Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio    

MDLXXIII.

Classis Hispanica profligata. | Negotatio inter Belgas et Anglos restituta. | Elizabetha Anglorum damna resarcit. | Patris et fratris debita solvit. | Novatores ecclesiam turbant. | Papistae rempublicam. | Eorum libellus supprimetur. | Gondii Legatio. | Comitis Wigorniensis in Galliam. | Piratis mare purgatur. | Galli Gallos male tractant. | Legatus Gallicus de auxiliis in Galliam missis queritur. | Regina se excusat. | Solicitatur de nuptiis cum Alenconio. | Illa lubens audit. | Ex duplici metu. | Aulici contra disserunt. | Alenconio commeatus in Angliam veniendi conceditur. | Submonetur tamen ne veniret. | Gondius in Angliam redit. | Convivio excipitur. | Mortonius Scotiae prorex. | Eum Gallus opprimere studet. | Elizabetha defendere. | Et res Scoticas componere. | Quibus conditionibus. | Grangius se opponuit. | Edenburgense castrum defendit. | Angli ad expugnandum missi. | Quibus legibus. | Anglorum auxiliis obsidetur. | Deditur. | Grangius suspenditur. | Lidingtonius moritur. | Pax Scotiae parta. | Rossensis episcopus ex Anglia expellitur. | Absens res novas molitur. | Albanus e Belgio revocatur. | Requesenius succedit. | Burchettus morte afficitur. | Ius castrense sive militare. | Guilielmus baro Howardus Effinghamius obiit. | Reginaldus item comes Cantii. | Caius medicus. | Gonwellis et Caii collegium. | Turbae in Hibernia. | Perottus rebelles coercet. | Comes Desmoniae e carcere evadit. | Comitis Essexiae in Hiberniam expeditio. | A suis deseritur. | Difficultatibus affligitur. | Mac-Phelimum capit. | Chattertoni irritus conatus.

UM res Hispanicae in Belgio admodum essent impeditae, Flushinga amissa, Hollandiae urbibus deficientibus, classeque Hispanica (qua dux Medinae-Coeli iussus cum Vitellio Chapino pontificiis in Anglia opem ferre) a Zelandis profligata, Albanus animum in Anglos aequiorem nolens induit. Mense itaque Ianuario negotiatio, quae inter Belgas et Anglos eodem mense anno MDLXVIII interclusa fuerat, nunc tandem in biennium reclusa, capitaque de quibus hac in re Bristoliae convenerat, mense Iunio ab Hispano confirmantur. Inter quae haec clausula, Et si ad tempus multua illa intelligentia et arctior amicitia fuerit dissoluta. Quod si res intra praescriptum tempus per delegatos componi non potuerit, dictus intercursus finitis dictis duobus annis cessabit. Et tumultibus per Belgium incrudescentibus, biennio quidem nondum expleto, paulatim cessavit, novusque cum ordinibus foederatis incoeptus. Elizabetha autem (quod summo honori cessit) negotiatorum Anglorum damnis ex Belgarum bonis detentis cumulate satisfecit, caetera Albano reddidit, et cum Genuensibus mercatoribus de pecunia intercepta, quae primam litis causam praebuerat, plene transegit; cum Albanus ex Anglorum bonis ne assem quidem Belgis reddiderit. Quod gloriosius, et subditis longe gratius, Angliam sub hoc tempus aere alieno, quod pater et frater apud exteros contraxerant, et foenebri malo admodum increverat, liberavit, syngraphis civitatis Londini totius renovatis, iam magna cum civium laetitia redhibitis.
2. Plurimum tamen molestiae et reginae et ecclesiastico ordini facesserunt nonnulli ex ipsorum numero qui zelo fervidi, et nihil nisi puritatem evangelicam spirantes, non solum politiam ecclesiasticam (ut Romana foeculentia impuram) quae publice, quae privatim concionando (etiam libros edendo, quos Admonitionem ad Parlamentum et Admonitionis Apologiam inscripserunt) in calumniam rapuerunt; sed etiam sacra recepta adire recusarunt aliosque sibi cultus divini ritus efformarunt atque usurparunt, adeo ut regina istos tanquam homines inquieto ingenio, novitatis avidos, et ad bene instituta convellenda paratissimos improbans, ad schisma praevertendum severitatem legis de uniformitate publicarum precum ubique adhiberi mandaverit, libellosque istos episcopis, aut alicui e consiliariis regiis in manus, sub poena incarcerationis, tradi, etsi Ioannes Whitgiftus, qui postea archiepiscopus Cantuariensis eosdem solide confutasset.
3. Prodiit etiam a rebellibus et profugis Anglis liber probrosus Tractatus de proditione inscriptus, in quo Baconum sigilli custodem, et Cecilium Burghleium regni thesaurarium, proditionis in patriam accusarunt, ut odium apud principem et populum conflarent illis, qui prudentia et industria sceleratos eorum conatus, et spem pravam praeverterant aut infregerant. Tantumque abfuit ut regina istis accusationibus fidem habuerit, ut programmate publicato easdem improbabiles, falsas, merasque calumnias declararit, nec alio consilio a professis verae religionis et patriae hostibus malitiose esse confectas, quam ut malis et occultis artibus regnum fidelissimis consiliariis orbarent. Quare monuit ut singuli libellis istis fidem derogarent, negligerent, igni addicerent, nisi poenam seditionis fautoribus irrogandum subire maluerint. Veruntamen hi libri (insito humanae curiositatis vitio) quia prohibiti, lectitati; donec (quod fieri assolet) sperti exoluerint.
4. Superiori anno, mense Novembri, nata erat Carolo regi Gallorum filia, quam ut e sacro fonte Elizabetha susciperet rex rogaverit, tum ut illam sibi omni humanitiatis officio firmius retineret, tum ut protestantibus in Gallia omnem auxiliorum spem ex Anglia praecideret. Ad haec, et ad pecuniam mutuam sumendam Albertum Gondium Radesianum (vulgo comitem de Rhetz) aulicum facundum in Angliam misit. Ille reginae composita oratione persuadere conatur Parisiensem lanienam (quam alii scelus, ipse remedium dixit) non in odium religionis protestantium, sed ad dissipandam coniurationem a Colinio admirallo et aliis initam, exarsisse. Regem vero edicta religionis sanctissime observaturum. Illam obsecrat, ne querulis et pavidis sine causa hominibus aures patefaceret, sed pactum nuper foedus religiose servaret, illosque ad regis obsequium hortaretur, quem experirentur clementissimum. Illa se memorem pacti foederis pollicetur, nec regem quicquam ab ea (quod amantissimam confoederatam deceat) desideraturum. De pecunia mutuo postula excusat. Nec ille de pecunia nisi composito egit, scilicet, ut, quam illa regi negavit, protestantibus, si rogarent, non suppeditaret. Occasionemque sane inde illa arripuit negandi pecuniam illis, non immemor quam mala fide secum in re pecuniaria primo bello civili egerant. Perficit Radesianus hanc legatione, ut protestantes iam inde minorem gratiam et opem apud ipsam aliquantisper invenerint.
5. Paulo post Guilielmus Somersettus comes Wignorniae cum baptisterio ex solido auro in Galliam mittitur, ut cum Mariae Augustae et ducis Saubaudiae procuratoribus baptismo filiae Galli reginae nomine sponsor interesset. Quod cum comperissent piratae protestantes, Galli et Belgae (qui eum catholicae religiones suspicabantur) parum abfuit quin in traiectu intercoeperint. E sociis sane navigiis unum et alteruum, vectoribus nonnullis caesis, diripuerunt. Unde regina graviter indignata Guilielmum Holstockum classis regiae censorem, cum paucis navibus armatis emisit, qui piratis captis aut fugatis, et onerariis nonnullis ab iisdem liberatis, maria purgavit. Cum autem plurimi eorum operam Montgomerio, qui in Anglia tunc haesit, condixissent ad opem Rupellanis obsessis ferendam, effectum est ut ille serius ex Anglia solverit, et cum classi quidem tam exigua, ut nihil omnino praestiterit. Hinc protestantes Galli in Angliam profugi, nimio plus commoti, in odium adversae religionis quosdam Gallos advenas iniuriosius tractarunt, imo ferro aggressi sunt, et inter hoc, famulos Flerii qui occulte in Angliam ab Alanconio de nuptiis venerat, ipsumque Flerium Vidamus Carnutensis negotii ignarus apud regios consiliaros insimulavit, quasi ad tollendum e medio Montgomerium subornatus venisset.
6. Contra Gallicus apud reginam legatus conquerebatur, Montgomerium Anglorum auxiliis contra foedus ad Rupellam navigationem suscepisse, et mercatores Anglos Rupellanis obsessis rem annonariam subministrasse. Cui illa, se fidem foedere interpositam sancte servare et servaturam respondit, auxiliares illos piratas esse et extorres iniussu suo solvisse, signa ementita praetulisse, atque ut in eos animadverteretur peroptavit. Ad haec mercatores Anglos Burdigalae durios tractatos, licentia non impetrata, Rupellam adnavigasse; id genus hominum suo lucro ubique velificari; simulque rogavit ut pro Rupella commodior aliquis portus in Gallia ad eorum negotiationes assignaretur.
7. Gratissima Gallo fuerunt haec responsa, Angliae reginam fidem servaturam, et a protestantibus Galliae iam esse alienam, adeo ut ab ea opem expectarent nullam. Hinc Gallus et mater illam animo magis magisque amplexi sunt, quam vere amicitiam colere perspexerant, et ad illam ab Alenconio plures literae amatoriae ex castris ad Rupellam sunt scriptae, totoque hoc anno nuptiae solicite ambitae. Gallo et matre obnixe intercedentibus per Mota-Fenellonium legatum ordinarium, et Castro-Novium sive Chasteauneuf eo nomine delegatum. Certe Elizabetham in serias de nuptiis cogitationes impulit duplex ex orbitate metus, hinc domestici contemptus, inde externarum molitionum, contra quae maritum et liberos firmissima esse munimenta sibi persuaserat, et saepius aliis dixerat. Contra ab aulicis in rem privatam intentis disseritur, religionem et aequitatem validissima esse imperii munimenta contra omnia, nec esse cur illa contemptum a suis timeret, quorum et res et spes in una ipsa defiguntur, animi longa avorum serie devinciuntur, oculi virtutum splendore indies magis exhilarantur, et id genus alia aulicis familiaria. Cum autem illa saepius illud usurparet, plures solem occidentem negligere, palpones isti non destiterunt inculcare, quis salutares solis clare splendentis radios negliget, ut funestam et confusam minimarum stellarum simul exorientium (sic competitores appellitarunt) scintillationem aspiceret?
8. Inter haec regina parens interum atque interum rogavit, ut filius Alenconius in Angliam libere traiiceret ad eam invisendam, quae crebris fatigata literis tandem assensum praebuit, modo nec fraudi, nec probro ille duceret, si re infecta rediret. At quamprimum Elizabethae subnotuit, Henricum ducem Andinum eius fratrem in regem Poloniae esse electum, et Gallorum regem valetudine esse afflicta, per Edwardum Horseium insulae Vectae praefectum, Alenconium monet, ne praepropere Angliam adiret, rationesque subiungit, ex laniena in protestantes religionis causa per Galliam inter nuptiales festivitates immaniter commissa, cum ille primum nuptias ambiret, suspitionem apud protestantes in Anglia enatam esse, nuptias has funestas fore. Eoque magis, quod ipse Alenconius protinus ad Rupellae obsidionem profectus, hostili contra protestantes animo, et literis inde datis scripsisset se tum demum reginam invisurum, cum Rupellam expugnatam viderit. Ut ira eius in protestantium religionem, quam amor in reginam inflammatior videretur. Indeque quam plurimos in Anglia suspicari, quasi venturus sit in Angliam ad nuptias abiendas gladio eorum cruore intincto, qui eandem quam Angli profitentur religionem. Quamobrem amice et amatorie suadet, ut pacem in Gallia conciliaret, et studium in protestantes insigni aliquo argumento prius declararet, quo gratior hospes et procus in Angliam veniret.
9. Pace postea in Gallia facta, et sua protestantibus certis in locis religione permissa. Rex Galliae et regina parens denuo nullam non operam dederunt, ut nuptiae conficerentur (Alenconium etenim ut ingenio tortuoso, et res turbandas praecipiti, e Gallia submotum voluerunt), simulque Elizabetham rogarunt, ut si Andinus per mare Poloniam cogitaret, publica fide interposita, per Britannica maria navigaret. Quod illa non solum lubentissime concessit, verum etiam classem quae deduceret obtulit. Interim variolis laboravit Alenconius, quod mater eius per Gondium Radesianum Elizabethae significavit, et per valetudinem, quo minus ille in Angliam veniret excusavit. Gondius Cantuariae Elizabetham offendit, quae illum magnifice excepit. Quo tempore Matthaeus Parkerus archiepiscopus Cantuariensis in amplissima archiepiscoporum aula quam restauraverat, diem natalem reginae, septimum scilicet Septembris, celebravit, invitavitque reginam, Gondium, Mota-Fenelonium, tanta nobilium convivarum multitudine, quanta anno salutis MDXIX Carolus V imperator et Henricus VIII eadem in aula convivati fuerunt.
10. In Scotia Iacobus Douglasius comes Mortonii Scotiae prorex in comitis Marriae locum, curante imprimis Elizabetha, suffectus erat, qui authoritate in ordinum conventu constabilita, salutares leges ad religionem contra pontificios et haereticos asserendam regis nomine sanxit. Regis vero custodiam Alexandro Areskino, cum comes Marriae (ad quem peculiari iure regum Scotiae in tenella aetate custodia spectat) minor esset aetate, confirmavit his legibus, ut pontificii et factiosi omni accessu excluderentur, comes cum duobus famulis, baro cum unico admitteretur, caeteri soli et singuli inermes.
11. Gallus interim misso Viriaco nullam non movit machinam ut proregem priusquam invalesceret authoritas supplanteret, et Atholium, Huntleium, et alios pretio proposito opponeret. Elizabetha contra obnixa, per Henricum Killegraeum Scotos edocuit, atrocem illam lanienam Parisiensem ex pontificis Romani, Galli, et Hispani in protestantium exitium coniuratione perpetratam fuisse. Monuit itaque eos, ut nec Gallicis pensionibus corrupti, nec factionibus disiuncti viam externis copiis, quas Strozius ducturus credebatur, aperirent; sed fortiter uno animo se opponerent ad religionem defendendam, quae unicum inter Anglos et Scotos concordia vinculum, et ad regem provide conservandum, vel in Angliam transmittendum, quo minus in Galliam subduceretur. Nihilominus nonnulli e proceribus in captivae reginae partes iurati, regis proregisque authoritatem omnino detrectarunt, donec Elizabetha sua interposita authoritate Iacobum Hamiltonium ducem Castri-Heraldi, Georgium Gordonium comitem Huntleiae, qui inter eos erant primarii, opera Killegraei ad satis aequas conditiones perduxerit. Sciicet, ut religionem in Scotia constitutam agnoscerent, regi se submitterent, necnon regimini Mortonii et successorum eius in regimine; aliorum omnium authoritatem eiurarent, ut quicunque contra religionem, regem, vel proregem aliquid molirentur, lege parlamentaria proditores iudicarentur; ut sententiae contra Hamiltonios et Gordonios latae refigerentur, nisi illae de caede Moravii et Lenoxii proregum, quae Elizabethae arbitrio reliquereuntur. (Illa autem hoc ad regem reiecit, ampliandumque censuit donec rex imperium per aetatem ex iure regni susciperet.) Utque singula crimina a XV die Iunii MDLXVII admissa, Lenoxii caede excepta, veniam petentibus condonarentur. Visum tamen est ad securitatem tam regis quam proregis, ne hic caedi exponeretur, ille in Galliam exportaretur, ut regina Angliae publico instrumento fidem interponeret, nec Hamiltonios, nec alium quempiam de proregum caede in quaestionem, nisi illa consentiente, vocandos, aut bonis mulctandos. Quod etiam in ordinum conventu ad publicam quietam tempore turbulento fundandam sancitum. Has autem conditiones Guilielmus Kircaldius Grangianus (quem castro Edenburgensi Moravius prorex inde regis nomine accepta praefecerat), baro Humius, Lidingtonius, episcopus Dunkeldensis, et alii qui inique cum Scotorum regina agi existimarunt, nullo modo admittere voluerunt. Sed praefractis animis, regis et proregis authoritate spreta, castrum illud reginae nomine tenuerunt et munierunt, usi Lidingtonio consultore, et freti praerupta loci firmitate, apparatu bellico (omnis enim regius apparatus ibi asservatur) et promissis ab Albano et Gallo auxiliis, qui nonnihil pecuniae submiserat (cuius pars maxima ad Blac-nessum intercepta) et plus miserat, nisi diutina Rupellae obsidione distentus fuisset. Cum hi ad nullas pacis conditiones nec pretio a prorege proposito, nec Elizabethae suasu aut minis induci possent, quin castrum contra proregem propugnarent, urbem Edenburgensem iustitiae sedem eiaculationibus et irruptionibus indies infestarent, et auxiliares copias e Gallia accerserent, Elizabetha quae Gallos in Scotia nullo modo ferre poterat, tandem a prorege exorata, copias, machinas, et apparatum bellicum ad castrum oppugnatum his legibus promisit:
12. Prorex nihil cum obsessis, Anglorum ductore inconsulto, transiget, nec ille vicissim, prorege et regis consiliariis inconsultis. Si castrum in Anglorum manus devenerit, regi intra decem dies cum omni apparatu bellico, utensilibus, regni regisque commentariis et archivis tradetur; cetera oppugnantibus in praedam cedent. Angli nullum in Scotia locum munient, nisi cum consensu proregis et procerum. Prorex omnem quam poterit opem et commeatum Anglis praestabit. Obsessi, castro capto, reservabuntur, ut ex legibus in illos agatur, regina tamen Angliae prius consulta. Si qui Angli fuerint occisi, eorum uxoribus et liberis stipendia in duos annos e rebellium bonis numerabuntur. Si quis vulnerati, stipendia etiam numerabuntur donec curabuntur. Tormenta Anglica, si qua pereant, sulphuereus pulvis, et globi expensi ex regio in castro apparatu aut rebellium bonis resarcientur. Et obsides decem in Angliam mittuntur, in securitatem de copiis et tormentis remittendis, nos fors belli communis intervenerit.
13. Ex his legibus Guilielmus Drurius praesidii Berwicensis marescallus, cum tormentis aliquot maioribus et militibus mille quingentis (inter quos fuerunt nobiles volones Georgius Carius, Henricus Carius, Thomas Cecilius, Henricus Leaeus, Guilielmus Knolles, Suttonus, Cottonus, Kelwaius, Guilielmus Killegreus, et alii) Scotiam ingressus auxiliari Scotorum manu adiuncta, castrum obsidione incinxit, postquam semel atque iterum deditionem regis nomine frustra imperasset. Primum e quinque molibus aggestis quatuor continuis diebus in arcem effulminatum, et maxime in turrim Davidis quae post aliquot dies decidit. Impressione postea facta, propugnaculum quod Spurr nominant captum, dum qui ex altera parte eodem momento arcem aggressi non sine caede reiiciuntur. Postridie signo dato obsessi colloquium cum Drurio petierunt. Descedunt e castro funiculo demissi ipse Kirkaldius, et Robertus Melvinus, Henrico Leaeo et Flecco Scoto obsidibus in castrum itidem acceptis. Postularunt ut vita et bonis libere fruerentur, ut Humius et Lidingtonius ob privatas quorundam inimicitias in Angliam secederent, ut Kircaldius in Scotia maneret, sin minus, bona cum venia discederet. Cum haec non concederentur, sed tantum permitteretur ut milites inermes cum impedimentis abirent, perendie ob paucitatem praesidiariorum, qui inter se discordes, vulnerati, vigiliis et laboribus confecti, sine spe subsidii, necnon ob defectum aquae (alter enim e fontibus ruinis maceriae fuit oppletus, alter tormentis maioribus expositus) se suaque reginae Angliae et Drurio die obsessionis XXXIII in fidem dediderunt; qui literis ex Anglia acceptis, proregi in regis usum castrum cum omnibus dedititiis reddidit. E quibus Kircaldius, Iacobus eius frater, Mosmanus et Cokius aurifabri, qui pecuniam in castro adulterarunt, suspendio sublati; etsi ad Kircaldii vitam redimendam centum e familia Kircaldia obtulerint se fore in perpetua proregis clientela, annuam pensionem III millia marcarum, XX millia librarum monetae Scoticae propediem numeranda, et cautionem praestandam quod ille in regis obsequio iam inde fideliter persisteret. Humio et caeteris in diversa castella dispersis, Elizabetha non sine clemeniae laude deprecante, parcitur. Lidingtonius Letham missus, vi morbi, nec sine suspicione veneni expiravit, vir inter Scotos maximo rerum usu et ingenio splendidissimo, si minus versatili, quo nomine Georgius Buchananus aemulus eum viventem scripto quodam cui Camaeleon titulum fecit, ut camaeleonte mutabiliorem depinxit, nec non ut regis aviae, matri, Moravio, ipsique regi et patriae hostem versicolorem asperrime perstrinxit. Iam inde a bello intestino Scotia respiravit, et tam partium duces, quam milites in Sueciam, Galliam, et Belgium profecti magnam bellicae virtutis laudem retulerunt.
14. Ut Anglia etiam ab internis (pro regina Scotorum) molitionibus securior esset, Ioannes Leslaeus episcopus Rossensis, qui spectata fide, sed cum nonnullorum pernicie, et plurium periculo, reginae suae inservierat, e custodia liberatus, et ex Anglia exire iussus, in Galliam se recepit male sibi metuens a Southamptonio, quem in vitae periculum suo indicio vocaverit, et ab Henrico Howardo ducis Norfolciae fratre, ad cuius iram lendiendam apologiam pro se scripsit. Vix dum ille discesserat, cum occultus illius tabellio Henricus Cokinus apprehensus, et eius indicio Morganus detectus, qui ad occulta pro regina Scotorum consilia erectus et agendi percupidus, mox aufugit. Atslous pontificiorum archiatrus, <et> Goodus, medicinae doctores, et Franciscus Bertius, quod clandestina literarum commercia cum ea habuerint, aliquot menses in carcere erant detenti; et eadem de causa Henricus Godierus et Richardus Louderus in suspicionem vocati.
15. Rossensis interea nullum erga Scotorum reginam fidelissimi subditi officium apud imperatorem, pontificem Romanum, Gallum, et Germaniae principes pontificios praetermisit, qui singuli spem fecerunt, nihil tamen prorsus praestiterunt. Sed hac in re incommodissime accidisse querebatur, quod Albanus in quo spem maximam collocarat, iam a Belgio discessurus erat, honesta missione impetrata sub fucata incommodae valetudinis reparandae specie. Verumenimvero illum ad victoriam crudeliter progredientem, Hollandia fere universa in potestatem redacta, revocarat Hispanus, persuasus a Granvellano cardinale et Roderico Gomezio de Sylva hominis potentiam nimio plus invalescere, nomenque supra principis attolli, et violenti imperii asperitate Belgas ad defectionem, imo desperationem adigi, etsi sanguinarii nonnulli in Hispania non alium magis idoneum ad hoc bellum conficiendum, et Belgium in provinciae formam subiugandam reperiri potuisse censerent; qui, homines immites, misereri regis videbantur si Aurasionensem et foederatos obfirmatis animis ad libertatem retinendam pervicaces, ab opibus firmos, et locorum situ tutos, in ordinem mansuetudini redigi speraret. Successor datus Lodovicus Zuniga Requesenius, magnus Castiliae commendator, vir mitiori ingenio, qui omnibus officiis Elizabetham demerendi cupidus, suis intentus, rebus Scoticis aut Anglicis se immiscere noluit.
16. Vesanam Petri Burchetti opinionem, qui sibi persuaserat licitum esse euangelicae veritati adversantes occidere, nescio an memorem. Eo usque hominem huius opinionis error abripuerat, ut Hawkinsum classiarium illum celebrem in publico pugione aggressus sauciarit, ratus Hattonum esse gratia tunc temporis apud reginam florentem, et ab intimis consiliis, quem novatoribus adversari audiverat. Regina ad hoc facinus supra quam solebat ita excanduit, ut in hominem ex iure militari sive castrensi protinus animadverti iusserit, donec a prudentibus fuisset edocta, ius illud non nisi in castris aut temporibus turbulentis adhibendum; domi autem et in pace ex processus iudiciarii formula agendum. In iudicium itaque vocatus affirmavit quod fecerat literis sacris consonum esse, ideoque licitum. Unde haereticae pravitatis damnandus, opinionem renuntiare promisit, tergiversans tamen noluit. Deinde in arcem Londinensem coniectus alterum e custodibus ligno e foco arrepto et in cerebrum impacto occidit, homicidiique damnatus, dextra praecisa et ad patibulum affixa, reluctans and silens suspenditur.
17. Principio huius anni supremum spiritum edidit Guilielmus baro Howard Effinghamius, privati sigilli custos, Thomae Howardae bellicosi illius Norfolciae ducis e secunda uxore Agnete Tilneia filius, vir fidei spectatissimae et animi invicti, qui primum Caleti praefectus, in baronum numerum a regina Maria adscitus, et magnus Angliae admirallus constitutus. Cui postea cubicularius erat, ut etiam Elizabetha, donec aetate fractus, Sussexio paucis anti obitum mensibus, cesserit. Privati sigilli custos factus, quia in Anglia quartus est, ut dixi, honoris gradus. Successit in baroniae honore Carolus filius, qui postea reginae cubicularius et magnus itidem Angliae admirallus.
18. Obiit etiam haud ita post Reginaldus Greius comes Cantii, quem regina, ante annum, e privato in honorem comitis Cantii evocaverat, postquam ille titulus a morte Richardi Greii comitis Cantii, qui patrimonium profligarat, maiorque frater huius avi erat, annos quinquaginta iacuisset; successit vero in eo honore Henricus frater.
19. Nec tacendus Ioannes Caius medicus celebris, patria Norwicensis, educatione Cantabrigensis et Patavinus, hisce diebus defunctus, qui multa Galeni et Celsi Latine convertendo, et plura commentando, assiduam operam rei medicae, et universas opes reipublicae literariae contulit adiungendo novum collegium veteri Gonwelli aulae Cantabrigiae, et XXIII studiosos perpetuo alendos. Unde Gonwelli et Caii nominibus in unum collegium coaluerunt, in quo ille tumulatur cum hac epigraphe, FUI CAIUS.
20. In Hibernia O-Conori et O-Mori familiae quietis impatientes contractis praedatoriis turmis atrociter grassati Athlonum ad Sineum flumen diripuerunt et incenderunt. Sed quo minus copias cum rebellibus in Momonia coniungeret, obstitit Ioannes Perottus Momoniae praeses, qui Iacobum Fitz-Moris et Fitz-Edmunds Imokelliae seneschallum rebellantes ita assiduis incursibus exagitavit, pluribus caesis, et castello Maino cum praesidiariis Gallis expugnato, ut adigeret in templo ad Kilma locum, id est Sancti Malachiae cella, criminum gratiam submississime exposcere. Eodem tempore comes Desmoniae cum Ioanne fratre, qui rebellionis illius authores, in Hiberniam ab Edwardo Fittono ex Anglia reducti, in carcerem Dubliniae coniiciuntur, e quo tamen brevi eruperunt.
21. In Ultonia Brianus Mac Phelimus, qui magnam partem regionis Clandeboiae usurpaverat, oppidum Knoc-Fergus, id est Fergusii rupem, incendit; et alii eo tractu tumultuari coeperunt. Contra hos Walterus d’Evereux (quem Elizabetha nuper Essexiae comitem crearat) expeditionem postulat, illis usus consultoribus qui eum longius abesse, et in pericula, specie honoris, praecipitare primis votis habuerunt. Quod illum haudquaquam latuit. Verum vir impiger, et qui animum eb ineunte aetate bellicis studiis imbuerat, propositi tenax cum regina transigit, ut quibusdam cautionibus pars altera Clandeboiae, si rebelles submoveret, sibi et suis commilitionibus cederet; ad quam tuendam equites CC pedites CCCC suis sumptibus aleret, et in belli apparatum decem millia librarum monetae Anglicae a regina, praediis in Essexia oppigneratis, mutuo sumit. Guilielmus Fitz-Williams, Hiberniae prorex, veritus ne tanti comitis splendor suo in Hibernia lumini officeret, reginam monet ne mittatur, nesquo quam universiae Ultoniae defectionem sibi comminiscens. Veruntamen Essexius mittitur, atque ut proregi suos honos et authoritas constaret, diploma a prorege accipere iubetur, quo Ultoniae fieret gubernator; quod serius, nec sine importunis efflagitationibus impetravit.
22. Ad Knoc-Fergus gravi tempestate iactatus, praecipiti Augusto appulit cum Darcio et Richo baronibus, Henrico Knolles et quatuor eius fratribus, Michaele et Ioanne Cariis, Henrico, Guilielmo, et Ioanne Norisiis, et tumultuaria militum manu. Priusquam appulerat, Brianus Mac-Phelimus armenta, opes scilicet suas, in interiora abegerat (pecorum enim, praeter oves et porcos, triginta millia numerabat). Appulso gratulatur, et omne studium benignissime defert, uti etiam Mac-Gilespicus, Mac-Guilius, Hugo baro Dunganoni, aliique dynastae circumvicini. Ille Mac-Phelimo rebellionis crimen condonare promittit, et beneficia astringere studet. Verum iste mox deficit, et ad Turloghum Leinigh se cum suis subducit; inde velitationes assiduae adversus Anglos. Baro Richus privatis negotiis avocatus in Angliam post mensem rediit, Henricus item Knolles ob valetudinem affectam, pluresque indies alia atquae alia causantes, ex inculta illa regione se sensim subduxerunt. Essexius graviter apud reginam et amicos literis conqueritur commilitiones nobiliores languescere, expeditionem sero fuisse susceptam, annonam serius advectam, eamque corruptam, gregarios milites inconsiderate delectos, eorum plures periise, Mac-Phelimum defecisse, idque Piersii Angli militum ductoris (qui prius in hac parte inter Hibernicos dominatus erat) versutia, imo pefdidia. Se belli expensis imparem esse, proregem nondum diploma misisse, adeo ut nullam authoritatem in finimitas gentes posset exercere. Reginam itaque precatur, ut rem suo ipsius nomine et imperio susciperet, quamvis ille alteram expensarum partem refunderet.
23. Postea Sussexium, Leicestrium, et Burghleium obsecrat, ut apud reginam intercederent, ut illa C equitibus, et DC peditibus stipendia numeraret, et Maiam peninsulam sibi concederet. Cumque Essexium ex Ultonia revocare apud animum statueret, tumultibus in Momonia emergentibus, Leicestrius et alii pervicerunt ne revocaretur. Iussitque prorex, ut dum ipse in Desmonium e custodia contra fidem datam moveret, Essexius ad limites Ultoniae accederet. Quod etiamsi grave erat, qui iam in Clandeboia munitionibus firmandis totus erat, paruit tamen, imo et in Momoniam profectus cum Kildario Desmonium ad pacem colendam persuasit, qui haud multo post se submisit.
24. Iam Essexius authoritatis diplomate accepto in Turloghum Leinigh longum suscepit iter, et O-Donellus se adiunxit. Cono autem O-Donello Turloghi genero, qui sub illo merere noluit, Lifferum castrum abstulit, et Hugoni O-Donello concessit, Turlogho interim tempus colloquiis protrahente, donec Essexio necessario fuerit redeundum. Qui ut corpus laboribus et curis tota aestate fregerat, ita iam hyeme ingruente altius cum animo reputat, qua ratione Ultonia tam diu neglecta et efferata ad humanitatem revocaretur. Et re mature deliberata docuit, si tria oppida reginae expensis, et decem propugnacula collatitia commilitonum pecunia in locis opportunis, quae designaverat, construeretur, super septem millia librarum monetae Anglicae quotannis colligi posse, nec post biennium regio praesidio opus fore.
25. Dum his et huiusmodi de re annonaria salutaribus studiis totus vacat, parum aberat, quin ab Hibernicis opprimeretur. Brianus enim Mac-Phelimus qui Morum Anglorum militum ductorem ex insidiis nuper peremerat, cum Turlogho et Hebridianis Scotis in eius perniciem coniuraverat. Quod ubi primum ei innotuit, illos non expectare, sed adoriri constultissimum ratus, tam animose aggressus est, ut ducentis Hibernicorum caesis Brianum, Rorium Oge fratrem eius uterinum, et Briani uxorem coeperit. His negotiis in Hibernia annus, nullius bono, sed magno Essexii damno, protruditur; necnon insigni detrimento Chatertoni nobilis Angli, qui certis quibusdam cum regina conditionibus colonias Anglorum in Fues et O-Hanlani territorium vicinum deducere infoelicter in se receperat.

Perge ad 1574