Tessera caerulea - commentariolum. Tessera rubicunda - nota textualis. Tessera viridis - translatio
Darlius Scotiam adit. | A Scota adamtur. | Quae Anglae adsensum ad nuptias petit. | De his deliberatio. | Throcmortonus ad impediendum mittetur. | Illi respondetur. | Lenoxius et Darlius e Scotia revocantur. | Se excusant. | Scotia Darlio nubit. | Moravius et alii hinc fremunt. | Angla moderate fert.| Scoti nonnulli arma sumunt. | Fugantur. | In Anglia foventur. | Angla ut nubat suadetur. | Imperator fratrem commendat. | Hinc simultates in aula. | Quas Elizabetha componit. | Anglicus legatus in Scotia neglectus. | Scripto respondet. | Cecilia Suecia in Angliam venit. | Glencariae comes creatus. | Res Hiberniae. | Proreges et iustitarii Hiberniae. | Discordiae inter Desmonium et Ormondium. | Primus Momoniae praeses. | Thomae Chaloneri obitus.
ARLIUS 
interea, matre sedulo et suppliciter apud Elizabetham intercedente,
veniam adeundi Scotiam, et ibi tres menses maniendi aegre impetravit,
quaesito colore, ut particeps esset paternae restitutionis. Hyemeque
illa acerrima, qua Tamisis ita gelu constrictus, ut pervius esset,
Edenburgum venit mense Februario. Iuvenis forma imperio dignissima,
aptissima membrorum compositione, ingenio mitissimo, et moribus
suavissimis. Scotorum regina ut vidit, statim
adamare coepit, utque amorem occultaret, cum Randolpho Anglo in
Scotia legato de nuptiis cum Leicestrio subinde colloquia miscet,
simulque Roma dispensationem quaerit, cum Darlius et illa eo gradu se
attingerent, ut ex iure pontificio dispensatione opus esset.
Cum haec diluxissent, Lindingtonium ad
Elizabetham mittit, ut ipsa consentiente nuptiae cum Darlio
contraherentur, nec diutius vana expectatione a nuptiis
detineretur.
2. Illa intimis consiliariis rem proponit, qui ex occultis Moravii
suggestionibus facile crediderunt reginae Scotorum consilium, per has
nuptias ad titulum et ius suum in regnum Angliae suffulciendum, et
denuo asserendum; simulque ad religionem Romanam reducendam spectare,
alios ex certitudine successionis per liberos ex his nuptiis,
aliosque 
ex studio Romanae religionis illi adhaesuros, quandoquidem longe
plures per Angliam eirenarchas Romanae religioni devotos esse certo
comperissent. Ad haec praevertenda, maxime necessarium censuerunt,
primum ut reginam exorarent aliquem in matrimonium sibi quamprimum
assumere, ut ex certitudine successionis per eam et eius sobolem, et
non aliunde res et spes Anglorum dependerent. (Timuerunt enim si
Scotorum regina prius nuberet, et prolem susciperet, ne plures in
illam propenderent ob successionis certitudinem et securitatem.)
Secundo, ut professio Romanae religionis, quantum poterat, per
Angliam infringeretur, reformatae autem sedulo promoveretur et
constabiliretur: hoc moderatius agendo cum praefervidis quibusdam
protestantibus de adiaphoris, illud revocando episcopos pontificios
abdicatos ad custodias, qui peste grassante per rura dispersi erant,
deferendo episcopis ampliorem authoritatem leges ecclesiasticas
exercendi contra terriculamentum illud praemunire (quod
iurisperiti obiectarunt) supprimendo libros e Belgio in Angliam ab
Hardingo et theologis profugis emissos, submovendo quosdam Scotos
sacerdotes per Angliam latitantes, privando profugos Anglos
beneficiis ecclesiasticis quibus hactenus fruebantur, et adigendo
iudices regni, qui plerique omnes erant pontificii ad supremam regiam
authoritatem iureiurando agnoscendam. Ad nuptias autem cum Darlio
disturbandas visum est, ut in terrorem delectus militum per limites
Scotiam versus haberentur, et Berwicus maiori praesidio firmaretur.
Comitissa Lenoxiae Darlii mater, Carolusque filius e Scotia sub poena
amissionis bonorum in Angliam revocarentur, priusquam aliquod foedus
cum Gallo aut Hispano iniretur. Scoti nuptiis adversantes
sustentarentur, et Catharina Greia cum Herefordiae comite in aliquam
gratiam reciperetur, a qua sola ut ab aemula in regni successione
Scotorum regina anxie timuisse credebatur. Nec aliud videbatur quod
maiorem moram et impedimentum istis nuptiis inferre poterat.
3. Hinc ad Scotorum reginam mittitur Nicholas Throcmortonus, qui diu
deliberandum quod semel statuendum moneret, nuptias praecipitatas
poenitentiam comitem subsequi, et nuptias cum Leicestrio iterum atque
iterum commendaret; illas cum amitae filio iuri pontificio omnino
adversari. Percupiit enim Elizabetha ut per illam aliquis Anglici
generis in utroque regno succederet, etsi non defuerint qui in rem
religionis, et utriusque regni fore existimarunt, si sine prole
obiret. Illa respondit, rem iam revocari non
posse, nec esse cur Elizabetha succenderet, cum ex eius consilio non
extrernum, sed Anglum elegisset; eumque regio utriusque regni
sanguine prognatum, et totius Britanniae longe nobilissimum.
Lidingtonius inter haec in Anglia agens, subinde reginae Scotorum
matrimonium simulate Leicestrio proposuerat, necnon Norfolciae duci
ut regiis nuptiis longe digniori, qui tunc temporis modesta
recusatione declinavit.
4. Regina Angliae, ut aliquod impedimentum his festinatis nuptiis
interponeret, Lenoxium et Darlium filium tanquam subditos iuxta
formulam licentiae concessae revocat. Pater modestissime literis se
excusat, filius ne suo honori adversetur orat; innuit fieri posse ut
Angliae patriae charissimae usui esse possit, atque
se Scotorum reginae amatorem et cultorem prae caeteris omnibus esse
devotissimum palam profitetur. Quae ut amori responderet, eum mox
equitis aurati dignitate, titulis baronis Ardmanock, comitis Rossiae,
et ducis Rothesiae exornat. Et quinto postquam
in
Scotiam venerat mense, in maritum cum plurimorum procerum assensu
assumit, regemque declarat, Moravio, qui suae
seorsim ambitioni incubababit, et sub specioso religionis praetextu
ducem Castri-Heraldi, hominem minime malum in partes traxerat,
fremente, et aliis tumultuantibus quaestionesque agitantibus, An
pontificius in regem admittendus? An Scotiae regina maritum pro suo
arbitrio sibi eligeret? An regni proceres ex sua authoritate non
imponerent?
5. Regina Angliae, quae mollissimum Darlii ingenium, probumque et
apertum patris animum noverat, miserta iuvenis cognati, et reginae
adolescentulae, quibus res erat cum turbulentissimis hominibus, qui
regio imperio annos iam amplius viginti soluti, reges ferre
nescierunt, placatius tulit. Nec ab iis metuit, cum aemulae reginae
potentiam tam mediocri conditione minime adauctam videret, Darlii
matrem in sua potestate haberet, et turbas in Scotia hinc orituras
praevideret, quae statim concitatae. Nonnulli
enim Scotiae proceres, Hamiltonius inprimis et Moravius, nuptiis
indignantes, hic quod contractae essent Angliae regina non
consentiente, ille ex aemulatione in familiam Lenoxiam, sed uterque
religionis conservandae obtentu, ad disturbandas nuptias signa
extulerunt, ut regina necessario copias conscriberet ad nuptias
secure celebrandas. Adeoque acriter ope regis
mariti rebelles persecuta est, ut in Angliam fugaret, priusquam
cohortes Anglorum in eorum auxilium promissae advenerint.
Regina vero Angliae Moravio, qui Anglis erat
addictissimus, conniventer latebras concessit, et clam per Bedfordiam
pecuniam suppeditavit, donec postridie quam David Rizius trucidaretur
in Scotiam (ut suo loco dicemus) redierit.
Causae cur Moravium et Scotos rebelles in Angliam admisit huiusmodi
erant, quod regina Scotiae Yaxleium, Standonum et Walshum, Anglos
profugos in Scotiam, et O-Nealum Hibernicum in patrocinium receperat,
consilia cum pontifice contra Anglos agitaverat, et iustitiam in
praedones et piratas non exercuerat.
6. His nuptiis confectis, nihil consultius visum illis qui
euangelicae religioni et Angliae saluti maxime studuerunt, quam ut ad
Scotorum reginae spem de Angliae regno labefactandam Elizabetha iam
serio animum ad nuptias applicaret. Commodumque
iisdem diebus Maximilianus II imperator per Adamum Smircoritum
legatum honorificas proposuit conditiones de nuptiis cum Carolo
fratre contrahendis. Quo tempore, nescio
quibus de causis, nisi hisce de nuptiis, simultates in aula exortae
sunt gravissimae inter Sussexium, qui nuptiis impense favit, et
Leicestrium, qui in spem suam clam obstitit. (Spes sane maximas et
improbas amplectuntur, qui insperata sunt consecuti.) Sane Sussexius
illum ut hominem novum iniurose contempsit, qui duos tantum, ut ille
detrahendo dicere solebat, ciere poterat maiores, patrem scilicet et
avum, eosque patriae hostes et perduelles. Universa hinc aula in
partium studia abiit, et comites si quando prodirent, agmina
asseclarum cum machaeris et parmis ferratis prominentibus ex umbone
cuspidibus, quae tunc in usu, quasi ultima experturi, secum
traxerunt. Sed post pauculos dies in gratiam pristinam regina
reduxit, odiumque sepelivit, potius quam sustulit.
Ut omnino tamen tolleret nihil non egit.
Dissensiones enim procerum, et illud diverbium divide et impera
a nonnullis inculcatum damnavit, vim imperii in obedientium
consensu esse rata. Muliecularum autem aemultatione, et simultatibus
subinde, nec inutiliter quidem se oblectavit.
7. Inter haec, illa rerum Scoticarum non immemor, post unum et
alterum mensem a nuptiis in Scotia celebratis, Tamworthum e privato
cubiculo nobilem ad Scotorum reginam misit, ut de pace non violanda
admoneret, de praecipitato cum nativo Angliae subdito matrimonio sine
suo consensu expostularet; simulque Lenoxium et Darlium filium in
Angliam remitti ex foederis formula, et Moravium in gratiam recipi
postularet. Illa rem subodorata hominem non
admisit, sed articulis scripto traditis,
verbo principis pollicetur, nec se, nec
maritum quicquam molituros, quod fraudi sit reginae Angliae, aut
legitimis ex eius corpore liberis, aut regni tranquillitati, vel
profugos admittendo, vel foedus cum exteris sanciendo, vel quavis
alia ratione; imo libentissime eiusmodi foedus cum regina et regno
Angliae contracturos, quod usui sit et honori regno utrique, nec
quicquam in religione, legibus, et libertatibus Angliae innovaturos,
si quando Angliae regno potirentur. Hac tamen lege, ut Elizabetha
eadem vicissim erga se et maritum plene praestaret, et successionem
coronae Angliae in sua persona et legitima sua sobole, eaque
deficiente,
in Margareta comitissa Lenoxiae, matre mariti, et ipsius
liberis legitimis parlamentaria authoritate constabiliret. Quod ad
caetera, se de nuptiis cum Darlio (quamprimum nubere certo
statuissete) reginam certiorem fecisse, responsum autem tulisse
nullum. Se reginae postulatis satisfecisse, quandoquidem non
alienigenae, sed Angligenae nupsisset, quo non alium genere
nobiliorem, nec se digniorem, in universa Brittania noverat. Illud
autem novum videri, ut Darlium apud se non detineret, quem sibi
maritum sacro matrimonii foedere iunxerat, aut Lenoxium in Scotia non
retineret, qui sit nativus Scotiae comes. Quod ad Moravium, quem
experta est hostem infestissimum, blande rogat ut suos subditos suo
ipsius iudicio relinqueret, cum ipsa in causis subditorum Angliae se
minime intermisceat. Hoc responso rediit Tamworthus parum pro
dignitate, ut ipse putavit, acceptus, utique ille homo procax reginae
Scotorum existimationem obloquio nescio quo laeserat, et maritum
regis titulo non dignatus.
8. Eodem tempore haec honori
Elizabethae accesserunt, quod ex
consentiente omnium de virtute eius fama, Cecilia soror Errici regis
Sueciae, uxor Christopheri marchionis Badensis iam gravida, ex ultimo
septentrione longo per Germaniam itinere ad eam invisendam venerit,
quam cum marito magnifice excepit, pensione annua assignata, filioque
ex sacro fonte suscepto, cui Edwardi Fortunati nomen indidit;
et Donaldus Mac Carty More, praepotens Hiberniae
dynasta, supplex territoria amplissima in manus tradiderit, ut ab ea
recepta, iure feudali sibi et haeredibus masculis legitime natis
teneret. Deficientibus autem illis, coronae Angliae addixit. Illa
eum pro humanitate benignissime complexa (princeps ad benevolentiam
hominum alliciendam nata), ex prudentia honore comitis Glencar, et
Tegum filium titulo baronis Valentiae solemni ritu investivit,
muneribus affecit, itineris expensas persolvit, ut instrumenta contra
Desmonium rerum novandarum iam suspectum haberet.
9. Praefuit Hiberniae hoc anno iustitiarii titulo Nicholaus Arnoldus,
vir ordinis equestris e comitatu Glocestrensi, nec plures quam MDXC milites in praesidiis habuit; sed ille brevi revocatus, provinciam
tradidit Henrico Sidneio, qui regnante Maria aliquandiu Hiberniae
fuerat iustitarius et thesaurarius, et iam Walliae praeses.
Primi Hiberniae praesides, quos proreges hodie
Latine dicimus, ut obiter adnotem, a primo Anglorum sub Henrico II ingressu usque ad Edwardi III tempora, dicti erant iustitarii
Hiberniae, et iustitiarii atque custodes terrae Hiberniae; deinde
locum-tenentes, et eorum vicarii deputati. Postea pro principis
arbitrio, nunc deputati, nunc iustitiarii, nunc locum-tenentes (qui
titulus honoris plenissimus), sed plerumque una eademque authoritate.
Et proculdubio primi illi Hiberniae iustitiarii (ut iustitiarius
Anglicae, qui etiam iustitia in abstracto illo aevo dictus)
constituti erant ad pacem conservandam et iustitiam universis et
singulis exhibentam, ut propraetores et proconsules olim apud
Romanos summo cum imperio in provinciam missi.
10. Sidneius provincia suscepta Momoniam australem Hiberniae partem
confusissimam invenit, Giraldo comite Desmoniae, qui omnia officia
fidelis subditi sancte promiserat, et Thoma comite Ormondiae,
aliisque atrociter inter se tumultuantibus et intestina bella
prorumpentibus, adeo ut regina Desmonium in Angliam ad lites
dirimendas acciverit, et praesidem ad iustitiam
administrandam per provinciam illam constituerit cum adsessore,
duobus iurisconsultibus et scriba, primumque praesidem nominavit
Warhamum a Sancto Leodegario, sive St. Leger, virum in rebus
Hibernicis longo usu versatissimum.
11. Medio Octobri hoc anno animam Deo reddidit Thomas Chalonerus, ex
Hispanica legatione iampridem reversus, vir clarissimus, patria
Londinensis, educatione Cantabrigiensis, qui tam Musis quam Marti se
devoverat. Iuvenis sub Carolo V in expeditione Algeriana meruit, ubi
naufragus cum natasset donec vires et brachia deficerent, tandem
rudente mordicus apprehensa, non sine dentium aliquot iactura evasit.
Regnante Edwardo VI, in praelio Musselburgensi adeo strenue pugnavit,
ut dux Somersettensis equestri dignitate ornaverit. Sub Elizabetha
honorifica legatione ad Ferdinandum imperatorem, et ordinaria in
Hispania toto fere quadriennio perfunctus, ubi De republica Anglorum
instaurando terso et erudito carmine quinque libros
composuit, dum, ut ille dixit, hieme in fumo, aestate in horreo
degeret. Elatus est ad Sancti Pauli Londini, insigni, pro dignitate,
funere, cui primario inter atratos loco interfuit Cecilius, cum
filius eius Thomas, qui postea Henrici Walliae principis pueritiae
Norfolcius et Leicestrieus ordine Gallico donati. | Rei frumerntaria prospectum. | Arundelius peregre profectus. | Et Angli in Hungariam. | Iacobus rex Scotorum natus. | Angla congratulatur. | Oxoniensem academiam invisit. | Parlamentum habetur. | Ordines reginam de nuptiis vel successore urgent. | Proceres moderate. | Plebeii accerime. | Regina aegre fert. | A successore designato pericula. | Et etiam designatis. | Blande mitigat. | Subsidii partem remittit. | Ordines oratione perstringit. | Scotae in successionis iure aperte favet. | Episcoporum ordinatio confirmatur. | Promotores cohibentur. | Bedfordii in Scotiam legatio ad principis baptismum. | Scotiae princeps Anglae fidei commendatur. | Ioannis Masoni et Richardi Sackvili obitus.
NNO
auspicante, Carolus IX rex Galliae Rambouletum cum insignibus ordinis
conchiliati Sancti Michaelis in Angliam ad reginam misit, ut duobus
pro suo arbitrio Angliae proceribus donaret. Selegit illa ducem
Norfolciae et comitem Leicestriae, hunc ut charissimum, illum ut
longe nobilissimum; quos Rambouletus, postquam pro rege suo inter
Sancti Georgii equites auratos honorifice Windsorae collocatus esset,
rite in regia Westmonasterii investivit. Quod instar magni honoris
tunc habuit, quae meminerat nullos ex Anglis praeter patrem Henricum
VIII, fratrem Edwardum VI, et Carolum Brandonum ducem Suffolciae in
illum ordinem fuisse adscitos; quem illa, omnium quae ad honorem
spectant observantissima, postea eviluisse indoluit, cum cuilibet
sine discrimine quasi prostitui vidisset. Nec honorariis rebus tantum
vacavit, sed ante omnia civium saluti studiosissime.
Cum enim ex coeli intemperie annonae difficultatem
rerum periti timerent, non solum rem frumentarium ex Anglia evehi
vetuit, sed magnam vim invehi provide curavit.
2. Dum haec aguntur, Henricus comes Arundeliae inter proceres regni
praepotens, postquam vana spe matrimonii cum regina magnas opes
profudisset, spesque illa, Leicestrio iam apud reginam potentissimo,
et amicis in aula fidem fallentibus, omnino infracta esset, impetrata
venia specie valetudinis recuperandae, revera doloris minuendi
causa solum sponte mutavit.
At alii ex Anglorum
gente, qui pro innata fortitudine se ad arma non ad otia natos
existimarunt, cum nobiles ex omnibus Europae partibus ad famam belli
in Turcas essent excitati, in Pannoniam prefecti sunt. Inter quos
melioris notae erant Ioannes Smithus regis Edwardi VI consobrinus,
scilicet ex sorore Ianae Seimorae regis matre natus, Henricus
Champernounus, Phillipus Bushidus, Richardus Greenvillus, Guilielmus
Gorgeus, Thomas Cottonus, et alii.
3. Iunio subsequente Scotorum regina faustis auspiicis ad perennem
Britanniae foelicitatem, filium Iacobum (qui iam Britanniae monarcha)
peperit, quod mox per Iacobum Melvinum Elizabethae significavit. Illa
etsi matris honorem ab aemula praereptum indoleret,
Henricum Killegraeum statim misit, qui partu
levatae et filio nato congratularetur, eamque moneret, ne Shano
O-Neal in Hibernia tunc rebellanti amplius faveret, aut Christophorum
Rokesbeium ex Anglia profugum foveret, utque in praedones quosdam
limitaneos animadverteret.
4. Elizabetha in agros iam expatiata animi relaxandi causa, ut se non
minius propitiam Musis Oxoniensibus quam Cantabrigiensibus candide
inter se aemulis praeberet, ad academiam Oxoniam deflectit, ubi
magnifice excepta septem dies substitit loci amaenitate, collegiorum
pulchritudine, studiosorum ingeniis, et doctrina exquisitissima
inprimis oblecta, qui noctem ludis theatralibus, dies eruditis
dissertationibus protruserunt, de quibus singulari orationis
suavitate Latine gratias cumulate egit, et benignissime
valedixit.
5. Quamprimum Londinum rediit, ordines regni ad Calendas Novembri
diem scilicet indictum frequentes convenerunt, et postquam unam et
alteram legem rogassent, de successione acriter
agitare coeperunt, cum iam toto octennio regina quasi virginitati
devota de marito nihil serio cogitaret, et hinc pontificii Scotorum
reginam quae modo filium peperat, illinc protestantes divisis studiis
alii alios sibi proponerent, et singuli suae securitati et religioni
seorsim consulentes, tempestates formidolosissimi temporis, si illa
sine certo successore diem obiret, ominarentur. Ergo eo usque acria
et fervida ingenia proruperunt, ut reginam quasi patriae et
posteritati deesset, incusarent, Cecilium ut pravum hac in re
consultorem convitiis et libellis famosis proscinderent, et Huicium
reginae medicum, ut matrimonii disuasorem ob nescio quam muliebram
impotentiam, diris devoverent. Penbrochiae etiam et Leicestriae
comites aliique palam, et Norfolcius occultissime censuerunt reginae
maritum imponendum, aut successorem publice parlamentaria
authoritate, vel regina invita, designandum. Unde illi camera
praesentiali, quam vocant, exclusi, et reginam accedere prohibiti;
sed culpam cum submissione statim deprecati, veniam exorarunt.
6. Illi tamen caeterique in superiori consessu de successore
soliciti, per Baconum magni sigilli custodem ipsorum oratorem pro
officio, quod Deo, fide quam principi, et charitate quam patriae
debent, omni animorum contentione reginam obsecrarunt, ut
(quandoquidem per eam omnibus pacis, iustitiae, et clementiae
beneficiis iam placide gaudeant) iisdem et ipsi et posteri secure et
semper per eandem fruerentur. Frui autem non posse ostendunt, nisi
ipsa nubat, et simul successorem designet. Itaque primis votis optant
et orant, ut cuicunque, ubicunque, et quamprimum libuerit, se sacro
connubii vinculo coniungeret, quo liberos regni adminicula haberet;
et simul certum successorem, si ipsa, vel liberi ex ipsa suscepti
(quod absit) sine sobole obirent, cum regni ordinibus constitueret.
Ut hoc tantopere quod summe necessarium efflagitarent, innuunt plures
causas subesse: scilicet, timorem recentem, qui omnes invasit, cum
nuperiime valetudo eius tentaretur, temporis opportunitatem, cum
ordines regni iam convenissent, qui de rebus tantis mature
deliberarent, terrorem quem inde adversariis incuteret, et immortalem
laetitiam, qua universos subditos perfunderet. Exempla maiorum qui in
huiusmodi rebus posterorum securitati provide consuluerunt, laudant,
damnata illa Pyrrhi voce qui dixit, se regnum ille relicturum qui
gladium habuerit acutiorem. Praeterea proponunt quanta malorum
tempestas Angliae impendeat, si illa successore certo non designato
mortalitatem exueret, seditiones et intestina bella, in quibus ipsa
victoria est miserrima, proruptura; religionem eliminandam, iustitiam
obruendam, leges proculcandas, cum non fuerit princeps certus qui
legis est anima, regnum in praedam exteris cessurum. Et alias id
genus calamitates enumerando exaggerant, quae, illa sine sobole
defuncta, omnes omnium penates penitus involverent. Ex sacris etiam
literis praecepta, consilia, et exempla modeste adiungunt.
7. Tumultuosius autem nonnulli in inferiori consessu haec egerunt,
Bellus et Monsonus magni nominis iurisconsulti, Duttonus, Paulus
Wentworthius, atque alii qui nimio plus regiae maiestatis
authoritatem convellerunt, et inter alia disseruerunt, reges ad
successorem designandum teneri, subditorum amorem esse validissimum,
imo inexpugnabile principium propugnaculum, unicum fulcrum et
firmamentum. Principes autem amorem illum conciliare non posse, nisi
efficiant ut cum subditis bene agaturr, non solum dum ipsi principes
vivunt, sed etiam post obitum. Hoc autem nullo modo fieri posse, nisi
de successore liquido constet. Reginam successorem non designando et
iram numinis provocare, et animos civium abalienare. Ut vero numen
propitium habeat, et cives amantissimos et obstrictissimos,
statuasque sibi in animis hominum nunquam perituras erigat,
successorem designet. Sin minus, non nutrix, non patriae parens, sed
noverca, imo patriae parricida audiat, quae Angliam eius spiritu iam
spirantem simul cum ea expirare mavult, quam superesse. Principes
nullos nisi ignavos, suis exosos, et meticulosas mulierculas a
successoribus unquam timuisse, et pericula a successore designato,
illi principi, qui civium charitate circumseptus erit, minime esse
formidanda.
8. Haec illa auribus iniquissimis audivit, aliquandiu tamen aut
sprevit, aut occulte tulit. Norat enim usu
edocta quantum immineat a successore designato periculum,
quandoquidem Maria regnante plures e nobilitate et plebe oculos
animosque in eam successuram coniecerant, quaecunque in sanctiori
reginae penetrali, aut intimo consilio dicta et facta, mox ei
enuntiaverunt, et Wiatus aliique sua sorte minus contenti, et rerum
novandarum avidi, contra Mariam coniurarant, ut eam ne cogitantem
quidem in solio collocarent. Norat competitorum spes melius cohiberi,
eosque officio contineri, dum singulos expectatione suspensos
teneret, et nullum declararet. Norat liberos ex praepropera regnandi
cupiditate arma in parentes sumpsisse, nec mitiora a consanguineis
posse expectari. Observarat inter legendum, et hac de re disserendo
subinde memorabat, successores in linea collaterali raro fuisse
declaratos: Lodovicum Aurelianensem Carolo VIII, et Lodovico
Franciscum Angolismensem successores in regno Gallico nunquam fuisse
declaratos, successisse tamen sine strepitu.
Designationem etiam in Anglia designatis semper
fuisse exitiosam. Rogerum enim de Mortuomari comitem Marchiae, regni
haeredem a regi Richardo II designatum, brevi fuisse extenctum, eius
filium Edmundum non alia de causa in Hibernico carcere conditum totos
viginti annos contabuisse; Ioannem De la Pole Lincolniae comitem a
Richardo III, cum filius obiisset, successorem designatum ab Henrico
VII semper fuisse suspectum, et demum nova molientem praelio occisum;
fratremque eius Edmundum capite sub Henrico VIII obtruncatum. Sed
haec extra rem videantur.
9. Verum cum ista quae dixi, et magis aculeata, nonnulli animis
incitatis et acri contentione indes magis magisque declamitare non
destiterunt, illa XXX e superiori consessu, et totidem ex inferiori
seligi iussit, et coram comparare, quos leni obiurgatione demulsit,
et sua maiestate cui plurimum inerat authoritatis, ab incoepto
deflexit, prolixe pollicita non modo principis solicitudinem, set et
matris affectum. Cumque subsidiarum pecuniam multo
maiorem quam solebant ea conditione ordines obtulerint, ut certum
successorem designaret, oblatam illam supernumerariam omnino respuit,
ordinarium, laudato illorum studio, accepit, quartamque subsidii
concessi solutionem omnino remisit, dictitans pecuniam in subditorum
arculis esse perinde ac in suis.
10. Postremo horum comitiorum die ordines in hanc sententiam paucis
affata est, quae paucioribus perstringam: Cum
principum verba in aures et animos hominum saepe
altius
penetrent, haec ex me audite. Ego simplicis veritatis cultrix, vos
etiam ingenuos eiusdem cultores itidem fuisse semper existimavi. At
frustra fui. Dissimulationem enim sub libertatis et successionis
larvis in his comitiis obambulasse deprehendi. Ex vestro numero sunt,
qui libertatem de successione disputandi, eandemque constabiliendi
protinus vel concedendam vel negandam censuerunt. Si concessissem, hi
votis potiti de me triumpharant. Sin negassem, meorum in me odium,
quod hostes infestissimi hactenus non poterant, concitare cogitarunt.
Verum intempestiva horum fuit prudentia, consilia praepropera, nec
exitum prospexerunt. Hinc tamen qui mihi aequiores, qui iniquiores,
ego facile perspexii, et universum consessum vestrum quadrifariam
dividi posse video. Alii enim fuerunt architecti et authores, alii
actores, qui verborum lenociniis suaserunt, alii qui lenociniis
seducti annuerunt, alii qui huiusmodi audaciam demirati siluerunt, et
hi sane sunt excusatiores. An existimatis me vestram salutem et
securitatem per successionem negligere, aut liberatem velle
infringere? Absit. Ne cogitavi quidem. Verumenimvero mihi visum vos
in foveam ruentes revocare. Suae cuique rei inest tempestivitas.
Fortean principem post me prudentiorem habeatis, sed nunquam vestri
amantiorem. An huiusmodi comitia iterum videam nescio; vos
autem cavete ne principis patientiam laedatis. Nihilominus hoc vobis
ad veritatem persuadete, me de plerisque vestrum praeclare sentire,
et singulos pristina benevolentia ex animo complecti.
11. Ita mulieris prudentia hos motus cohibuit, quos dies adeo
lenivit, quae semper serenior illuxit, ut praeter seditiosos aut
meticulosos, admodum pauci de successore angerentur. Nec certe
homines plerique omnes, quicquid prae se ferunt, plus in publicis
sentiunt, quam quantum ad res privatas pertineat.
Ut tamen certius constaret de successore quem
illa ex iure minime ambiguo cogitavit, Thorntonum iuris in collegio
Lincolniensi Londini hoc tempore praelectorem, de quo Scotorum regina
conquesta est, quod inter legendum ius suum in disceptationem
vocaverit, in carcerem coniecit.
12. In hoc ordinum conventu (praeter
alia in usum reipublicae)
declaratum est unanimi omnium consensu, archiepiscoporum et
episcoporum Angliae electionem, consecrationem, confirmationem, et
investituram (quae nonnulli calumniando in quaestionem vocarant)
legitima esse, eosdem rite, et ex actis statutisque regni, electos et
consecratos fuisse. Sancitum etiam, et eos, et iam inde
itidem
consecrandos, recte et rite esse et fore consecratos, quacunque lege
et canone non obstante. Pontificii enim illis tanquam
pseudoepiscopos obtrectarunt, forsan eo quod unctio, annulus, pedum
pastorale, cum benedictionibus non adhibita; et quasi e tribus
episcopis non essent rite ordinati, qui suam ascendendo ordinationem
ad apostolicam authoritatem a Christo acceptam referre possent. Quod
tamen, ut ex regestis patet, verissime poterant piis precationibus,
devota spiritus sancti invocatione, manuum trium eiusmodi episcoporum
impositione, concione habita, et eucharista celebrata,
consecrati.
13. Sub hoc tempus, cum salutari severitate insolentia quorundam
pravorum, qui passim delatoribus illis (quos promotores vulgus vocat)
vim inferebant, caedebant, et vociferationibus per plateas
exagitabant, compressa esset, dies baptismo principis Scotiae
constitutus advenit, ad quem e sacro fonte suscipiendum regina rogata
comitem Bedfordiae cum baptisterio ex solido auro in donum honorarium
misit, iussitque expresse, ut nec ille, nec Angli illum comitati,
Darlium regio titulo dignaretur.
14. Caeremonia peracta, Bedfordiae comes quae in mandatis habuit cum
Scotorum regina agit, scilicet ut domesticae inter eam et maritum
lites componerentur (iucundissimam enim inter ipsos vitae et amoris
societatem malevoli quidam iurati utrique hostes subdole diremerant),
et tractatus Edenburgensis ratus haberetur. Hoc illa pernegavit,
causata in tractatu nonnihil inesse, quod suo ipsius et liberorum
iuri ad corona Angliae derogaret. Promisit tamen se delegatos in
Angliam missuram, qui de confirmando, quibusdam immutatis, agerent,
scilicet, ut titulo et insignibus Angliae abstineret dum Elizabetha
superesset, et qui ex illa nascerentur, quasi in tractatu
conciperetur, ut omnino abstineret; necnon edoceret, quam insigni
iniuria fuerit affecta pessimis eorum artibus qui ingenua marti
credulitate nimio plus abutebatur. Iamque illa
afflicta valetudine filiolum Elizabethae fidei et tutelae per literas
commendavit, in quibus (etiamsi noverit, literarum verbis
utor, se indubitati iuris esse haeredem Angliae post reginam, et
multos multa contra ius illud comminisci) promisit se nolle
aliquam iuris sui declarationem amplius urgere, sed summo cum studio
contra omnes ipsi adfuturam et semper adhaesuram.
15. Hoc anno, uno eodemque die, vitam cum morte commutarunt duo a
sanctiori consilio, Ioannes Masonus regiae camerae quaestor, vir
gravis atque eruditus, ecclesiasticorum beneficiorum incubator
maximus; et Richardus Sackvillus aerarii proquaestor, vir provide
prudens, ex patre Bolenia reginae cognatus. Huic suffectus Walterus
Mildmaius, vir integer et constultissimus; illi Franciscus Knolles,
qui Catharinam Cariam reginae ex Maria Bolenia consobrinam
duxerat.