Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio   

MDLXXI.

Roiall Exchange. | Baro Burghleius creatur. | Baronis creandi formula. | Eorum dignitas. | Pii V ad Scotam literae. | Scotorum contra reginam potestatem scriptum. | Ab Angla damnatum. | Postulata Anglorum de Scota liberanda. | Qui Scotorum oblata reiiciunt. | Altercatio inter Scotos. | Querela in Angliae consilarios. | Scotae partiariis oppressi. | Archiepiscopus suspensus. | Scotae ad Norfolcium commentarius. | Ridolfi dissertatio. | Promissa. | Rossensis consilium. | Aliorum incaepta. | Terraemotus. | Buckhursti legatio. | Nuptiae inter Elizabetham et Andium proposita. | Spes ex his conceptae. | Articuli. | Responsum. | Quo consilio hae nuptiae propositae. | Nuptiae Scotae accelerantur. | Quo casu hoc deprehensum. | Rossensis in custodiam datus. | Et alii. | Pecunia in Scotiam missa. | Commentari Scotiae breviarium. | Norfolcius in carcerum reducitur. | At alii. | Ille rem agnoscit. | De legato consultatio. | De legato quaestiones et responsa. | Legati responsum. | Anglorum testimonia declinat. | Ad articulos respondet. | Lenoxius prorex occiditur. | Comes Marriae Scotiae prorex. | Leges in turbulentos. | In pontificios. | In rebelles. | In fugitivos. | In ecclesiasticos avaros. | In puritanos. | In Scotam. | Ioannes Storius damnatus. | Lites inter Anglos et Lusitanos compositae. | Guinea. | Marchionis Northamptoniae obitus. | Et Ioannis Iuelli episcopi. | Res Hibernicae. | Ioannes Perottus. | Guilielmus Fitz-Williams Hiberniae prorex.

RIMO anni mense Elizabetha regia pompa Londinum ingressa, peristyllium pulcherrimum (bursam vocant) quod Thomas Greshamus eques auratus civis Londinensis, regiusque mercator in mercatorum usum extruxerat, invisit, et excambium regium voce praeconis tubis clangentibus quasi dedicando nominavit.
2. Post aliquot etiam dies, illa quae in honoribus dispensandis admodum parca (totis enim duodecim annis non plures quam quatuor ad baronis honorem extulerat) Guilielmum Cecilium a secretis trabea baronica investitum, huiusmodi formalibus verbis literis honorariis baronis Burghlaei titulo rite exornavit. Tam ob diutina servitia tempore progenitorum nostrorum regum Angliae, quam etiam fidele et gratissimum obsequium semper ab ipsis regni nostri primis auspiciis non solum eximiis et gravibus consilii negotiis, sed praeterea omnibus etiam aliis generaliter pro regno expeditionibus multipliciter impendit, indiesque impendere non destitit. Necnon ob circumspectionem, strenuitatem, prudentiam, dexteritatem, vitae integritatem, providentiam, curam, et fidelitatem de gratia speciali, ac ex certa scientia et mero motu ad statum, gradum, dignitatem, et honorem baronis de Burghley ereximus, praefecimus, et creavimus, eidemque nomen, stilum et titulum baronis de Burghley imposuimus, et dedimus, et praebuimus, etc., habendum et tenendum sibi, et haeredibus suis masculis de corpore suo exeuntibus in perpetuum, etc. Huius et aliorum quos ad baronum statum provexit libentius memini et meminero, quod sit inter amplissimos honoris gradus. Parlamentarii enim Angliae barones sunt regni proceres, magnates, et consiliarii nati, plrumisque gaudent immunitatibus et privilegiis, quae non est huius loci commemorare, et alibi nonnulla notavi.
3. Paulo ante Florentinus ille Ridolfus iam dictus, qui mercaturam quindecim annos Londini exercuerat, occulte literas pontificis Romani ad reginam Scotorum submisit, in quibus omnia summa studia, opem, operamque ad religionem Catholicam, et ipsam promovendam pollicetur, petitque ut favor et fides Ridolfo adhibeatur in omnibus, necnon ut per illum intelligat, qui iam Italiam cogitat, qua ratione Catholicae religione, et communibus malis in Britannia mederi possit. Ridolfus etiam suis seorsim literis reginam rogat, ut illa ducem Norfolciae et amicos haec edoceret, et iisdem ipsum commendaret. Illa autem responsum distulit (licet Gallus, Hispanus, et Albanus in eandem sententiam scripsissent) donec videret, quo tractatus iam incoeptus evaderet.
4. Venerat enim de rebus Scotics nomine regis Scotorum comes Mortonius, Petcarnius abbas Dunfermlini, et Iacobus Mac-Gillius, qui Elizabethae iubenti ut causas reginam abdicandi clarius explicarent, et iustas esse probarent, commentarium prolixum exhibuerunt. Quo insolenti quadam libertate, et verborum asperitate populum Scoticum regibus esse superiorem ex veteri regni Scotici iure, exemplis obsoletis et novis undiquaque conquisitis, imo et ex Calvini authoritate, populares ubique magistratus ad libidinem regum moderandam constitutos esse, iisque licere malos reges carceribus coercere, et regno exuere probare conati. De sua autem erga reginam abdicatam lenitate gloriose praedicabant, quod filium in suum locum subrogare, tutoresque dare permiserint. Ex populi misericordia, non ex ipsius innocentia fuisse, quod supersit, et alia multa quae tumultuantia ingenia contra regiam maiestatem petulanter comminiscuntur. Hunc non sine indignatione legit Elizabetha, atque ut in regum iniuriam scriptum tacite damnavit. Delegatis vero respondit se nondum videre iustam causam ita exagitandi reginam, velle itaque ut ad discordiam in Scotia extinguendam rationes quamprimum inirent.
5. Hinc apud aedes Baconi magni sigilli custodis, episcopo Rossensi, episcopo Gallovidiensi, et baroni Levingstonio delegatis reginae Scotorum proponitur ad securitatem regno, reginae Angliae, et nobilibus Scotiae a regis partibus praestandam, ut priusquam regina Scotorum liberaretur, dux Castri-Heraldi, Huntleiae et Argatheliae comites, Humius, Herisius, et alter e baronibus obsides darentur, et castra Dunbritonium et Humium in Anglorum manus ad triennium traderentur. Illi responderunt, Non dubitandum quin regina Scotorum, quae se reginae Anglorum patrocinio sponte commiserat, etiam in omnibus quae commode fieri possent, lubentissime satisfaceret. Tantos vero viros et munimenta tradere nihil aliud esse, quam miseram reginam omnium fidelissimorum amicorum et tutissimorum locorum praesidio orbare, et adversariis in praedam exponere. Obtulerent autem duos comites, quorum alter esset e tribus iam dictis, et duos barones in obsides ad biennium. Munimenta autem ex foedere Anglis non posse tradi, nisi alia Gallis itidem tradantur. Atqui, inquit Baconus, universum Scotiae regnum, princeps, proceres, et munimenta ad securitatem reginae, florentissimoque Angliae regno praestandam minime sufficiunt; et ideo reginam Scotorum non dimittendam ob quancunque securitatem a Scotis proponendam.
6. Hinc illi statim collegerunt, palamque dixerunt se plane iam tandem intelligere certum deliberatumque esse Anglis reginam in Anglia perpetuo detinere, et simul tractatum interrumpere, cum eiusmodi securitatem, quam Scotia praestare nullo modo posset, tam rigide exigerent. Caeteri tamen Angliae consiliarii protestati sunt, se Scotorum reginam liberari percupere, modo sufficiens praestetur securitas. Et hoc quidem nomine postea egerunt cum Mortonio et collegis de his rebus, et rege in Angliam tradendo, qui plane responderunt se nullam habere consultandi authoritatem, vel de regina in Scotiam recipienda, vel rege tradendo. Reginae vero Scotorum delegati hanc ut frivolam tergiversationem reiecerunt, utque illis satis authoritas esse consultandi de regina liberanda, qui authores fuerunt reginam abdicandi. Nec esse cur a caeteris coniuratis authoritatem requirerent, quandoquidem facinus quos inquinat aequat. Quod ad principem, cum iam vix sit quinquennis, illum authoritatem deferre non posse; quod ad proregem, illum rem omnem Elizabethae arbitrio permisisse. Obsecrarunt igitur ut isti ad consultandum adigerentur vel sine istis, res aequis conditionibus transigeretur. Verum Elizabetha cum perspiceret nihil posse confici in suam, regis, reginaeque securitatem, nisi utraque factio consentiret, aequum putavit ut ordines Scotiae iam conventuri certos homines seligerent qui paci componendae operam darent. Hinc Rossensis et collegae palam quiritabantur, nonnullos Angliae consiliarios abusos esse reginae Angliae prudentia, et reginae Scotorum patientiae; principes externos dolis delusisse, Scotosque spe damnosa lactasse. Et ipsa sane Scotorum regina stomachi et querelarum plena, eiusmodi moras pertaesa Gallovidiae episcopum, et Levingstonium revocat. Rossensem, quem regina Angliae Londino abire iusserat, manere Londini ex legati iure iubet, quod suspicione non caruit. Suis in Scotia praescribit ut arma capesserent, nec ulterius damnosis induciis aut colloquiis confiderent.
7. Dum enim haec in Anglia agerentur, illi gravibus damnis fuere affecti, multi supplicio sublati, plures caesi, Dunbritonium ad Glottae sive Cluidae aestuarium, munitissimum Scotiae propugnaculum captum, et Ioannes Hamiltonius archiepiscopus Sancti Andreae, ducis Castri-Haraldi frater, ut regicidii conscius, ne in iudicium quidem more patrio vocatus, ad patibulum suspensus, ex indicio sacrifici qui hoc quondam ex regicidis inter confitendum se audivisse affirmarat.
8. Cum iam captivae reginae spes esset nulla, sed dolor longe maximus, famulique omnes praeter decem, et sacerdotem qui sacra faceret, essent amoti, omnisque ratio expediendae salutis et libertatis, quae duce natura honestissima praeclusa viderentur, non poterat non recludere, quod diu animo presserat. Commentarium igitur prolixum de consiliis suis, quem ante scripserat, et quasdam amatorias literas ad ducem Norfolciae, privato inter ipsos charactere, latenter mittit, aliasque literas ad pontificem et Hispanum deferendas per Ridolfum, quem ut sui studiosissimum maximeque necessarium commendat. Higfordius duci amanuensis, qui hunc commentarium et literas usitato character descripsit, iussus igni tradere, sub storea in ducis cubiculo occultavit ex composito, ut videtur. Ridolfus ille semel cum duce praesens, saepius per Barkerum haec disseruit. Se observasse plures esse tam nobiles quam plebeios in Anglia qui rebus novandis student, et hos triplici esse genere, aliquos qui regnante Maria authoritate et gratia floruerunt, et nunc nullo sunt numero, alios qui pontificiae religioni addicti, eandem pro arbitrio colere non posse indignantur, alios qui in spem novam proni sortem suam permoleste ferunt. His ad quodvis audendum nil deesse praeter ductorem ex genere illustri, pecuniam, et externum auxilium. Ductorem vero genere illustriorem et magis idoeneum quam ducem apud omnes hominum ordines gratiosissimum reperiri posse neminem. Par etiam esse ut ille iniurias acceptas ulcisceretur, qui tam diu in carcere contra ius patrium fuisset detentus, et nunc in contumeliam ad comitia parlamentaria non vocatus, in quibus habet locum et suffragium, ut princeps inter proceres, et comes marescallus regni Angliae. Ut haec efficacius persuaderet, exhibuit catalogum nobilium qui se et fortunas duci devoverant, si hoc susciperet. Quod ad externum auxilium, asservavit pontificem velle (modo Catholica religio promoveretur) totius belli expensas facere, qui deposuerat centum millia aureorum superiori anno cum bulla publicaretur, quorum duodecim millia ipse Ridolfus inter Anglos profugos distribuerat. Promisit Hispanum Anglorum iniuriis irritatum auxiliares copias submissurum, equitum scilicet quatuor millia, peditum sex millia, qui transmitti possent ad Harwicum Essexiae portum (in cuius vicina dux habet magnas et multas clientelas) commodissime et sine suspicione ineunte aestate, cum dux Medinae Caeli iusta cum classe in Belgium sit adventurus. Denique conclusit eiusmodi temperamentum posse adhiberi, ut omnis suspicio regni affectati a duce amoveatur, et reginae Angliae saluti consulatur, si modo illa religionem Romanam amplecteretur, aut toleraret, et nuptiis reginae Scotorum cum duce assensum praeberet.
9. Haec dux ut versimilia audivit, literis tamen fidei, ut vocant, quas Ridolfus discessurus exhibuit, subscribere recusavit. Nec audire voluit consilium quod multis cogitationibus Rossensis evigilaverat, et per Barkerum suggessit, ut dux cum selecto nobilium numero reginam ex improviso interciperet, et parlamentaria comitia interturbaret. Quod facile fieri posse monuit ex temporis opportunitate, cum tot nobiles duci devoti haec alacri animo iam aggressuri essent, quot alias uno in loco sine suspicione non iterum convenirent. Causas vero iustas subesse, quod dux diu contra patrias leges in carcere fuisset detentus, nec ad parlamentum admissus, quodque asperiores leges contra pontificios fuerint excogitatae. Nec exempla deesse: Castrutium enim in Italia, aliosque passim magna ex inopinato aggressu foeliciter effecisse, quinque nobiles in Scotia nuperrime parlamentum quo Moravius proscribendus erat, disturbasse et reginam in ipsorum potestatem redegisse, eademque ratione et facilitate (si oblata occasio arripiatur) Elizabetham posse intercipi, nuptias cum regina Scotorum confici, et pontificiae religioni in Anglia caveri sine magno strepitu, sine externis auxiliis.
10. Hoc consilium dux (qui pro innata bonitate longe a scelere abfuit) ut perniciosum et periculosum ex animo aversabatur. At iisdem diebus Henricus Percius operam suam Rossensi detulit ad reginam Scotorum e carcere liberandam, modo Grangius et Carrus Fenihurstius eam ad Scotiae limites exciperent, et frater eius Northumbriae comes e Scotia liberaretur. Sed cum ille suspectior esset ob intimam cum Burghleio familiaritatem, et rem longius differret, hoc consilium labavit; ut etiam Powelli Sandfordiani e nobilium stipatorum cohorte, et Oweni e clientela Arundelii qui hoc idem suscepturi erant, nisi Rossensis, ut tanto negotio impares, cum minoris essent notae, inhibuisset. Caetera quae occultissime in hoc negotio acta, paulisper omittamus donec dies detexerit.
11. Dum haec Londini occulte agitantur, prodigiosus terrae motus in orientali comitatus Herefordensis parte ad Kinnaston viculum factus est. Duodecimo enim Kalendis Martii vesperi, hora sexta, terra discessit, monsque cum subiecta caute (ingenti mugitu primum et stridore ut a vicinis longe exaudiretur) tanquam si ex diuturno somno consurrexisset, se extulit, et in superiorem locum, relicto cubili profundo, ascendit, secum una deferens arbores infixas, caulas, et ovium greges. Arborum quaedam terra obrutae iacuere, alia monti accedendo adiunctae ita coaluerunt, ac si eo loco primum radices egissent. Quo loco discesserat, hiatum quadriginta pedes latum, longum octoginta ulnas reliquit. Ager omnis, viginti iugerum plus minus erat, inter eundem sacellum obvium evertit. Taxum in coemeterio sitam ab occidente in orientem transtulit. Eadem vi publicas vias cum caulis, sepibus, et arboribus insitis protrusit. Ex culta pascuam, ex pascua rursus cultam effecit. Terram eminentiorem, cui obviam occurrit, provolutam, et vi maiori actam, in montem celsiorem tanquam aggere facto, redegit. Ita cum a vespere die Saturni usque ad meridiem die lunae obambulasset, tanquam ex itinere fessus, et mole sua laborans, substitit.
12. In Gallia paulo ante magna et regia pompa nuptiae celebratae fuere Maseriae ad Mosam flumen inter Carolum IX regem Galliarum et Elizabetham Austriacam Maximiliani imperatoris filiam, quas ut honorifica gratulatione Elizabetha prosequeretur, ex interno animi affectu erga imperatorem, quem parentis instar observavit, amore erga Gallum vicinum et foederatum, atque sui honoris ergo, Thomas Sackvillum baronum Buckhurstium in Galliam misit, qui pro principis et sua dignitate magnifice fuit exceptus. In eius comitatu erat Guido Cavalcantius patricius Florentinus, vir plurimo rerum usu, quocum regina mater regis Galliae, quae et ipsa Florentina, in rem suam et filiorum provida de nuptiis inter Elizabetham filiumque Henricum ducem Andium aperte egit, articulos aliquot per eum ad Elizabetham de iisdem protinus misit; et postea rex Galliae rem pro fratre sedulo prosequutus est per Maveseirum assiduum eius oratorem, La Motham-Fenellonum Archantum, et Foixium qui seorsim et iunctim toto fere anno Elizbetham sollicitarunt.
13. Has nuptias non nihil promovit spes concepta religionem Romanam non tam altas radices in ducis mente egisse, tum quia adhuc iuvenis, tum quia sub Carvaletto a protestantium religione non alieno fuerit educatus, eumque ad protestantium professionem paulatim allectari posse. Quid si fieret, utilitates magnas et multas ex his nuptiis bono reformatae religionis consecuturas augurabantur; iuvenem utique militari ingenio, coniunctis Germanorum et Anglorum viribus, pontificiorum debellatorum futurum, pacem aeternam inter Angliam et Galliam fundaturum, Scotae, Hispani, pontificis, et rebellium Hibernicorum conatus infracturum. Praeterea coronae Angliae opimos Andium, Borboniae, et Averniae ducatus, et probabiliter maiora adiuncturum. Denique nunquam honorificentius connubium, si hoc negligatur, oblatum iri.
14. Post varias dissertationes Galli tres articulos proposuerunt, de ducis coronatione, de coniuncta regni administratione, et de toleranda eius religione. Responsum his tandem, reginam sine assensu ordinum regni non posse concedere, ut post nuiptias coronaretur, verum ratione matrimonii, ut matrimoniali (quam vocavit) corona ornaretur sine praeiudicio suae maiestatis, aut haeredis, aut successoris, si regni ordinibus ita videretur, se lubentissime assensuram; et nullo modo defuturam, ut marito honor decernatur quam amplissimus. De coniuncta administratione, non iniquum censet ut quem regis et mariti titulo dignata fuerit, eundem in regnis administrandis in consortem et adiutorem etiam assumeret. De religione autem toleranda, ob graves quasdam causas nondum posse assensum adhibere. Causae illae, ut ex Elizabethae literis observavi, huiusmodi fuere: Quamvis externus religionis Christianae cultus diversis ritibus inter eiusdem regni subditos tolerari posset, tamen diversus, imo plane contrarius inter reginam populi sui caput, et maritum, non solum periculosus, sed etiam omnino absonus videatur. Regem Galliarum et reginam matrem rogat, ut aequa lance perpenderent, hinc sui ipsius discrimen, inde Andini honorem. Eius religionem tolerando, leges sancitas volaret, optimis covibus offensam crearet, pessimis animum adderet; quae sane Andini honori praeponderarent. Galli autem retulerunt minime consentaneum esse, ut ille sine religionis cultu viveret, hoc enim irreligiosum plane videretur, nec Elizabetham pro honore velle ut athei nota duci inureretur. Elizabetha contra, si dux insita religionis purioris semina plenius rigaret, et plura inseri pateretur, propediem videret sibi honori futurum longe maximo.Eo tandem deventum, si modo dux sacrorum celebrationi cum regina adesse vellet, neque recusaret religionis protestantium institutiones audire et edificere, ipsa assentiret quod neque dux neque domestici cogerentur uti ritibus ecclesiae Anglicanae, nec molestarentur propter usurpationem aliorum divinorum rituum verbo Dei non aperte repugnantium, modo certo loco et privato fieret, et nulla occasio Anglis ad leges constitutas violandas praeberetur. Foixius ad illud verbo Dei haesit, cui ut Elizabetha satisfaceret, iussit pro verbo Dei reponi ecclesiae Dei. Quod cum illi minus placeret, et substitui voluit ecclesiae Catholicae, Elizabetha prorsus noluit, et hinc res paulatim deferbuit.
15. Crediderunt nonnulli noc hon serio a Gallo et eius matre incoeptum, verum eo consilio ut mentio matrimonii cum principe protestante syncerae suae erga protestantes voluntatis pignus esset, et occultum quem suspicabantur tractatum matrimonii impediret inter Elizabetham et regem Navarrae, quem Gallus sorori suae maritum expetebat. Nec in Anglia creditum erat serio ab Elizabetha susceptum; verum ut protestantes Galliae haberent regem, eiusque matrem et et fratres aequiores, Scotorum reginae spes infringetur, Hispani et Hibernicorum per cardinalem Lotharingum in Angliam machinationes contunderentur, et fulmina pontificis, Gallo curante, difflarentur. Scripsit enim eo tempore ad Walsinghamum in Gallia legatum Leicestrius (quo non alius in intimos Elizabethae sensus erat perspicacior), studium nubendi reginae inesse, sed illud quidem satis remissum; illamque animum ita indixisse, magis un usum esse ut nuberet, quam quod velit ultro nubere. Praeterea si illud de toleranda religione Andinus in tractatu omitteret, Elizabetham tamen eiusmodo cautione eum astricturam, ut nec deinceps postularet.
16. Non maiorem curam et operam ad has nuptias conficiendas adhibuerunt Galli, quam Angli nonnulli ad alias accelerandas inter Scotorum reginam et Norfolcium, quem pravis consiliis eo retraxerant, ut contra quam promiserat, de nuptiis cum illa denuo cogitare coeperit, quod primum his initiis deprehensum est.
17. Ridolphus Florentinus, quem in exteras regiones ad reginae Scotorum negotia obeunda missum diximus, impertierat Carolo Bailifo Belgiae, famulo reginae Scotorum, quaecunque cum duce Albano egerat; eidemque literas furtivis notis ad eam, legatum Hispanicum, Norfolcium, Rossensem, et baronem Lumleium uno fasciculo compactas tradiderat; quas Bailifus, etsi Rossensis iusserat ut apud Caleti praefectum transmittendas relinqueret, ipse secum attulit. Verum simul ac in portu Dubri sive Doverae appulerit, apprehensus et incarceratus erat; literarum vero fasciculus ad baronem Cobhamum V portuum praefectum missus. Quod primus omnium Rossensis rescivit, adeoque accurate et callide cum Cobhamo, a ducis consilio non alieno, egit, ut fasciculus ille ipsi traderetur, et lter cum aliis obsoletis literis complicatus regni consiliariis; et hoc etiam Bailifo significaretur. Ille tamen eculeo admotus, quaedam confessus est, et inter alia fasciculum literarum ad Rossensis manus pervenisse. Nec hoc Rossensem latuit, qui mox caute Cuthbertum amanuensem amandavit, furtivas notas, et quaecunque officere possent, apud amicos seposuit, adeo ut cum Sussexius, Burghleius, Mildmaius, et Sadleirus aedes diligentissime rimarentur, nihil invenirent, nihil interrogationibus ab ipso exprimere potuerint, qui pertinaciter contendebat rationes a legato non alteri quam suo principi reddendas esse. Perendie tamen Rossensis episcopo Eliensi in custodiam traditur, et aliquanto post in insulam Eliam traductus. Thomas etiam Stanleius, Thomas Gerardus viri ordinis equestris, et Rolstonus (de quibus dixi) in arcem Londinensem coniecti. Et Henricus Howardus qui ad Eboracensem archiepiscopum aspiraverat, ex suspicione archiepiscopo Cantuariensi in custodiam datus.
18. Miserat iisdem diebus regina Scotorum certam pecuniae summam ad legatum Gallicum transmittendam ad suos in Scotia, ille Barkero et Higfordo tradidit, qui re duci communicata tradiderunt Browno civi Salopiensi e ducis clientela perferendam per Banisterum et Lowderum in Scotiam ad baronem Herisium. Brownus, homo suspicax, cum ex pondere deprehendisset nummos aureos pro argenteis sibi traditos, eam consiliariis cum literis in manus dedit. In hoc, prudentiores observarunt ducem primum in maiestatem peccasse, quod Herisio et Scotis denuntiatis hostibus, qui Angliae limites depopulati erant, opem tulerit. Hinc in carcerem ducitur Higfordus, qui statim rem omnem de pecunia ultro confessus est, simulque indicavit quibus in locis literas et occultos characteres, necnon commentarium, quem dixi reginae Scotorum sub storea et tegulis absconderat. Illa in isto commentario haec fuse disseruit: Gallos colloquium cum Scotis institutum approbare, nuptias autem Andini cum Elizabetha non alio consilio proponere, quam ut auxilia ad ipsam restituendam promissa speciosius negarent. Eosdem nuptiis cum Ioanne Austriaco tacite adversari, illis cum Norfolcio impensius favere, in Hispanorum odium. Albanum ita damnare consilium remittendi reginam Scotorum in Scotiam, ut coniunctum existimet cum ipsius reginae et Catholicae religionis in Britannia exitio. Eo quod reginae in Scotiam reversae aut obsidionis periculum, aut Martis alea necessario cum rebellibus sit subeunda, qui eam in suam potestatem Anglorum auxiliis facile redigant, priusquam externae copiae advenerint. Cum itaque in Scotia tuta esse non possit, et nihil spei e Gallia intestinis bellis implicata affulgeat, consultissimum videri, ut ipsa ad Hispani opem confugeret, qui nuptias cum Ioane Austriaco obtulerat, quas recusatura tamen erat, fide data, quod per Nofolcium pontificia religio in Britannia restitueretur. Necnon ut filius quamprimum e Scotia subduceretur, et in Hispaniam mitteretur. Ita enim ille incolumis conservaretur, in religione Romana a teneris imbueretur, et simul Scotis, qui eius nomen rebellioni praetendunt, omnis praetextus adimeretur. Ad haec obeunda, et auxilia externa procuranda Ridolfum protinus adamandum; qui submonendus erat, ut ante omnia Gallos haec celaret.
19. Cum consiliarii hunc commentarium, literas quas dixi, et alias a pontifice Romano missas accepissent, et Barkerus interceptus haec singula confessus esset, Radulphus Sadleirus iussus est ad ducis aedes Londini (quae olim Carthusianorum fuere) armata manu excubare. Perendie dux ipse examinatus (ignarus quid sui confessi erant, et ratus commentarium illum cum literis comflagrasse) omnia inficiando reiecit, quae illi confessi erant. Hinc uno et altero die interiecto ad arcem Londinensem (unde ante annum liberatus erat) a Radulpho Sadleiro, Thoma Smitho, Henrico Nevillo, et doctore Wilsono VII die Septembris magno cum populi moerore reducitur. Banisterius deinde quo iurisperito dux usus erat, comites etiam Arundeliae et Southamptoniae, baro Lumleius, baro Cobhamus et Thomas frater eius, Henricus Percius, Lowderus, Powellus, Godierus, et alii in custodiam traduntur, qui singuli spe veniae indicarunt quaecunque norunt.
20. Ubi primum consiliarii horum confessiones, reginae Scotorum et Rossensis literas cum commentario coram duce in medium protulerunt, ille vehementer quidem erat perculsus, sed commentarium et literas intuens, quas male credulus flammis absumptas credidit, obstupuit, et in haec verba prorupit: a meis proditus et perditus sum, dum nescirem diffidere, quod nervus est sapientiae. Consiliarios autem submisse rogavit, ut deprecatores apud reginam intercederent, pollicitus se nihil celaturum quod norit, et sancte protestatus, se nihil approbasse quod reginae esset fraudi aut regni detrimento, imo consilia intercipiendi reginam, occupandi arcem Londinensem et liberandi reginam Scotorum e custodia ex animo damnasse; nec cogitasse quidem de externis copiis in Britanniam accersendis, nisi ad cohibendos Scotos in reginam rebellantes. Eodem die, de quinquaginta plus minus articulis examinatus, nihil dissimulavit. Series deinde totius rei in camera stellata frequenti nobilium conventu, praetore et senatoribus urbis Londini praesentibus enarratur, et postea universis civibus in praetorio Londinensi a Guilielmo Fleetwoodo, qui urbi a memoria.
21. Cum autem omnibus omnium confessionibus, et ipsius etiam ducis, episcopus Rossensis tanquam rei machinator argueretur, quid de illo ageretur, qui legatus erat, serio deliberatur. Ille enim dum (quod id genus hominum assolet) sibi licere res principis sui quovis modo promovere, et ex sacro et inviolabili legatorum iure se alieno fore non subiiciendum existimaret, multa iampridem turbulente fecerat rebellionem accendendo, et cum comite Southamptonio aliisque nocturna consilia agitando; et nunc demum cum profugis Anglis in Belgio, duce Albano, Hispano, et pontifice Romano de Anglia invadenda. Proponitur itaque Davidi Lewiso, Valentino Dalo, Guililemo Drurio, Guilielmo Aubreio, et Henrico Iones iuris Caesari consultissimis, primum, an legatus qui rebellionem contra principem ad quem legatus concitat, legati privilegiis gaudeat, et non ut hostis poenae subiaceat? Reponderunt, eiusmodi legatum iure gentium, et civili Romanorum, omnibus legati privilegiis excidisse, et poenae subiiciendum. Secundo, an minister aut procurator principis, qui publica authoritate abdicatus, et in cuius locum alter est inauguratus, legati privilegiis gaudeat? Responderunt, si eiusmodi princeps legitime fuerit abdicatus, eius procuratorem legati privilegia non posse vendicare, quandoquidem nulli nisi absoluti principes et qui maiestatis iura habent legatos constituant. Tertio, an princeps qui in alterius regnum venerit, et sub custodia habeatur, suum procuratorem habeat, et an ille legatus habeatur? Responderunt, si eiusmodi princeps principatu non excideret, procuratorem habeat; verum an procurator ille legatus reputetur, hoc ex authoritate delegationis dependere. Quarto, an si princeps eiusmodi procuratori, et principi sub custodia denuntiet, procuratorem istum non amplius iam inde pro legato habendum fore, an procurator iste legati privilegia ex iure vindicet? Responderunt, principem posse prohibere legatum ne regnum intret, et iubere ut regno exeat, si intra terminos legato praescriptos se non contineat; interim tamen ille legati privilegiis pro authoritate delegata fruatur.
22. Ex his iurisprudentium responsis, Rossensi ex Eliensi insula revocato, et acriter reprehenso, denuntiatur a consiliaris illum non amplius pro legato agnoscendum sed ut perniciose meritum male mulctandum. Ille respondit, se legatum esse reginae absolutae, et iniuste abdicatae. Principis suae libertati, et utriusque regni saluti studiose pro officii ratione invigilasse, in Angliam ex fide publica (quam exhibuerat) cum amplissima legati authoritate advenisse, et sacra legatorum iura nullo modo esse violanda. Burghleius gravissime docet nec iura legationis, nec literas fidei publicae posse patrocinari legatis, qui in publicam peccant maiestatem, sed eos poenalibus actionibus teneri, aliter scelestis legatis liceret in principum vitam impune grassari. Ille contra pertinax contendit iura legatorum nunquam via iuris, sed via facti (ut eius verbis utar) violata fuisse, et false monet ut non asperius secum agatur quam vel cum legatis Anglicis, Throcomortono in Gallia, Randolpho et Tamwortho in Scotia, qui rebelliones excitarant, et aperte foverant; nec aliud gravius perpessi erant, quam iussi ut intra statos dies discederent. Cum testimoniis Anglorum eum urgere coepissent ne facerent, blande rogavit, quandoquidem consuetudine receptissima quae in legem invaluit, ut ille dixit, testimonium Angli in Scotum, aut Scoti in Anglum non admittendum. Post aliquot altercationes an hoc locum habeat, nisi inter utriusque regni limitaneos, idque in causis limitaneis, et an legati Anglici rebelliones excitaverint, Rossensis in arcem Londinensem deducitur, ubi arctissime custoditus brevi ad omnia interrogata respondit, ea cautione ut responsa nemini essent praeiudicio. Excusavit reginam Scotorum quod illa captiva et aetate optima non poterat non omnes se expediendi rationes quarerere, cum Elizabetha omni aditu excluderet, omnem libertatis spem praecluderet, et aperte adversarios sublevaret. Ducem excusavit, quod nihil egisset de nuptiis cum regina Scotorum, nisi cum consensu plurium e regio consilio, nec potuisse eam derelinquere, quamvis chirographo hoc promiserit, quandoquidem mutua repromisso futurarum nuptiarum prius interecesserit. Denique se excusavit, quod cum legatus et minister esset, non potuerit sine piaculo ab officio decedere, et principi suae in rebus afflictis deesse. Consilium autem intercipiendi Elizabetham proposuisse non alia de causa, quam tentandi an ducis animus ad facinus animatus esset. Caeterorum vero crimina solerter extenuavit, sed nullo modo induci poterat, ut nobilium nomina, qui duci operam in regina intercipienda devoverant, enuntiaret. Confessus autem erat, se reginae Scotorum iussu consuluisse ducem, Arundelium, Lumleium, et Throcmortonum per famulos intermedios, et vicecomitem Montis-acuti per Lumleum, de castris in Scotia, obsidibus, et Scotorum rege in Anglorum manus tradendis, de titulo renuntiando, et rebellibus Anglis reddendis. Hactenus de his rebus hoc anno, et singula ex ducis confessionibus, et ipsius Rossensis commentario autographo ad Scotorum reginam misso.
23. Matthaeus comes Lenoxiae Scotiae prorex, regis avus hac ipsa tempestate Sterlinii ordinum conventum nomine regis indixerat, ubi (dum securus agebat) a proceribus adversae factionis, qui reginae nomine comitia Edinburgi habuerunt, ex improviso oppressus. Et postquam se Davidi Spensio Wormestonio dedidisset (qui dum eum solicite protegere satagebat) una cum eo a Bello et Cauldero interemptus, cum XIIII plus minus menses pro rege nepote regnum laboriose administrasset; dum hinc Gallus reginae partes, illinc Elizabetha regis foveret, non tam ut sui vincerent, quam ne vincerentur, Elizabetha spe quadam ut rex tenellus sibi in manus traderetur, Gallus ut Dunbritonium et Edenburgus ipsi dederentur, qui mercatores Scotos interdictis in Gallia commerciis graviter afflixit, et plures ut commerciis fruerentur in reginae Scotorum partes subinde pertraxit. In Lenoxii locum communibus regiorum suffragiis prorex electus erat Ioannes Areskinus comes Marriae, qui cum non minus turbidis suorum consiliis, quam adversariorum insultibus conflictaretur, vir animo tranquillissimo et patriae amantissimus, prae maerore postquam tredecim menses praefuisset, fatis concessit.
24. Horum temporum inquietas, et ordinum Angliae qui convenerant Westmonasterii erga principem et patriam charitas, legem extorsit ad seditiosorum machinationes praevertendas, qua cautum erat ex veterum legum authoritate, Si quis reginae perniciem aut plagam moliatur, bellum moveat, aut alios ad bellum contra illam excitet; si quis affirmet illam non ex iure regno potiri, sed regnum alteri iustius deberi; aut pronuntiet illam esse haereticam, schismaticam, aut infidelem, ius regni illa superstite usurpet, aut in alio quopiam ius ad coronam inesse asserat; aut leges et statuta non posse definire et astringere ius coronae et eiusdem successionem, laesae maiestatis reus esto. Si quis superstite regina libro scripto vel impresso expresse affirmet quempiam esse, aut esse debere haeredem aut successorem reginae praeter naturalem ex ipsius corpore sobolem, aut in eam sententiam libros vel schedulas publicet, aut typis imprimat aut distrahat, ille eiusque fautore prima vice annum integrum carcere, et altera bonorum parte luant; si iterum idem peccent poena praemunire, id est omnium bonorum amissione, et perpetuo carcere, plectantur.
25. Hoc grave nonnullis visum, qui certo designato haerede censuerunt regni tranquillitatem constabiliendam. Incredibile autem est quos iocos improbi verborum aucupes sibi fecerunt ex clausula illa, praeter naturalem ex ipsius corpore sobolem, cum iurisperiti liberos extra nuptias quaesitos, quos sola natura non coniugii honestas genuit, naturales dicant, legitimos vero ex formula iuris Anglici vocent liberos ex corpore legitime procreatos, adeo ut tunc iuvenis audiverim dictitantes verbum illud a Leicestrio in legem ingestam eo consilio, ut aliquem ipsius filium spurium pro reginae sobole naturali Anglis tandem aliquando obtruderet.
26. Sancitum etiam ut qui per bullas, aut alia pontificis Romani rescripta aliquem Romanae ecclesiae reconciliaverint, et qui reconciliati fuerint, laesae maiestatis poenam subirent. Qui reconciliantes sustentaverint, agnos Dei, grana, crucifixos, aut alia a Romano pontifice consecrata in Angliam importaverint, poena praemunire subiacerent. Qui reconciliantes non detexerit, proditionis celatae (misprison of treason vocant) crimine tenerentur. Praeterea convictio et proscriptio rebellium in septentrionali plaga confirmantur, et eorum bona et possessiones intra episcopatum Dunelmensem, contra Iacobum Pilkingtonum episcopum, qui iura regalia intra flumina Teisam et Tinam vindicavit, reginae et successoribus adiudicantur, quandoquidem illa et episcopum et episcopatum magnis impensis a rebellibus liberasset, ita tamen, ut hoc iuri ecclesiae Dunelmensis in posterum non sit praeiudicio. Contra eorum etiam insolentiam, qui pontifici Romano devoti, spreta legum authoritate, et in principem obsequio, se in exteras regiones sine reginae venia ad res novandas magno numero indies subduxerunt, cautum est poena amissionis bonorum, ut intra statum tempus redierent et se submitterent, fraudulentaeque transcriptiones quas fecerant, rescinderentur. Haec contra pontificios.
27. Ex altera parte salutaribus etiam legibus coercetur tum ecclesiasticorum quorundam avaritia, qui quasi sibi nati, insigni erga successores malitia ecclesiae bona dilapidarunt, et fundos in plurimos annos elocarunt, tum aliorum petulentia qui articulis synodi Londinensis ad schismata tollenda anno MDLXII sancitis studio novandi se opposuerunt. Propositum etiam erat ut, si Scotorum regina denuo contra leges Angliae peccaret, in ipsam ageretur ex lege tanquam in uxorem paris regni Angliae, verum regina sua authoritate intercessit, quo minus hoc sanciretur.
28. Simul ac Iunio ineunte regni ordines dimitterentur, de Ioanne Storio legum doctore, Albani explatori (cuius supra memini anno MDLXIX) consultatur an ille natione Anglus, qui in Brabantia cum principe extero consilia de invadenda patria contulerat, et rationes invadendi monstraverat, maiestas laesae teneretur. Affirarunt iurisconsultissimi. Unde in iudicium vocatus, maiestatis postulandus, quod Prestallum hominem magis praestigiis deditissimum in principis vitam consuluisset, in eius regisque Scotorum perniciem coniurasset, eandem diris in gratiarum ad mensam actione quotidie devovisset, et Albani secretario rationes Angliam invadendi, Hiberniam in rebellionem concitandi, et Scotos in Angliam simul immittendi monstrasset. Ille iudicio et Angliae legibus se submittere recusavit, iudicesque nullum in se potestatem habere affirmavit, eo quod non reginae Angliae, sed regi Hispaniae fuerit subditus iuratus. Verum ille damnatus ex formula nihil dicit (quandoquidem nemo patriam in qua natus sit exuere, nec solum natale, aut principem pro arbitrio eiurare possit) et proditorum supplicio affectus.
29. Controversiae iam aliquot annos inter Lusitanos et Anglos mercatores intercesserant, dum hi lucrosam pro puro auro mercaturam in illa ora Africae quam Guineam vocant cum nigritis ab anno MDLII exercerent, et illi qui primi ea littora aperuerant, vi et armis, quantum poterant, prohiberent, adeo ut nonnunquam navali bello depugnarent, et naves utrinque detinerent. Sebastianus autem rex Lusitaniae qui iam ex ephebis excesserat, ut paci consuleter Franciscum Gerardum in Angliam misit, qui cum regina foedus in haec fere verba iniit: Ut perfecta esset amicitia et liberum utrinque commercium, neuter quicquam in alterius praeiudicium attentaret, nec hostibus, rebellibus, aut proditoribus alterius auxilium praestaret. Merces, pecuniae, naves sub arresto detentae restituerentur. Et ad gratificandum regi Lusitaniae, Elizabetha Anglos prohiberet, ne quis navigationem institueret in maria et terras conquestus Portugalliae. Quod si aliter fecerint, istorum periculum esto, si bonis aut vita a Lusitanis priventur. Excipiebantur regna Portugalliae et Algarbiae, item insulae Azores, Madera, et littus Barbariae, in quibus libera permissa negotiatio.
30. Supremum vitae diem hoc anno placide egit Guilielmus Parrus, marchio Northamptoniae, amoenioribus studiis, musicis, amatoriis, et caeteris aulae iucunditatibus versatissimus, qui ab Henrico VIII primum ad dignitatem baronis Parr de Kendalia, deinde ad nuptias Annae Bourchierae comitis Essexiae unicae haeredis, et simul ad comitis Essexiae titulum, cum rex eius sororem duxisset; atque ab Edwardo VI ad marchionis Northamptoniae stylum et honorem provectus. Sub Maria, quod pro Iana Greia regina subornata arma sumpserit, maiestatis damnatus, ab eadem tamen mox condonatus, et ad patrimonium, ut postea ab Elizabetha ad honores restitutus. Liberos genuit nullos, sed Henricum Herbertum Penbrochiae comitem ex altera sorore nepotem reliquit haeredem.
31. Animam etiam coelo reddidit Ioanes Iuellus vix quinquagenarius, vir singulari ingenio, exquisita in theologicis eruditione, et summa pietate. Ille honesto loco in agro Devoniensi natus, academiae Oxoniensis in collegio Corporis Christi alumnus laudatissimus, sub Maria in Germania exulavit, ab Elizabetha ad episcopum Sarisburiensem promotus, Apologiam Ecclesiae Anglicanae anno MDLXII edidit, protestantiumque doctrinam contra Thomam Hardingum, qui ab eadem defecerat, uno et altero volumine doctissime nostra lingua asseruit, quae Latine conversa extant.
32. Hibernia hoc tempore satis pacata, Iacobum enim Fitz-Moris qui Kil-Malocum diripuerat, Ioannes Perottus Momoniae praeses ita exagitavit, ut in lustris iuxta Ardagh se occultaverit; et tandem, ut suo loco dicemus, eo adegit, ut supplex veniam exposceret. Sidneius prorex in Angliam rediit, et Guilielmus Fitz-Williams qui eius sororem duxerat, ei suffectus.

Perge ad 1752