Tessera caerulea — commentariolum. Tessera rubicunda — nota textualis. Tessera viridis — translatio

LINCOLNSHIRE

UTLANDIAE ad ortum adnectitur comitatus Lincolniensis, Saxonice Lincollscyre, Normannis sub primum ingressum literis transpositis Nicolshire, vulgo Lincolnshire. Regio amplissima, per sexaginta fere milliaria in longitudine iacet, latitudinem alicubi super triginta extendit, alendis frugibus, pascendis pecoribus mitissima, frequentibus opidis exculta, et crebris fluminibus rigata. Qua solem orientem spectat, supercilio longe circumducto inflexa oceano Germanico pulsatur, a septentrione ad Abum sive Humber aestuarium pertinet, ob occasu Nottinghamienses spectat, et a meridie Wellando flumine a Northantoniensibus discluditur. Haec omnis in tres dividitur partes, quarum unam Holland, alteram Kesteven, tertium nostra lingua appellamus Lindsey.
2. Hollanda, Ingulpho Hoilandia, ad mare est, et perinde ut Hollandia Germaniae, aquis plurimis in locis permadet, ut pressa hauriat vestigium, et pedum pulso tentata quatiatur, unde nomen inditum videatur, nisi quis malit cum Ingulpho Hoilandium verum esse nomen, et illud a foeno impositum. Haec tota aestuario illi incumbit quod Ptolemao Metaris pro Maltraith dicitur, hodie The Washes. Aestuarium hoc est amplissimum et notissimum, intumescente aestu aquis offertum, defervescente iter, sed admodum periculosum, praebet, quod Ioannes rex suo damno didicit. Dum enim bello baronico hac iter faceret, subito irruentibus undis ad Fossedyke et Welstreame omnia impedimenta et regium apparatum amisit, ut author est Matthaeus Westmonasteriensis. Caeterum haec regio, quam ex aggestis arenis (silt vocant) oceanum donasse ferunt incolae, hinc oceano, illinc magna confluentium aquarum mole ex superioribus regionibus ita oppugnatur ut hibernis mensibus perpetuas agant excubias, et contra hos infestissimos hostes se obiectis aggeribus aegre tueantur. Terra frugum parum ferax, gramine laeta, piscibus et aquaticis volatilibus uberrima; solum vero adeo molle ut equis sine ferreis soleis utantur, nec lapillum nisi alunde advectum invenias, cum tamen pulcherrimas e saxo quadrato habeat ecclesias. Mare longius penetrasse ex aggeribus contra irruentes fluctus iam duobus millia passuum a littore distantibus, et salsis quos vocant collibus proper Sutterton constant. Dulcium vero aquarum maximus ubique defectus, nec nisi ex pluvia in puteis habent, qui si fuerint profundiores statim salescunt; si minus profundi, statim exarescunt. Nec arenae syrticae desunt quas attrahendi et constringendi vim admirandam habere et pastores et oviculae subinde suo cum periculo sentiunt.
3. Bifariam dividitur haec Hoilandia, in inferiorem et superiorem. Inferior quae lutulentas voragines et impeditissimas paludes, ne ipsis quidem incolis cum suis grallis pervias habet. Et cum situ sit depressior hinc tam contra oceanum, illinc contra aquas quae superiorem Eliensis insulae partem opprimunt, oppositis aggerum molibus defenditur. E quibus celeberrimus est Southey Banke, qui ne interrumpatur immensa illa vi aquarum quae ab australi parte cum flumina intumescant, et immisso diluvio obruantur, sollicto timore curant. Ad quas tamen exonerandas publico sumptum alveum ad Clowsrosse novum vicini anno CIↃDXXXXCIX incoeperunt. Iuxta hunc aggerem vidimus Crowland, quae etiam Croylandia dicta, opidum inter paludicolas celebre, cuius nomen sonat, interprete Ingulpho huius abbate, Cruda et coenosa terra. Locus (ut scribunt) observantium nescio quarum umbrarum terriculamentis olim infestus, priusquam Guthlacus vir summa sanctitate heremeticam vitam illuc duxisset, in cuius memoriam ad honorem Dei anno salutis DCCXVI maximis impensis monasterium fundavit rex Merciorum Aethelbaldus, religione et opibus admodum illustre. De quo Foelicis monachi satis antiqui versiculos e Guthlaci vita, si placet, habe:

Nunc exercet ibi se munificentia regis,
Et magnum templum magno molimine condit.
At cum tam mollis, tam lubrica, tam male constans
Fundamenta palus non ferret saxea, palos
Praecipit infigi quercino robore caesos,
Leucarumque novem spatio rate fertur arena;
Inque solum mutatur humus, suffultaque ali
Cella basi, multo stat consummata labore.

4. Si daemonas Crowlandicos labiis pendentibus, ore ignivomo, vultu squamoso, vertice grosso, dente fero, mento peracuto, gutture rauco, pelle nigra, scapulis contractis, ventre capaci, lumbis ardentibus, uncis cruribus, clunibus caudatis &c. qui his locis antea oberrabant, et plurimum molestiae Guthlaco et monachis facessebant, ex illo tibi describerem, tu certe suaviter rideres, ast ego certe multo suavius insanire viderer. Veruntamen pro admirando huius loci situ et ingenio a caeteris Angliae omnino diverso et pro celebritate monasterii libet his describendis paulisper immorari. Inter altissimas paludes et restagnantes ex coenosa humo aquas, ab omni aditu ita interclusa et circumcisa Crowlandia iacet, ut inaccessa sit nisi a septentrione et ortu, idque per angustos aggeres. Venetiarum, si parva magnis conferre liceat, situm assimilem habet, tribus constat plateis quae aquis intercurrentibus divisae, salicibus consitae, palisque in profundum stagnum demissis extructae, et coniunctae ponte triangulari admirando artificio, sub quo ad confluentes aquas suscipiendas puteum in magnam altitudinem adactam retulerunt incolae. Ubi ultra pontem in solum, ut inquit ille, mutatur humus, sedet olim monasterium illud celebre spatio sane angustiori, circa quod nisi qua opidum iacet, ita paludescit ut contus ad tricesimum pedem adigatur, et nihil plane sit circumquaque nisi harundinetum, proximeque ecclesiam alnetum. Incolis tamen satis frequens, qui sua habent pecora remotius ab opido, ad quae emulgenda cumbulis quae tantum duobus ferendis pares (skerries vocant) devehuntur, sed quaestum maximum faciunt ex piscium et avium aquatilium captura, quae tanta est ut mense Augusto in unum rete expansum semel simulque tria millia anatum cogant, et lacunas suas suos agros vocitent. Fruges enim intra quintum milliare non vident. Nomine autem huius capturae piscium et volatilium CCC libras singulis annis monetae nostrae, ut nunc regi, ita olim abbati persolverunt.
5. Privatam huius monasterii historiolam retexere non libet, cum ex Ingulpho iam aedito vulgo prostet. Iuvat tamen pauculis memorare quid Petrus Blesensis regis Henrici Secundi vicecancellarius olim pluribus de nova huius monasterii constructione anno reparatae salutis MCXII retulit, ut ex uno discamus exemplo quibus rationibus et subsidiis tantae et tam splendidae sacrorum aedificiorum moles passim consurrexerint. Ioffridus abbas ab archiepiscopis et episcopis Angliae indulgentiam tertiae partis poenitentiae pro commissis iniunctae cuilibet tam sancti operis adiutori impetravit. Cum hac monachos circumquaque dimisit qui pecuniam colligerent, a qua cum satis esset instructus ut auspicato a faustis nominibus opus inchoaret, diem S. Perpetuae et Foelicitatis quo fundamenta locaret indixit. Ad quem proceres et praesules cum plebeiis maximo numero confluxerunt. Re vero sacra peracta et antiphonis modulatis, primum lapidem angularem ad orientem ipse posuit, deinde singuli proceres suo ordine lapides posuerunt et super lapides alii pecuniam, alii syngrapha imposuerunt quibus praedia, titulos patronatus ecclesiarum, decimas ovium suarum, decimas ecclesiarum suarum, mensuras tritici, operarios sive lapicidas certo numero, plebeiorum alii vero pecuniam, alii uno die singulis mensibus operas suas donec opus perficeretur, alii columnas integras, alii columnarum bases, alii murorum partes construere ceertatim alacri devotione offerebant. Laudataque pro concione eorum in tam sacrum opus propensa benignitate, abbas singulis monasterii fraternitatem et omnium spiritualium bonorum in illa ecclesia communionem concessit, lautissimoque convivio exceptis benedixit, et hilares ad suos demisit. Sed non diutis his immorandum.
6. A Crowlandia agger salicibus convestitus inter Wellandum flumen et profundos mariscos in septentriones ducit, in quo ad secundum a Crowlandia milliare fragmentum pyramidis vidimus cum hac inscriptione:

Superius ad eundem fluvium Spalding sedet rivulis et incilibus undique conclusum, opidum sane elegantius quam hoc tractu inter aquosas restagnationes expectares, ubi Ivo Talbois, quem comitem Andegavensem alibi vocat Ingulphus, cellam antiquam monachis Andegavensibus dedit. Hinc usque ad Deping, quae decem milliaribus abest, Egelricus Crowlandie abbas, qui postea episcopus Dunelmensis, per medium vastissimae forestae et profundissimorum mariscorum, ut inquit Ingulphus, de lignis et sabulo calcetum solidum viatoribus fecit, quod ex eius nomine Elrich Road nominatum erat. Quod tamen hodie non apparet.
7. In superiori Hoilandia, quae magis ad arctum vergit, primum Kirkton ab ecclesia quae sane perpulchra ita nominata visitur, et deinde ubi Withama flumen aggeribus utrinque conclusis pleno alveo in oceanum exit, floret Boston, rectius Botolphs Towne. A Botolpho enim Saxone sanctissimo qui ad Icanhoe, teste Beda, monasterium habuit, nomen deportavit. Opidum celebre utraque Withamae ripa positum qui ligneo ponte, eoque sublimi, sternitur, portus non incommode beneficio satis frequens, forum amplum, et ecclesia sua venustate et magnitudine speciosa, cuius turris sacra in eximiam altitudinem aedita itinerantes longe quasi salutat et navigantes dirigit. In miserandam, regnante Edwardo Primo, hoc concidit ruinam. Serpentibus enim eo tempore per universam Angliam perditis moribus militares quidam viri, nundinis frequentibus hastiludium hic indicentes, ementito monachorum et canonicorum habitu accesserunt, ignem opido plurimis in locis subiecerunt, praecipiti impetu in mercatores irruerunt, multa rapuerunt, plura cremaverunt, adeo ut nostri historici auri argentique venas (quod de Corintho deleta scribunt antiqui) in commune tunc fluxisse scripserunt. Horum antesignanus Robertus Chamberlan cum facinus commissum et dedecus admissum confessus est, suspendio periit, nec tamen ut criminis consortes deferret ullo modo adduci potuit. Sed meliora tempora Botolphi opidum ex cineribus denuo excitarunt, et mercatus ille lanarum &c. quod wollestaple vocant hic constitutus plurimum ditavit, Hanseaticaeque societatis mercatores attraxit, qui hic suam gildam suve domum constituerunt. Hodie et aedificiis elegans et commerciis dives est, incolae enim tum mercaturae, tum rei saginariae strenue incumbunt. Huic vicina erat baronia de Croeun sive Credonio, e qua familia Alanus de Croeun prioratum de Freston posuit, tandemque familiae haeres Petronilla, quae bis nupta, primum ad Longocampus, a quo Pedwardini, secundo ad Ioannem de Vallibus, a quo barones de Roos sunt procreati, haereditatem non exiguam transtulit. Ultra vix ad sex milliaria extenditur Hoilandia nostra, quam universam Guilielmi Primi largitione accepit Yvo Talbois Andegavensis, cuius insolentiam non ferens Herwardus Anglus, vir spei bonae atque acris animi plenus, filius Leofrici domini de Brane sive Burne, cum sua et suorum salus iam ageretur, baltheo militari a Branno Petroburensi abbate, cuius stomachus in Normannos etiam eruperat, cinctus, bellum in illum movit, saepius fudit; demumque captivum abduxit, et ita redimi passus est ut ipse in regis gratiam receptus in eius fide et clientela diem obierit. Hoc enim meruit virtus, quae et in hoste laudatur. Filia auem eius Hugoni Enermuae domino Depingi enupta eius haereditatem adiit, quae postea, ut accepimus, ad barones de Wale devoluta erat. Wakorum enim familia ditata possessionibus Estotevillorum hoc in tractu usque ad Edwardi Secundi tempora inprimis illustris erat. Tunc etenim per foeminei sexus haeredem nuptiarum iure ad Cantii comitem Edmundum de Woodstocke filium regis Edwardi Primi natu minimum eorum haereditas devoluta est. E filiis autem iunioribus antiqua et praeclara familia Wakorum de Blisworth in comitatu Northantoniensi, quae adhuc superstes, est propagata.
8. Altera pars huius regionis vulgo Kesteven, Aethelwardo antiquo authori Ceostefne Sylva vocatur, Hoilandiae ab occcasu adiacens coelo multo salubriori, et solo non minus pingui. Maior haec est, et pluribus undique enitet opidis. In limine ad Wellandum fluvium Stanford sedet, Saxonice Steanford, e saxo structili, unde et nomen, aedificatum. Opidum frequens et variis immutitatibus ornatum, muroque firmatum. Geldum, ut est in libro censuali, pro duodecim hundredis et dimidio dedit in exercitu, navigio, et Danegeld, ibique fuerunt sex custodia. Cum Edwardus Senior australes fluminum ripas contra Danos ex aquilone irruentes communiret, e regione etiam huius in australi ripa (quae nunc Stanford Baron vocatur) firmissimam arcem construxisse author est Marianus. Nusquam tamen hodie apparet, nam quod intestino bello Stephanus contra Henricum Andegavensem firmavit, in ipso oppido fuisset et fama obtinet et ipsius area etiamnum ostendit. Statim vero Henricus ille cum rex esset Angliae, dedit totam villatam de Stanford, quae erat in dominico suo, exceptis feodis baronum et militum eiusdem villae, Richardo de Humez sive Hometz, qui constabularius erat domini regis, pro homagio et servitio suo. Eandemque postea tenuit Guilielmus comes Warrenae per voluntatem regis Ioannis. Regnante Edwardo Tertio, coepta hic academia et bonarum literarum professio, quod suae gloriae inprimis ducunt cives. Cum enim Oxoniae inter studiosos boreales et australes omnia litibus ferverent, magnus studiosorum numerus huc concessit, paulo tamen post Oxoniam reversi academiae huic orienti, ut initium, ita finem cito posuerunt. Cautum deinceps iureiurando ne quis Oxoniensis publice Stanfordiae profiteretur. Nihilominus illa mercimoniis floruit, donec ardente inter familiam Lancastrenem et Eboracensem civili bello, boreales milites irrumpentes caedibus et incendis omnia miscuerunt. Nec inde vero dignitatem pristinam plane recuperare potuit. Satisque tamen iam floret, politia vero constat ex aldermano et XXIIII comburgensibus, ecclesiis parochialibus plus minus septem ornatur, et hospitale ostendit vetus, idque pulcherrimum a Guilielmo Brown cive fundatum, praeter illud novum cis pontem a Nestore Britanniae Guilielmo Cecilio barone Burghleio nuper extructum, cum magnificas illas aedes ad Burghley, de quibus iam dixi in comitatu Northantonensi, poneret. Qui hic splendido sepulchro in parochiali S. Georgii ecclesia conditur. Vir, ut nihil aliud dicam, qui satis naturae, satis gloriae, patriae autem haud satis vixit.
9. Licet nonnulla antiquitatis indicia hic supersint, traiectumque olim fuisse via militaris Romanorum, quae statim te ex opido in boream proficiscentem excipit, satis declaret. Gausennas tamen, quas non procul hinc statuit Antoninus, fuisse fidem non faciunt. sed quum ad unum hinc milliare sit viculus Brigcasterton, quo vel nomine vetustatis nomen apparet, qua Guash sive Wash flumen militarem viam transversam secat, affinitas nominis Guash cum Gausennis, distantia non refragante, iussit ut illas Brigcasterton dici existimem, donec tempus veritatem in lucem extrahat. Si opiner Stanfordiam ex huius ruinis emersisse, et hanc agri parem a Guasennis Kesteven dici, ut altera pars Lindsey a Lindo civitate, sit quaeso opinio mea, iudicium vestrum. Has Gausennas corruisse creditur, cum (ut habet Henricus archidiaconus Huntingdonensis) Picti et Scoti omnem regionem ad Stanfordiam usque diripuissent, ubi Hengistus noster cum suis Anglo-Saxonibus indefessa vi et eximia fortitudine furentibus barbaris ita iter occlusit ut, plurimis peremptis, pluribus captis, reliqui fugam undique capesserent. Sed ad reliqua pergamus.
10. In orientali Kestevenae parte quae ad Hoilandiam vergit, tendentibus in boream ordine succedunt primum Deping, id est, ut author est Ingulphus, profundum pratum, ubi Richardus de Rulos Guilielmi Conquestoris camerarius Weilondum flumen fossato excludens quod saepe inundavit, et aedificans super fossatum plurima tenementa, magnam villam fecit. Hoc Deping sive Profundum Pratum apposite sane dictum, planities enim quae subiacet et plura milliaria ambitu colligit, totius palustris huius regionis est profundissimum, et conceptaculum plurimarum aquarum. Quodque mireris, multo inferior alveo Gleni fluvii qui suis aggeribus incinctus ab occasu praeterlabitur. Deinde Burne Edmundi regis inauguratione et Wakorum castro notum, qui ab Edwardo Primo mercatus iura huic opido obtinuerunt. Magis ad ortum est Irnham baronia olim Andreae Lutterell. Postea Sepringham, nunc pulchris aedibus quas Edwardus baro Clinon, qui postea comes Lincolniae, extruxit, olim religioso ordine Gilbertinorum a Gilberto loci domino instituto celebre. Ille enim vir plane mirabilis, ut scribunt, et in custodia mulierum gratiae singularis, anno a Christo nato MCXLVIII contra Iustiniani constitutiones, quae duplicia monasteria, id est virorum simul et mulierum vetabant, verum Eugenii Tertii pontificis Romani authoritate munitus ex viris et muliebris sectam instituit, quae ita excrevit ut ipse tredecim coenobiorum huius ordinis fundamenta iecerit, et Gilbertinos fratres DCC sorores MC in suis coenobiis vivus haberet, verum pudicitiae dubiae, si Nigello eius aevi satyrico credamus, qui de iis cecinit,

Harum sunt quaedam steriles, quaedam parientes,
Virgineoque tamen nomine cuncta tegunt.
Quae pastoralis baculi dotatur honore,
Illa quidem melius fertiliusque parit.
Vix etiam quaevis sterilis reperitur in illis,
Donec eis aetas talia posse neget.

11. Inde Folkingham, quod nunc eiam Clintonorum, olim baronia Gauntorum, qui a Gilberto de Gandavo <sive> Gaunt nepote Baldwini comitis Flandriae sunt prognati, cui magni reditus munificentia Guilielmi Conquestoris obtigerunt. Memorandum, sic enim legitur in veteri libro manuscripto, quod cum Guilielmo Conquestore venit quidam Gilbertus de Gaunt, cui dictus Guilielmus dedit manerium de Folkingham cum suis pertinentiis et honore eidem pertinenti, et expulerunt quandam mulierem nomine Dunmuch. De dicto Gilberto venit qidam Walterus de Gaunt filius et haeres, et de dicto Waltero venit Gilbertus de Gaunt filius et haeres, et Robertus de Gaunt filius iunior. Et de dicto Gilberto filio et haerede venit Alicia filia et haeres quae fuit desponsata Simoni comiti, quae dedit plura tenementa viris religiosis, et obiit sine haerede de se. Et haereditas descendit Roberto de Gaunt praedicto avunculo suo, et de praedicto Roberto venit Gilbertus filius et haeres, et de praedicto venit alius Gilbertus filius et haeres, et de praedicto venit alius Gilbertus filius et haeres qui dedit manerium de Folkingham cum suis pertinentiis Edwardo filio Henrici regis Angliae. Hic Gilbertus, ut est in placitis e quibus haec genealogia probatur, petiit servitium versus Willielmum de Scremby. Demumque ex dono principis accepit Henricus de Bellomonte, illum enim regnante Edwardo Secundo tenuisse certissimum. Huic vicinum est Skrekingham Alfrici secundi Leicestrensis comitis fato signatum, quem Hubba Danus interfecit. De quo loco videtur Ingulphus loqui, cum scribit In Kesteven caesi sunt tres reguli Danorum quos sepelierunt in villa quae ante Laundon, nunc vero pro trium regum sepultura Trekingham appellatur. Magisque ad ortum Hather, hoc solum nomine memorandum, quod Bussaei sive Buslaei hic habitant, qui a Rogero de Busly tempore Conquestoris genus deducunt. Deinde Sleford Lincolniensium episcoporum castellum ab Alexandro episcopo extructum, ubi sibi etiam aedes extruxit Ioannes Hussy primus et ultimus eius nominis baro, qui cum imprudens populari tumultui in primo Angliae discidio religionis caussa MDXXXVII se immiscuisset capite luit. Paucis hinc milliaribus abest Kime, qui nomen fecit nobili familiae dictae de Kima, loci vero possessio devenit tandem ad Umfranvillos, e quibus tres evocati fuerunt ad comitia parlamentaria nomine comitum Angusiae in Scotia. Illorum autem primum prudentia iuris nostri municipalis comitem agnoscere noluit, quod Angusia intra regni Angliae limites non contineretur, donec ille regis rescriptum quo ad parlamentaria comitia titulo comitis Angusiae a rege evocatus fuerat in medium pro tribunali protulisset. Ab Umfravillis devenit haec ad familiam Talbois, e quibus Gilbertus creatus est ab Henrico Octavo baro Talbois, cuius duobus filiis sine prole defunctis, per foeminas ad Dimockos, Inglebeios, et alios translata fuit haereditas. Magis ad occasum Temple Bruer vidimus, id est, ut ego interpretor, Temple in the Heath. Templariorum enim praeceptoria fuisse videtur, dirutae enim ecclesiae ad formam Novi Templi Londini parietes semiruti ibi conspiciuntur. Blankeney huic adiacet, quondam baronia D’ Eincortorum, qui longa serie a Normannorum ingressu ad Henrici Sexti tempora floruerunt; tunc enim horum mascula linea defecit in Guilielmo, qui sorores habuit duas sibi haeredes, alteram Guilielmo Lovell, alteram Radulpho Cromwell enuptam. Huius familiae libentius memini, ut aliqua in parte desiderio Edmundi baronis D’Eincourt satisfacerem, qui olim anxie sollicitus de memoria nominis sui conservanda cum prolem masculam non haberet, apud regem Edwardum Secundum supplex egit, quia coniecturabat ut cognomen suum et arma post mortem suam e memoria delerentur, et corditer affectabat ut post mortem eius in memoria haberetur, ut de maneriis et armis suis feoffaret, quemcunque voluerit. Quod impetravit, et regio diplomate concessum. Nihilominus cognomen hoc iam penitus, quod scio, desiit, et nisi lux literarum affulsisset, e memoria excidisset.
12. In occidentali part Kestevenae, in huius et Leicestrensis agri collimitio castrum Belvoir sive Beauvoir, sic dictum a bello prospectu (quodcunque olim fuerit nomen) colli satis acclivi et hominum opere, ut videtur, aggesto imponitur. Todeneium Normannum huius conditorem, ut etiam monasterioli adiuncti, ferunt, a quo per Albenios Britones et barones Roos ad Mannoros Rutlandiae comites haereditario devenit. Quorum primus Thomas, ut accepi, novis aedificiis excitavit, cum plures annos quasi ruinis suis sepultum iacuisset. In invidiam enim Thomae domini Roos qui Henrici Sexti partes sequebatur, a Guilielmo domino Hastings cui (proscripto barone Roos) Edwardus IIII cum amplissimis praediis donaverat, quodammodto dirutum erat. Sed Edmundus baro Roos Thomae filius avitam hanc haereditatem denuo beneficio Henrici Septimi recuperavit. Sub hoc inveniuntur astroites lapides, qui stellulas invicem connexas repraesentaant, in quibus radii eminent singulis angulis quini, set singulis radis cavitas media subsidet. A victoria hic lapis apud Germanos invenit, quod, ut est apud Georgium Agricolam libro sexto Fossilium, putant illum qui gestaverit caussam obtinere et hostes vincere. An tamen hic noster, ut ille Germanicus, in aceto positus se loco moveat et in orbem nonnihil torqueat, mihi nondum experiri licuit. Vallis autem quae huic castro subiacet The Vale of Belver inde vulgo vocatur, satis ampla est et longe amoenissima frumentariis campis et pascuis admodum laeta, et in tribus comitatibus Leicestrensi, Nottinghamiensi et Lincolniensi expansa.
13. Si non hoc ipso in loco, certe iuxta Maroidunum olim fuisse quod proxime post Vernometum memorat Antoninus, et nomen et distantia a Vernometo et Ponte opido sive Paunton, quibus apud Antoninum interponitur, satis dilucide doceant. A marga et situ nomen illud antiquum mutuatum videatur. Marga enim Britannis genus est terrae qua agros aluerunt, et dunum, quod collem denotavit, aeditioribus solummodo locis convenit. In hac tamen nominis notatione haesito, cum marga hoc in loco sit rarior (fortasse quia non quaeritur) nisi margae nomine gypsum vocarint Britannici, quod in vicinia effodi accepimus, cuius usum in albariis sigillisque Romanis longe gratissimum fuisse in Naturali Historia testatur Plinius.
14. Hanc agri partem Withama fluvius luciis foecundus sed exilis perfundit, et a septentrione circumscribit. Ad sui cognominis viculum ortum habet, non procul a ruinis castri Bitham, quod (ut in antiqua genealogia habetur) Guilielmus Primus Stephano comiti Albemarlae et Holdernessi donavit, ut inde haberet quo filium infantulum siligeneo pane nutriret (cum Holdernessus avenaceo tunc tamen vesceretur), qui nunc tamen vix ibi in usu. Verum regnante Henrico Tertio, cum Guilielmus de Fortibus Albermarlae comes hoc seditiose propugnaret et vicinum agrum depopularetur, solo fere adaequatum fuit. Postea sedes haec erat et quasi caput baroniae Colvillorum, qui diu summo honore floruerunt, defecerunt vero sub Edwardo Tertio et haereditatem uxorio iure adierunt Geronii et Bassetti illi de Sapcot.
15. Withama flumen statim a fontibus Paunton opidum habet appositum, quod vetustatis nomine se venditat, et tessellata Romanorum pavimenta saepe effodit, ponteque hic fluvius olim constratus erat. Nam Ad Pontem hoc esse quem septem milliaribus a Margiduno seiunxit Antoninus, nomen Paunton cum distantia non solum a Margiduno, verum etiam a Crococalana facile convincit. Crococalana enim Antonino dicebatur illud opidum quos nobis Ancaster, et hodie nihil nisi platea longior est ad viam militarem, cuius una pars non ita pridem Vescios, altera Cromwellos dominos agnovit. In eius ab austro ingressu vallum vidimus, castrum superius fuisse constat, uti ex alia parte ad occasum aestiva quaedam Romanorum castra cernuntur. Britannicum illud nomen a situ assumpsisse videatur, sub colle enim subsidet, et Cruc Maur Brinannis Collem Magnum, et Cruc occhidient Tumulum occidentalem significasse apud Girladum Cambrensem et Ninnium legimus, sed quid velit illud Calana viderint alii. Antiquitatis memoriam in hoc opido propagant numismata Romanorum, hypogaea saepius aperta, situs ad viam militarem et quatuordecim illa milliaria quae inter hoc et Lincolniam interiacent per planitiem herbidam quam Ancaster Heath vocamus, tot enim inter Croco-calanum et Lindum numerat Antoninus. Sed ad flumen.
16. Post Paunton visitur Grantham, opidum non infrequens, schola a Richardo Fox Wintoniensi episcopo et templo specioso exornatum, cuius sacra pyramis magnam in altitudinem surgit et fabulis est famigerata. Sub hoc iuxta Herlaxton viculum, aeneum vasculum patrum memoria aratro erutum fuit, in quo cassis aurea antiquissimae formae gemmis distincta reperta, quae dono data Catherinae Hispanae Henrici Octavi dotariae. Hinc longo cursu Withama in septentriones fertur, non procul a Somerton castro, quod Antonius Beccus episcopus Dunelmensis construxit, Edwardoque Primo donavit, et paulo post dono accepit Guilielmus de Bellomonte, qui circa illa tempora in Angliam venit et familiam vicecomitum de Bellomonte propagavit, quae superiori saeculo quodammodo desiit cum vicecomitum ultimi soror et haeres nuberet Ioanni domini Lovell de Techmerch. Sed de hac familia antea in Leicestrensi comitatu diximus. Paulatim inde in euroaustrum vergens fluvius per palustrem regionem infra Boston in mare Germanicum se exonerat, cum Kestevenam a septentrione circumscripserit. Qui licet pronum habet in mare descensum et amplum alveum, ex accrescentibus tamen hiberno tempore aquis palustrem ad utramque ripam tractum non sine damno opprimit, quibus tamen verno tempore per emissaria (gotes vocant) liberatur.
17. Ad alteram Withamae ripam iacet pars huius agri tertia Lindsey, Bedae Lidisis, ab urbe primaria nominata, quae Hoilandia et Kestevena maior vasta fronte in oceanum procumbit, quo ad ortum et aquilonem deverberatur, ad occasum Trentae flumine, ad meridiem a Kestevena Withama illo et fossa incili seiungitur, quam Henricus Primus per septem milliaria a Withama in Trentam perduxit ut Lincolniensibus ad subvehenda necessaria usui esset. Qua Tentam attingit haec fossa, Torksey, Saxonice Turcerig, sedet, opidulum nunc obscurius, olim admodum celebre. Ante Normannica enim tempora (ut in libro quo Angliae censum descripsit Guilielmus Primus habetur) ducenti burgenses in hac numerabantur, qui immunitatibus gaudebant non paucis ea lege ut legatos regios si quando hac iter haberent, navigiolis suis per Trentam deveherent et Eboracum usque deducerent. Qua vero haec fossa Withamae coniungitur, prima et praecipua huius comitatus civitas locum habet, quam Ptolomaeus et Antoninus Lindum, Britanni Lindcoit a sylvis (pro quo perperam alicubi scribitur Luitcoit), Beda Lindecollinum et Lindecollinam civitatem, an a collino situ vel quod colonia fuerit non ego dixerim. Saxones Lindocollyne, LIndcyllanceaster, Normanni Nichol, nos Lincolne, Latini Lincolniam vocarunt. Unde Alexander Nechamus in Divina sua Sapientia,

Lindisiae columen Lincolnia, sive columna,
Munifica foelix gente, repleta bonis.

Denominatum credunt alii a flumine Withama, quem vetustiori nomine Lindim dictum, sed nulla tamen authoritate suffulti, volunt. Nec ego illis assentior, refragatur enim Nechamus qui fluvium ante CCCC annos Withamam hoc carmine dixit:

Trenta tibi pisces mittit, Lincolnia, sed te,
Nec dedigneris, Withama parvus adit.

18. Malim ego a Britannica dictione lhin, quae lacum illis notat, deducere. Withamam enim ad Swanpole ad urbem diffusiorem fuisse, qui etiam iam satis diffusus, a civibus accepi, et ut Lindow Germaniae ad Acronium lacum Linernumque Italiae ad lacum taceam, in Britannia nostra video Tall-hin, Glan-lhin, Linlithquo, opida ad lacus. Urbs ipsa ampla et celebris collis dorso insidet, ubi Whithama in ortum se deflectit et tribus modicis alveis divisus inferiorem urbis parem alluit. Antiquum Britonnorum Lindum in ipso collis cacumine, in quod difficili ascensu scanditur, fuisse, et in boream ultra portam Newport procurrisse expressissima valli et fossarum profundarum indicia etiamnum demonstrant. In hoc Vortimerus bellicosus ille Britannus qui saepius Saxones profligaret diem obiit, et contra quam iusserat hic sepultus. Ille enim spe plenus sibi persuaserat si in littore sepeliretur, ipsius manes Britanniam a Saxonibus defensuros, ut habet Ninius Euoldugi discipulus. Verum Saxones, antiquo hoc Lindo diruto, primum australem collis partem occuparunt, et ex antiquioris illius ruinis communierunt, postea ad fluvium descenderunt, in loco qui Wickanforde dicebantur aedificarunt, et qua flumine non defenditur moenibus obsepserunt. Quo tempore, ut inquit Beda, Paulinus praedicebat verum provinciae Lindissi, praefectumque Lindocollinae civitatis, cui nomen erat Blecca, primum cum domo sua convertit ad Dominum. In qua videlicet civitate et ecclesiam operis egregii de lapide fecit, cuius tecto vel longa incuria vel hostili manu deiecto, parietes hactenus stare videntur. Dani deinceps semel atque iterum expugnarunt, primum praedatoriae illae turmae a quibus Edmundus Ferreum Latus extorsit, deinde Canutus, a quo Aetheldredus recepit cum e Normannia redux Canutum fortiter hinc exturbarit, Angliamque amissam praeter spem recuperaret. Edwardo Confessore regnante erant (ex censuali Angliae libro loquor) CIↃLXX mansiones hospitatae et duodecim lageman habentes sacam et socam. Normannorum vero tempore, ut inquit Malmesburiensis, una ex populosioribus Angliae urbs erat, emporium terra marique venientium, et ut libro illo censuali videre est, eo tempore DCCCC burgenses in hac censebantur, plurimaeque mansiones vastatae erant, CLXVI propter castellum, reliquae LXXIIII vastatae sunt extra metam castelli non propter oppressionem vicecomitis et ministrorum, sed propter infortunium et paupertatem, et ignium exustionem. Guilielmus Primus ad eius firmamentum et civium terrorem in collis supercilio castrum peramplum munitissimum excitavit, et eodem fere tempore Remigius episcopus Dorcestrensis ad ornamentum sedem suam episcopalem Dorcestria, quae in remotissimo erat dioeceseos angulo et tenue opidum, huc transtulit. Cumque iam ecclesia illa concidisset quam Paulinus posuerat, Remibius ille mercatis praedis in ipso urbis vertice iuxta castellum (ut habet Henricus Huntingdonensis) turribus fortissimis eminens, in loco forti fortem, pulchro pulchram virgini virginum, fremente Eboracensi praesule qui loci ius sibi vendicavit, construxit ecclesiam, et in ea praebendarios XLIIII locavit. Quam postea (ut ait ille) combustione deturpatam subtili artificio reparavit Alexander ille Lincolniensis munificentissimus episcopus, de quo Guilielmus ille Malmesburiensis: Quia ipse pro exiguitate corporis pene portentem hominis videbatur, luctabatur excellere et foris eminere animus. Et inter alia cecinit eius temporis poeta,

Qui dare festinans gratis, ne danda rogentur,
Quod nondum dederat, nondum se credit habere.

19. Nec sane hi duo, sed etiam Robertus Bloet, qui ante Alexandrum sedet, Richardus de Beaumeis, Hugo Burgundus, et successores hoc opus, quod non unius episcopi esse potuit, ad eam magnificentiam quae nunc cernitur paulatim perduxerunt. Certe ut maximo sumptu, ita insigni venustate et artificio raro tota surgit, praecipue vero propylaeum illud ad partem occidentalem, quod adventantium oculos ad se quasi rapit et allicit. In hac ecclesia, etsi plura sunt sepulchra episcoporum et aliorum, memoranda tamen solummodo videntur illud aereum in quo optimae reginae Eleonorae consortis regis Edwardi Primi viscera conduntur, et illa Nicholai de Cantelupo, uniusque et alterius e familia de Burghhersh, Catharinae item Swinford, quae fuit uxor tertia Ioannis Gandavensis ducis Lancastriae materque familiae Somersettensis, cui consepelitur Ioanna eius filia, uxor secunda Radulphi Nevill primi Westmorlandie comitis, quae maritum prole beavit numerosa.
20. Lincolniensium episcorum dioecesis non contentus angustis illis finibus quibus in primitiva Saxonum ecclesia contenti erant episcopi Disnacastrenses, qui huic agro praefuerunt, tot regiones complexa est ut sua magnitudine laborarit, et licet Henricus Secundus Eliensem provinciam, et Henricus VIII Petroburgensem et Oxoniensem detraxerit, iurisdictione tamen et comitatuum numero totius Angliae longe maxima etiamnum censetur, et parochiales ecclesias CIↃCCXLVII episcopus in sua dioecesi habet. Episcopi huic sedi et multi et magni post Remigium praefuerunt, sed instituti non est mei enumerare. Nec enim Roberti Bloet, quem rex Guilielmus Rufus magna pecunia, viz. 50000 libris, mulctavit, causatus quod non optimo iure ipsam urbem Lincolniam tenuerit, nec munifici illius Alexandri, qui insanis substructionibus ad insaniam delectatus pluribus meminero, nec Hugonis Burgundi, in sanctos relati, cuius corpus rex Ioannes cum suis comitibus ut obsequium, inquit author meus, Deo et sancto praesuli praestaret, humeris suis tumulandum portavit. Duorum tamen memoria mihi recolenda, quorum alter est Robertus Grostest, vir et literis et linguis supra quam credi possit in illa aetate eruditus, terrificus papae redargutor, regis sui monitor, et veritatis amator, praelatorum corrector, presbyterorum director, clericorum instructor, scholarium sustentator, populi praedicator, scripturarum sedulus perscrutator, Romanorum malleus, &c. Alter est praeceptor mihi semper observandus, reverendissimus pater Thomas Cooperus, de republica literaria et ecclesia meritissimus, e cuius schola me prodiisse et fateor et gratulor. Urbs etiam ipsa diu floruit, ab Edwardo Tertio in stapulam quam vocant, id est in lanarum, coriorum, plubic &c. emporium, constituta. Quae quanquam gravioribus malis non sit conflictata, semel incensa, semelque frustra obsessa a Stephano rege, qui ibi oppressus et captus et expugnata ab Henrico Tertio cum barones seditiosi, qui evocassent Lodovicum Francum ad regnum Angliae capessendum, contra illum propugnarent, non magnum damnum fecit. Incredibile tamen est quantum quasi vetustate victa paulatim decreverit, et ex quinquaginta templis quae avorum memoria habuit vix octodecim iam supersunt. Distat, ut hoc etiam adnotem, ab aequatore LIII. partibus, scrupulis III, ab ultimo occidente partibus XXII scrupulis LII.
21. Ut a Stanfordia ad Lincolniam via illa militaris Romanorum recta ducit, ita hinc in septentrionem sublimi et recto tramite, subinde tamen interrupto, per X plus minus milliaria procurrit ad viculum dictum The Spittle in the Street et ulterius. Ad tertium autem a Lincolnia alterum etiam viam militarem Ouldstreet dictam, ex hac aggere etiam conspicuo in occasum divergere observavi, quam ad Agelocum proximam a Lindo stationem duxisse opinor. Sed ego cursum quem incepi persequar.
Withama iam Lindum praetergressus defluit haud procul a Wragbye membro baroniae Tansbutt dictae, cuius per barones Roos titulus ad Manours, qui nunc sunt comites Rutlandiae, est delatus. Inde nobilis olim coenobii Beardena sive Peartanen, vulgo Bardney, parietinas videt, ubi regem Oswaldum tumulatum, vexillumque ex auro et purpura tumulo superimpositum prodit Beda. Non satis habuerunt superioris aevi scriptores Christianissimum hunc heroem Oswaldum celebrare, nisi rebus clarissimis ab eo gestis miracula assuerunt ridicula, quae sciens praetermitto. Manum vero eius hic incorruptum superfuisse multis seculis crediderunt maiores, scripsitque poeta satis antiquus,

Nullo verme perit, nulla putredine tabet
Dextra viri, nullo constringi frigore, nullo
Dissolvi fervore potest, sed semper eodem
Immutata statu persistit, mortua vivit.

22. Hoc monasterium, ut scribit Petrus Blessensis, Danorum vesania quondam concrematum et multis annorum cursibus omnino desertum, inclytus et devotus comes Lincolniae Gilbertus de Gaunt restauravit, et cui cum multis possessionibus decimas omnium maneriorum suorum ubicunque per Angliam gratissime assignavit. Bano fluviolo deinde Withama augetur, qui e media Lindseia primum per Hornecastle defluit, quod olim erat Adelizae de Condia et solo aequatum Stephano regnante, postea baronia Gerardi de Rodes, nunc, ut accepi, Carleolensis episcopi. Inde per Scrivelby manerium Dimockorum, qui illud tenent hareditaro a Marmionis per Ionnam Ludlow devolutum, per servitium magnae serientiae (iurisconsultorum verbis nunc utor), videlicet quod quandocunque rex aliquis Angliae coronari debeat, tunc dominus huius manerii qui pro tempore fuerit, vel aliquis nomine suo si idem impotens fuerit, veniet bene armatus pro guerra super uno bono dextrario, in praesentia dominis regis die coronationis suae, et proclamari faciet si aliquis dicere voluerit quod dictus dominus rex non habet ius ad regnum suum et coronam suam, promptus erit et paratus ad defendendum ius regis et regni sui et dignitatis coronae suae per corpus suum versus ipsum et alios quoscunque. Inferius Banus ad Tatteshall opidulum regione palustri satis commode positum, castro de cocto latere magna ex parte extructo, et baronibus suis notum, Withamam influit. Produnt Eudonem et Pinsonem Normannos nobiles quasi fraterna necessitudine inter se coniunctos Guilielmi Primi munificentia possessiones in hoc tractu accepisse plurimas, quas ita inter se diviserunt ut Tatteshall Eudoni cederet quam per baroniam teneret, a cuius posteris per Dryby et Bernakos ad Radulphum de Cromwell devenit, cuius filius eodem nomine qui sub Henrico VI magnus Angliae thesaurarius sine prole e vita migravit. Pinsoni autem obvenit Eresby, quae non longe abest, e cuius prole per Bekos haereditas ad Willoughbaeos transmigravit, ad quos etiam dotalia patrimonia perampla accesserunt per uxores non solum ab Uffordis Suffolciae comitibus, sed etiam a dominis de Welles, qui una secum attulerunt magna haeredia familiae de Englain antiquae nobilitatis, et iam inde a Normannorum ingressu magnae hoc in tractu potentiae. Inter hos Willoughbaeos emicuit regnante Henrico Quinto Robertus Willoughby, qui bellicae fortitudinis ergo Vindocini in Gallia comes creatus, et ab his ex patre prognatus est Peregrinus Berty baro Willoughby de Eresby, vir animi magnitudine et militari virtute longe clarissimus. Iam mari proximus Withama alterum anonymum e septentrione riviulum recipit, cuius ad fontes Bollingbroke castrum humiliori situ e saxo friabili a Guilielmo de Romara Lincolniensi comite extructum, Aliciae Laceiae ab Edwardo Secundo ereptum, quod illo invito sibi maritum acceperat, et regis Henri Quarti natalibus illustratum, qui inde Henricus de Bollingbroke cognominatus. Quo tempore inter praedia illa honoraria quae honores vocantur censeri coepit. Hoc vero recepto Withama infra Boston, ut diximus, mari se tandem confundit.
23. A Withamae ostio magno flexu protuberat littus in mare Germanicum usque ad Humber aestuarium, frequentioribus ubique aestuariolis lancinatum. Rariores autem habet urbes, quia rari sunt portus et arenosi pulvini passim obiacent. Ex opidis tamen quae hoc littus occupant memoranda sunt nonnulla, inprimis vero Wainfleete vel hoc nomine, quod Guilielmum Wainfleet Wintoniensem episcopum collegii Magdalensis Oxoniae fundatorem, de literis virum optime meritum produxerit. Deinde Alford, quod mercatum debet Leoni domino Welles qui hoc ius ab Henrico Sexto rege obtinuit. Famlia vero illa de Welles admodum antiqua erat et illustris. Ultimus autem regis Edwardi Quarti filiam uxorem habuit, et vicecomes Wellensis ab Henrico Septimo creatus sine prole obiit. Haereditas ver per foeminas Willoughbaeis, Dimocis, Delalandis, Hois &c. obvenit. Postea Louth frequentatum emporiolum, cui Lud fluviolus nomen impertiit, qui Cokerington subluit, caput olim baroniae de Scoteney. Et inde Grimsby quod Sabini nostri, qui quod volunt somniant, a Grimo mercatore sic dictum volunt, qui quod Havelocum regium Danorum puellulum expositum educaverat, fabellas decantatur cum Haveloco illo pupillo, qui in regis coquina primo lixa, et postea regis filiae nuptiis ob heroicam fortitudinem honoratus, nescio quae facinora gessit, illis dignissima qui anilibus fabulis noctem gaudent protrudere.
24. Vix sexto hinc milliari interius antiquum apparet castrum quod hodie Castor, Saxonice Thuangcaster et Thongcaster, Britannice Caer Egarry, utraque in lingua e re nomen habet, a corio scilicet dissecto, quamadmodum Byrsa notissima illa arx Carthaginiensium. Perhibet enim annales nostri Hengistum Saxonum, Pictis et Scotis devictis, quum amplissimas alibi possessiones accepisset, hoc etiam loco tantum terrae a Vortigerno impetrasse quantum bubulo coro in tenuissimas corrigias (thongs nos vocamus) secto circumdare possit, in quo hoc castrum posuit. Unde quidam qui Britannicae historiae epitomen carmine scripsit Virgilianos versus sic converitit:

Accepitque solum facti de nomine thongum,
Taurino quantum poterat circundare tergo.

A Grimesby retrahit se littus magno flexu ut Abum aestuarium sive Humber admittat per Thornton, olim collegium in divinum cultum a Guilielmo Crasso Albermarliae comite institutum, et Barton, ubi traiectus est in provinciam Eboracensem celeberrimus. Iuxta Ankam fluviolus feculentus, et ideo aguillarum ferax, in Humber exoneratur, prope cuius fontes est Merket Rasin, a foro quod ibi non infrequens sic dictum. Superius adsident Angotby, nunc corrupte Osgodby, olim familiae de S. Medardo, a quibus ad Airminos haereditario descendit, et Kelsay, quondam Hanfordsorum, qui magni fuerunt nominis in huius comitatu, a quibus ad equestrem stirpem de Ashcough iure coniugali devenit. Deinde vero Ankam ponte coniungitur ad Glandford tenuem mercatum, quem vulgus a ponte Brigg vocant, vero nomine pene obliterato. Proxime hunc intra roborarium Kettleby cernitur, familiae Tirwhittorum equestri dignitate praeclarae sedes, olim vero, ut ex nomine colligas, Ketelli cuiusdam (quod nomen erat usitatum Saxonico et Danico seculo) habitatio. Bye enim habitatio et byan habitare Saxonice significat, unde tot loci et alibi in Anglia, et praecipue in hoc comitatu in bye terminantur.
25. Toto hoc tractu statis temporibus (ut pisces taceam), Deus bone, quanta copia abundant aves! Non illae vulgares quae summo sunt alibi praetio querquedulae, coturnices, gallinagines, phasiani, perdices &c., sed quas non eloqui est ore Latino, ipsissimae mensarum deliciae et heroum dapes gulae proceribus expetita, puittes, godwitts, knotts, i. e. Canuti aves ut opinor, e Dania enim advolare creduntur, dotterells ob delirantem stultitiam dictae, quae imitatrices aves ad lumen candelae pro aucupis gestu capiuntur: si is brachium extendit, expandunt et illae alam; si is tibiam, et illae itidem; breviter, quicquid agit auceps, idem facit et avicula donec reti obvelatur. Sed haec illis observanda relinquo qui vel naturam sedulo venari, vel qui abdomini nati censum gulae demergere gaudent.
26. Magis ad occasum in Humbrum etiam Trenta flumen longo confecto cursu suscipitur quum a Fossedike fabulosa ripa hunc agrum terminaverit, delapsus primum haud procul a Stow, ubi Godiva uxor Leofrici comitis monasterium construxit, quod ob inferiorem situm sub collibus, sub promontorio Lincolniae positum dicit Henricus Huntingdonensis. Inde prope Knath habitationem nunc baronis Willoughby de Parrham, olim familiae baronum de Darcy, quibus plurimum cum honoris, tum possessionis per filiam et haeredem de Meinill accessit. Profluxit haec Darciorum familia ab antiquori, a quodam scilicet cui nomen Normannus de Adrecy sive Darcy de Nocton, qui summa aestimatione floruit sub Henrico Tertio, cuius posteri monasteriolum sacrarum virginum ad Alningham in hoc comitatu dotarunt. Sed dignitas haec quasi extincta cum Normannus ultimus in recta linea antiquiori, duas tantum relinquerit sorores, quarum altera Rogero Pedwarno, altera Petro de Limbergho in uxorem data fuit.
27. Inde Trenta ad Gainesborrow decurrit, Danicarum navium statione et Suini Tingskege Danici tyranni fato nobile opidulum, qui illic postquam regionem diripuisset (authore Matthaeo Westmonasteriensi) ab incerto quopiam confossus meritas sceleris poenas demum persolvit. Multis post saeculis possessio erat Guilielmo de Valentia comitis Pembrochiae qui ius feriae ab Edwardo Primo obtinuit, a quo comite per Atholiae comites Scotos et Percios profluxuerunt barones de Bourough qui hic habitarunt, de quibus antea in Surreia. In hac comitatus parte olim fuit urbs Sidnacester, quae sedem episcopis huius tractus prabuit, qui Lindiffarorum dicti fuerunt episcopi, verum ita iam disparuit ut cum nomine ipsae etiam ruinae periisse videantur. Nec praetereundem quod in hoc tractu apud Mellwood floret clara et equestris familia de S. Paulo, Sampoll corrupte vocant, quam semper existimavi fuisse ex antiqua Castilionea stirpe comitum de S. Paulo in Gallia, sed Lucemburgica quae gestant insignia aliud innuunt, nimirum e Gallia deveniise, ex quo stirps illa Castilionea de S. Paulo (quod ante ducentesimum plus minus annum accidit) per nuptias Luxunburgicae fuerit insita.
28. Super hoc Trenta, Idell et Danus flumina ita suis aquarum divergiis (Frontini verbo utor) luunt, ut insulam amnicam Axelholme, Saxonice Eaxalholme, quae Lincolniensis agri pars est, amplectantur. Longitudine X milliaria ab austro in septentrionem, latitudine dimidio minor patet. Qua humilor ad flumina, palustris est et fruticem odoriferum (gall vocant) profundit. In media, qua leviter surgit, ferax est et fertilis, linumque magna copia praebet, nec non alabastritem, qui tamen minus solidus albariis et emplastris magis quam aliis usibus convenit. Primarium opidum olim Axel, nunc Axey vocatur, unde adiectione Saxonicae dictionis holme, qua pro insula amnica usi sunt, nomen proculdubio conflatum. Sed opidum vix dici meruit, ita sparsim habitatur. Castri tamen aream ostendit baronum bello demoliri, quod ad Mowbraios qui tunc magnam insulae partem possederunt, spectavit. Anno MCLXXIII, ut scribit vetus chronographus, Rogerus de Mowbraio a fidelitate regis senioris recedens, in insula Axelholme ad Kinard Ferry castellum ab antiquo dirutum reparavit. Ad quem multitudo Lincolniensium navigio transvecta castellum obsedit, constabularium et milites omnes ad deditionem coegit, et castellum subvertit. Superius et Bottorwic, cuius dominum Edmundum Sheffeld primum ex hac familia baronem Sheffeld de Botterwic creavit rex Edwardus Sextus, qui vitam patriae contra rebelles Norfolcianos profudit, cum ex Anna Vera comitis Oxoniae filia suscepisset Ioannem baronem secundum, patrem Edmundi qui nunc floret Geogiani ordinis eques honoratissimus. Magisque ad boralem est Burton Stather ad alteram Trentae ripam, de quo nihl memorandum hactenus legi.
29. Comites suos Lincolniensis hic ager iactat post Eggam, qui anno DCCX florit, et Morcarum Saxones qui tantum officiarii erant comites, Guilielmum de Romara Normannum, cui defuncto (nec enim filius qui ante patrem obiit, nec nepos hoc titulo usi sunt) Gilbertum de Gant substituit Stephanus. Eo mortuo Simon de S. Licio iuvenis, filius comitis Simonis (verba Roberti Montensis qui sub id tempus vixit legis) cum careret terra, dono regis Henrici Secundi accepit filiam eius unicam cum honore eius. Deinde Ludovicus Francus qui a seditiosis baronibus evocatus in Angliam alterum Gilbertum e familia de Gant gladio comitatus Lincolniae, cinxit, sed eiecto statim Lodovico hunc pro comite nemo agnovit, et ipse ultro titulum abiecit. Tunc Radulphus sextus Cestriae comes hunc honorem ab Henrico Tertio rege consequutus est, qui paulo ante mortem Hawisae sorori suae, uxori Roberti de Quincy, per chartam Lincolniae comitatum dedit quantum ad se pertinet, ut inde comitissa existat. Sic se habent verba chartae. Illa itidem contulit Ioanni de Lacy Cestriae constabulario et haeredibus quos e Margareta filia sua susciperet. Ille vero Edmundum suscepit, qui ante matrem defunctus hunc honorem filio suo Henrico fruendum reliquit, qui ultimus ex ea stirpe comes fuit. Cum enim filii eius immatura morte praerepti essent et tantum filiola Alicia superesset, illam novennem Thomae filio Edmundi Lancastriae comitis desponsavit ea lege, ut si ipse sine haeredibus de corpore suo decederet, aut si illi sine haredibus de corporibus suis immorerentur, eius castra, dominia &c. remanerent Edmundo comiti Lancastriae et eius haeredibus in perpetuum. Alicia vero ex Thoma marito prolem suscepit nullam. Sed cum Thomas maritus capite plecteretur, illa quae impudicis moribus labeculam sibi non minimam aspersit Eubulonem Le Strange, quocum familiarius vixerat, in maritum sine principis assensu assumpsit, qui hinc irritatus in eius possessiones involavit. Quas omnes, cum Alicia iam grandaeva diem obiisset sine sobole, Henricus comes Lancasriae nepos Edmindi ex filio secundo amplissimum hoc patrimonium ex forma transcriptionis quam modo dixi accepit, quod iam inde Lancastrensi familiae accrevit. Nomine tamen Lincolniensium comitum honoraverunt reges Angliae, Edwardus Quartus Ioannem De la Pole, et Henricus Octavus Henricum Brandon Suffolciensium ducum filios, qui ambo sine sobole e vita discesserunt, et Elizabetha regina Edwardum baronem Clinton, magnum Angliae thalassiarcham, eodem honore adauxit, quo eius filius honoratissmus Henricus hodie gaudet.
In hoc comitatu parochiae sunt plus minus 630.

NOTTINGHAMSHIRE

INCOLNIENSI comitatui ob occasu confinis est, qui multo minor, comitatus Nottinghamiensis, Saxonibus Snottengahamscyre, nobis Nottinghamshire, a septentrione Eboracensi, ab occasu Debiensi et alicubi Eboracensi, a meridie Leicestrensi terminatus. Partem meridionalem et orientalem Trent flumen nobilissimum influentesque rivuli foecundant. Occiduam partem saltus de Shirewood longe se porrigens totam occupat. Hanc quod arenosa sit The Sand, illam quod argillacea The Clay vocant incolae, et in has duas partes regionem suam distribuerunt.
2. Trenta, Saxonice Treonta (quam Triginta Latine quidam minoris notae antiquiarii ob affinitatem Gallici verbi, quo ille numerus designatur, appellarunt) longo itinere emenso, ubi primum se in hunc agrum intulerit et primum Steanford, ubo multa priscae vetustatis vestigia et superesse et Romanos nummos inveniri accepi, et deinde Clifton, quae familiae antiquae Cliftonorum et sedem et nomen dedit, praeterfluxerit, Linum amiculum ab occasu suscipit, qui exoriens iuxta Newsted, id est Novus Locus, ubi olim monasteriolum posuit rex Henricus Secundus, nunc vetustae familiae Buronorum sunt aedes, qui a Radulpho de Buron primis Normannorum temporibus hoc in agro et Lancastrensi florentissimo sunt oriendi, fertur proxime Wollaton, ubi aedes prospectu laetissimo et summo artificio sane magnificas maximis impensis Franciscus Willoughbey eques auratus inani opum ostentatione nostra memoria extruxit. Deinde Lenton alluit, quondam coenobio quod S. Trintati posuit Guilielmus Peverell filius nothus regis Guilielmi Conquestoris, nunc tantum nundini frequentibus celebratum. Ubi altera in ripa ad ipsos fere Lini et Trentae confluentes declivi situ locum habet, quae nomen comitatui praebuit, urbs praecipua Nottingham, emollito verbo pro Snottengaham. Sic enim Saxones dixerunt a subterraneis speluncis et meatibus quae in receptacula et habitationem excavavit antiquitas sub praeruptis illis saxis in australi parte qua Linum fluviolum despectat. Unde Saxonicum hoc Snottengaham interpretatur Asserius Latine Speluncarum Domum, et Britannice Tui Ogo Bauc, quod idem plane denotat. Urbs est loci ingenio amoena, hinc ad flumina spatiosa procumbunt prata, illinc faciles consurgunt colles, omnibus etiam quae ad vitam pertinent copiosa. Hinc Shirewood lignum in ignis alimentum (licet fossili carbone male olenti multi utantur), illinc pisces Trenta large suppeditat. Unde barbarum usurpat verisiculum:

Limpida sylva focum, Triginta dat mihi piscem.

3. Amplitudine denique, structurae, tribus elegantibus templis, foro longe pulcherrimo, et munitissimo castro est sane speciosa. Castrum illud praerupta petra ad occidentale urbis latus attolitur, quo loci arcem quondam fuisse creditur qua Dani freti Aetheredi et Aelfredi obsidionem pertulerunt donic illi, rebus infectis, obsidionem solverint et vasa conclamarint. Cum enim Dani hanc occupassent, Burthredus Merciorum rex (ut author est Asserius) et Mercii nuntios ad Aetheredum Occidentalium Saxonum regem et Aelfredum fratrem dirigunt, suppliciter obsecrantes ut illis auxiliarentur, quo possent contra praefatum pugnare exercitum. Quod et facile impetraverunt. Nam illi fratres non segnius promissione, congregato ex omni parte immenso exercitu, Merciam adeunt et usque ad Snottengaham bellum unanimiter quaerentes perveniunt. Cumque pagani tuitione arcis muniti bellum dare negarent, et Christiani frangere murum non suppetebant, pace inter Mercios et paganos facta, duo illi fratres cum cohortibus domum reversi sunt. Postea vero Edwardus Senior villam Bridgesford e regione posuit, et moenibus quae iam corruerunt ipsam urbem inclusit, quorum tantum reliquias ad occiduam partem vidimus. Paucisque interiectis annis, Edwardi scilicet Confessoris tempore, ut est in censuali illo Angliae libri, CLXXIII burgenses numerabantur, et de duobus monetariis XL solidi regi solvebantur. Aquae enim Trenta et Fossa et via Eboracum versus custodiebantur, ut si quis impediret transitum navium, emendare habuit per quatuor libras.
4. Castrum autem quod nunc cernitur et author et operis magnitudo nobilitant. Guilielmus enim Normannus ad Anglos fraenendos extruxit, naturaque et manu ita munitum erat (authore Guilielmo Neubrigensi) ut sola inedia, si defensores idoneos habeat, expugnabile videatur. Posteaque Edwardus IIII magnis impensis instauravit et splelendis aedificiis adoarnavit, quibus et manum Richardus Tertius admovit. Nec temporum inclinationibus communem magnis castris sortem subiit, nunquam expugnatum. Frustra semel obsessum ab Henrico Andegavenensi, quo tempore aedificia adiuncta succenderunt praesidiarii milites. Semel etiam ex improviso captum a Roberte comite de Ferrariis in bello baronico, qui cives omnibus fortunis spoliavit. Castellani multa referunt de Davide Scotorum rege in hoc captivo, et Rogero de Mortuomari Marchiae comite per subterraneum meatum hic deprehenso, qui quod fidem in patriam prae Scoticis nummis vilem habueret, et alia scelera vasto animo designarit, postea suspendio periit. Certe in prima castri area per multos gradus descendimus lumine accenso in cryptam subterraneam, et concamerationes ex ipso saxo excisas, in quarum parietibus scalpuntur historiae passionis Christi et alia, manu, ut ferunt, Davidis Secundi regis Scotorum qui ibi in carcerem conditus. In superiori vero castri parte quae sublime in rupe surgit, per plures gradus ad aliam etiam subterraneam cavernam etiam devenimus quam Mortimers Hole vocant, quod in ea delituit Rogerus ille de Mortuomari, cum iam mali conscius sibi male metueret. Caeterum haec urbs polum borealem LIII gradibus sublimem aspicit, ab ultimo vero occidente XXII partes XXIIII scrupulos numerat.
5. Hinc clementi alveo praeterit Trenta per Holme, a dominis Holme Pierpount dictam, quorum vetus et nobilis est famila, et ex qua Robertus de Petra Ponte sive Pierpount inter regni barones ad comitia parlamentaria ab Edwardo III evocatus erat, ad Shelford praeclarae equestris stirpis Stanhoporum sedem, quorum splendor in hoc tractu est magnus et nomen celebre. Baronia vero olim erat Radulphi Hanselini, per cuius filias ad Bardolphos et Everinghamos descendit. Unde aquas suas devolvit ad Stoke, viculum exiguum sed non exigua strage signatum, ubi Ioannes Delapole comes Lincolniae, qui regni haeres a Richardo III destinatus cum sibi viam ad regnum Henrici VII interventu praeclusam videret, pro ementito principe hic se contra verum regum seditiose opposuit, et cum suis fortiter occubuit. Haud procul Suthwell collegiata praebendariorum ecclesia B. Mariae sacra, non splendida illa quidem, sed firma, antiqua et celebris surgit. Quam Paulinum primum archiepiscopum Eboracensem fundasse scribunt, cum huius agri incolas in Trenta flumine sacro baptismate Christo regeneraret. Ex quo tempore archiepiscopi Eboracenses suum hic palatium peramplum et tria adiuncta vivaria feris referta habuerunt. Hanc civitatem esse quam Beda Tio vul Fingacester vocat firmius credo, quod quae ille de Paulino baptizante in Trenta iuxta Tio vul Fingacester retulerit hoc in loco facta fuisse privata huius ecclesiae historia constanter affirmarit. Inde ab ortu Snite fluviolus Trentae illabitur, qui cum tenuis sit irrigat Langer dominis suis Tibetotis sive Tiptoftis, qui postea Wigorniae comites, celebrem, et Wiverton, quae ab Heriz viro hoc in tractu quondam claro per Brettos et Caltostos ad Chaworthos devenit, qui e Cadurcis in Gallia nomen et a domino de Walchervill stemma deducunt.
6. Iam Trenta se dispescit et opidum satis amplum subluit Newarke, quasi Novum Opus, dictum, a novo castro quae vernantissimum florida constructione castellum, ut vocat Henricus Huntingdonensis, construxit Alexander munificus ille Lincolniensis episcopus. Qui, ut antiqui historici verbis utar, Cum esset cordis lautissimi hoc et aliud expensis profusissimis castellum extruxit. Et quoniam huiusmodi extructio episcopalem honestatem minus decere videbatur, ad tollendam illius extructionis invidiam et quasi expiandam maculam, totidem monasteria construens collegis religiosis implevit. Nihilominus hanc vanam in militari episcopi opum profusionem sua poena subsequuta est. Stephanus enim rex, cui nihil prius erat ad nutatem regnum statum confirmandum quam munitiora loca in suam redigere potestatem, eo praesulem istum carcere et inedia adegit ut hoc et alterum ad Sleford castrum velit nolit sibi tandem in manus traderet. Nec aliud quippiam hic memorabile accedit, nisi quod rex Ioannes impeditissimum turbulentae vitae cursum in hoc confecit. Hinc fluvius se colligens recta in septentriones viculis consitus defertur, nec memorandum quicquam habet priusquam ad Littleborrough pervenerit, exiguum quidem opidum, et quod nomini vere respondet, ubi, ut hodie frequentissimus est traiectus, ita olim celebris fuit illa statio sive mansio cuius Antoninus semel atque iterum meminit, et pro exemplarium varietate et Agelocum et Segelocum appellatur. Hoc in vicinia frustra iam prius indagavi, sed nunc invenisse prona fide credo, tum quod ad militarem viam sedeat, tum quod adiacens ager moenium expressa vestigia ostendit, quam plurimosque Romanorum imperatorum nummos aratoribus indies exhibet, quos quia porci eruncando saepius detegunt swines penies, i. e. porcorum denarios vocant rustici. Qui etiam pro suo captu maiores suos agrum illum lapideo muro contra Trentae aquas hiberno tempore inundantes incinxisse opinantur.
7. In occidua huius agri parte (The Sand vocant), qua Erwash fluviolus Trentam petit, Strelley, olim Strellegh, se ostendit, quae familiae Strelliorum equestri (vulgus Sturly vocant) inter huius comitatus antiquissimas et clarissimas cognomen sedemque praebuit. Introrsum Shirewood, quam alii Limpidam Sylvam, alii Praeclaram Sylvam interpretantur, omnia olim frondibus adoperuit, arborumque rami complicati ita sylvas commiserunt ut calles vix singulis pervii essent, nunc vero rarior est, infinitas tamen damas et surgentes in cornua cervos alit, opidaque habet nonnulla, in quibus Mansfeld praelucet, copiosum admodum forum, cuius nomen in argumenti partem arripuerunt aliqui, qui familiae Mansfeldiae in Germania suam antiquitatem asserunt, primumque Mansfeldiae comitem cum Arthuro nostro mensam rotundam celebrasse volunt, et hinc accersunt. Reges vero nostri huc quondam venandi studio allecti se recipere solebent, et, ut ex inquisitione antiqua ipsa verba habeas, Henricus Fauconberge tenebat manerium de Cuckeney in hoc comitatu in sergientia per servitium ferrandi palfredum regis quando rex veniret ad Mansfeld. Ex hac sylva scatent multi rivuli qui Trentam petunt, praecipuus vero Idle censetur, ad quem prope Idleton anno salutis DCXVI Etheredi potentissimi Nordanhumbrorum regis foelicitas deprehensa plusquam haesitavit. Cum enim antea foelicissime semper pugnavit, hic versa fortuna cecidit, a Redwaldo Orientalum Anglorum rege debellatus, qui in eius locum Edwinum avito regno exulantem Nordanumbris praefecit. Defertur hic fluviolus haud procul a Markham viculo quidam tenui, sed qui nomen indidit Markhamorum familiae et vetustate et virtute quondam admodum insigni, cui maximum decus erat Ioannes Markham qui in summo Angliae tribunali tanta aequitate iustitiae clavum tenuit (quod in historiis Anglicis velim legas) ut gloria nullis seculis intermoriatur. Ab hoc sex ad occasum milliaribus abest Workensop, laetissimo glycyrizae proventu notum, et comitis Salopiae aedibus praeclarum quas extruxit nostra memoria Georgium Talbot comes Salopiae ea magnificentia quae comite tanto digna et non invidenda. Ad Talbottos vero a Lovetoftis primis huius dominis sub Normannis, per Furnivallos et Nevillum cum lauta haereditate devolutum est. E quibus Georguis Lovetoft tempore Henrici Primi monasterium hic posuit, cuius ruinas ad orientalem opidi partem inter laetissima pascua vidimus. Pars vero ecclesiae occidentalis adhuc superest suabus sacris turribus admodum conspicua. Paulo superius ad eundem fluvium Blithe mercatum celebrem conspeximus, quem Bulleium vel Busly Nomannici generis nobilem castro munivisse accepimus, sed vix rudera eius iam comparent, ita omnia delet temporis vetustas. Monsteriolum vero posuerunt Rogerus Busly et Fulco de Lisieurs, et hoc ultimum fere est Nottinghamiensis agri ad septentriones opidum praeter Scrobum, archiepiscopi Eboracensis opidulum in ipso confinio locatum.
8. Gulielmus cognomento Conquestor huic agro Guilielmum Peverell filium suum nothum non comitis, sed domini de Nottingham titulo praefecit, cui natus est filius qui ante patrem obiit, et illi itidem filius eiusdem cognominis, quem Henricus Secundus haereditate exturbavit quod Ranulpho Cestriae comiti venenum miscuerit. Sub id tempus Robertus de Ferraris, qui Nottinghamiam diripuit in donatione quam fecit ecclesiae de Tuttesbury hoc usus est titulo, Robertus comes iunior de Nottingham. Sed postea comitatum et castellum de Nottingham cum omni honore de Peverell Ioanni fratri donavit, et confirmavit rex Richardus Primus. Longo post tempore hoc titulo Richardus Secundus Ioannem de Mowbray insignivit, qui cum iuvenis sine prole diem obiisset, successit Thomas frater, qui a Richardo Secundo comes mareschallus et dux Norfolciae creatus, statimque in exilium eiectus, genuit Thomam comitem Marechallum capite ab Henrico Quarto obtruncatum, et Ioannem Mowbray, qui uti filius et nepos fuerunt itidem duces Nofolciae et Nottinghamiae comites. Sed cum eorum proles mascula defecisset, et Richardus tenellus Edwardi Quarti filius dux Eboraci Nottinghamiae titulum cum aliis paulisper gessisset, Richardus Tertius Guilielmum marchionem de Barkley et Henricus Octavus filium suum illegitimum Henricum Fitzroy, quorum uterque nullis susceptis liberis ex hac vita migrarunt, hoc Nottinghamiae comitis titulo honorarunt. Nuperque MDLXXXXVII Elizabetha eodem honore Carolum Howardum summum Angliae thalassiarcham, qui a Mowbraiis genus ducit, ob operam (ut et in charta creationis) fortiter fideliterque bello navali contra Hispanos MDLXXXIII et Gadium expugnatione CIↃCILXXXXVI navatum (qui hic rei navali, ut Essexiae comes terrestri, summo imperio praefuit) solemni investitura exornavit.
Visuntur in hoc agro ecclesiae parochiales 168.

DARBYSHIRE

CCIDUUM Notthinghamiensium latus claudit provincia Darbiensis, Anglo-Saxonice Deorbiscire, vulgo Darbishire, quae et ipsa clauditur ad medium solem agro Leicestrensi, ad occidentem Staffordiensi, ad aquilonem Eboracensi, forma quasi triangulari sed not aequilatera. Ab apice enim qui ad austrum vix sex passuum millia patet, ita utrinque expatiatur ut qua septentriones spectat triginta plus minus mille passibus in latitudine occupet. In duas partes Deruentione flumine intercurrente dividitur, qui e septentrionali limite profusus nigrantibus e terra in austrum devolutus Trentam petit. Trenta enim, quem dixi, apicem australem intersecat. Pars orientalis et meridionals culta, non infoecunda, et vivariis frequens est. Pars occidentalis ultra Deruentionem Peake vocamus, tota petrosa, motibus et aspretis sterilescit, plumbi tamen, ferri et carbonum proventu opulenta, et ovibus pascendis satis commoda.
2. In australi angulo, primum quod memorandum est, se conspectui offert Greisely castrum plusquam dirutum, quod una cum monasteriolo in honorem S. Georgii posuerunt olim Greislei domini, qui a Guilielo filio Nigelli de Greiseley dicto genu repetentes ab ipsa Normannica Angliae expugnatione ad haec usque tempora magna dignitate floruerunt, quam coniugio cum filia et haerede antiquae familiae de Gasteneys non parum iam olim auxerunt. Ad Dove fluvius, qui a Staffordiensibus hunc agrum donec Trentam invehitur, separat, praeter viculos rusticanos et Ashburne mercatum ubi Cokainorum familia diu effloruit, et Norbury ubi diu incoluit Fitz-Herbertorum nobilis et vetusta inprimis famila, e qua Anthonius Fitz-Herbert de municipalis iuris nostri scientia optime est meritus, nihil occurrit; a quo parum abest Schirley vetusta possessio celebris familiae Shirleiorum, qui a Fulchero quodam stemma ducunt, quibus praeter vetustatem familiae plurimum honoris et latifundia accreverunt ex connubiis cum haeredibus Breosorum, Bassettorum de Braeilesford, Stantonorum Lovettorum, &c. Circumsita autem hic sunt plurima loca quae nomen et sedem claris familiis fecerunt, Longford scilicet, Bradburne, Kiniveton, unde Knivetoni illi de Mercaston et Bradley, e quibus et S. Lous Knivetonus, cuius studiosae diligentiae multum debeo, Keidelston, ubi Cursoni, uti etiam ad Croxton, Radborn ubi Ioannes Chandos eques auratus loci dominus magna iecit amplae domus fundamenta, a quo per filiam ad Polos, qui hic hodie habitant, haereditaria successione descendit. Sed haec illi relinquo qui hunc comitatum plene describendum suscepit.
3. Ad Trentam vero, ubi primum Dovum admiserit, Repundunum cernitur, sic historici nostri vocantur, Saxones Hrepandun, et nos hodie Repton vocamus, quod in tenuem viculum ex amplo opido decrevit: olim enim admodum erat celebre, cum sepultura Aethelbaldi boni illius Merciorum regis, qui suorum fraude occubuit, et reliquorum Merciae regum, tum Burthredi ultimi Merciorum regis fortuna, qui cum prece et pretio regnum viginti annos tenuisset, hic a Danis imperio exutus, vel potius splendida regnandi miseria exemptus, documento est quam lubrico stant loco quaecunque pecunia suffulciuntur. Deinde haud procul a trenta Melborn castrum regium iam ruinas agit, in quo Ioannes dux Borboniae in praelio Agincourtensi captus annos novendecim sub custodia Nicholai Montgomerii iunioris fuit detentus. Vix quinque hinc milliarium interstitio ad arctum Deruentio fluvius volvitur, qui, ut dixi, in extremo agri ad septentriones limite fontem e montibus Peak derivans, nunc inter saxa collisus, nunc prata viridisntia fotiens per triginta plus minus milliaria iter quasi recta in meridiem urget. In tam longo tamen decursu nihil quod suspiciat habet praeter Chattesworth aedes sane amplas, elegantes, et suspiciendas, quas Guilielmus Candish sive Cavendish eques auratus e nobili et antiqua familiae de Gernon in Suffolcia oriundus inchoavit, et clarissima eius uxor, Elizabetha, quae nunc Salopiae comitissa, maximis impensis nuper absolvit.
4. Qua vero Deruentio in ortum se convertit, et Little Chester, i. e. Parva Urbs, praeterierit, ubi veteres Romanorum nummi saepe eruuntur, Darby cernitur, Saxicone Northworthig et iuxta Danicam linguam, ut habet Aethelwerdus ille vetustus, Deoraby, universi agri caput, quod nomen a Deruentione flumine cui imponitur desumptum universo agro communicavit. Opidum est elegans, nec exiguum nec infrequens, ad orientalem partem Deruentio flumen visu perpulchrum tumido et elato defluit alveo sub ponte saxeo pulcherrimo, cui elegans sacellum, quod iam neglectum, maiorum pietas imposuit. Australem partem intersecat limpidus rivulus quem Mertenbroke vocant. Ecclesias numerat quinque, quarum maxima omnium sanctorum memoria dicata campanile habet et altitudine et singulari artificio eximium. In qua comitissa Salopiae quam dixi diffidens haeredum amori provide sibi sepulchrum, et in proximo hospitale alendis XII pauperculis, octo scilicet viris et quatuor mulieribus, pie posuit. Memorabilis olim hic locus quod grassantibus Danis latibulum fuerit donec Ethelfleda illa victrix Merciorum domina inopinato impetu trucidatis Danis potita fuisset. Edwardi Confessoris tempore, ut est in libro censuali, 143 burgenses habebat, qui tamen ita diminuti erant ut regnante Guilielmo Primo solummodo centum superfuerint. Hi autem ad festum S. Martini reddebant regi duodecim trabes annonae. Nunc vero celebritas e iuridicis conventibus pro universo agro et cervisia quam coquit optima, nos ale dicimus, detorta a Danica voce oela, non ab alica, ut Ruellius deducit. Britanni antiquo vetbo kwrw dixerunt, pro quo perperam curmi legitur apud Dioscoridem cum dictat Britannos et Hiberos (fortasse Hibernos) pro vino curmi potu ex hordeo confecto uti. Hoc enim et vinum nostrum hordeacum, quod Iulianus Augustus Apostata ille lepide in epigrammate vocat πυρογενῆ μᾶλλον καὶ βρόμον, οὐ Βρόμιον, id est, Spicigenam bromon, haud Bromium. Priscus hic est et peculiaris Anglorum et Britannorum potus, idem saluberrimus, quamvis Henricus Abrincensis Normannus regis Henrici III poeta false his versiculis irriserit:

Nescio quod Stygiae monstrum conforme paludi,
Cervisiam plerique vocant, nil spissius illa
Dum bibtur, nil clarius est dum mingitur, unde
Constat quod multas feces in ventre relinquit.

Veruntamen Gallorum doctissimus non dubitat quin homines hoc potu utentes si crepulas evitarent, diuturniore vitae usura quam qui vinum bibunt fruerentur, et inde esse quod apud nos nonnulli cervisiam potantes ad annum centesimum pervenerint. Quod tamen Asclepiades apud Plutarchum refert ad rigorem coeli qui calorem in corporibus conservat, cum Britannos CXX annos vixisse prodiderit. Caeterum huius oppidi opulentia fere omnis est ex propolia, scilicet ex frumento emendo et montanis revedendo, sunt enim incolae omnes quasi propolae.
5. Non longe hinc suas agit aquas Derewentio, ubi terras habuit Radulphus de Montioye regnante Edwardo Primo, et per Elwaston unde fuit Gualterus Blunt, quam ad baronis de Montioy dignitatem rex Edwardus Quartus evexit, cuius posteri literarum ornamentis generis claritatem adaequarunt, et inter illos praecipue Carolus nunc comes Devoniae, baro de Montioy, Hiberniae prorex, et Georgiani ordinis sodalis virtute et eruditione ita emicuit ut neminem anteponas, paucos conferas. Sub hoc Deruentio Trentae confluit, qui mox Erewash admittit limitem in hac parte a Nottinghamiensi comitatu. Huic adsidet Riseley Willoughbaeorum, e quibus Hugo Willoughby ille equestris ordinis (ut accepi) fuit, qui dum glaciale mare iuxta Wardhous Scandia exploraret vi frigoris cum suis periit. Prope etiam est Sandiacre, vel ut alii volunt, Sainct Diacre, sedes nobilis familiae Greiorum de Sandiacre, quorum haereditatem adiit iure uxorio Edwardus Hilary, cuius filius in Greiorum nomen transivit, et post paucos annos eius altera haeres Ioannem Leake militem, altera Ioannem Welsh in maritum assumpsit.
6. In orientali latere ordine succedunt ad boream Codenor, olim Coutenoure, castrum quod ad Greios barones spectavit, qui domini Grey de Codenor dicti fuerunt, quorum haereditas superiori saeculo devenit ad Zouchaeos ex matrimonio, quod Ioannes de la Zouch filius secundus Guilielmi domini de la Zouch de Harinworth contraxit cum Elizabetha haerede Henrici Greii postremi domini de Codenor. Winfeld lautissimum manerium, ubi aedes Radulphus dominus Cromwell pro illo seculo magnificas regnante Henrico Sexto construxit. Alffreton deinde cernitur, quod ab Alfredo rege constructum denominatumque credunt quod suos etiam dominos habuit hinc de Alfreton cognominatos, quorum secundus Robertus filius Ranulphi monasteriolum de Bello Capite, vulgo Beauchief in remotissimo huius comititatus angulo construxit. Sed paucis post annis, deficientibus masculis, per duas filias eorum haereditatem adierunt familia de Cadurcis sive Chaworth et Lathami in agro Lancastrensi. Pro insignibus erant his gemini, ut vocitant, cheverni aurei in parma caerulea. Quae eadem insignia Musardi barones de Staveley in hoc agro coloribus commutatis gestarunt, qui desierunt Edwardo Primo regnante in Nicolaum Musard eius soror natu maxima Thomae de Freschevill enupta, cuius posteri etiamnum hic florent. Superius in ipso comitatus orientali limite solo aspero est Hardwic, quae clarae in hoc agro familiae nomen impertiit, e qua Elizabetha comitissa Salopia nunc ibi duo splendida inchoavit aedificia fere coniuncta quae a longe intuentibus se sublmi situ amoenissimo offerunt prospectu. Haec nunc baronis titulum Guilielmo Cavendish eius filio secundogenito praebet, quem nuper Iacobus rex honore baronis Cavendish de Hardwic honoravit.
7. Interius cernitur Chesterfield in Scarsdale, id est in Valle cautibus conclusa: cautes enim skarres Angli dixerunt. Huic antiquitatem et ipsum novum nomen murorumque ruinae astruunt sed nomen pristinum tempore antiquatum et extinctum iacet, praelioque tantum apud authores celebratur inter Henricum III et barones, in quo Robertus de Ferrariis ultimus ex ea familiae Darbiae comes captus, honore suo ex parlamenti authoritate mulctatus, privatus deinceps vixit, posterique solo baronum nomine floruerunt. Chesterfeldiae huic adiacet ad occasum Walton, quod a Bretonis per Loudham ad Foliambos magni in hoc tractu nominis haereditario devenit. Ad ortum Sutton, ubi Leaki equestri dignitate diu inclaruerunt.
Parum hinc abest Bolsover castrum antiquum paulo aeditius positum, quod ad Hastingos Abergevennae dominos spectavit ex iure commutationis cum rege Henrico Tertio, qui cum noluerit comitatum Cestriae ad quem spectaverat inter colos distrahi, sororibus Ioannis Scoti comitis ultimi alias possessiones hinc inde assignavit.
8. Pars occidentalis ultra Deruentorum, quae tota collibus et montibus eminet, unde olim Saxonice Peaclond, hodie Peake, fortasse dicitur, id enim apud nos eminere sonat, Dovo citissimo et lympidissimo fluine (de quo suo loco) a Staffordiensibus secluditur. Haec licet cautes asperas et glabras alicubi habet, plures tamen sunt colles et convalles herbidae quae armenta et numerosos ovium greges secure pascunt. Nec enim a lupis iam periculum, qui olim hic infesti fuerunt, ad quos fugandos et capiendos quadam hic terras tenuerunt ad Wormhill, et inde Wolvehunt dicti, ut ex archivis regni plane constat. Plumbi autem est adeo ferax ut chymistae, qui planetas tanquam criminis reos ad metalla damnant, Saturnum quem plumbo praeficiunt nobis animo esse benigno quod plumbum concesserit, Gallis infenso quibus denegavit, ridiculo errore tradiderint. Verumenimvero de hac regione Plinium locutum arbitror cum dixerit, In Britannia summo terra corio plumbum adeo large eruitur ut lex ultro dicatur ne plus certo modo fiat. In his enim montibus lapides plumbarii feraces, ut vocant metallici, quotidie magna copia effodiuntur, quos in collibus favonio obversis uxta Creach et Workesworth (quod hinc nomen a plumbariis operibus invenit) observatis temporibus cum favonius flare coeperit, quem omniu ventorum pertiniacissimum esse usu deprehenderunt, magna lignorum vi accensa excoquunt, et effossis canalibus quibus defluat in massas, sowes vocantur, conflant. Nec plumbum solum, sed etiam stibium (in officinis antimonium vocatur) hic in propriis venis reperitur, quo in tingendis ciliis Graecae mulieres usae sunt, unde poeta Ion ὀμματόγραφον nominat. Lapides etiam molares hic excinduntur, cotes item ad ferramenta exacuenda et nonnunquam fluor quidam candidus in fodinis reperitur (lapides enim e fodinis qui gemmis sunt similes fluores metallicis dicuntur), qui per omnia crystallo est simillimus. Praeter illud Workesworth quod relatu dignum non aliud occurrit, nisi Haddon ad Wie flumen, sedes Vernourum annis quam plurimis, qui ut antiqui ita perillustres hoc in tractu fuerunt, adeo ut Georguis Vernon eques auratus, qui nostro tempore vixit, ob magnificentiam domum bonis apertissimam et laudatam hospitalitatem nomen reguli in Peak apud multitudinem retulerit. Per eius autem filias et haeredes lauta haereditas ad Ioannem Mannours ex familia comitum Rutlandiae et Thomam Stanley e stirpe comitum Derbiae translata fuit. Huic adiacet Bakewell ad eundem fluviolum, qui inter hos colles sibi iter in Deruentionem aperit. Baddecanwell hoc Saxonibus dictum fuit, burgumque ibi Edwardum Seniorem constituisse author est Marianus. Nescio an a thermis hoc nomen mutuatum fuerit, quas bade et baden antiqui Angli, ut Germani, sua lingua nominarunt, unde Baden Germaniae et Buda Hungariae. Sane ad Wie scaturiginem non procul hinc novem fontes calidis aquis ebulliunt, Burtonwell hodie indigitant, quas cum stomacho, nervis, et universo corpori salubris esse iam usus docuerit, honoratissimus comes Salopiensis Georgius aedificis nuper illustravit, et denuo nobilisimorum virorum concursu celebrari coeperunt. Quo tempore infoelicissima illa heroina Maria Scotorum regina Burtonae, Caesaris de Feltria verisculos imitata, hoc disticho valedixit:

Buxtona, quae calidae celebrabere nomine lymphae,
Forte mihi posthac non adeunda, vale.

9. Sed haec extra curriculum. Antiquitus tamen thermas has innotuisse actus sive via Romana lapidibus constrata Bathgate dicta, per septem hinc milliaria ad Burgh viculum ostendit. Iuxta quem colli adfigitur vetustum castrum, quondam Peverellorum, The Castle in the Peake vocatum, Latine de Alto Pecco dictum, quod rex Edwardus Tertius cum manerio et honore Ioanni duci Lancastriae filio suo, cum restitueret comitatum Richmondiae in manus regis, donavit. Sub hoc specus sive subterraneus meatus (honorem prafabor) Diaboli Podex dictus, magno hiatu patet, multiplicesque recessus habet, in quibus pastorem vidisse latissimam regionem rivulis interfusam et vastos inertium aquarum conceptus, sive veri ignorantia sive metiendi libidine, prodidit Gervasius Tilburiensis. Ex huiusmodi tamen fabulis inter Angliae miracula censetur haec specus, nec desunt huiusmodi fabellae de altera in vicina specu Eldenhole, in qua nihil mirandum, nisi quod sit immanis, praeceps et profunda. Sed quod ventorum sint hic spiraculia, frustra sunt qui scripserunt, nec alterutri harum conveniunt illli Nechami versiculi de Angliae miraculis:

Est specus Aeoliis ventis obnoxia semper,
Impetus e gemino maximus ore venit.
Cogitur iniectum velamen adire supernas
Partes, descensum impedit aura potens.

Sed quae memorand in hac aedita et aspera regiuncula, quidam hoc tetrasticho complecti voluit:

Mira alto Pecco tria sunt, barathrum, specus <et> antrum;
Commoda tot, plumbum, gramen, ovile pecus.
Tot speciosa simul sunt, castrum, balnea, Chatsworth.
Plura sed occurrunt quae spetiosa minus.

10. Darbiae domini e Peverellorum stirpe illi perhibentur quos Nottinghamiae dominos iam ante diximus. Postea rex Richardus Primus Ioanni fratri Comitatus et castella de Nottingham, Lancastriae, Derbiae, &c. cum honoribus ea pertinentibus cum honore etiam de Peverell dedit et confirmavit. Deinde comites fuerunt e Ferrariorum familia (quantum ego e registris monasteriorum de Tutbury, Merivall, et Burton colligere possum), Gulielmus de Ferraris ex Peverelli filia et haerede natus, quem Ioannes rex propria manu (ut in charta est antiqua) in comitem Derbiae cinxit, Guilielmus eius filius, et ab hoc Guilielmo genitus Robertus, qui bello civili ita hac dignitate excidit ut ex posteris nulli, quamvis summo splendore vixerint, in integrum honorem retituti fuerint. Plurimas vero huius Roberti possessiones in Edmundum filium suum iuniorem transcripsit rex Henricus Tertius et rex Edwardus Tertius (ex augographo scribo) consilio parlamentari constituit Henricum de Lancastria filium Henrici comitis Lancastriae Derbiae comitem sibi et haeredibus, simulque assignavit 1000 marcas annuatim in vitam Henrici comitis Lancastriae patris sui. Inde titulus Lancastrensi stemmati coaluit donec Henricus Septimus eundem Thomae Stanley contulerit qui Margaretam regis matrem iam ante duxerat, et ex hac familia iam sextus Derbiae comes Guilielmus vir longe honoratissimus eo honore laetatur.
11. Haec de comitatibus Nottinghamie et Derbiae, quorum partem incoluerunt illi qui Bedae aetate Mercii aquilonares vocabantur, quod ultra Trentam ad aquilonem consederunt, terramque, ut inquit, familiarum septem millium habuerunt.
Paroecias includit hic comitatus 106.

Perge ad Warwickshire