declararet. Necnon ut in itinere
filiis electoris Palatini de morte patris Frederici III condoleret,
et Casimirum de pecunia, quam illa in bello Gallico expenderat,
obiter submoneret. Bello enim illo pax Galliae reddita, Alenconio
ducatus Andium, Turonum, et Bitiurgium in appenagium, ut vocat,
assignati, undecim decies centena millia francorum ad Germanorum
equitum stipendia Casimiro promissa, ex reginae Galliae monilibus
pignori ad aureorum trecenta millia data. Verum Elizabethae nihil
omnino repensum, quae tamen quod bene bona causa impensum fuerat,
cumulate repensum existimavit. Casimirus ingenue Germanica
synceritate respondit, Gallum promissis defuisse, nec per se
stetiise, quo minus pecunia repensa fuerit.
8. Ut in Germania Maximilianus imperator, et Palatinus elector
principes
Christiana virtute, singulari moderatione, magni sui desiderium relinquerunt,
ita non minus in Anglia et Hibernia reliquit
Walterus d’Evereux Essexiae comes, etsi loco longe inferior. Vir
certe praecellens, in quo morum probitas cum natalium claritate
certavit, quae tamen invidiae obsistere non poterant. Etenim postquam
laudabili in Hibernia instituto desistere adactus fuerit, patrimonio
admodum imminuto, in Angliam reversus aperte Leicestrio minaretur,
quem iniuriarum suspectum habuit; aulicis eiusdem artibus qui ab illo
timuit, et peculiari aulae mysterio homines per honores feriendi et
evertendi, in Hiberniam rursus cum inani comitis marescalli Hiberniae
titulo ablegatus erat. Ubi maerore contabescens ex dysenteria cum
gravissimis tormentibus animam Christo pie reddidit, postquam
adstantes rogasset, ut filium vix tunc decennem monerent, tricesimum
sextum aetatis annum sibi semper ob oculos proponere, tanquam vitae
metam supremam, quam nec ille nec pater superaverunt; et filius
quidem ne attigit, ut suo loco
dicemus. Haec nobilissimi viri mors veneni suspicione non caruit
apud vulgus (qui semper quos charos habent, veneno extinctos
suspicantur), etsi Sydneius Hiberniae prorex diligenti facta
inquisitione ad consiliarios in Anglia scripserit comitem cum primum
decumberet saepius dixisse hoc sibi peculiare esse, ut quoties animo
gravius aegresceret, dystenteria laboraret, nec illum quicquam de
veneno suspicatum. Eundem corpori colorem in morbo, qui valetudine
fuit integerrima, perstitisse; nullam labem, nullem tabem, nullum
pilorum, nullum unguium defluvium; exenterato nullum veneni
vestigium. Medicis autem male inter se convenisse, nihil tamen contra
vim veneni adhibuisse, pocillatorem vero de * * * in aqua intincto,
vinoque admisto, falso fuisse insimulatum. Vidimus tamen, hominem
tanquam venenarium digito publice demonstrari. Suspicionem auxit,
quod Leicestrius mox Douglasiam Shefeldiam (amasiam an uxorem non
dixero) pecunia et ingentibus promissis amoverit, e qua filium
procreaverat, et amorem in Laetitiam Essexiae viduam apertius prae se
tulerit; cui postea iteratis nuptiis se coniunxit. Quamvis enim
secreto illam in uxorem duxisse perhiberetur, Franciscus tamen
Knolles Laetitiae pater, qui Leicestrii vagos amores noverat, credere
noluit, veritus ne filiae illuderet, nisi ipse praesens cum paucis
testibus et notario publico matrimonii foedus coniugi videret. Sed
haec post unum et alterum annum.
9. Hoc tempore vitam in Anglia clausit Antonius Cocus septuagenarius,
vir equestri dignitate, antiqua severitate, et doctrina multiplici,
institutor pueritiae regis Edwardi VI, foelix filiabas quas Graece et
Latine supra sexum eruditas clarissimis viris Guilielmo Cecilio, qui
Angliae thesaurarius, Nicholao Bacono magni sigilli custodi, Thomas
Hobeio, qui legatus in Gallia obiit, Radulpho Rouletto, et Henrico
Killegrew elocaverat.
10. Ante Essexii obitum, ut paululum regrediar, comitis Clan-Richardi
filii, qui vix ante duos menses rebellionis gratiam a prorege
consequuti erant, rursus collecta nefariorum colluvie per Connachtiam
immaniter latrocinia et praedas agitarunt, Athenriam quam iam incolae
instauraturi erant, succenderunt, et opifices trucidarunt ex barbaro
in incolas odio qui leges et humanitatem colere coeperant. Prorege
autem adveniente, praedatoriae turmae dissipatae in latibula suo more
convolarunt, et comes ipse Clan-Ricardi eorum pater quasi scelerum
conscius in carcerem Dubliniae truditur. Prorege reverso ipsi e
latibulis emergentes Balla-Reogh castrum, primariam patris sedem, cum
praesidium sub Thoma Strangio impositum, frustra suorum clade
obsederunt, Mac-Williami Eughter, id est iunioris, terras Scotis
insulanis sibi adiunctis devastarunt. Sed adventu proregis iterum
disparuerunt, lustris se occultantes.
11. Guilielmus Drurius qui nuper Berwici marescallus, Momoniae iam
recens praefectus, prudentia et fortitudine provinciam omnem ad legum
cultum et obsequium perduxit, praeter Kerriam Chersonessum et
comitatum palatinum, quo quasi in sentinam plures malefici,
praedones, obaerati, rerumque capitalium suspecti confluxerant, ex
immunitate loci, impunitate quadam insolescentes. Concesserat enim
rex Edwardus III Desmoniae comitibus omnes regales libertates,
quas reges Angliae in illo comitatu habuerunt, exceptis incendio,
raptu, forstallo, et thesauro invento. Praefectus tamen, qui
libertates illas ad iustitiae cultum, non ad scelerum impunitatem
concessas iudicavit, ingressus lectissimas
perditorum cohortes, quas Desmonius in insidiis locaverat, fortiter
profligavit, per Kerriam maleficos undique indagavit, atque in plures
severe animadvertit, fremente Desmonio, et contra Drurium apud
proregem gravissime tum de hoc, tum de pensitatione quam ceass
vocant quiritante. Pensitatio illa est exatio
rei annonariae certo pretio (qualis canon glebae apud priscos) ad
alendam proregis familiam, militesque praesidarios. De hac non solum
ille, sed in Lagenia cultiore insulae parti vicecomes Baltinglassus,
Delivinius, Hothus, Trimlesonius barones, et quique nobiliores
conquerenates solvere abnuerunt, quasi non exigenda nisi ex
authoritate parlamentaria. Qui hoc nomine in
Angliam ab iis delegati a regni consiliariis auditi, atque in
custodiam dati, et itidem in Hibernia qui delegarunt, donec se
submiserint, cum antiquitus institutam fuisse ex regni tabulariis
constiterit, et ius quodam esse maiestatis (praerogativam regiam
vocitant) quae legibus non subiicitur, nec tamen legibus
adversatur, ut iurisprudentes iudicarunt. Regina
autem iussit ut prorex temperamentum in huiusmodi exactionibus
adhiberet, veteri verbo, se velle suos dum tondeantur, non
deglubi. Et dixisse perhibiter, Ah quam male metuo ne quod de
Dalmaticis motibus a Batone olim Tiberio, nobis de Hibernicis
obiiciatur, Vos, vos in culpa estis, qui gregis non pastoribus, sed
lupis commisistis.
Austriacus ad pacem propendet. | Elizabetha ad hanc suadet. | Aurasionensis eam divertit. | Austriacus nuptias cum Scota ambit. | Et per eam regnum Angliae. | Copleius a Gallo factus baro. | Austriaci dissimulatio. | Bellum redintegrat. | Ordines pecuniam mutuam ex Anglia petunt. | Elizabethae cum ordinibus foedus. | Illa Hispanum causas edocet. | Hispanus haud inique audivit. | Anglia libripens in Europa. | Pestilens ex pedore morbus. | Mainus sacerdos morte affectus. | Baronis Latimeri obitus. | Thomae Smithi secretarii obitus. | In Hibernia rebellio. | Rorius Oge.
OANNES
Austriacus cum se imparem sentiret Belgii ordinibus a viribus
instructissimis, et vicinorum principum amicitia firmatis, Gastellum
ad Elizabetham misit, qui gratias haberet de auxiliis contra Gallos
oblatis, et propensum ad pacem studium explicaret.
Illa per Edwardum Horseium iam denuo missum pacis
studium laudat, simulque agit ut Anglorum bona Antwerpiae detenta
restituereuntur. Lente respondetur, quia ille aliis curis, ut prae se
tulit, distentissimus, edicto pacis perpetuo, ut vocarunt,
quod tamen vix annuum erat, totus intendit. Elizabetha pacis serio
cupidissima Thomam Leightonum ad Aurasionensem mittit, ut suaderet ne
quid contra pacem moliretur, donec Ioannes Smithus ad pacem
conciliandam ad Hispandum missus rediret.
Aurasionensis qui perpetuum illud edictum ex
animo damnavit, iam opportune audierat Ioannem
Austriacum meditari nuptios cum Scotorum regina, quod libens
arripuit, et per Famierum Elizabetham protinus edocet, ut animum a
pace detorqueret. Illa tamen quasi nescia Austriaco per Danielem
Rogersium de perpetuo pacis edicto gratulatur, licet iam certo
comperisset Austriacum comitis Westmorlandiae et profugorum Anglorum
suasu, pronoque pontificis Romani et Guisorum favore nuptias illas,
et una Angliae et Scotiae regna spe devorasse; iamque constituisse
Manniam insulam in mari Hibernico occupare, ut opportunam ad Angliam
invadendam ex Hibernia, et occidua Scotiae ora, qua regina Scotorum
plurimos habuit sibi devotos, uti etiam in opposita Angliae parte,
Norwallia, Cumbriae, Lancastriae, Cestriaeque comitatibus, ubi
incolae plerique omnes pontificiae religioni addictissimi.
2. Et certe Austriacus (ut e Peresio, qui Hispano a secretis,
didicimus) iam antea ambitione abreptus, cum Tunetani regni spe
excidisset, de Elizabetha deturbanda, Scotorum regina in uxorem
ducenda, et Anglia debellanda apud pontificem Romanum clam egerat, et
inscio Philippo pervicerat, ut pontifex quasi ex publici boni studio
Philippum ad bellum Anglicum excitaret, ipseque Austriacus in Belgium
profecturus hoc ipsum in Hispania persequutus erat; et postea per
Escovedum e Belgio missum petierat, ut sibi portus in Biscaia
concederetur, unde classe Angliam invaderet. Verum Philippus consilia
haec aversatus, hominem ut nimio plus ambitiosum negligere coepit.
Nec haec plene intellexit Elixabetha donec, ut dixi, Aurasionensis
edocuisset.
3. Suspitione etiam non caruit, quod Thomas Copleius e primariis
inter profugos Anglos, a Vauxlio Austriaci amanuensi Gallo
commendatus, dignitatem equestrem et baronis titulum acceperat.
Copleius tamen suspitionem depellere conatus est protestando
obsequium erga principem, nec alio consilio titulum accepisse, quam
ut maior honos uxori exilii consorti, et pensio auctior sibi ad
Hispano accederet, quandoquidem nobiles cum titulo potiori sint apud
Hispanos loco; baronisque titulum sibi iure competere putaret, cui
avia erat filia natu maxima baronis Hoo, et proavia primogenita
haeredum baronis Welles.
4. Austriacus interim has nuptias clandestino persequitur, simulque
ad rem obvelandum vicecomitem Gandavensem ad Elizabetham legat, qui
pacis leges demonstraret, et laxiorem diem ad pecuniam quam ordines
mutuo sumpserant dissolvendam postularet. Hoc illa lubens concessit,
et per Wilsonum cum illo denuo agit, ut damna Anglis mercatoribus in
Antwerpiana direptione illata resarcirentur. Ille
eludit, et dum perpetuo pacis edicto vacare videtur, in bellum
prorumpit, urbes et castra versute intercipit, et ad Hispanum scribit
consultissimum esse prius insulas Zelandicas quam provincias
interiores oppugnare, Angliamque in suam spem pronus facilius quam
Zelandiam expugnari posse per Escovedum qui ab epistolis, persuadere
conatur.
5. Hinc cum omnia in Belgio ad bellum spectarent, ordines marchionem
Haureum et Adolphum Metkercum ad Elizabetham legant, ut C librarum
sterlingarum millia ad VIII menses daret, quibus illa respondet, si
aliunde mutuo sumere possent, se et civitatem Londinum cautionem
libentissime interposituras, modo civitates Belgii quas nominaverit
syngraphis obligarentur ad pecuniam intra annum renumerandam.
Foedus etiam mutui auxilii terra marique cum
ordinibus in has leges pasciscitur: Regina equitum mille, peditum
quinque millia ordinibus auxilio mittet, quibus tertio postquam
conscenderint mense, stipendium et expensas Londini ordines
persolvent, belloque confecto suis sumptibus in Angliam remittent.
Huius exercitus imperator natione Anglus in ordinum consilium
admittetur. Nihil quod ad bellum aut pacem spectet, regina aut illo
inconsultis, statuetur. Nullum foedus cum quicunque inibunt nisi illa
approbante; et in eodem, si velit, comprehendetur. Si quis princeps
contra reginam aut regnum Angliae quocunque praetextu aliquid hostile
moliatur, ordines quantum poterunt resistent, et eodem numero et
iisdem legibus auxliares ad reginam mittent. Si qua inter ordines
discordia oboriatur, reginae arbitrio permittetur. Si classis contra
hostes a regina sit apparanda, ordines XL naves iustae magnitudinis
cum nautis et singulis necessariis instruent, quae Angliae admirallo
parebunt, et reginae sumptibus merebunt. Ordines neutiquam intra
Belgium admittent Anglos quos regina rebelles declaraverit. Si pacem
cum Hispano confecerint, ut hi articuli simul, aut seorsim pro
reginae arbitrio, confirmentur.
6. Statim atque hoc foedus initum, regina, ne in calumniam raperetur
quasi rebellionem in Belgio foveret, Thomam Wilkesium ad Hispanum
misit, qui haec edoceret: Quandoquidem male feriati non desunt qui
amicitias inter principes malis artibus dissuere, labeculamque
existimationi aspergere iniquis suggillationibus student, quasi illa
faces Belgico incendio subiecerit, primum regem et Belgii
gubernatores rogat ut in mentem revocarent, quoties et quantopere de
malis Belgio impendentibus amice iampride praemonuerit, deinde cum
defectionem cogitarent, quam studiose operam dederit crebris ad
Aurasionensem et ordines missitationibus, ut in officio et regis
obsequio contineret. Imo cum opulentissimae illae provinciae in
possessionem delatae fuerint, quam syncere ne in protectionem quidem
susceperit. Postremo cum nuper omnia essent deploratissima, quam
large pecuniam suppeditaverit ne ordines alteri principi, urgenti
necessitate, se subderent, et pacis nuperrime propositae consilium
turbarent. Cum vero accepisset Aurasionensem nolle pacem initam
amplecti, se non solum ut amplecteretur monuisse, sed etiam
interpositis minis quodammodo imperasse, santissime protestatur. Sic
haec Christiana principe, pacis studiosa, et bene merendi de
confoederato Hispano cupidissima, sint indigna, ipse Hispanus
orbisque Christiani principes iudicaverint. Ut bella autem
consopirentur, et ille Belgas haberet obsequentissimos, admonet ut
afflictum populum in pristinam gratiam reciperet, privilegia
restitueret, postremae pacis leges servaret, alium guberanatorem e
sua familia substitueret. Quae fieri neutiquam posse innuit, nisi
Austriacus submoveatur, cui ordines odio plusquam hostili et
implacibili diffidunt; quemque ipsa ex occultis cum Scotorum regina
machinationibus sibi infestissimum explorate novit, adeo ut nihil
nisi certa pericula ex Belgio expectare possit, dum ille Belgio
praefuerit. Iam vero cum cerneret quantas copias Austriacus
conscripserit, et quod Gallorum auxiliares cohortes in procinctu,
profitetur se ad Belgium Hispano conservandum, et periculum ab Anglia
propulsandum opem ordinibus promisisse. Qui reciproce promiserant se
in regis obsequio perstituros, et in religione nihil novaturos. Quod
si regem haec nolle senserit, sed privilegiorum et iuris repagulis
abruptis, miseras provincias quasi iure belli captas in servitutem
trahere statuisse, se non posse et vicinorum defensioni et suae
securitati deesse. Sin autem ordines fidem erga reges exuent, et quid
contra ac promiserint molientur, in ipsos protinus signa
conversuram.
7. Haec haud lubens audivit. Veruntamen quum in Elizabetha plurimum
momenti inesse noverit as res Belgicas vel componendas, vel
disturbandas, et certo sciverit illam Austriaci insidiis peti,
dissumlavit, simulque rogavit ut consilium pacis constituendae
persequeretur, nec temere crederet rumoribus falso sparsis, aut se
quicquam moliri principe amico indignum.
8. Dum haec Wilkesius in Hispania explicat, Ioannes Austriacus apud
Elizabetham, quam simul verebatur et periisse optabat, misso Gastello
ordines graviter accusat et foeda criminum labe aspergit; causasque
cur suos iterum armaverit fuse explicat. Ita illa quasi heroina et
honoraria arbitra inter Hispanos, Gallos, et ordines sedit, ut illud
patris usurpare potuerit, CUI ADHAERO, PRAEEST. Et verum sit quod
ille scripsit Galliam et Hispaniam esse quasi lances in Europae
libra, et Angliam lingulam sive libripendem.
9.
Iisdem diebus, dum iudices ad assissas Oxoniae sederent, et Roulandus Ienkus
procacis linguae bibliopola de probrosis in
principem verbis in iudicium vocaretur, venenoso et pestilienti
halitu, sive ex pedore incarceratorum, sive ex solo, ita correpti
sunt plerique omnes qui aderant, ut intra quadriginta plus minus dies
fere singuli, praeter mulieres et pueros, obierint, nec contagione
alii tacti. Inter hos fuere Robertus Bellus primarius fisci baro, vir
gravis et iuris scientia clarus, Robertus d’Oilius, Gulielmus
Babingtonius ex ordine equestri, d’Oilius comitatus Oxoniensis
vicecomes, Harcourtus, Wenemanus , Pheteplacius, viri in hoc tractu
clarissimi, Barhamus iurisprudens, insignis, iurati, quos vocant,
fere omnes, et alii plus minus tercenti.
10. Hactenus serena tranquillitas pontificiis in Anglia affulsit, qui
quadam misericordi conniventia sua sacra inter privatos parietes,
licet illa legibus interdicta, pecuniaria mulcta inflicta, quodammodo
impune celebrarant; nec regina vim conscientiae afferendam censuit.
Verum postquam illud fulmen excommunicationis Romae in reginam
fuisset eiaculatum in nubes et tempestates serenitas illa paulatim
abiit, legemque elicuit anno MDLXXI contra eos qui eiusmodi bullas,
Agnos Deos, et Grana benedicta papalis obsequii tesseras in regnum
intulerint, aut aliquem Romanae ecclesiae reconciliarint, ut diximus.
Toto tamen sexennio in neminem ex ea lege actum, etsi nonnulli
deprehensi qui contra commiserat. Primus hac lege tenebatur
Cuthbertus Mainus sacerdos, qui pontificiae contra principem
potentiae assertor pervicax ad Fanum Stephani (Launston vulgo vocant)
in Cornwallia supplicio affectus, et Trugionus nobilis qui eum
hospitio acceperat, fortunis eversus perpetuoque carceri adiudicatus.
Sed haec et huiusmodi ecclesiastica leviter perstringam, cum alii
ecclesiasticam horum temporum historiam moliantur, et fide, spero,
optima, licet ab exucleratis animis in hoc religionis discidio vix
sperandum.
11. Hoc anno titulus baronis Latimeri, cum in Nevillorum familia ab
Henrici sexti temporibus magno honore et opibus floruisset, extinctus
est in Ioanne Nevillo, qui nulla prole mascula suscepta, opimam
haereditatem quatuor filiabus reliquit; quarum prima Henrico comiti
Northumbriae, secunda Thomae Cecilio qui postea Exoniae comes, tertia
Guilielmo Cornwallio, et quarta Ioanni Daversio nupta, e quibus
numerosa soboles propagata.
12. Thomas etiam Smithus alter e regiis secretariis hoc anno sibi
climacterio fatis et atrophia concessit, vir ob multiplicem
eruditionem et prudentiam in multis legationibus memorandus. Natus
ille parentibus honestis Waldenae a croco denominatae in Essexiae,
educatus in collegio reginae Margaretae Cantabrigiae, annis maturior
selectus ut in Italiam regiis impensis mitteretur. (Ad nostra enim
tempora nonnulli adolescentes optimae spei ex utraque academia ad
uberiorem ingenii cultum regum sumptibus in exteris regionibus
alebantur.) Inde titulo doctoris iuris civilis auctus rediit, eamque
apud ducem Somersetti Edwardi VI protectorem gratiam invenit, ut
alter a Cecilio factus fuerit regis secretarius, rei stannariae
seneschallus, decanus Carliolensis, et Aetonensis collegii
praepositus, de quo optime meruit. Maria regina his dignitatibus eum
exuit, pensione annua centum librarum ad vitam assignata, ea tamen
lege, ne regno excederet. Quamprimum Elizabetha sceptro potita, ad
rempublicam revocatus adfuit cum theologis liturgiae Anglicae
emendandae; legationes deinde quas suis locis dixi cum laude obivit.
Anno MDLXXI factus alter reginae secretarius filium naturalem quem
unicum habuit ad deducendam coloniam in Ardes Hiberniae Chersonesum
misit, qui infoeliciter, ut retuli,
ibi occubuit. Reipublicae literariae in Anglia lege annonaria pro
studiosorum collegiis, quam primus rogavit, inprimis consuluit; et
magis sane quam scriptis, licet reliquerit imperfectum opus de
republica Anglorum, librum singularem de linguae Anglicae
orthographia, alium de Graecae pronuntatione, et accuratum de re
nummaria commentarium, dignissimum qui lucem aspiciat. In secretarii
regii munere illi suffectus Thomas Wilsonus legum doctor Sanctae
Catharinae prope Londinum praefectus, qui intra quatuor annos e vita
emigravit.
13. In Hibernia O-Mori, O-Conori, et alii, quorum maiores Sussexius
prorex, Maria regnante, patrimonio in Leisa et Ophalia ab maleficia
exuerat, nec alium in quo viverent locum assignaverat, in rebellionem
Rorio Oge, id est, Roderico iuniore, duce
proruperunt, Naasum opidulum incenderunt, Lachliniam adorti
fortitudine Georgii Carew praefect repulsi, Henrici Harringtonium et
Alexandrum Cosbeium insidioso colloquio interceperunt; quos cum
Harpolus militum ductor recuperaturus tuguriolum noctu aggressus
esset in quo Rorius cum illis ad postem vinctis egit, Rorius tumultu
excitatus Harringtonium et Cosbeium repetitis ictibus in tenebris
sauciat, et audacia praeceps, per medios milites qui illum
circumsederant noctis beneficio evasit. Sed post aliquot dies cum
insidias baroni Osseriae Superioris posuisset, ipse interceptus et
coesim trucidatus vicinos formidine liberavit.