Tessera caerulea — commentariolum.
Simulat gubernationis fastidium Sebastus, et sub specie tollendi occasionem novorum motuum Constantinopoli, se velle ea abdicare; negat hoc ei Alexius. Decernit adigendum Andronicum, ut militem manumittat; Ioannem vero arctius custodiendum, quod accusaverit per litteras Emmanuelem, qui creditur fidelis, et reticuerit Henricum insidiatorem.
ALEXIUS, SEBASTUS, ADRASTUS
SEB. Quis turbo rerum? Quanta tempestas agit
Violentiore turbine imperii statum?
Floruimus; alta civibus favit quies,
Nostroque sceptro pulchra maiestas stetit,930
Splendor coronae, purpurae augustus color.
At nunc procellis agimur, et pulsa procul
Serenitate, veteris eiecti sinu
Tranquillitatis, inter ambiguos metus
Insanientis volvimur fluctu maris.
Fortuna mendax frontis extinxit iubar,
Fausteque euntis impetum vertit rotae
In nostra damna. Video nunc, sero licet,
Affine semper esse moerori iubar,
Sceptrum dolori. Iuncta sunt nodo sibi,
Regere et dolere. Quam miser regum status!
Quam fors amara! Cingimus gemmis caput,
Auroque frontem, at spina sub gemmis latet,
Et acuta tela vertici augusto imprimit.
Diadema non est nodus errantis comae;
Est servitutis vinculum. Sub tam gravi
Pondere nec esse pax nec optatae potest
Status quietis. Titii in poenas cadit,
Quicunque populo celsior solium tenet.
Infernus ipsa est aula, suspicio aemuli
Est vultur atrox, cuius ardenti fami
Cor exedendum prostat, et semper gravi
Laceratur ungue, et tunditur rostro, et semel
Evisceratum rursus in poenas novas
Nova esca crescit. Tantalus rex est, cui
Inter voluptae gaudia natanti labra
Allambit unda, et pendulam ludit sitim.
O dignitas indigna! Deludens iocus!
Et vana pompa! Siccine a fastu tuo
Sperare nunquam potero tranquillum diem?
Sic tu doloris semper infesti mihi
Signabis horas? Miser! Et infelix nimis
Sors tua, Sebaste! Si esca tormenti tibi
Sit ipsa regni dignitas! Quod vos moror?
Abite pulchra semina ingentis mali,
Matres doloris, blanda tormenti seges,
Suaves tyranni, dulcis animorum inquies,
Sapidum venenum, acerba dulcedo, adiocans
Cordis catasta, nectar ad mortem, via
Strata ad ruinam. Cura communis boni,
Qua pectus istud aestuat, vestris procul
Subducere hanc periculis mentem iubet. ’’’
AL. Sebaste, quae consilia meditaris? Quibus
Ageris procellis? Tanta regnandi tibi
Fastidia animum sede deturbant sua.
Solem tuae prudentiae extinctum excita,
Teque tibi redde. SEB. Magne rex, prudentia
Non flectit astra. Fata nolentem trahunt
Et obsequendum est. Iustus est mentis timor,
Ubi structa fraus in verticem tuum patet.
Nec esse amoena regna mihi possunt, ubi
Crudus tyrannus exedit mentem timor.
AL. Sebaste, aberras. Triste consilium abiice.
Fidelitatis alia deposcit tuae
Documenta menti genius innatus meae.
SEB. Fidelitatem numini nuper tuo
Intaminatam teste iuravi polo,
Et, quod decebat, hactenus semper sacram,
Semperque puram praestiti, sed si mei
Causa tot astra immitia accendunt faces,
Tuo minantes vertici, quae me decet
Exempla fidei Caesaris vitae dare?
Satius recedo sponte in exilium, et meum
Caput tenebris tumulo, sed servo tuum.
Immane si se pondus in collum meum
Inclinat, ante discuti aut rumpi decet,
Perfidia quam se firmet, et tuum in caput
Meumque saeva torqueat fulmen manu.
Ergo Sebastus fugiat. Hoc non est tuo
Favore abuti; est imperi illaesum decus
Servare, libertatis antiquae iubar
Revocare, sanctam civibus pacem dare.
Si ratio magno Caesari haec facit satis,
Patere Sebastum excedere paterno solo.
Patiatur unus, commoda in plures eant.
AL. Abominanda nomen ut macules fuga
Nunquam feremus. Nam quis in populum fluet
Civemque sensus? Audiant turpi fuga
Movisse te de patrio regno pedem.
Dicent favente sortis affluxu tuam
Fidem stetisse, quamve se servam diu
Fortuna nobis praestitit, tam te diu
Haesisse comitem lateris Augusti; at suae
Ubi torvitatis impiam aversa exerit
Fortuna frontem, quaerere salutem fuga,
Et involutum fluctibus regnum, dare
Praedam aestuanti turbini. Quaenam haec tua
Fides, Sebaste, est? Esse diceris meae
Fortunae amicus, dum favet, sed non meus.
Nullas amicus verus attendit vices
Fortunae euntis; sive ridentem exerat
Inimica frontem, sive se nebulis tegat,
Est semper idem. Tune patieris tuae
Hoc famae elogium? Caesari affixus fuit,
Dum favit aura; peior ubi navem impulit
Ventus recessit. Tune, quem tanto loco
Natura statuit, nominis honorem tui
Tolerabis isto a plebe maculari probro?
SEB. Auguste, satis est. Porrigo victas manus.
Facundus iste spiritus et oris sacri
Ignis calente incendio se per meas
Trahit medullas. Ardeo votis tuis
Praebere specimen subditi. Quod vis, iube.
Habes paratum, mente, consilio, opera,
Studioque, Caesar, nutibus. AL. Id ipsum mihi
Spondebat alti pectoris constans fides.
Nosti Andronicum ferre in imperium manus,
Lectoque Martis agmine et ferri minis
Terrere cives. Fare, quem ponam modum
Necessitati publicae? An campo meas
Sistam cohortes, quamque iam certam parat
Vim, vi retundam? SEB. Patruus nam quid tibi
Hostilitatis intulit? AL. Miles gravi
Numero coactus, quo suum stipat latus,
Nil sapit amicum; meque non vanos agit
Animo in timores. SEB. Antequam bellum pares,
Scrutare quae consilia meditetur. Cui
Haec arma fini destinet? Post, si tumor
Violentus animi pateat, aut regnum impeti,
Animum protervum milite opposito et minas
Frangere licebit. AL. Quis tenebrosi queat
Penetrare cordis abdita? SEB. In campum expedi
Legatum, ut arma ponat et turbas procul
Removeat alta pace, ne belli metu
Regnum inquietet; sanguinem, et honorem, et fidem
Revoca in memoriam. AL. Fronte simulabit pios
Sanctosque sensus; mente secretam teget
Rebellionem, perque non notos dolos
In nostra damna saeviet. SEB. Et istud quoque
Legatus addat: visere antiquas patrum
Si lubeat aedes, quasque maiores sui
Coluere terras, arma dimittat prius
Militeque vacuus inferat portis pedem.
Parere si detrectet, indicium dabit
Mentis sinistrae in Caesarem, in patriam, in deum.
Exin iubendus, patriis umbram sui
Efferre terris, seque in exilium vetus
Subtrahere. Quod si differat, grandi tuum
Mole ruiturum fulmen, ut serves tuos
Patrioque vastum incendium avertas solo.
AL. Fiat quod optas. Experimentum feres,
Hunc nec moveri laude nec frangi minis.
Quis novit, annon huius impulsu, nefas
Quod adhuc inhaeret pectori et mentem quatit
Henricus attentaverit? SEB. Vires prius
Quam perduellis augeat, tetro specûs
Claudatur antro. Militum denso globo
Aula instruatur. Illa vel cogat manus
Dare vinciendas, vel animam impuram Stygis
Transmittat umbris. ADR. Sed quid Augusto fides
Praestita Ioannis referet? AL. Et quaenam fides?
Quis hic Ioannes? Ille, quem carcer tenet?
Infida missa pagina infidum probat.
In innocentis verticem dolos struit.
ADR. Auguste, cuius arguis fraudis reum?
Non veritatem pagina et apertum scelus
Tibi locuta est? AL. Mentis innocuae virum
Arguere sceleris, quemque scit culpae reum,
Tacere, non est debitus regi suo
Candor. Notatur fraudis Emmanuel reus,
Qui me per arma protegit, et alta probat
Virtute stabilem mentis erectae fidem.
At proditorem reticet Henricum. Fides
Quid haec meretur? Loquere. Quid dubitas? Taces?
Profundiore carceris mergi specu,
Stringi catenis arctius, fame premi,
Sibi perire. Sic iubeo: ferro gravis
Profundiore carcere Henricus gemat.
At qui fidelem praestitit regi manum,
Meliore vitam sorte felicem trahat.
Me rege certum praemium intactam fidem
Semper sequetur et scelus poenam feret.
Andronicus explorat ab Harpago Mago, quis suae fortunae progressus sit futurus. Hic evocat inferni genios, qui et chorea et signis aliis illi imperium praenunciant.
ANDRONICUS, HARPAGUS
<AND.> Diu inquietus animus et motus sua
Sede in procellas agitur, ac nulla frui
Datur quiete. Volvor huc illuc, neque
Me parte ab ulla pacis arridet iubar.
Huc ergo studium pacis optatae, ac amor
Secreta coeli fata noscendi trahit
Animum inquietum. Tibi characteres poli
Legere benignus aetheris favor dedit.
Tu scis reposta in abdito coeli sinu
Decreta fati, tu futurorum ordinem
Seriemque propius aspicis. Tu, quis mihi
Sit amicus aut inimicus, in claro vides
Puroque sole; nomina, et stirpem, et genus,
Omnemque proprii lineam vultus tenes;
Quin cogitata mentium arcana inspicis,
Quos quisque volvat, certus observas, dolos.
Tu mihi, quod artis Colchicae auxilio potes,
Impende studium, ut sive ab inferni lacu
Sive meliore a siderum aspectu, mea
Videre fata liceat. An facilis mihi
Ad vota ludat ventus, an motum mare
Desiderato littore arcebit ratem?
HARP. Generosus animi spiritus sortem tibi
Spondet secundam. AND. Saepe generosum dolus
Eludit animum. HARP. Nullus est doli metus,
Ubi causa honoris agitur aut patria exigit.
AND. Quae certitudo amabilem hunc sensum probat?
HARP. Quam fers in armis, aequitas. AND. Saepe exitum
Non bene secundum laeta principia trahunt.
HARP. Inanis est ratio omnis ubi fatum trahit.
AND. Hoc est, quod opto discere: an fatum meum
Mihi secunda spondeat certis notis,
An insecunda. Quidquid ex astris potes
Eruere, quidquid ex Avernali lacu
Trahere in apertum, quo meam sortem legas,
Manus adapta. HARP. Facinus est audax nimis,
Tentare coelum aut stringere invitam Stygem.
AND. Sit aequum, iniquum; te voluntati meae
Obtemperare convenit. Ad opus manum.
HARP. Violenta tute nullus imperia excutit.
Habes paratum iussibus, princeps, tuis.
Hac parte mutus conside. En virgam mei
Operis magistram, consciam coeli et Stygis.
Hac moveo pigra sidera, et Averni e lacu
Manes patentem solis in lucem evoco
Suis ab umbris. Circulum hoc ternum noto,
Sinuque medio scribo geniorum notas.
Quos obsequentes nutibus Avernus meis
Praestare gaudet. Iamdeos notos voco.
Antra Ditis, antra densis consepulta nubibus,
Inter ignes, inter undas sulphuris natantia,
Dii marini, Diique Averni, Dii fluentis aeris,
Profutura, si precamus, huc adeste numina.
En liquores, quos amatis hac propino amystide,
Et liquori non nocentis misceo agnae sanguinem.
Spargo vina, tingo terram; signa pacis ista sunt.
Ergo nemo ad imperata nostra tardus advolet.
Thura vestras uro ad aras, magna Ditis numina!
Ergo iussa in nostra promptum quisque cursum concitet.
Ni volante penna adestis, intonabo carmina,
Queis et astra stringo et Orcum, Nereumque torqueo.
Horridi dei, superbi furva Averni numina,
Quos suum scelus beatis expulit de sedibus,
Gorgonesque, Harpyiaeque, vulturesque Titii,
Tartari canes trifauces, quidquid Orcus horridum
Nutrit altas inter umbras. Per paludem flammeam,
Quam timetis, quam profusis lacrymis accenditis;
Per Iovis verenda sceptra, per tridentem Nerei,
Per nigram Ditis securim, per trifaucem Cerberum,
Per tot hydrae pullulantis colla, vos huc advoco.
Mota terra pande hiatus, oscita in voraginem,
Unde spiritus vocati sortiantur exitum.
Huc adeste fata, sortesque Andronici prodite.
Quid morarum? Non volatis iussa nostra persequi?
Ergo carmen, quod pavetis, horridum execrabile
Intonabo. Iam recedit fax diurni luminis,
Noxque tetro furva peplo coeli obumbrat sidera.
Obsequentes advolarunt noctis atrae filii.
Eia nostra ad iussa sortes Andronici prodite.
Nox. Saltus. Cometa primum clarus, deinde sanguineus, disparet. Inter saltum geniorum ostenditur Andronico diadema, et alia signa imperii obtinendi.
Aperta res est. Ipse vidisti. Tuo
Benigna coeli fata venerandum parant
Diadema capiti. Quidquid optabas, habes.
Recedo in antrum; gravia me poscunt; vale.
Id moneo: quae sese ingerit sponte in sinum
Spei obsecunda, sequere fatorum viam
Geniique ductum. Vetera, quae infelix diu
Princeps tulisti, ad gloriam calcar dabunt.
Invitatur ab Alexii Legato Andronicus, ut demisso exercitu Constantinopolim ingrediatur. Detrectat ille manumittere exercitum; ideo declaratur rebellis et laesae maiestatis reus.
ANDRONICUS. DUO LEGATI
AND. Patuere fati sensa, et obiectu sui
Augusta regni pompa suppressum diu
Recreavit animum. Sceptra me Orientis manent,
Totumque late Caesar imperium regam.
Exsurge, felix anime! Iam pedibus premis
Insanientes hostium fastus, quibus
Tua damna fuerant risui. Advenit dies,
Quo perfidorum barbaro imperium iugo
Eliberabis, perque calcatos gradum
Movebis hostes, teque sideribus parem
Sacro advolutus genui adorabit Sinon,
Sed non inultum. Qualis ubi fulmen rapit
Commotus ira Iupiter, totus timet
Trepidatque mundus. Talis ubi sceptrum manus
Rotarit ista, fulmen in sceptro geram,
Terrebo, feriam, proteram, excutiam impios,
Furiasque regni, et publici pestes boni.
Discetque mundus esse me sceptro parem.
LEG. Legatus adsum Caesaris. Pacem imperi
Posco et quietem. Verba mansuetā excipe
Benignus aure, queis suum et regni tibi
Loquitur dolorem, quodque te, Princeps, decet,
Augere vulnus vulneris metu abstine.
AND. Quaecunque iussit, loquere. Mihi gratum accidet
Expergefactum cernere nepotem meum
Lento sopore, et nobili in mente indolem
Vivere capacem gloriae et avaram simul.
LEG. Tibi hospitalem Alexius pandit sinum,
Amatque charum patruum amplecti, cui
Invisa tot per lustra fortuna auream
Invidet horam. At quando tam dubiae rotant
Regnum procellae, seque communis pavor
Fundit per urbem, milite adducto metus
Augere parce. Caesar hoc nota a tua
Fide reposcit: Quas trahis tecum, iube
Cedere cohortes; dignitas quantum tua
Expostulabit militem, qui te suis
Tueatur armis, ipse selectum tuo
Lateri adhibebit. Sic suo regnum metu
Plene solutum, laetum in amplexus tuos
Se sponte fundet. AND. Nomini Augustus meo
Parum studere proditur. Nam quod meam
Fidelitatem crimen in dubium vocat?
Cohorte lecta militum stipor latus
Verum est, sed inde nulla metuenda est suo
Regno procella. Patruus advenio; scio
Quid ratio poscat sanguinis. Legem dedit
Natura amoris sanguini inscriptam. Suae
Si me quieti turbinem inferre autumat,
Errore vano ducitur; neque hic metus
Decet nepotem. Cura si imperii animum
Flagellat aliqua, publicum in populi statum
Convertat oculos, et notet quales ferae,
Quam avidae cruoris, totque caesorum nece
Contaminatae, nobile imperium occupent.
Quocunque vertas lumina, Oceanus mali est,
Et omne late inundat orientis decus.
At is prementem turbinem vel non videt,
Vel non videre simulat. Hinc pestem reo
Quae de Sebasto in civium damnum fluit,
Xenesque mores sanguinis nostri probrum,
Indormiente negligit cura. Si honor
Studiumque honoris omne dimisit puer,
Ego impudenti fastui opponam virum,
Ego superbam, barbaram, atrocem, impiam
Immanitatem pedibus attritam dabo.
Mihi suadet istud publica imperii salus,
Debita saluti civium cura, et mei
Sanguinis honestas. LEG. Ergo decretum tibi est,
Non amovere militem? AND. A quonam id petis? blue
Ab Andronico? Vindicem iuro deum,
Non ante latere miles abscedet meo,
Quam se Sebasti perfidus ponat tumor
Aulae remotus munere, et reliquos dies
Contrahere ad ima iura privati sciam.
LEG. Audi ergo iussa: Caesaris laesi reum,
Patriae rebellem, perfidum imperio, boni
Communis hostem enuncio. Ita Caesar iubet.
Vade hinc et irae Caesaris adapta caput.
AND. Mihi ista? Sum rebellis? In patriam reus?
Communis hostis commodi? Capiti meo
Incumbit ira Caesaris? Labem hanc mihi
Patiar inuri? Et interim, tanquam integrae
Fidei, Sebastus regiam et proceres suo
Lubitu rotabit? Iste decernet dies,
An plus Sebasti possit infidi fides,
An ista iustis ignibus calens manus.
Ad reponendum suae tranquillitatis imperium deliberant proceres de mancipando carceri Sebasto.
HENRICUS, ADRASTUS, CLEARCHUS, ISAACIUS ,<STEPHANUS>
HEN. Violenta quamvis fata depositum pede
Premant superbo publicum imperii bonum,
Meamque primus sortis aspectus fidem
In arma motam luserit, iuro tamen
Sidera animantem Cynthium et puri auream
Facem diei, quamlibet et prima irrito
Ierit sagitta vulnere, haud ibit sequens.
Urgebo coepta, nec ante revocabo manum,
Quam dissipatis nubibus melior dies
Regno gementi alluceat, seque aureo
Pax vecta curru reddat imperio. At opus
Quodcunque grande, grande consilium petit.
Exigite, amici, media, rationes, modos,
Turbata queis fortuna stabiliri queat.
ADR. Geminus beatitatis est nostrae polus,
Curare pacem et publicum imperii bonum.
Cardinibus istis nostra versatur fides.
At iam supremum morbus ubi culmen tenet,
Certo supremum pharmacum adhibendum est malo.
Nota est malorum causa, quam populus palam
Proceresque clamant: notus eversor sacrae
Pacis, Sebastus. Stirpitus radix mali
Haec eruenda est. Inde, quam tanta prece
Populus anhelat, pacis adveniet dies.
Quid ergo lentas desides trahimus moras,
Scelusque patimur libero frui die?
Mentem erigamus, mentis erectae manu
Rumpamus illa vincula, in quibus diu
Patriae iacentis pulchra libertas gemit.
His proditoris imperi, arctemus manus,
Et si secundos exerit tandem bona
Fortuna vultus, vinculis gravem suo
Sistamus hosti. Geminus hinc fructus gemens
Regnum beabit: laetus hac praeda, suam
Iram Andronicus ponet et muris procul
Arma amovebit; quique iam impunis fremit
Sebastus, ultra desinet cives suo
Premere furore. CLE. Saeviat in unum calor
Iustae ultionis, quando de unius nece
Meare totum vita in imperium potest.
Cadat una ferro victima, ut vivant super
Multi innocentes. Nempe privatus cadet,
De plebe genitus, stirpe vulgari editus,
Quem caeca et invida optimis viris dea
Vulgi iacentis erutum fluctu, arduos
Tulit ad honores, civium ut fastu suo
Inambularet colla et immani iugo
Subiiceret aulam. Mitior sensus tamen
Si suadeat clementiam, ferro gravis
Procul in remotas ultimi mundi plagas,
Nullique nota littora ablatus gemat;
Secundioris sortis eversas vices,
Iraeque flammam exercitae assiduo riget
Imbre lacrymarum. Regiam spero hac via
Sereniorem posse restitui in diem.
STEPH. Sapientis ista pectoris sensa approbo.
Pereat Sebastus. Istud et coelum iubet
Et ratio suadet. Ista sed coepta ut suo
Fine potiantur, quanta tempestas mare
Rei movebit publicae! Quantus furor
Et hinc, et inde saeviet! Quantas se aget
In scissiones populus! Armatae latus
Cingunt cohortes impii. Quanto hic opus,
Ut vinculetur, robore! Aut quantis dolis!
Hic ars labores, adiuvet et artem labor.
ISA. Tumultuosis motibus ne se levent
Vulgi procellae, prima sit fraudi via.
Si fraus paratae fraudis ingenio obviet
Dolosque frangat, viribus agendum reor,
Quem fraus nequivit, occupant vires locum.
HEN. Nec fraudibus nec artibus vivax caret
Animus, iacentis imperi intentus bono.
Surge anime! Felix anime, qua coelum vocat!
Sed cardo strepuit; prodit Augustus. Gradum
Firmate vos hac sede, dum latebris caput
Tantisper abdo et Caesaris sensa aucupor.
Convulsum Reip. statum dolet Alexius. Solantur eum Sebastus et <Stephanus.> Ne Andronicus irrepat et populi favorem aucupetur, undequaque provideri iubet.
ALEXIUS. SEBASTUS. STEPHANUS
AL. O nimis acerba fata regnantum! O brevis
In nostra pronae damna fortunae favor!
Quo recidit alti splendidum regni decus,
Amor, timorque Caesaris! Mille agmina
Furiarum, ab Orci squalidis antris viam
Rupisse credo, seque violento impetu
Inferre nostro pectori, et totos sinus
Mihi lacerare. Torva sulphureas quidem
Per totum Alecto vibrat imperium faces,
Sed meta tanti sceleris est sinus meus.
Huc tela et ignes convolant; huc se furor
Exonerat omnis. Cordis o nimium gravis
Turbo inquieti! Quando tormentis meis
Dabitur quietis hora, qua valeam diem
Sine nube purum cernere, et Caesar miser
Esse sine pavido mentis afflictae metu?
Astra o nefasta! Vester est ergo iocus
Per sceptra regum ludere, ut quanto altius
E plebis unda tollimur, tanto metus
Nos gravior intus cruciet, et totos sinus
Mergat procellis? SEB. Misera conditio est quidem
Tua, Imperator, et miser regni status,
Sed non dolori habena laxanda est. Dolor
Timorque agenda turbat. In solio suo
Si domina constet ratio, constabit salus.
Consilio et arte quodque discrimen cadit.
ST. Opinione fausti et infausti sumus.
Miseria tanta est, quanta concipitur; tamen
Non tanta coeli aversio est, quantam putas.
Prudentis animi sensa, rationis facem,
Consilia rebus apta convulsis para;
Sperare laetos poteris imperio dies.
AL. Audite vestrum Caesarem heroes viri.
Conditio praesens imperi et rerum status
Oculum excubantem poscit. Hinc Argos meos
Vos esse iubeo. Stephane, tu classem mari
Statue propinquo, et forte si pontum sua
Tabulare classe patruus attentet, pares
Oppone vires. Isaci, in campo ordine
Digere cohortes, alter exemplum alteri
Sit Martialis roboris; quoquo loco
Rimetur aditum, pessulum inveniat. Pari
Virtute agendum est, donec excussum hoc solo
Videamus hostem. Tu forum,; et muros tene,
Clearche, et omnem divide in partem vigil
Curas Gradivi, parte quo nulla queat
Coire civis, seque capitali imperi
Coniugere hosti. Regiae nostrae tene
Portas, Adraste, ne quis irrumpat dolus.
At militi gregario haud minimum mei
Dabo pondus auri. Sola plebeiam fidem
Sonantis auri massa in officio tenet.
Comparet coram Alexio Ioannes; enarrat modum quo solutus fuit carcere. Indignatur Alexius; minatur Ioanni mortem, qui dolet fidem suam ingratam esse Caesari.
IOANNES ET QUI SUPRA
IOAN. Aspice sacratis genibus affusum reum
Auguste Caesar! Carcerem excussi, pedes
Manusque solvi vinculis. Grande hoc potest
Facinus videri, non tamen merito tuam
Quod moveat ira. Quidquid hic cernis, tuae
Studium est salutis, candidae et mentis fides.
Haec mihi catenas dempsit, haec stravit tuos
Viam ante vultus. EM. Estne germanus meus?
Num ludit oculos phasma? Num verum intuor?
SEB. Portenta quae spectamus? Umbroso specu
Liber Ioannes ante Caesareos pedes
Prosiliit audax? AL. Grande praesagit malum
Attonitus animus! Credere repugnat fides,
Quod cernit oculus. Erige recurvum genu,
Modumque rupti carceris et arcto pedi
Catenae ademptae candida enarra fide.
IOAN. Quae stupeat animus, quaeque vix credas, tuo
Expono iussu. Dum diu ferro gravis,
Cinctusque tenebris, asperi invidiam poli
Sortemque duram defleo, quod me tuo
Latere revellat et facultatem neget
Amoliendi capite ab Augusto dolos,
Audio repente incognito armorum sono,
Et vi feriri carceris tetri fores.
Mox rupta claustra ferrea in terram ruunt,
Oculisque reddunt limpidum attonitis diem.
Circum iacentes video custodes suo
Sanguine natantes, arma disiecta, et viros
Civesque, militesque communi impetu
Fervere. Tandem medius e turba ruit
Henricus, et de vinculis manus mihi
Pedesque solvit: “Surge, dicebat, reses,
Et in ultionem vindicem dextram para.
Pudeat honestam regia a stirpe indolem
Duxisse, si quae sanguinem in tuum probra
Fluxere lentus aspicis, nec te illico
In ultionem iustus accendit furor.
Ego pura iuro sidera, Sebasti impium
Ruam in tumorem, audaciam ferro opprimam.
Scintilla si par pectori insedit tuo,
Aude, Ioannes. Proximum accede ad patrem,
Ora ut paratam praestet Henrico suae
Cohortis iram. Causa non patitur moram.
Gressus adurge.” Talia effatus loco
Pernix recedit. Tenuit attonitum stupor
Animum, regensque in ossa se fudit pavor.
Sed subiit etiam candor antiquus, fides,
Amorque mentem, queis adorabam tua
Auguste merita, meque iusserunt sacra
Ad genua fusum pandere nefandam doli
Seriem parati. Auguste, si fidem aestimas
Tibi probatam saepius, quae mens mihi
Consilia dictat accipe. Ut atroci malo,
Fraudique larvam detrahas, Xenen iube
Se sponte claustro condere. Repressam hostium
Flammam videbis, quaeque sub muris fremunt
Arma, et minante funera in ferro gerunt,
Procul recedent. Nec patere (quantam tuo
Contra parentem proprium exhibeo fidem!
Agnosce Caesar. ne patere patri meo
Urbem patêre. Nec grave id fuerit, mea
Consilia si non despicis. Primum suo
Latere abstrahatur populus, et nimbo aureo
Emptam saluti Caesaris voveat fidem.
Deinde proceres stringe. Sic stabit tuo
Devota sceptro patria et patriae salus.
AL. Audace nimium graderis ad fraudem pede.
Suspecta sunt consilia, quae domini sui
Excogitavit proditor. Quisquis semel
Incepit esse perfidus, nunquam fidem
Resumit animo. EM. Auguste, quos fingis metus?
Meo a parente? Vilis est genius, cui
Hostis timori est, quem nec armato satis
Miles tuetur robore nec ullas potest
Aliunde vires legere. Si causa exigat,
Ipse in parentem filius vindex ruam,
Et in favorem Caesaris ferro impiam
Vim vi repellam. Sanguini dandum est nihil,
Ubi res aguntur principis, cui nos deus
Subesse iussit. Nullus est genitor mihi
Si machinatur Caesari Augusto dolos.
IOAN. Auguste princeps! AL. Proditor, cede et tace.
Satis malorum voce funesta editum est.
Superest id unum, ut laesa maiestas suum
Vindicet honorem, et pectore ex imo impiam
Extrudat animam. Tollite hinc famuli scelus,
Vinctumque ferro condite abstruso specu.
IOAN. Auguste! AL. Lingua perfida! Et nondum siles?
IOAN. Quo scelere stringor? AL. Principum non est sui
Iussi, vel acti cuique rationem dare.
IOAN. Auguste Rex! AL. Sum Rex, tuo damno, ut nefas,
Quod perpetrasti, vindicem. IOAN. O terra! O poli!
Audite miserum! AL. Surda sunt astra ad preces
Linguae impiatae. IOAN. Sidera! Imprudens nefas
Quod perpetravi? Caesar infelix! Tuam
Deploro sortem, non meam. Dum me loqui
Prohibes, latentes nosse detrectas dolos,
Et obstinatus propriam in caedem ruis.
Sed acuat arma Avernus in caput meum
Furantque abyssi. Quamdiu in venis mihi
Sanguis meabit, ense confossus licet,
Qua me obligavi Caesari, hac moriar fide.
Ephoebus adfert nuncium turbatae, et per arma in Sebastum saevientis civitatis.
EPHOEBUS , ET QUI SUPRA
EPH. Caesar, sinistri nuncius casus tuam
Auctoritatem posco. AL. Quis turbo meam
Sortem lacessit? EPH. Cive qui possit suo
Viduare tecta, et urbis augustae lares
Sepelire cinere. AL. Fare. EPH. Nec turbo moram
Patitur, nec ori verba concedit dolor.
Propera in medelam. AL. Quod malum cives premit?
EPH. Tota est in armis civitas. Miles furit
Vicos per omnes; quaque vesano impetu
Rapit ira torvi militis atrocem manum,
Flumina profusi sanguinis inundant solum,
Cadaverumque mixta congeries iacet.
AL. In quod ferocit ista tempestas caput?
EPH. Communis inter arma vox plebis calet,
“Pereat Sebastus, pereat imperii ultima
Procella nostri.” AL. Quis sceleris auctor facem
Praefert furori? EPH. Henricus hunc fluctum movet.
Iamque superato colle, castelli loco,
Fanum occupavit, utque verborum est potens,
In concitatum turbinem plebis suas
Transfundit iras. AL. Sufficit. Mendax nimis
Fortuna! Quo progrederis? Et tantum tibi
Impune liceat? Flamma si veteris calet
Fidelitatis pectore in vestro viri,
Nunc est probandum Caesari. Huc mecum ad lares.